sectio VII De veritate cognitionis

Nota 1. ex Scot. 6. Metaph. quaest. 3. r quod alia est veritas in rebus, alia in in-l tellectu. Prima dupliciter consideratur: uno modo per comparationem ad causam producenlem,et hoc vel per adaequationem in natura singulari,quomodo verbum in divinis est verissimum ; vel per imitationem, quomodo omnis creatura est vera in essendo, ut participat divinam essentiam secundum mensuram sui exemplaris. Alio modo est veritas in rebus comparative ad intellectum, quatenus sunt manifestativae sui intellectui, et assimilativae ejus intelligibili ; et etiam prout facta manifestatione, intellectus vere intentionali ter fit res cognita, sicut est a parte rei. Veritas intellectus seu in cognoscendo, consistit in conformitate cognitionis ad rem. Ita Scot. ibi, et. 1 d. 3. quaest. 3. et dist. 48. ad 1. et A. d. 49. quaest. 4. sig. Juxta hoc, num. 10.

Secundo nola, etsi veritas locutionis consistat praecipue in conformitate ad rem, ut habet Doctor .d. 27. ad 2. quaestionis

1. tamen requirit etiam conformitatem ad mentem loquentis, ut sit completa veritas ; contingit enim aliquem mentiendo, verum objective dicere, et non mentiendo dicere falsum. Ut ergo vox vel locutio sit complete vera, petit utrique menti et objecto conformari, quia utrumque significat ordine quodam, ut optime explicat Doct. loc. cit. Sumit praeterea veritatem pro aggregatione omnium quae, juxta rectam rationem debentur actui, ita quodl?. 18. art. 1. sed non distinguitur haec veritas ab aliis.

Nota tertio veritatem non dicere aliquid absolutum, sed respectum ; habetur ex Doct. loc. cit. notab. et clarius ex loco Metaph. et quo dl. 13. art. 2. sig. ubi sciendum. Declaratur, quia ut est affectio entis ut sic tantum addit conformitatem adaequationis vel immutationis ad aliud in ratione producentis ; vel conformitatem manifestationis ; vel intentionalis similalionis ad aliud in ratione cognoscentis, et,altera harum omni enti, creato, increato, producto et improducto convenit. De creaturis explicatur exemplo, quia sicut arte facta dicuntur vera quando sunt conformia regulis artis, ita creaturae verae sunt per conformitatem ad artem Dei, in qua sunt omnium exemplaria seu ideae, de quibus Scot, 1. d. 35.

Ratio hujus est, quia nihil absolutum commode hic a ssignari potest, nec veritas convenit per modum negationis vel privationis, sed sub aliqua ratione positiva. Neque obstat, si dicas cum Suarez in Metaph. d. 8. sect. 7. num. 24. ablato quocumque modo vel respectu, entitatem esse veram, quia non erit formaliter, sed fundamentaliter talis, sicut albedo seclusa relatione similitudinis erit tantum fundamentalitef similis; plures habet ibi objectiones, quae ex dictis facile expediuntur. His positis pro explicatione veritatis, ut sic, circa praesentem quaestionem.

Durand. Hervaeus apud Vasquez 1. part. d. 76. cap. 1. negant veritatem intellectus esse formaliter in actu, sed in objectivo conceptu.

Dicendum tamen primo, veritatem cognitionis esse formaliter in ipso actu, ex Scolo supra, cum communi ; de quo Suarez citatus, quia tamen terminus assimilationis intentionalis in qua consistit veritas, est objectum, etiam dici potest verum veritate cognitionis, ut tamen sit completa veritas locutionis (ut dixi) requiritur conformitas etiam ad mentem loquentis, et per hoc cessat inutilis circa hanc rem controversia.

Objicies, actus est verus, quia objectum est tale ; ergo et hoc est magis verum, juxta id, Propter quod unumquodque, etc. Antecedens patet, quia ex Aristotele, ab eo quod res est vel non est, propositio dicitur vera vel falsa. Respondetur veritatem cognitionis sumi in ordine ad objectum secundum se, non vero ut in esse objectivo, quia sic non praecedit actum, et terminus relationis praeintelligitur ipsi, ut habet Doct. 1. d. 8. quaest. 3. sig. Contra istud, num. 4. de quo fusius agit d. 30. Non ergo sumitur veritas cognitionis a veritate objecliva, sed enlitativa rei.

Dico secundo, in simplicium apprehensione est aliqualis veritas. Patet, quia ibi est quaedam conformitas seu assimilatio passiva actus ad objectum simplex ; hic tamen actus non est capax falsitatis, sicut nec sensatio, quia et similitudo naturalis sui simplicis objecti. Ita Aristot. 3. de Anima, cap. 6. de quo Vasquez 1. p.d. 75. cap. 3.

Adverte, apprehensionem simplicem non semper esse de altero extremo, sed etiam de ipja propositione, ut quando audio Papam esse mortuum, apprehendo eum mortuum, sine compositione. In simili actu esse potest veritas vel falsitas incompleta, prout est conformitas vel difformitas ad rem, non est tamen in eo veritas vel falsitas complexa seu compositionis ; et de hac loquitur Aristoteles, Scot. 2. d. 6. quaest. 1. ad. 3. est communis, cum negant apprehensioni veritatem, et falsitatem, sufficit tamen talis notitia ad actum voluntatis ; et Doct, ibi tenet Angelum ex tali apprehensione non errante compositione, appetiisse Dei aequalitatem.

Objicies ex Aristotele cit. in apprehensione simplicis extremi, subjecti vel praedicati, non potest esse ulla falsitas ; ergo nec in apprehensione propositionis, negatur consequentia, quia species expressa hominis, verbi gratia, (et sic de aliis) repraesentat semper ipsum, sicut imago prototypum. Et si dicas, quod repraesentat aliud, tunc non erit hominis, sed illius alterius cui erit conformis, et consequenter actus verus ; at apprehensio duorum extremorum, ut corvi et albedinis, per modum unius quodammodo exprimit objectum, etsi sine assertione, aliter quam est, et sic est aliqualis falsitas in actu.

Dico tertio, in judicio negationis vel affirmationis, est veritas cognitionis simpliciter. Ita Aristoteles et Scot. citati, cum communi. Ratio est, quia per judicium absolute, negatur vel affirmatur unum extremum de altero, et si ita res sit ut judicatur, est completa et complexa veritas , si aliter, erit opposita falsitas.