ACTICULUS II

Quid sit somnus ?

Procedatur ergo ad primum sic :

Dicit enim Aristoteles in libro primo de Somno et vigilia : " Sensus modo quidem, aliquo immobilitatem velut vinculum somnum dicimus, solutionem et remissionem quia vigiliam, " Ex hoc accipitur, quod somnus est immobilitas sensuum velut vinculum. Vigilia autem solutio est sensuum et remissio.

Avicenna autem diffinit sic : " Vigilia est dispositio in qua anima imperat sensibus et virtutibus moventibus exterius voluntate cui. non est necessitas. Somnus vero est privatio dispositionis in qua anima ab exterioribus ad interiora convertitur. "

Algazel autem diffinit sic i " Somnus nihil aliud est nisi retractio spiritus ab exterioribus ad interiora. "

Alpharabius autem sic : " Somnus est sensus in potentia,, vigilia autem sensus in actu, "

Item, sic ; " Somnus est introitus sensus communis in corpus, vigilia est motus sensus communis in suo instrumento extra corpus. "

Hein, sic i " Somnus ost ligamentum virtulum et confirmatio earum vigilia vero dissolutio virtutum et debilitas earum, "

Communiter autem diffinitur sic a Magistris : " Somnus est quies virtutum animalium cum intensione naturalium, vigilia intensio animalium cum rem issi stione naturalium. "

Item, sic : " Somnus est interceptio primi organi sentiendi, ab actu sensus: vigilia est solutio primi organi sentiendi

Contra pb imam harum dif Unitionum objicitur sic :

:1, Quaecumque potentia impeditur ab

actu in somno, illius immobilitas est somnus : memoria et intellectus impediuntur ab actu in somno : ergo memoriae et intellectus immobilitas est somnus : non ergo solius sensus : et ita deberet dicere : Somnus est immobilitas sensus, memoria. , et intellectus.

2. Praeterca, Somnus non videtur universaliter immobilitas sensus. Sensus enim communis est quidam sensus, et illo non immobili tatur in somno : cujus probatio est haec : quia dicit Aristoteles in ii de Somno et vigilia, quod phantasmata fluunt ab organo phantasiae ad organum sensus communis et immutant ipsum.

Si forte dicatur, quod intelligitur de sensibus propriis, videtur quod hoc non semper sit verum : quia dicit Aristoteles in primo de Somno et vigilia, quod quidam in somnis agunt opera vigiliae : quod non potest osse cum hoc quod organa processiva et organa sensuum exteriora m s u ii t i m ni o b i I. i a,.

3. Item, Videtur esse nugatio in hoc quod dicit, Immobilitas velut vinculum, eo quod sufficienter quies sensuum exprimitur per alterum.

4. Sed objicitur contra diffinitionem vigiliae datam ab Aristotele. Videtur enim superfluum (pando ponit solutionem quod apponat remissionem : quiaixtruiTw que idem significat,

Si forte dicatur, quod resolutionem signifieat remissio et debilitatem, Contu a hoc est, quod unumquodque in suo actu confortatur : sensus autem in vigilia est o iu actu : ergo videtur, quod in vigilia accipiat confortationem et non remissionem.

5. Contra autem totam diffinitionem objicitur sic, quod videtur non esse convertibili Sunt enim mulla genera nmenliinini, hi ni epilepsia H lethargia, ei , MXs i i no anium ad wcvini " si. ni lit in mediantibus qu"ivloq.i M inpinv m

quibus omnibus est immobilitas sensuum velut vinculum : et lamen illae amentiae non sunt somnus : et solutiones earum non sunt vigiliae : ergo diffinitio in plus est quam diffinitum.

Contra secundam objicitur sic :

1. Vigilia est perfectio sensuum secundum actum. Cum ergo unumquodque debeat diffiniri ab ultimo et primo, et actus melior sit quam dispositio, vigilia potius deberet diffiniri per actum quam per dispositionem.

2. Praeterea, Videtur falsum quod dicitur in diffinitione somni, scilicet quod somnus sit privatio ab hac dispositione. Videmus enim frequenter in somnis ad motum phantasiae, quod anima praecipit virtuti moventi et extendenti membra genitalia ad expulsionem superflui seminis, sicut fit in his qui polluuntur insomnis : et hoc dicii Avicenna,

3. Praeterea, Contingit quandoque stillare phlegma dulce a capite in somnis ad organa gustativa, scilicet linguam et palatum : et tunc quandoque somniat dormiens se mei bibere, ut dicit Aristoteles in II de Somno et vigilia. Hoc autem non contingit nisi propter immutationem quam facit dulce phlegma in organis gustalivis : ergo videtur, quod somnus non omnino sit privatio illius dispositionis in qua anima imperat sensibus exterioribus.

Contra tertiam diffinitionem qua) est Algazolis, sic objicitur :

Spiritus conducit calorem : quia ubi est multiplicatio spiritus, ibi est multiplicatio caloris, et e contra, ubi non multiplicatur calor, ibi non multiplicatur spiritus : sed in mullis dormientibus multiplicatur calor in extremitatibus manuum et pedum vehementer : ergo et spiritus : ergo non est generale, quod somnus est retractio spiritus ad interiora.

Contra quartam quae est Alpharabii, sic objicitur i

1. Sensus in actu dicitur duobus modis, scilicet quoad esse in actu, et quoad sentire. Primo modo sensus fit in actu a potentia sensitiva perficiente organum. Secundo autem modo a sensibili. Quaeratur ergo, Utrum somnus sit sensus in potentia quoad acium primuni, vel quoad actum secundum ? Si primo modo, tunc organa sensuum in somno non haberent potentias sensitivas : et sic sensus essent corrupti, et aequivoce diceretur oculus dormientis et vigilantis : quae omnia falsa sunt. Si autem dicitur in potentia quoad esse secundum : tunc videtur, quod vigilia sit in potentia sensus quandoque : quia non semper sensus vigilantis immutatur in actu.

2. Praeterea, Dicit Philosophus in primo Topicorum : In eo quod secundum contradictionem opponitur, consideratur si multipliciter dicitur. Nam si hoc multipliciter dicitur, et quod huic contradictione opponitur,multipliciter dicetur: ut non videre multipliciter dicitnr, unum quidem non habere visum, alterum quidem non uti visu. Si autem multipliciter dicitur, et videre multipliciter necesse est dici : utrique enim videre opponitur quid, ut ei quod est non habere visum, illi autem quod est non uti visu. Ex hoc habetur, quod videre dicitur habere visum et uti visu, et similiter est de aliis sensibus : et sic deberet melius dixisse, quod somnus est habitus sensus, vigilia autem usus sensus, cum dormientes habeant sensum, licet non utantur.

Contra quintam quae est Alpharabii sic objicitur :

1. Sicut dicit Philosophus, somnus est ligamentum sensuum, et sic non videtur esse introitus sensus.

2. Praeterca., Sensus communis non accipit nisi a sensibus propriis, ut dicit Avicenna : et sic videtur, quod suum esse non est intrare in corpus, sed moveri in sensus exteriores,

3. Praeterea, Si intrat, hoc non potest esse nisi altero duorum, modorum,, seili" cet quoad actum, vel quoad organum. Si quoad actum, hoc plane falsum est : quia suus actus est super suum objectum : et objectum suum non est nisi in re praesente, ut supra probatum est. Si quoad orfanum, hoc nihil est dictu : quia orpanum suum semper est intra corpus, ut supra habitum est, sive in somno sit, sive in vigilia.

Contra sextam: quae adhuc est Alpliarabii, sic objicitur :

1. Omnis somnus inducitur ex lassitudine organorum vel gravitate : nihil inductum ex talibus causis debet esse confirmatio virtutum organicarum : ergo somnus non est sicut ligamentum virtutum quod sit confirmatio earum.

2. Praeterea, Dicit Aristoteles in fine primi Physicorum , quod materia cit ingenita et incorruptibilis, propter id quod unumquodque corrumpitur ad materiam et generatur ex ipsa : et ideo ipsa est ante communem generationem, post eo ni muii eui corruptionem naturalem. Ex hoc habetur, quod unumquodque tanto vicinius est corruptioni, quanto ipsum magis recedit ab actu et appropinquat potentia) materiali : et quanto ipsum vicinius est corruptioni, tanto debilitatur plus virtus ejus : sed somnus facit virtutes exteriores organicas recedere ab actu, et appropinquat eas potentiae : ergo somnus fit libamentum virtutum et debilitas

o earum : vigilia autem e contra solutio

o virtutum et confirmatio earum est,

Contra septimam: autem quae est Magistrorum, sic objicitur :

1. In somno non omnes quiescunt virtutes animales: phantasia enim agit in somnis, ut dicit Philosophus, quae est virtus animalis : ergo somnus non est quies animalium virtutum universaliter.

2. Hein, Dicit Avicenna et Aigaxel et Alpharabius, quod in somnis anima conjungitur intelligentiis superioribus quae dicuntur Angeli : et accipit ab eis intellectus potentias simplices et immateriales, quae sunt somnia vera, quibus imaginatio praeparat imagines quandoque convenientes, quandoque contrarias : propter quas somnium illud indiget interpretatione. Et ex hoc accipitur, quod anima agit in somnis secundum partem sensilem quae est imago, et secundum partem intelligibilem : et ita in utraque parte virtutes animales sunt.

Contra octavam quae etiam est Magistrorum, objicitur sic:

Quaeratur quid sit primum organum sentiendi ? Aut enim hoc est sensus communis, aut sensus proprii. Si sensus communis, plane falsum est. In somnis enim organum sensus communis immutatur ab imaginibus refluentibus ab organo phantasiae et imaginationibus. Si autem sensus proprii, tunc primum organum sentiendi dicitur in altero duorum modorum, scilicct secundum naturam prioris in cognitione sensibili, et sic primum organum erit organum, visus, quia per visum plures differentias cognoscimus, et per ipsum maxime inter proprios sentimus sensata. Vel primum dicitur secundum naturam prioris constituendo sensibile, et sic primum organum erit lactus, quia tactus constituit animal. Et utroque modo patet esse falsum. In somno enim non interrumpitur tantum visus et tactus, sed organum cujuslibet sensus.

Item, Cum penes unam causam non possit dari nisi una diffinitio, quaeritur penes quid omnes illae octo diffinitiones dentur?

Solutio. Dicendum, quod prima diffinitio quae est Aristotelis, datur per esse somni quod habet in proprio subjecto, quod est commune subjectum, non primum. Esse enim somni est quod sit im-

mobilitas velut vinculum. Sensus autem communis subjectum est ipsius somni : licet tactus sit objectum primum, ut infra probabitur,

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod somnus est vinculum sensuum per se : quia vincit et ligat propria organa sensuum : memoriae autem et intellectus vinculum est per accidens quando que, quia non ligat proprium intellectus nec proprium organum memoriae : intellectus enim non habet organum, sed quandoque impeditur in somno, et quandoque decipitur, quia universale accipit a phantasia secundum rati orte ni rei ; in somnis alitem phantasma non accipitur secundum realem rationem et quidditatem rei, sed potius e contra i est enim super simulacrum sicut super reni : et propter hoc est deceptio. Memoria autem accipit phantasmata ut imagines rerum extra, ut prius babitum est : et in somnis non est conversio ad res extra : et ideo memoria et intellectus ligantur per accidens : et cum id quod est per accidens, non sit diffinitivum rei, propterea non dicitur in diffinitione somni, quod sit immobilitas velut vinculum memoriae et intellectus. Ad aliud dicendumj quod sensus communis duplicem habet comparationem. - Unam ad sensus exteriores, quibus ipse influit speciem sensibilem et virtutem sensitivam : propter quod etiam dicitur ab Avicenna forma et perfectio sensuum particularium ; et hac comparatione ligatur organum ejus : et somnus est vinculum sensus communis. Aliam comparationem habet ad organum phantasiae et imaginis, quae sitae sunt in partibus cerebri, quae naturaliter frigidae sunt : et ideo frigiditate quae dominatur in somno, non immobilitantur : et cum organum sensus communis in comparatione illa etiam sit frigidum per naturam, non immobilitatur in somno, sed immutabitur a, simulacris influentibus a loco phantasiae et imaginationis ; et hoc intendit Philosophus, quando dicit somnum esse vinculum i:ru o d a m m o d o s e n s u u ni, Ad aliud dicendum, quod haec duo immobilitas et vinculum, non idem important i sed hoc idem quod dicitur, Velut vinculum, specificat immobilitatem : est enim immobilitas negationis et " privationis et immobilitas potentiae movendi, et talis non est somnus i et immobilitas vinculi ita quod redit mobilitas remoto vinculo, et talis immobilitas est somnus : quia remota frigiditate gravante et vinciente organa sensuum, restituitur mobilitas organis sensuum exteriorum. Quod alitem objicitur, quod quidam in somnis agant opera vigiliae, dicendum quod non contingit hoc ex solutione sensuum exteriorum simpliciter, sed quodammodo : illa enim solutio non fit a calore naturali, et accidentali, et a pb.antas m a.te fortissime movente. De his tamen erit quaestio infra per se : sed nunc in tantum dictum est, quod sensus simpliciter clausi sunt in somno, secundum quid tamen a calore innaturali quandoque soluti,

Ad id quod objicitur contra diffinitionem vigiliae, quod vigilia, per esse suum nihil aliud est quam solutio sensuum ad actus exteriores per reversionem caloris naturalis ab interioribus ad exteriora : et hunc modum dicit remissio : quia scilicet calore iterato mittitur ad exteriora. Et ideo non idem importatur per illa duo, sed solutio dicit esse vigiliae, et remissio dicit causam.

A.J3 id quod objicitur contra totam diffinitionem Aristotelis, dicendum., quod amentia distinguitur a somno per causam : in epilepsia enim vapor multus ascendens ad cerebrum, implet nervos et suffocare facit ipsos, ita quod spiritus sensibilis et motivus non. potest descendere per ipsos ad organa, : quo facto remanent organa exteriora in sensibus immobilia : sed in somnis frigus descendens a cerebro ex vaporibus infrigidatis ibidem, propellitur paulatim, ut dicit Philosophus, calore naturali ab exterioribus ad interiora i et haec est causa quare dicit Philosophus, quod somnus est vi.n- cui luii quoddam et non omne vinculum. In epilepsia enim et in aliis amentiis accidit simile illi, quod accidit ei. qui apprehenditur in gutture et cervice, propter strangulationem enim venarum et arteriarum et nervorum non descendunt spiritus sensibiles : sicut accidit ei. etiam qui fortiter ligat brachium circa humerum, tunc enim manus et anterior pars brachii efficitur quasi insensibilis, et immobilis, et remoto vinculo illo redit spiritus, et facit quasi puncturas acus : spiritus enim est corpus subtile, et est vehiculum virtutum vitalium, et animalium, per quod virtutes sensibiles et motivae transeunt in sua instrumenta.

De secunda diflin.iti.oiie quae est Avicennae, dicendum quod datur per oppositionem organorum exteriorum ad animam, secundum quod est regens et movens corpus per appetitum et voluntatem.

Adici quod objicitur in contrarium, dicendum quod calor naturalis et spiritus sensibilis et motivus disponunt organa ad sensum et motum, sed non perliciunt: quia orbana perficiuntur a virtutibus aniniae organicis, quae Hunt in ipsis. Unde cum somnus et vigilia sint per exitum et introitum caloris naturalis et spirituum, potius inter dispositiones quam perfectiones vel privationes perfectionum numerantur.

Ad aliud dicendum, quod in somnis imago praeparat imaginationes secundum inclinationem naturae et desiderii quandoque : et idcirco cujus natura gravata est superfluo seminis, vel qui est in desiderio concupiscentiae, videt imaginationes talibus aptas, sicut imaginationes mulierum. : et sic movetur membrum ad imaginationem sicut ad rem. Vel, dicatur melius, quod virtus generativa qua) est in membris sita genitalibus, est virtus naturalis, et non animalis : et idcirco intenditur in somnis. Cum enim calor recedit ab organis animalium virtutum, intenditur interius in organis naturalium, Kf propter hoc etiam accidit, quod lio- iTiines plus moventur libidine in somnis, quam in vigilia. Similiter digestio confortatur in somno, et ex digestione ministratur semen quod est materia concupiscentiae.

Ad aliud dicendum, quod gustus in somno non immutatur secundum judicium saporis, et propter hoc non est solutus, sed propter motum exiguum qui est ad organa gustativa, lit magnus motus in imaginatione ; et idcirco somniat se iile bibere niel, cum tamen non bibat,

Ad tertiam diffinitionem quae est A1- gazelis, dicendum quod datur per causam somni, proximam, quae est recursus spirituum sensibilium et motivorum ad interiora.

Ad id quod contra hoc objicitur, dicundum quod calor ille qui multiplicatur in extremitatibus, non est calor laxans . sensum : et propter hoc nulla est objectio : quia de tali calore et spiritu loquitur Algazel. Vel, dicatur melius, quod in extremitatibus in somnis accidit per accidens. Cum enim ex multitudine vaporis grossi implentur venae, calefiunt ita quod non potest elevari vapor sursum, ita quod ibi infrigidetur, tunc expellit ipsum calorem natura a loco digestionis ad extremitates, quae cum implentur lali vapore, convalescunt veliementer.

De quarta diffinitione quae est Aipliarabii, dicendum quod sensus dicitur esse in potentia multis modis, sicut distinctum est in. objiciendo : sed sensus quoad esse primi dicitur duobus modis. Cum enim organum sit materia, et virtus sensitiva sit forma, ipsa possunt duobus modis considerari, scilicet ut forma tantum, vel ut efficiens operum sensibilium. Si. primo modo, tunc est sensus in actu in somno. Si secundo modo, tunc est in potentia : quia non est efficiens operum sensibilium in organo, nisi ipsum organum, per spiritum sensibilem et calorem naturalem disponatur : et sic intelligit Alpharabius.

Ad aliud dicendum, quod sensus in habitu ab Aristotele dicitur ab habitu formae substantialis ipsius sensus, quae est virtus sensitiva, et non ab habitu formarum disponentium sufficienter ad actum, Diffinitio autem secundum id quod relinquit somnus in subjecto, datur : relinquitur enim sensus in potentia.

De quinta diffinitione quae est Alpha-

rabii, dicendum quod datur penes effectum somni in sensu communi : sensus enim communis habet duas operationes : unam ad exteriores sensus, et alteram ad imaginationem, et in somno convertitur ab exterioribus ad inferiora.

Ad objectum contra, dicendum quod somnus est ligamentum sensus communis ab exteriori, et non ab actu interiori. Ad aliud dicendum, quod sensus communis in distributione spiritus sensibilis et discretione sensibilis non accipit nisi a sensibus exterioribus : sed secundum operationem quam habet ad interius, immutatur a simulacris et ab organo imaginationis defluentibus in somno.

A.D aliud dicendum, quod intelligitur de introitu ad actum, ut patet ex supra dictis. Ex hoc enim, quod sensus communis organum babet interius, et medius est inier imaginationem et sensum exteriorem, potest habere comparationem ad utrumque.

De sexta diffinitione quae etiam est Alpharabii, dicendum quod datur per finem somni : somnus enim est ad hoc ut per quietem recreentur et confortentur virtutes animales.

Ad objectum contra, dicendum quod nihil prohibet, quod somnus sit ex lassitudine sicut ex efficiente, et inducat confortationem sicut finem.

Ad aliud dicendum, quod triplex est materia, scilicet simplex, mixta, et complexionata : et de sola simplici verum est, quod est incorruptibilis et ingenita, quae est propria materia elementi. Mixta vero corrumpitur, et similiter complexio- nata, eo quod illae materiae non carent omni forma.

Ad argumentum autem dic en dii ni, quod duplex est actus, scilicet actus primus, et secundus. Et de primo verum est quod objicitur, scilicet quanto aliquid propinquius est actui, tanto firmius est et fortius. De secundo autem adhuc dupliciter se habet: quaedam enim est operatio secundum naturam, materiae et organi, sicut calefacere sequitur naturam ignis, et frequentatio illius operis non inducit laborem et debilitatem. Quaedam autem est contraria motui organi secundum naturam materiae, sicut elevatio pedis a virtute gressibili, contraria est motui pedis secundum naturam materiae quae est natura gravis. Et similiter est immutatio organorum sensibilium propter naturam, ipsoram organorum sensibilium, et idcirco in frequentia illorum operum inducitur lassitudo, et desideratur somnus et quies.

De septima dicendum, quod data est a per effectum somni interiorem et exteriorem. Exterius enim per somnum quiescunt virtutes animales, et intenduntur naturales, quae distinguuntur secundum opera vegetativae potentiae, ut supra habitum est.

Ad objectum contra, dicendum quod sic intelligitur, quod somnus est quies animalium quoad actus exteriores, et non quoad actus interiores. Et per hoc etiam patet solutio ad sequens.

De ultima diffinitione dicendum, quod . datur penes causam somni formalem : haec enim est interceptio sensus in primo organo sentiendi.

Ad id vero quod objicitur, dicendum quod meo judicio primum organum sentiendi est organum tactus prout factus est fundamentum aliorum sensuum, sicut supra explanatum est in quaestione de tactu : sic enim intercepto tactu intercipitur omnis sensus. De hoc tamen infra erit quaestio specialis.

Ad ultimum, patet solutio per ea quae dicta sunt de singuiis dif liniti onibus.

ARTICULUS jr.

Utrum somnus est corporis per se, vel animae ?

Secundo quaeritur, Utrum somnus sit corporis per se, vel animae per se, vel commune utrique? -

Et ponit Aristoteles rationem, quod sit commune utrique, sic dicens in primo de Somno et vigilia : " Quoniam autem nec animae proprium, nec corporis sentire (cujus enim potentia, hujus est actio i qui vero dicitur sensus ut actio,, motus quidem per corpus animae est) patet, q u o d nec a n i m ae ti ae c p r o j) r i a p assio, n e c corporis, quia inanimatum corpus impossibile est sentire. "

Sic a ut eui formanda est ratio Aristotelis :

1. Cujuscumque est objectum alicujus passionis, illius est et passio ipsa : conjuncti ex corpore et anima est subjectum ipsarum passionum quae sunt somnus et vigilia : ergo somnus et vigilia suni conjuncti ex ani iiia et corpore. Primam harum ponit Aristoteles tamquam per se notam. Skcunda vero probatur per inductam auctoritatem, et supponitur, quod subjectum somni et vigiliae sit sensus. Improbatur, quod conjuncti est, scilicet animae et corporis : quia cujus est potentia, illius est actus, et e contra : sed corporis et animae est actio sensus, corporis ut patientis, et animae ut discernentis : ergo corporis et animae erit potentia sensitiva : ergo et passio sensibilis potentiae, quae est somnus et vigilia.

2. Item, Habetur per hoc quod dicit Aristoteles in VII Physicorum , sic :

" Et ipsi autem sensus alterantur et patiuntur : actus enim ipsorum motus est per corpus patiente aliquid sensu. " Si ergo sensus patitur motu qui est per corpus, sensus erit corporis et animae : ergo etiam passio sensus quae est somnus et vigilia, erit passio corporis et animae.

3. Item, Nihil incorporeum secundum quod incorporeum potest esse subjectum qualitatis corporalis : anima secundum se est substantia incorporea : ergo secuudum se non potest esse subjectum qualitatis corporalis : sed quodlibet sensibile est qualitas corporalis: ergo anima perso non potest esse subjectum alicujus sensibilis : et ita sentire convenit anima) per corpus : ergo etiam passio sensus quae est somnus et vigilia, - Sed contra videtur, quod sit solius animae :

1. Quidquid corrumpitur aliquo excellenti, patitur ab illo : vis sensitiva corrumpitur a sensibili excellenti: ergo secuiidu.ru se patitur ab illo : ergo vis animae sentit secundum se : et ita etiam somnus et vigilia con veniunt ei secundu in. se.

Econtra, videtur, quod conveniant tantum corpori :

2. Cujuscumque enim causae officientes et formales omnes sunt corporeae, illud non potest esse passio nisi corporis tantum : somni et vigiliae causae efficientes et formales omnes sunt corporeae : ergo somnus et vigilia sunt passion.es corporis tantum. Prima probatur per hoc quod effectus nonhabet essentialiter esse nisi a suis causis : unde, si illae sint corporeae, necesse est et effectum corporeum esse. Secunda vero probatur per inductionem causarum : causae enim magis propriae somni sunt calidum nutrimentum ad caput elevans a loco digestionis, et frigidum repellens calorem ab organis sensibilibus : formalis autem causa vigiliae est expansio caloris et spirituum corporalium, ad interiora organa, et formalis causa somni est privatio hujus i quae causae omnes corporeae sinit.

Solutio. Conse ii tiendo primis rationibus dicimus, quod sommus et vigilia sunt passiones conjuncti ex. corpore et anima.

Ad id autem quod objicitur in contrarium, dicendum quod vis animae non proprie patitur vel corrumpitur a sensibili excellenti, sed corrumpitur compositio organi quod est subjectum illius sensibilis et : tunc vis quae sita est in organo, impeditur ab opere, non propter corruptionem sui, sed propter corruptionem sui organi : et propter hoc dicit Aristoteles , quod si senex accipiat oculos juvenis, videbit utique sicut juvenis, eo quod ex senio non corrumpitur virtus animae, licet pupilla corrumpatur.

Ad aliud dicendum, quod licet causae somni et vigiliae secundum suas essentias sunt corporeae, tamen in causando somnum sunt instrumenta animae et propter hoc relationem liabent ad animam in causando somnum et vigiliam : et ideo etiam causata ex ipsis non sunt passiones corporis tantum, sed passiones conjuncti ex corpore et anima.