SGETIO XVIII. Utrum anima sit eadem suis potentiis.

Non est quaestio de poTentiis sensitivis comparatis ad animam, quia dicunt organum cum potentia, vel virtute animae in eis existente, ut docet Scot. 1. d. 3. quaest. 9. num. 8. certum est tales ab ea distingui, quia constat existere sine pis, verbi gratia, sine visu, auditu, etc. Quaestio ergo est de potentiis spiritualibus, intellectu et voluntate, nihil corporeum includentibus, comparatis ad animam rationalem,ac etiam de aliis potentiis collatis ad animas corporeas.

Prima sententia .est,nullo modo distingui etiam formaliter. Ita Greg. II. d. 16. quaest. 3. Occham quaest. 24. et 26. Gabr. q. 1. Marsil. 1. q. 7, art. 3. Marcell. lib, 3.de Anima, cap. 75. et omnes Nominales.

Secunda sententia ait realiter distingui :D. Thom. 3. part. quaest. 77- art. 1. et q. 54. art. 3. ubi ait, nullam potentiam operativam substantiae esse idem cum ea, et in disp. 9. q. de Spir. creat. art. 11. et quaest, un. de Anima, art. 12.ait impossibile esse animam immediate concurrere ad actus vitales, sequuntur Thomistae. Gajetan. dict. tovCapreol. l.d. 3.quaest. 4. Soto cap.de Propria. Gonimbr. 2. de Anima, cap. 3. quaest. 4. qurplures pro hoc citant Suarez 2. de Anima. cap. 2. et d. 18. Metaph. sect. 3.

Tertia sententia Scola 2. d. 16. quam explico sequentibus conclusionibus.

Dico primo, potentiae animae formaliter ab ea distinguuntur. Hanc, praeter Scotum citatum, tenent auctores secundae sententiae.

Probatur primo, quia potentiae omnes aliquo modo fluunt ab anima ; ergo non sunt formaliter ipsa. Secundo, anima rationalis non est formaliter libera, sicut voluntas est, nec formaliter necessaria, ut est intellectus. Tertio probatur, per has potentias determinatur anima ad varias operationes,ad quas secundum se indifferens est. Quarto, quaecumque habent aliquam distinctionem realem, ubi sunt separatae, eamdem habent formaliter ubi sunt unitive contenta. Qua ratione, si unum esset prius vero, si esset separata, etiam erit prius eo in ente, in quo unitive ambo continentur; ergo intellectus et voluntas cum unitiye contineantur in anima, (non ut priora, quia hujusmodi sunt tantum praedicata essentialia) servabunt eumdem ordinem, et distinctionem secundum formalitatem, quam realiter servarent si essent separata, de quo Scot. d. 16.num. 18. 5. Quinto, (et forte efficacius) quia sine hac saltem distinctione, multae auctoritates in oppositum vix solvi possunt. Dicunt enim potentias egredi ab anima , esse medias iotor substantiales et accidentales formas , et a nonnullis vocantur partes. Dicit enim Anselm. citatus a Scoto supra lib. de Concbrd. gratiae, et tiberi arbitrii, cap. 19. quod potentiae sunt in anima, sicut membra in corpore. item, August. 6. de Trinit. cap.6. dicit animam deficere a simplicitate divina, propter multitudinem operationum, et virtutum; ergo istae aliquo modo distinguuntur ab illa, et lib. 15. cap. 7. ait mentem distingui ab anima, et Anselm. lib. de Cas. diaboli, dicit, etsi potentiae non sint substantiae, non tamen esse nihil.

Adverte tamen, etiam in divinis, cum simplicitate stare formalem distinctionem quodammodo, sicut in creatis ; sed operationes in creatis distinguuntur realiter a suis potentiis, in divinis non, de quo vide Scot. 1. d. 2. q. 7. n. 41. et d. 8. q. 4.

Sexto, quia definitio animae est alia a definitione potentiarum suarum ; ergo formaliter ab eis differt. Consequentia est clara, et antecedens patet, quia, ut tenet Scot. d. d. 16. num. 5. anima essentialiter ordinatur ad dandum vivere, quod nihil aliud est, quam talis formae informatio , estque actus corporis Physici organici, etc. de quo sect. 4. et potentia in ordine ad operationem definitur ; ergo haec formaliter differt ab illa. De distinctione formali videndus est Scot. d. 2. quaest. 7. num. 41. etd. 8. quaest. 4. d. 13. num. 23. et d. 26. contra solut. secundi princip. quibus locis, et alias saepe admittit eam in divinis.

Dico secundo, potentiae inter se distinguuntur formaliter ; hanc probant omnes rationes allatae con. praeced, alioquin intellectus formaliter amaret, et voluntas formaliter intelligeret.

Dico tertio, potentiae non distinguuntur inter se, nec ab anima realiter. Ita Scot. 2. d. 16. num. 15. et 4. d. 44. q. 2. num. 5. sequuntur omnes Scotistae, et a fortiori eamdem tenent Doctores primae sententiae. D. Bonav. 1. d. 3. quaest. 3. ait potentias, idem esse cum anima, non tamen omnino idem per essentiam. Durand. ait vim vegetandi, augendi, generandi, esse idem cum anima, non tamen alias facultates, ut sentiendi, intelligendi, sed 2. d. 3. q. 5. de Angelis, cum Scoto convenit expresse August. 10. Trinit. 11. et lib. 9. cap. 5. ubi ait potentias esse animae substantiam. Idem habet lib. deSpr. et An. c. 2. 8. et in terminis, c. 4. Bern. Serm. 11. in Cant. In anima tria intueor, rationem, memoriam et voluntatem , et haec tria esse eamdem animam.

Probatur primo, ex Scoto, quod melius est, si possibile sit, poni debet, 2. de Gen. text. 50. et 1. Comment. 56. et 8. Physic. text. 35. 41.50. sed paucitas est melior si sit possibilis, quia entia non sunt multiplicanda sine necessitate, 1.Physic. ergo cum hic paucitas si possibilis, ut patebit in solutione argumentorum, tenendum est, potentias esse unum, et idem realiter cum anima.

Secundo, alias anima, quae post Angelum est perfectissima creatura, nullam habet per se operationem, vel actionem quod est valde absurdum , quia perfectionis est in accidente esse activum ; ergo id non est denegandum substantiae tam perfectae.

Nec sufficit dicere, quod agit mediante accidente, quia perfectionis est in accidente separato agere ; ergo id non est denegandum substantiae secundum se consideratae. Respondet Cajetan. 1. part. quaest. 54. art. 3. animam esse principium primum, et per se agendi, tamen agere mediate, scilicet mediis potentiis ; sed est implicatio, quod sit per se agens, si potentia per quam agit est realiter ab ea distincta ; nec est primum agendi principium, vel operandi, si tantum sustinet potentias sic distinctas, sicut lignum calorem.

Confirmatur, si potentiae sunt re distinctae ab anima, possunt ab ea separari per Dei potentiam , quia ambae sunt absolutae, quod tenet Ferrar. 2. cont. Gent. cap. 65. et Soto cap. de Proprio, et 4. d. 9. q.2. art. 3-sed tunc anima posset velle et intelligere, vel esset instar trunci mortui, quod est absurdum. Cajetanus negat separari posse , sed male, quia etsi distinctio realis in relatis non inferat separabilitatem, infert in absolutis ; nam ideo ens absolutum dicitur, quod a nulla re distincta dependeat, de quo Scot. optime 2. d. 1. q. 4. num. 21. et si contra hoc non leve argumentum fieri possit, si teneatur secundum eum 3. d. 2. q. 2. compositum re distingui a partibus unitis, quod mihi dubium est. Confirmatur secundo, ordinatum ad finem nobilius est, si immediate per se attingat illum, quam si per aliquid a se distinctum.

Tertio, accidens non generat substantiam, ut fuse probat Doctor 4. distinct. 13. quaestion. 3. et distinct. 13. quaestion. 1. quia causa totalis necessario est perfectior effectu, vel ei aeque perfecta ; sed potentia vegetativa est principium alendi et generandi, ex 2. de An. text. 34. 42. 48. ergo ista est substantia, quia per generationem, et nutritionem fit nova substantia ; ergo idem est de aliis animae potentiis, quia eadem est ratio , non enim intellectiva potentia imperfectior est vegetativa.

Si quaeras, quaenam est illa substantia, quae immediate nutrit, vel generat ? dixi sect. 15. esse formam substantialem alentis seu aliti, et generantis ; si tamen haec non adsit, ut quando semen est omnino separatum a decidente, recurrendum erit ad causam superiorem. Vide alias rationes in Scoto supra.

Objicitur primo, ex D. Thom. 1. part. q. 77. art. 1. actus et potentia sunt ejusdem generis ; sed actus intelligendi et volendi sunt accidentia ; ergo et potentiae. Respondetur, ex Scot. d. 15. num. 5. Potentia uno modo sumitur pro principio operandi, et sic dividitur in activam et passivam, ex 5. Metaph. text. 17. et 9. text. 2. 3. Hoc modo est principium transmutandi aliud, ut aliud ; vel ab alio, ut ab alio ; et non est ejusdem generis cum actu, quia accidens recipitur in substantia, et efficitur ab ea, etiam in opinione D. Thomae, loquendo de ipsis potentiis, si admittantur esse accidentia. Praeterea, Thomistae clamant per accidens produci substantiam, quae tamen non est ejusdem generis cum eo. Alio modo, accipitur potentia, ut ponitur actui, et sic non tantum sunt ejusdem generis, sed etiam ejusdem numeri, ut dicitur 9. Metaph. text. 13. quia quod nunc est in actu, idipsum fuit in potentia.

Objicitur secundo ex eodem, si anima immediate ageret ; ergo homo semper intelligeret, sicut necessario semper vivit, dum habet animam. Negatur consequentia, quia causa efficiens potest carere suo actu; formalis non, si applicetur; unde, quia vivere est effectus formalis animae, non potest eo carere, si informat bene tamen operatione, quam efficit. Et si argumentum valet, probat, quod intellectus, dato quod sit re distinctus ab anima, sit semper in operatione, et quod ad hoc responderet D. Thomas, suo argumento satisfaciet. Respondet Cajetan. 1. part. quaest. 77. art. 1. D. Thomam sumere potentiam pro ea quae essentialiter ordinatur ad actum. Contra, quia si non sumit pro potentia effectiva, argumentum nullo modo est ad propositum . si sic sumit, impugnatio est efficacissima. Respondet Javell. 2. de Anima, quaest. 12.

quando D. Thom. dicit potentiam, et actum esse ejusdem generis, eum loqui de potentia pro primo principio activo vel passivo ; et anima primo producit esse substantiale, constituendo animatum, ut sic actus est ejusdem generis ; secundario autem producit potentias, quae sunt accidentia, et non ejusdem generis.

Contra primo, anima in subjecto nullam substantiam efficit, nisi nutriendo alitum, vel augendo, et hoc per potentiam vegetativam, quae non distinguitur ab ipsa. Secundo, implicatio est, animam prius producere esse substantiale, quam habeat potentias. Tertio, dat anima esse animatum non per productionem, sed per informationem, alioquin posset esse in materia per informationem et non animare illam, quod absurdum est. Dicendum ergo, quod dat esse vivum in re per potentiam vegetandi, et esse animal per sensitivam, et esse rationale per intellectivam.

Objicitur tertio, idem non movet seipsum , quia inter agens et patiens debet esse distinctio, sed potentia cognitiva movet appetitum : ergo non sunt idem. Respondetur, non esse idem formaliter, et hoc sufficit, ut secundum unam rationem animam moveat, et secundum aliam moveatur.Vide Scot. 2. d. 2. quaest. 10. ad 1. ubi docet Angelum se movere, et dist. 3. quaest. 8. ubi ostendit Angelum cognoscere se per suam essentiam, et d. 25. ad. 2. ubi docet voluntatem agere in se, et 1. d. 3. quaest. 7. num. 17. quod intellectus agit in se, quia hoc bene convenit agenti aequivoco, etsi non univoco , neque haec negabunt adversarii.

Objicitur quarto, accidens variabile non potest inesse, nisi mediante invariabili ; sed intelligere et velle sunt accidentia variabilia ; ergo. Respondetur, substantiam animae esse magis invariabilem quam ullum accidens , et sic sustentare posse immediate accidentia illa.

Objicitur quinto, unum et idem indistinctum non potest esse principium receptivum, vel activum multarum formarum, nisi mediis variis dispositionibus, alioquin quodlibet in quolibet recipi posset, Contra Philos. 1. Physic. text. 97. 42. Respondetur, etiam secundum eos, anima est immediatum susceptivum, et activum potentiarum, et nos sic dicimus esse operativum. Quod dicitur, materiam non posse recipere varias formas, nisi variis dispositionibus mediis, verum est de formis substantialibus, quae non introducantur sine praevia actione suorum accidentium in accidentia corrumpendi , sed non ita de formis accidentalibus, per se loquendo, alioquin daretur processus. Vide Scolum supra ad 3. num. 8. . Objicitur sexto, ex Suarez cit. habitus perficientes animam, sunt inter se distincti: ergo et eorum subjecta. Confirmatur, actui intellectus et voluntatis, ut fidei et charitatis, et earum habitus, sunt distincti ; ergo consonum fidei est, eorum subjecta esse distincta. Respondetur, consequentia est nulla , et si valeret, illae potentiae, quas ipsi ponunt accidentia, deberent habere subjecta distincta. Fer idem ad confirmationem, et si valeret, spes et charitas haberent voluntates re distinctas, quibus subjectarentur ; et lumen gloriae, scientia, fides, opinio, haberent quatuor intellectus re distinctos, quos perficerent.

Objicitur septimo, ex eodem. Luc. 10. Diliges Deum tuum ex lota anima tua, et ex omnibus viribus tuis, ubi per vires intelligit potentias, quas ponit distinctas ab anima. Item, ex illo Psalm. Benedic anima mea Domino, et omnia quae intra me sunt. Respondetur, esse ad oppositum, quia ipse negat animam, ut distinctam a potentiis diligere posse, quod tamen bic dicitur. Sed primo loco intenditur, Deum diligendum esse super omnia, neque id fieri potest per diversas vires, sed per unam ; jubetur autem totis viribus diligi illius potestatis, ut significetur Deum super omnia diligendum, sive intensive, sive appretialive, de quo non est hujus loci agere. Vide Scot. 3. d. 27. et D. Thom. 2. 2. q. 23. art. 3. et 4. Lyran. in id. Deut. 6. Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde, etc. Per cor intelligit voluntatem, per animam intellectum, per fortitudinem externa opera ; et eodem modo exponi potest locus iste.Glossa ordinaria ait, amoris scissionem, vel divisionem, ibi prohiberi. - Objicitur octavo, ex Cdnimbric. supra, quia Philos. lib. de Sens. cap. 2. ait ignem, terram, caeteraque elementa non esse apta agere, nisi ut habent contrarietatem, ut calorem, frigus, etc. Respondetur, nihil tale esse in toto illo capite, et si alicubi habetur, sensus est, ista elementa (et idem est de aliis) non producere substantiam, nisi praevia actione accidentali.

Objicitur nono, ex eisdem, gravitas et levitas sunt potentiae distinctae a subjectis: si ergo idem de potentiis animae. Respondetur , antecedens verum esse de separabili levitate et gravitate, non autem de inseparabili. Ratio est, quia neganda est distinctio realis, ubi impossibilis inseparabilitas in absolutis (maxime si unum non includit alterum essentialiter, sicut totum partes,) et entia non sunt multiplicanda sine necessitate.

Objicitur ultimo, potentiae sunt in secunda specie Qualitatis ; ergo non sunt animae substantia. Respondetur, Aristotelem cap. de Qualitate, non dicere omnem potentiam naturalem esse qualitatem, sed potentiam facile faciendi vel patiendi, et sic de accidentalibus potentiis tantum loquitur. ita Scotus 2. d. 16. fine ubi id probat exemplis Philosophi, de pugillatore et cursore. Haec sunt praecipua, quae contra Scotum in hac sententia adducuntur, alia minoris momenti omitto.

Quod vero nostra sententia sit Aristotelis patet, quia 2. de Anima, text. 13. dividit gradus animae in quatuor species, vegetandi sentiendi, intelligendi, loco movendi, et ibid. text. 19. ait esse partes animae, et text. 27. vocat illos gradus, potentias. Quod autem sit Augustini lib. de Spir. et An, tom. 3. c. 4. patet ex his verbis : Dicitur namque sensus imaginatio, ratio, intellectus, intelligentia;et haec omnia in anima nihil aliud sunt, quam ipsa ; mox, secundum essentiam vero, unum sunt in anima,

et idem cum ipsa, et cap. 13. Dicitur namque talis anima, dum vegetat ; spiritus, dum contemplatur, sensus dum sentit; animus, dum sapit, istae tamen non differunt in substantia, quoniam omnia ista una anima est. Iterum, loquens de potentiis: habet (anima) naturalia, et ipsa anima est, potentiae namque, et vires ejus, idem sunt, quod ipsa habet, et accidentalia, et ipsa non est, non enim est sua temperantia.