Sectio XVI.

Utrum voluntas quandoque habeat puram omissionem, et an talis sit paena vel praemio digna ?

Omissio est privatio actus, quem debebas elicere. Si contingat per volitionein alicujus incompossibilis cum actu, non est mera et pura omissio, quia habet actum positivum sibi admixtum ;si autem nullo actu positivo elici contingat, dicitur pura omissio seu simplex, nihil commissionis habens admixtum.Potest autem omissiodupliciter causari ab actu.Uno modo quando quis directe vult omittere auditionem sacri vel dare eleemosynam.Alio modo,quando advertens se teneri ad actum, etsi directe non velit eum omittere, vult tamen aliquod objectum illi incompatibile, ut ludere tempore sacri audiendi, et actus iste dicitur causa vel occasio omissionis. Quod vero nulla omissio fieri possit sine actu cognitionis, ex eo patet quia nequit actus voluntatis elici sine cognitione, ex sect. 13. et sic ejus omissio sine cognitione non est privatio, sed mera negatio, quae etiam in lapide est.

Dico primo, contingit omissio sine actu, quo ipsa directe operatur haec est communis et sine controversia, quam tenent D. Thom. 1. 2. quaest. 6. art. 3. et q. 71. art. 5. Scotus 4. d. 49. q. 10. n. 10. Constat experientia ;experimur enim, cum actus a nobis exercendus est,aliquando omitti sine ulla formali volitione omissionis.

Dico secundo, contingere potest pura omissio, ita ut nullus habeatur actus, qui sit causa vel occasio ejus. Ita D. Thom. et Scotus citati, Ricliard. 2. d. 35. art 1q. 1. etquodl. 1. q. 22. Durand. eadem d. q. 2. Occliam 3. q. 10. ad 1. dub. Almain. tract. 3. Mor. cap. 13. Adriam 4. q. 3. Marsil. 2. q. 21. art. 2. Cajet. 1. p. q. 63. art. 3. Valent. 2. tom. d. 2. q. I. part. 1. Probatur primo, quia in hoc consistit libertas exercitii, quod possit voluntas elicere actum et suspendere illum, non autem in eo quod possit habere hunc actum,et alios.

Dices, requiri aliquem actum, qui sit causa omissionis. Contra, eliciat quis amorem libere, et denegetur amanti concursus ad omnem alium actum, libere continuabit illum, et hoc solum, quia potest eum omittere sine ullo actu positivo ;ergo simpliciter potest alium actum non elicitum sine ullo actu omittere. Antecedens patet quoad primam partem, quia in manu amantis est, ut perseveret, vel non. Et quoad secundam partem, quia non est libertas in illo actu, eo quod sit potestas ad alios actus, quia supponitur quod denegetur concursus ad eos.

Dices, actum fieri necessarium per denegationem concursus ad oppositum vel disparatum. Contra, principia ejus et concursus nullam subeunt mutationem ;ergo manet actus sicuti fuit, liber, et impertinens est, quod adsit potentia ad actus alterius speciei. Prael rea, quidam ex auctoribus oppositae sententiae negant actum fieri de libero necessarium, vel e contra, de quo sectpraeced. Consequentia illa probatur, quia si amor ille est liber, etiamsi eliciens non possit habere nolitionem ejus, ita et omissio quando proponitur, libera, aut etiam si nulla sit potentia ad volilionem ejus, vel alicujus ei incomposibilis, per hoc tamen, quod actus praeceptus possit elici.

Confirmatur, demus quod Deus auferret mihi omnem actualem notitiam, praeter illam,quae est de bonitate objecti, circa quod elicere debeo actum, certum est, quod tunc sicut libere dicerem actum, ita libere ab eo cessarem, et tamen nullum actum alium elicere possem. Secundo, voluntas aeque libera est ad actum praeceptum et ad quemcumque alium, qui posset esse causa vel occasio omissionis ejus, quia nullius objectum saltem in via, eam necessitat ;ergo sicut libere ab illo actu, ita et a quocumque actu causalivo omissionis abstinere potest.

Respondet Vasquez 1. 2. quaest. 92. cap.

2. (ubi citat multos, nescio an ita candide, secum tenentes impossibile esse peccatum omissionis sine actu positivo ) libere posse voluntatem a quocumque actu determinato abstinere ratione assignata, necessario tamen circa aliquod determinate operari, quia intellectus in aliquid semper eam trahit, a quo ad summum tam minutula duratione abstinere potest, ut in ea non possit esse peccatum.

Contra, an voluntas possit ab omni actu cessare necne, ad propositum impertinens est, quia tantum quaeritur an cessare possit ab actu,qui sit volitio, causa vel occasio omissionis,et ipse dicit quod non, et argumentum probat quod sic. Respondere autem, quod aliquem alium disparatum necessario eliciet, non est ad intentum conclusionis nec argumenti. Suppono quod in voluntate possunt esse plures actus simul , habeat ergo actum spei, et proponatur actus religionis ex praecepto eiiciendus, quem simul cum actu spei habere potest voluntas. Argumentum probat quod sine ullo actu positivo potest abstinere ab actu religionis et impertinens est, quod habeat actum spei compatibilem cum actu Religionis, quia non est volitio omissionis vel causa vel occasio ejus. Confirmatur, cum audio pulsum ad sacrum ex praecepto audiendum, possum omittere sine volitione ullius exterioris incompossibilis ;ergo dem de interna omissione. Respondet Vasquez semper illud omitti propter aliquid externum, quale est ambulare, ludere et scribere, etc. idque experientia constare.

