Sectio VII Utrum anima separata moveat per impulsum

Quando unum corpus movet aliud, motus fit per aliquam qualitatem a movente, in id quod movetur, impressam , quae impetus vel impulsus dicitur. Ratio est,quia tale non movetur a se, alioquin motus esset naturalis ; nec ab aere a parte ante, quia is potius impellitur ; nec a parto post, quia is movetur ad replendum vacuum ; nec a projiciente, quia potest non existere, antequam cesset motus; ne ergo detur effectus sine causa, oportet concedere impulsum in re mota seu projecta. Quaeritur igitur, an quando spiritus movet corpus, talem in eo causet impulsum ? Negat Suarez in Metaph. disp. 35. sect. 6. admittit tamen, si spiritus moveat unum corpus, mediante alio, in corpore mediate moto causari impulsum, sed ab altero corpore quod immediate a spiritu sine impulsu movetur. Ratio ejus est, quia spiritus creatus nullam qualitatem efficere potest, educendo eam de potentia subjecti.

Verius tamen videtur, animam et Angelum impulsum imprimere in corpora, quae movent. Ita Vasquez 1. p. d. 192. c. 2. Probatur, quia si hoc negetur, etiam eadem ratione negandum erit a corpore movente impulsum imprimi, si enim semel demus motum sine tali impulsu, omnino negandus erit. Imprimitur ergo a spiritu aliqua qualitas similis gravitati, levitati, vel illi quam imprimit magnes vel illi, quam forte habent omnia corpora ad replendum vacuum. Si tamen resistentia corporis movendi sit major quam qualitas illa, non habebit actum motionis, ut cum quis percutit truncum arboris vel magnum saxum. Contingit autem talem impulsum esse naturalem, ut cum projicitur grave deorsum,et tunc suo motu augetur , eo fere modo quo habitus suo actu ; sed absente movente successive minuitur, ejus natura id postulante, quia motus efficiendi causa, qui successivus est, a natura datur.

Ad rationem Suarez, Angelus potest ipsum motum de corpore educere ; ergo nihil vetat, quin qualitatem ad eum requisitam sic educere valeat. Verum est quod illas formas producere nequeunt spiritus, quae ad generationes substantiales ordinantur vel sequuntur.

Objicitur secundo, sequitur quod Deus non posset movere sine impulsu ; aut si potest, idem erit de anima separata. Respondetur, Deum se solo facere posse, quidquid per aliud absolutum facit, non sic de anima ; loquor de efficientia, quia effectus formalis suppleri nequit.

Objicitur tertio, anima ipsa moveri potest ab Angelo sine impulsu ; ergo idem de corpore. Respondetur, consequenter loquendo, potentiam motricem spiritualem, imprimere impulsum spiritualem vel corporalem, juxta naturam mobilis.

Objicitur quarto, sequeretur impulsus esse diversae speciei, quia impulsus sursum corrumpit impulsum deorsum. Consequens videtur falsum, quia virtus attractiva magnetis sursum et deorsum est eadem, etiam numero ; et sicut actus hujus est conjungere aliud corpus attrahenti, ita actus impulsus est separare projectum a projiciente. Respondetur, unum illorum impulsuum non corrumpere alium nisi per accidens, quatenus mediante impulsu deorsum, aliquod mobile obviat corpori moto sursum quod resistit motui, et resisteret si ibi esset, etiam sine ullo impulsu. Contra, esto corpus ita obvians sine impulsu resisteret, tamen constat experientia, majori velocitate moveri deorsum, quod projiciebatur sursum, quando obviat aliud corpus impulsu motum deorsum ; ergo ille excessus contrarii motus, in velocitate est ad illo impulsu deorsum, et per consequens unus impulsus alteri contrarius est et diversae speciei.

Respondetur, Scotus 2. d. 13. art. 3. ait, dum virtus, activa non potest agere in rectum, quod agit in obliquum, vel reflectit ; unde ibidem, et quodlib. 14,. in sine, docet rem, quae emittit speciem, in speculo videri, et non ipsam speciem, quia objectum efficit illam speciem reflexe, cum non potuerit, obstante speculo, eam facere in rectum. Juxta hoc videtur dicendum, impulsum, quando in rectum movere nequit, obstante alio corpore, ut cum percutitur pila ad parietem, movere reflexe. Unde sicut idem numero radius, partim recte, et partim reflexe efficitur, sic idem impulsus partim sursum, et partim deorsum movet, quia hoc est partim reflexe movere.

Sed adhuc manet difficultas, unde causatur illa major velocitas motus deorsum, quando occurrit corpori moto sursum, ut pilae, aliud motum deorsum. Respondetur, utrumque impulsum tunc movere deorsum, neque est inconveniens admittere plures impulsus numero distinctos simul inesse eidem, de quo Doctor 3. d. 8. q. vn. Adde forte impulsus illos saepius inesse diversis partibus mobilis. Fateor tamen argumentum satis urgere, quod impulsus sint contrarii, et consequenter non ejusdem speciei, quod tenet Vasquez part. 2.d. d. 8. cap. 3.

