ARTICULUS II. Quid sit sensus communis ?

Secundo quaeritur, Quid sit sensus communis ?

Dicit enim Avicenna: " Sensus communis est vis ordinata in prima concavitate cerebri, recipiens per se ipsas formas omnes quae imprimuntur quinque sensibus et redduntur ei. "

Item, Avicenna: Sensus communis est virtus cui redduntur omnia sensata. "

Algazel autem, in Physica sua diffinit sic: " Sensus communis est sensus a quo omnes proprii derivantur, ad quem omnis impressio eorum renuntiatur, in quo omnes conjunguntur, et sic sunt quasi suggerentes ipsum. "

Contra primam diffinitionem objicitur sic:

1. Phantasia est virtus ordinata in prima concavitate cerebri, etc.: ergo phantasia est sensus communis. Et videtur hoc per verbum Avicennae,, qui dicit. sic: " Virium occultarum apprehendentium sensibilium prima est phantasia, quae est sensus communis. "

2. Item, Avicenna: " Virtus formalis quae est imago ipsa, est ultima, in qua resident formae sensibilium, et facies ejus quam habet a sensibili, est sensus communis. "

3. Praeterea, Virtutes differunt per objecta: ergo quarum objecta sunt eadem, ipsae sunt eaedem: sed phantasiae et sensus communis sunt eadem objecta: ergo phantasia et sensus communis sunt eadem virtus. Prima, scribitur in II de Anima . Secunda probatur per hoc quod phantasia est cum suis appendiciis naturalibus, scilicet cum colore, quantitate, et figura, sicut et sensatum sensus communis.

Si forte dicat aliquis, quod phantasiae est componere vel dividere phantasmata, et per hoc differt a sensu communi. Contra hoc est, ut patet ex dictis etiam, quod sensus communis componit et dividit sensata: et sic in illo non viderentur habere differentiam phantasia et sensus communis. Praeterea dicit Algazel, quod sensus communis est in quo conjunguntur sensata propria. Si enim nihil esset in nobis in quo conjungerentur albedo et sonus, nesciremus hoc album esse, cujus sonum audiremus. Conjunctionem vero albedinis et soni non apprehendit oculus, nec auris, sed sensus communis.

Sed contra:

1. Philosophus in libro II de ''Anima dicit, quod phantasia est motus a sensu secundum, actum factus. Sensus autem secundum actum est secundum esse sensibile: ergo secundum sensibile commune: et sic videtur, quod phantasia a sensu generetur communi. Cum autem nihil sit a quo generatur phantasia, non erit sensus communis.

2. Praeterea, In libro de Memoria distinguit Aristoteles inter phantasmata et imaginationes, dicens: Secundum seipsum quidem speculationem ut phantasma quoddam oportet accipere. In quantum. vero alterius est, ut imaginationem et memorationem. Sensus est, quod forma apprehensa in anima sensibili potest considerari in se, ita quod non referatur ad aliam rem cujus forma est vel imago, et sic dicitur phantasia. Vel, potest comparari in consideratione ad rem quae apprehenditur per ipsam, et sic dicitur imago. Et ideo dat ibi exemplum de figura animalis picta in tabula, quae potest considerari in se, et sic est pictum animal: vel prout repraesentat leonem vel vitulum, et sic est imago. Ex liis accipitur, quod phantasia accipit formam non in comparatione ad rem: sensus autem communis accipit formam ut a re praesente: imago vero accipit formam ut ad rem, quae tamen non necessario est praesens. Ergo sensus communis non est phantasia, et phantasia non est imaginatio.

3. Hoc idem videtur per Algazelem dicentem: " Scias, quod sensus interiores quinque sunt, scilicet sensus communis, virtus imaginativa, phantasia, virtus aestimativa, et virtus memorialis. "

4. Praeterea, In. corporibus, ut dicit Avicenna, non est ejusdem bene recipere et bene retinere: una enim harum virtutum causatur ab humido, et altera a sicco: ergo in viribus animae conjunctis organo erit similiter: sed virtus sensitiva determinatur secundum bene recipere sensibilia. Ergo non erit illius bene retinere:. sed phantasiae est bene retinere, ut dicit Philosophus in libro de Somno et vigilia: dicit enim ibi, quod simulacra recepta a sensibus manent in phantasia, et refluunt in somnis ad organa sensuum.: ergo phantasia et sensus communis non sunt eadem virtus.

Praeterea, Quaeritur circa diffinitionem Algazelis, Per quem modum derivationis sensus proprii derivantur a sensu communi ?

i. Et per rationem ipsius nominis quod est sensus communis, videtur quod deriventur ab ipso sicut partes potestativae a toto potestativo: et ex hoc videtur sequi, quod sensus communis nihil aliud est quam quoddam totum constitutum ab omnibus sensibus propriis. Ex hoc ulterius sequitur,, quod sensus communis nihil est extra sensum proprium, quod jam improbatum est in praehabitis.

2. Praeterea, Videtur quod magis sensus communis derivetur a propriis, quam e converso: sensus enim communis est ad quem referuntur sensata propria: et ita sensus proprius est prius secundum, actum, quam communis, et id quod apprehenditur a proprio sensu, transit ad communem: ergo cum posterius derivetur a priori, sensus communis derivatur a propriis, potius quam e converso.

3. Praeterea, Quaeritur de hoc quod dicit, quod in ipso omnes conjunguntur. Aut enim conjunguntur in ipso sicut partes in toto integrali, et hoc jam improbatum est: aut sicut in principio per quod constituuntur: aut sicut in eo in quo completur comparatio eorum.. Si secundo modo, hoc videtur falsum: quia prius non constituitur a posteriori, sed e converso. Si tertio modo, tunc non esset auditus perfectus in se, nisi sonus qui auditur, per sensum communem comparetur ad colorem sonantis: et non esset visus perfectus in se, nisi per sensum communem color comparetur cum sapore et odore rei visae, et sic de aliis.

4. Praeterea, Quaeritur de hoc quod dicit, quod proprii suggerunt communem: suggerere enim ab ipso intelligitur consulere. Consilium autem quaerere non est nisi virtutis inquirentis et componentis et dividentis. Sensus autem, proprius nihil componit et dividit, ut ex praehabitis patuit. Ergo videtur, quod proprius non suggerit communem.

Praeterea, Quaeritur de ratione nominis hujus potentiae.

1. Dicit Alpharabius in suo libro de Somno et vigilia, quod aliud est apprehendere formam ut sensatam, et aliud ut phantasiam et imaginationem. Forma enim sensata apprehenditur ut res praesens, phantasma vero et imago etiam in absentia rei apprehenduntur. Si ergo sensus communis sensus est, videtur quod illius sit apprehendere formam cum praesentia rei.

2. Praeterea, Hoc videtur per Avicennam, qui distinguit inter opus sensus proprii, et sensus communis, et imaginationis, et formalis, sic dicens: " Cum autem volueris sic scire differentiam inter opus sensus exterioris, et opus sensus communis, et opus formantis, attende dispositiones unius guttae cadentis de recto, et videbis rectam lineam: et attende dispositiones alicujus recti, cujus summitas moveatur in circuitu, et videbitur circulus. Impossibile est autem ut apprehendas rem vel lineam ut circulum, nisi illam saepe inspexeris: sed impossibile est ut sensus exterior apprehendat eam his, sed videt eam ubi est. Cum autem describitur in sensu communi, antequam removeatur atque deleatur forma ejus communis, apprehendit eam sensus exterior ibi ubi est, et apprehendit eam sensus communis quasi esset illic ubi fuit, et quasi esset illic ubi est, et videt distinctionem circularem ante rectam. Hoc autem impossibile est comparari sensu exteriori ullo modo: sed formans sive imaginativa apprehendit illa duo, et format ea, quamvis destructa sit res quae jam abiit. " Ex hoc accipitur, quod sensus proprius accipit qualitates quae sunt sensibilia propria cum praesentia materiae: sensus autem communis accipit magnitudinem in qua sunt sensibilia propria etiam cum praesentia materiae: formalis autem seu imaginativa sine praesentia materias. Cum igitur omnis sensus sit susceptivus sensibilium specierum praesente materia, sensus communis erit sensus,

Quaeritur ergo, Quare dicitur communis ? Non enim dicitur communis ut genus, neque ut totum integrale sive potestativum. Si enim esset communis ut genus, praedicaretur de singulis propriis, quod falsum est. Si vero ut totum, tunc sua essentia nihil esset extra essentiam propriorum sensuum, sicut essentia totius nulla est extra suas partes constituentes ipsum. Ergo relinquitur, quod communitas ipsius sit ex parte objecti. Cum enim quilibet sensuum propriorum recipiat sensibile sibi appropriatum, sensus ille non habebit rationem proprii., ad quem referuntur omnia sensibilia, sed habebit rationem communis.

Praeterca, Videtur quod etiam alia, ratione communitatis dicatur sensus communis : licet enim color differat a sapore et odore et sic de aliis, nihilominus tamen habent subjectum commune: idem enim subjectum est in quo est color et sapor et odor et sonus et qualitates tactus. Cum ergo sensus communis per se immutetur a magnitudine subjecti, quae commune subjectum est omnium sensibilium, haec erit quaedam alia ratio communitatis ejus.

Praeterea, Tertia ratio communitatis est, quod sensus proprii referuntur ad ipsum ut ad unum centrum omnium sensuum, ut dicit Avicenna. Cum igitur id quod refertur ad plura, non potest esse cujuslibet proprium, eo quod proprium est, quod uni soli convenit, haec videbitur tertia ratio communitatis suae.

Solutio. Concedimus has ultimas rationes ostendentes quare sensus dicatur communis.

Ad diffinitionem autem primam dicendum, quod illa est data per propriam materiam hujus potentiae quae est organum: et illa tangitur per hoc quod dicitur, Vis ordinata in prima concavitate cerebri: prima enim concavitas cerebri est locus in quo primo est congregatio spiritus animalis, quo per distributionem ad organa specialia operantur quin- que sensus. Tangit etiam haec diffinitio rationem communitatis per hoc quod dicitur, Recipiens per seipsam formas omnes. Et tangit rationem proprii objecti hujus potentiae per hoc quod dicitur, Quae imprimuntur quinque sensibus. Quinque sensibus enim imprimuntur sensibilia propria primo, et posterius sensata communia: et debet intelligi dictum Avicennae formaliter, ut hic sit sensus, quod sensus communis recipit formas quae imprimuntur sensibus secundum quod sensibus imprimuntur. Et cum differentia sit inter formam sensitivam et phantasma et imaginationem, patet per hoc quod distinguitur sensus communis a phantasia et imaginatione et caeteris potentiis interioribus: et sic solutum est primum.

Ad aliud dicendum, quod Avicenna sumit phantasiam large, prout comprehendit sensum communem et imaginationem: et propter hoc quandoque vocat eam sensum communem, et quandoque imaginationem.

Ad aliud dicendum, quod dictum Avicennae sic intelligitur, quod facies formalis sive imaginationis est sensus communis non essentialiter, sed ut imprimentis, ita quod sensus communis sit genitivi casus: et hoc patet per hoc quod sequitur immediate: subdit enim sic: " Sensus enim communis reddit virtuti formali quasi ad reponendum quidquid reddunt ei sensus. "

Ad aliud dicendum, quod non est ejusdem rationis objectum in phantasia et in imaginatione et sensu communi, ut patet ex praedictis. Praeterea non est ejusdem virtutis recipere et retinere, ut supra patuit in objiciendo.

Ad hoc quod ostenditur, quod per compositionem et divisionem non differunt sensus communis et phantasia, bene concedimus.

Similiter objecta illa quae probant sensum communem et phantasiam lion esse idem, concedimus de plano.

Ad diffinitionem Algazelis concedimus, quod datur per rationem nominis sensus communis. Sensus enim communis est in organo a quo distribuitur spiritus animalis operans ad organa sensum propriorum sensuum: et hoc tangit cum dicit, a quo omnes proprii derivantur. Similiter sensus communis est, qui efficitur in actu a sensibilibus omnium sensuum propriorum; et hoc tangit cum dicit, Ad quem omnis impressio renuntiatur. Similiter sensatum commune quod est sensus communis, per se et primo est id quod conjungit omnia sensibilia et propria, ut patet in rationibus ultimo adductis: et hoc tangit cum dicit, In quo omnes conjunguntur, quia per suum objectum sensata omnia conjungit. Cum autem unum sensibile proprium non convenienter ostendat et sufficienter nocivum et conveniens animal sentienti, ex colore enim non sufficienter cognoscitur coloratum, sed oportet multa sensibilia componere, quae compositio est sensus communis, ideo dicit, quod omnes alii sensus suggerunt sensum communem circa cognitionem sensibilem. Ideo etiam dicit Avicenna, quod cognitio sensus proprii non completur nisi per cognitionem sensus communis.

Ad id autem quod objicitur in contrarium, dicendum quod quantum ad distributionem spiritus animalis sensus proprii derivantur a communi, et quoad hunc respectum sensus communis est prius quam sensus proprii: et sic solvitur primum.

Ad aliud dicendum, quod impressio sensuum propriorum renuntiatur sensui communi: quia idem est actus sensus proprii et sensus communis, sicut in praehabita quaestione expeditum est.

Ad aliud dicendum, quod sensus proprii quoad sua sensata conjunguntur in communi, conjunguntur etiam in ipso sicut in perfectivo: licet enim proprius sensus non erret in proprio sensibili, tamen ab ipso sensibili non perfecte cognoscitur particulare quod est in sensu, sed ex mullis, quae muita conjungit sensus communis.

Ad ultimum dicendum, quod suggerere ponitur ibi pro expectatione complementi cognitionis circa particulare quod est in sensu. Ilaec enim completa non est in sensibili, sed in omnibus sensibus qui insunt in particulari posito in sensu, sicut patet in cognitione auri, quod cum non sufficienter cognoscitur ex colore, examinatur ad tinnitum et sonum: et si non sufficienter cognoscitur ex his duobus, examinatur ad odorem, est enim minoris odoris quam cuprum: et si non sufficienter cognoscitur ex his tribus, examinatur ad pondus et percipitur tactu. Haec autem sensibilia conjungit sensus communis.