ARTICULUS VIII. Quomodo tempus exiverit in esse

?

Octavo quaeritur, Quomodo tempus exiverit in esse ?

Aut enim tempus incepit in tempore, aut in instanti temporis, aut in aeternitate, aut in nunc aeternitatis. Si in tempore, sequitur duplex inconveniens. Unum est, quod tempus sit in tempore, et sic mensurae est mensura, et tempus temporis : et hoc deducitur in infinitum. Aliud inconveniens est, quod incipere est initio sui esse, quod est contra naturam continui : quia nullum continuum habet

esse in termino suo sive principio vel fine, ut probatur in VI Physicorum .

Si autem incepit in instanti temporis, sequuntur tria inconvenientia, quorum unum est, quod tempus sit in instanti temporis, quod est initium sui. Aliud est, quod instans indivisibile sit in instanti indivisibili. Et ex isto ulterius sequuntur duo inconvenientia, quorum unum est, quod indivisibile mensuret, et indivisibile mensuretur, quorum utrumque est impossibile. Aliud est, quod hoc etiam deducitur in infinitum. Tertium inconveniens, quod tempus sic incipit quando non est tempus. Et tunc quaeritur ulterius de inceptione temporis sicut prius, et redibunt praedicta inconvenientia.

Si autem incepit in aeternitate, ergo luit in aeternitate : quod iterum est inconveniens : in omni enim re mensurata, mensura proportionatur mensurato : lagena enim mensurat vinum, et modium grana, et ulna pannum, et marca auram : aeternitas autem non proportionatur tempori, quia ipsa est tota simul et sine terminis, tempus autem successivum et cum terminis.

Eadem objectio est si dicatur, quod in nunc aeternitatis incepit.

Si forte dicatur, quod incepit in aevo, propter hoc quod dicit Boetius :

... Qui tempus ab aevo Ire jubes .

Contra est, quod supponitur ibi et supra probatum est, quod aevum incepit cum tempore.

Si forte aliquis velit dicere, quod tempus incepit in initio sui, et tunc non fuit tempus, quia successivum non est in sui initio, quaeratur de ipso initio, in quo ceperit,et redibunt eadem inconvenient ia.

Solutio. Dicimus, quod tempus ince- pit in sui initio, et tunc non fuit secundum esse, sed secundum substantiam : licet enim successivum secundum esse non sit in sui initio, tamen hoc successivum quod est tempus, secundum substantiam est in sui initio, ut patet ex supra determinatis, ubi. quaesitum fuit de nunc temporis . Intelligendum tamen est, quod cum dicitur, tempus incepit in sui initio, praepositio, in, potest notare duplicem habitudinem, scilicet termini ad terminatum, et sic est vera : vel habitudinem mensurati ad mensurans, vel continentis ad contentum, et sic falsa est.

Ad id autem quod objicitur, quod tria sequuntur inconvenientia, dicimus quod non est verum : quia non est inconveniens, quod tempus sit in sui initio secundum substantiam, non quantum ad esse.

Similiter per distinctionem praepositionis patet, quod non sequitur, quod indivisibile mensuret divisibile : quia non accipitur praepositio in. habitudine hac.

Ad id quod ojbicitur de Boetio, dicendum est, quod aevum ponitur ibi pro aeternitate et improprie : et praepositio, ab, potest notare triplicem habitudinem, et in quolibet sensu locutio est vera, scilicet habitudinem causae ad causatum, exemplaris ad exemplum, vel habitudinem ordinis unius ad alterum.