Contra, experientia testatur ut in plurimum ita esse, sed agitur an possit voluntas aliquando non velle aliquod oppositum, et upse ait nullo modo, et sic secum trahit D. Thom. qui tamen ait loco cit absolute aliquando sine ullo actu omissionem reperiri. Praeterea, cum decumbens in lecto audit pulsum, non est opus quod velit aliquid externum incompatibile Sacro audiendo, quia potest manere ubi est. Respondet hoc esse per modum actus externi, quia perinde est ac ludere, scribere, etc.

Contra, potest nullum actum voluntatis tunc elicere, de manendo in lecto, sed per negationem actus volendi surgere, ibi manet ;ergo jam ad omissionem non requiritur actus ullus positivus, qui sit ejus causa vel occasio. Si dicas, virtualiter vel interpretative intervenire actum, quo velit permanentiam in lecto;sic nos dicimus interpretative omissionem puram esse volitam, eo ipso quod non ponitur actus praeceptus, sicuti et cubatio, quia non est volita surrectio.

Dico tertio, pura omissio potest esse peccatum. Est contra Cajet. citatum, fatentem Angelum primo instanti potuisse puram omissionem, non tamen potuisse peccare, quia ad hoc requiritur positiva deordinatio, et contra Vasq. citatum tenentem puram omissionem tantum brevissimo tempore dari posse, et pro tantillo tempore praeceptum affirmativum non obligare. Est communis, quam habet expresse D. Thom. 2. 2. q. 79. art. 2. ubi ait omissionem esse peccatum actuale, non quia habet aliquem actum, sed quia negatio actus reducitur ad genus actus. Probatur, quia pura omissio est libera, (ut probatum est, et quia positis praerequisitis potest voluntas operari circa eam, et non operari) et esse potest contra legem, ut in casu de auditione Sacri;ergo. Secundo, pura omissio est possibilis,(ut ostensum est, et adversarii concedunt) et potest praecipi si est bona, vel prohiberi si est mala ;ergo capax est malitiae. Dices, praeceptum non egrediendi a dormiente impleri, sed non libere, quia ejus omissio non subest voluntati. Contra,dormiens non implet praeceptum, sed tantum illud non violat, quia non est capax praecepti affirmativi, cum sit determinatus ad omissionem. Tertio, contra Vasq. est, quod sicut libere continuatur omissio pura, brevi illo spatio, ut concedit, ita libere alterius continuari potest, quia eadem sunt principia, et requisita libertatis, pro illo brevi spatio, et pro longiori sequenti.

Praeterea, potest praeceptum imponi saltem Angelo et animae separatae de eliciendo actu pro certa et determinata duratione, vel instanti, quo casu ejus pura omissio esset possibilis et peccaminosa. Quarto, sequeretur quod omittentes semper deberent confiteri tanquam dubia, sua peccata omissionis, quod tamen nullus facit. Patet sequela, quia saepissime non habet illum actum, quo velint ipsam omissionem, vel aliquid ei oppositum vel incompatibile, sed negative se habent ut in exemplo de decumbente in lecto, cum audit pulsum ad Sacrum. Saltem sequitur virum doctum, qui opinatur se nullum actum hujusmodi habuisse circa omissionem,posse abstinere ab ejus confessione.

Objicitur primo, omissio non est voluntaria ;ergo nec peccatum. Antecedens probatur, quia ratio voluntarii, est ad velle vel nolle. Respondet esse etiam ad negationem utriusque, ut probatum est. Contra.

Objicitur secundo,voluntas exercet suam libertatem vitaliter et intentionaliter tendendo in objectum ;ergo sine actu nullam exercet. Respondetur, exercere eam non eliciendo actum quem elicere potest, et hoc privative, non positive.

Objicitur tertio, per puram omissionem non mutatur omittens, sed se habet sicut antea;ergo per eam non efficitur peccator.

Respondetur, mutari moraliter, quia occurente praecepto affirmativo, si non elicit ejus actum, habet ejus privationem, et antea habuit tantum ejus negationem.

Petes, utrum actus, qui est causa vel occasio malae omissionis, sit peccatum. Respondetur, esse malitia omissionis infectum, esto alias esset actus virtutis, quia circumstantia mali inficit actum de se bonum, et sic est hic, quia eligitur omissio Sacri, verbi gratia, propter studium vel ludum ;qua ratione datio eleemosynae inficitur ex fine moechiae, vel ex medio furti. Vasquez 1. 2. d. 93. cap. 2. ut regulam tenet, omnem operationem, quae incompossibilis est cum adimpletione praecepti, esse malam, etiamsi post efficax omittendi decretum eligatur.

Mihi videtur hoc verum non esse, nisi quando talis operatio aufert libertatem ad implendi praeceptum, etiamsi propositum malum mutaretur, qualis est projectio unici breviarii in fluvium post resolutionem non recitandi horas. Ratio est, quia si non propter illam operationem fit omissio, non est finis ejus nec medium, nec ullo modo circumstantia ad eum concurrit, sed perinde se habet ac si in otio maneret omittens, quem relinquit in eadem libertate ad mutandum malum propositum, ac si in otio esset. Neque video, qua ratione magis peccaret is, qui post firmam resolutionem omittendi,cibaret pauperes, vel doceret ignorantes, quam qui post similem resolutionem omnino otiaretur, vel dormiret. Si tamen aliquis post similem resolutionem omittendo de novo propter aliquam operationem, iterato vellet omittere, haec operatio esset mala, quia finis]t causa mali. Hoc obiter dictum, quia ex professo tractatur in materia de Peccatis.