ARTICULUS III. De sursum et deorsum coeli

.

Tertio, Quaeritur de sursum et deorsum quae sunt principia longitudinis in caelo, ut dicit Philosophus.

1. Si enim sursum est secundum

maximam distantiam a medio, videtur, quod circumferentia caeli ubique est sursum, et numquam deorsum.

2. Item, Dicit Philosophus, quod sursum et deorsum sunt principia motus augmenti : sed augmentum non est in caelo : ergo nec sursum nec deorsum.

3. Praeterea, Sursum et deorsum sunt ad quae moventur grave et leve.

4. Ad hoc dicunt quidam, quod sursum est ubique juxta caelum et in caelo, deorsum autem in centro terrae: et quod unum istorum est in caelo, et non reliquum. Sed haec solutio non habet rationem. Praeterea, est contra Philosophum, qui dicit, quod longitudo orbis est spatium in quo sunt orbes, et quod ex orbibus sunt quidam qui sunt sursum, et ex eis sunt qui sunt deorsum : et iste locus, scilicet spatium orbium ex omnibus medietatibus orbium, est diversus.

Solutio. Cui nos consentientes dicimus, quod sursum et deorsum sunt in coelo, et est longitudo orbis de polo in polum, ita quod polus antarcticus sit sursum, et polus arcticus deorsum sit secundum divisionem primi orbis. Secundum divisiones autem aliorum orbium in quibus sunt planetae, polus qui est in nostro hemisphaerio, est sursum : et polus qui est in inferiori hemisphaerio est deorsum. Et hoc est quod intendit dicere Philosophus, quod ex orbibus sunt, qui sunt sursum, et quidam qui sunt deorsum. quia una medietas orbis est deorsum, et altera est sursum, secundum quod distinguuntur orbes occulti et orbes subjecti visibus nostris. Quod autem dicit Philosophus, quod iste locus est ex omnibus medietatibus diversis, intelligit quod orbes qui sunt citra primum orbem, diversificantur in. polis et Orientibus et Occidentibus, et per consequens diversificantur in sursum et deorsum, et in dextro et sinistro.

Ad id ergo quod primo objicitur de sursum et deorsum, dicendum, quod duobus modis dicuntur, id est, secundum quod sunt principia motus localis recti : et secundum hoc sunt contraria, et secundum hoc moventur ad ipsa grave et leve. Dicuntur etiam secundum quod sunt principia et termini motus augmenti, et principia et termini longitudinis, et sic non sunt contraria. Unde dicit Philosophus in libro de Animalibus, quod in pueris membra superiora majora sunt propter abundanliam caloris impellentis alimentum sursum, postea autem fit e converso.

Per hoc patet solutio ad primum, et tertium, et quartum.

Ad secundum dicendum, quod sursum et deorsum non sunt in caelo prout sunt principia augmenti, sed in animalibus : sed. prout sunt in coelo, sunt principia longitudinis tantum.

Et nota, quod istae sex differentiae prout sunt in coelo et in animalibus, duobus modis accipiuntur, scilicet prout sunt principia dimensionum, ei prout sunt principia motuum. Primo modo est prius sursum et deorsum, et consequenter dextrum et sinistrum, ultimo ante et retro : sicut primo est longitudo, et postea latitudo, et ultimo profunditas : et hunc ordinem attendit Aristoteles quando reprehendit Pythagoram qui prius loquebatur de dextro et sinistro, quam de sursum et deorsum. Si autem considerentur secundum quod sunt principia motuum, sic prius est dextrum et sinistrum, et consequenter ante et retro, et ultimo sursum et deorsum : quia prior in mundo est motus localis, consequenter alteratio ad generationem et corruptionem in inferioribus, et ultimo augmentum post generationem : et hunc ordinem consideravit Pythagoras, quem et nos cepimus in disputatione.