Petes, in puncto reflexionis in casu illo an detur quies privativa, seu temporalis, an tantum negativa, vel instantanea ? Respondeturin puncto reflexionis a mortu violento adnaturalem,quietemesse tantum instantaneam, alioquin magnum pondus motum. deorsum obvians pilae sursum motae, aliquo tempore quiesceret in reflexione pilae Contra: ergo motus pilae sursum, et deorsum erit continuus uno indivisibili copulatus, quod est falsum, cum sint diversae speciei. Respondetur, forte verius esse ejusdem speciei, sed illud admittendo non continuantur, quia sunt duo indivisibilia ; alterum terminativum unius, et alterum initiativum alterius. Sed de impulsibus fuse agunt Philosophi interpretes 8. Phys. cap. 10. Vide Conimbr. 7. Phys. cap. 2. quaest. 1. quaest, art. 8. Sotum 8. Phys. quaest. 3. et alios ibi.

Specialis difficultas est de tractione, vectione, alligatione, et revolutione, an conveniant animabus, et videtur quod isti motus petant contactum, et per consequens non conveniant animae separatae respectu corporis ; quod enim vehitur, motu fertur alieno,et sic non eget impulsu, quo tantum competit spiritui movere. Respondetur tamen, eas motiones convenire animae per impulsum ; cum enim impulsum imprimit, si ipsa comitatur corpus, quod movetur, dicitur vectio, vel tractio, si mobile resistat ; aut si ad aliud impulsu applicetur,ut inde se movere nequeat, erit alligatio,quomodo stipula vento agitata, quasi immobilis adhaerescit parieti.

Petes primo, utrum una anima possit movere aliam ? Respondetur, si teneatur animas esse pares, nulla invita potest ab alia moveri, sicut nec homo potest moveri invitus ab alio aequalis fortitudinis, potest tamen, si sinat, ut in exemplo de homine. Ab Angelo autem moveri potest, et invita, sicut et inferiores Angeli a superioribus ; et forte hoc modo, non sola voluntatum dissensione factum est praelium in caelo, de quo Apocal. 12. et sic daemones leguntur saepius ab Angelis superati. Si tamen hi non sint superiores natura, beneficio gratiae id praestant, sicut et praestiterunt viri sancti, ut passim in eorum vitis habetur.

Petes secundo, utrum hujusmodi motus sint naturales vel violenti ? Respondetur, animae motum non esse proprie naturalem, vel violentum, quia non habet locum naturalem vel violentum, ex sed. praecedent. conclius. 5. sed potius, neutrum. Si tamen invita moveatur, erit motus secundum modum violentus ; et naturalis secundum modum, si ipsa se moveat.

Petes tertio, utrum, anima habeat in movendo corpore limitatam virtutem, quoad magnitudinem mobilis et celeritatem motionis? Divus Thomas 1. p. q. 53. art. 2. tenet Angelum (idem est de anima) posse se movere instantanee ad extremum sine medio, et Major idem tenet de Anima, 4. dist. 49. quaest.8. in principio.

Respondetur tamen ad utrumque, vim motricem limitatam esse ; et quoad celeritatem docet Scotus 2. dist. 2. quaest, ultima cum communi, non posse ab extremo in extremum transire sine transitione medii. Et ratio est, quia ordo proximioris ubi ad remotius, non potest tolli per ullum agens naturale,sicut nec ex aceto immediate fieri vinum ob similem ordinem. Intra latitudinem autem celeritatis temporalis cum medii transitione,anima minus celeriter movet corpus quam Angelus, quia est minus perfectae potentiae motivae. Eadem ratione, non potest corpus quantumcumque magnum movere ; sed quam magnum potest, Deus et ipsa novit.

Dices, sola voluntate movet, sed haec volendi terminum non habet; ergo. Respondetur, jam dixi quod imprimit impulsum, quando movet aliud, unde non ex sola volitione movet. Vide Divum Thomam de malo, quaest. 16. art. 9. ad 7. Molinam 1. part. quaest. 34. art. 5. qui dicunt modum praescribi ad intellectione, sed si illa praescriptio est libera, quare non potest corpus quantumcumque magnum praescribere movendum ?

Dices secundo, si mobile aliquod movere nequiret anima, conando ad motum, fatigaretur. Respondetur, fatigatio contingit per absumptionem spirituum vitalium ex operatione quam sequitur dolor, et sic non habet locum in anima separata, quae tamen tristari potest, quod corpus aliquod movere nequeat, si sibi relinquatur. Sed non se applicat ad movendum ultra suas vires, et sic nihil aegre aut difficulter movet.

FINIS TOMI TERTII

JOANNIS DUNS SCOTI

DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM

OPERA OMNIA

EDITIO NOVA

JUXTA EDITIONEM WADD1NGI XII TOMOS CONTINENTEM A PATRIBUS FRANCISCANIS DE OBSERVANTIA ACCURATE RECOGNITA

TOMUS QUARTUS

QUAESTIONES Meteorologicae

De Rerum Principio

De Primo Rerum omnium Principio

PARISIIS

APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM

VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13 MDCGGXGI

F. JOANNIS

DUNS SCOTI

DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM