PARTICULA III. Utrum sit unum quando vel plura ?

Ad tertium proceditur sic :

1. Ex unica causa relinquitur unicus effectus : sed unum est tempus quod est causa quando : ergo unum est quando.

2. Praeterea, Duo sunt in tempore, partes et substantia temporis, ut dictum est in praecedentibus, quod magis recipit nunc quod est substantia temporis quam partes temporis : eo quod ipsum nihil mensurat. Et nunc temporis est in omni tempore unum. Ergo quando est in omni tempore unum.

Contra :

Dicitur in Sex principiis, quod quando aliud est ex eo quod abiit, et aliud quod in praesenti est, et quod in futurum exspectatur : ergo sunt plura quando, et non unum.

Solutio. Quod concedimus dicentes, quod quando causatur a tempore secundum differentias ipsius : et ideo quando aliud est praeteritum, aliud futurum, aliud praesens, et quando praeteritum sequitur suum tempus, et quando futurum praecedit suum tempus, et quando praesens cura suo tempore est.

Et ex hoc ipso patet, quod quando magis causatur a substantia temporis, secundum quod accipitur in ipsius temporis partibus, quam ab ipso tempore : tempus enim praeteritum in extremitate sua qua continuatur ad praesens nunc, non praeteriit, ut dicitur in Sex principiis. Et quia quando praeteritum sequitur tempus, patet quod causatur ab ista extremitate. Et similiter futurum in extremitate suae futuritionis non est futurum, et ex illa parte causatur quando futurum, et ideo praecedit suum tempus. Quando autem praesens est cum suo tempore: quia nihil de praesenti est accipere nisi tunc.

Dicatur ergo ad primum, quod nunc a in tempore est duplex, scilicet signatum, et non signatum. Tempus autem ut consideratur in comparatione ad primum nunc, habet divisionem et interruptionem : et sic ab ipso in comparatione unius nunc ad aliud nunc, non est unum in substantia quando. Sed tempus ut consideratur in comparatione ad secundum nunc, non habet divisionem et interruptionem : et sic ab ipso est unum nunc in substantia quod causat unum. quando, sed secundum differentias temporis.

Et per hoc patet solutio ad aliud.

ARTICULI UNDECIMI