CAPUT IX.

De differentia contradictionis ad alias oppositiones, et utrum veritas sit ab aeterno.

His habitis, ostendenda est differentia contradictionis ad omnes alias oppositiones. Dicamus ergo quod in affirmatione et negatione semper, sive sit subjectum de quo sit affirmatio et negatio, sive non sit, una quidem pars contradictionis est vera et altera falsa: de quolibet enim sive existente sive non existente dicitur affirmatio vel negatio vera: et de nullo simul ambo vera vel falsa sunt contradictoria, ut in quarto primae philosophiae probatum est : sive enim sit Socrates sive non sit, de Socrate unum contradictoriorum est verum, aliud autem falsum : palam enim est cum dicitur Socratem (dum ipse est Socrates) languere et Socratem non languere, quod alterum istorum falsum est et alterum verum. Similiter si Socrates ponitur non esse, et dicatur quod Socrates languet vel non languet, alterum est verum, et alterum est falsum, languere enim Socratem quando non est Socrates, falsum est, et non languere Socratem verum est. Propter hoc in his solum quae sunt opposita contradictorie, proprium est, semper alterum eorum verum et alterum falsum esse, et nunquam esse simul vera vel simul falsa.

Sunt tamen quidam contra hoc fortiter objicientes, et sunt non antiqui sed moderni. Augustinus enim per hoc ipsum quod hic dicitur, probat immortalem esse veritatem dicens, quod aut veritas semper erat aut non semper erat. Si semper erat, habetur propositum quod veritas immortalis fuit ab aeterno. Si autem haec est falsa, veritas semper erat, ejus contradictoria est vera, haec scilicet, veritas non semper erat. Et si haec est vera, aliquid erat verum ; verum autem non est nisi in veritate : ergo veritas erat quando non erat veritas, quod falsum est. Inconveniens etiam est idem, ex quo sequitur id quod scilicet non semper erat veritas : veritas igitur semper erat. Eodem modo probatur quod veritas semper erit: aut enim semper erit veritas, aut non semper erit. Si semper erit, habetur propositum. Si autem non semper erit, tunc haec est falsa, veritas semper erit: ergo ejus contradictoria est vera, haec scilicet, veritas non semper erit. Et si haec est vera, aliquid est verum : non autem verum nisi veritate : ergo veritas est quae non

erit veritas, quod est impossibile. Falsum ergo fuit quod prius dictum est, hoc scilicet quod non semper erit veritas : veritas ergo est aeterna et immortalis est. Et hoc sequitur de veritate propositionis et de veritate enuntiabilis, quae veritates non sunt veritas increata.

Si autem hoc concedatur, tunc objiciunt moderni probantes, quod plura quam unum erunt ab aeterno sic. Simus enim ante mundum : tunc si haec est vera mundum futurum esse, vel haec propositio, mundus erit, et si est vera, sequitur quod ante mundum fuit aliquid verum. Si autem non est vera: tunc sequitur quod ejus contradictoria est vera, et sic iterum sequitur quod aliquid est verum, et quod veritas illius fuit ante mundum, aut non fuit nisi aeternum, et aeternitas ab aeterno : ergo aliquid fuit verum cujus veritas fuit : sed tam enuntiabile quam propositio sunt creata et creatae veritatis. Ergo aliquid creatum, fuit ab aeterno.

Si autem haec quidem concedatur, statim sequitur inconveniens quod dicit Plato, quod est creatum, est factum : omne autem factum incepit: ergo creatum incepit : quod autem incepit, non est aeternum : ergo creatum non est aeternum: enuntiabile sive propositio creatum, ergo non est aeternum : et si propositio et enuntiabile non est aeternum, tunc veritas sua non fuit ab aeterno : et sic videtur sequi, quod veritas propositionis sit ab aeterno, et non sit ab aeterno.

Ad hoc autem quidam alii dixerunt quod veritas enuntiabilis et propositionis non erat ab aeterno : et causam assignant dicentes quod veritas enuntiabilis et propositionis esse non potest nisi existente enuntiabili et propositione. Ante mundum autem ab aeterno non fuit enuntiabile, nec propositio,et ideo quando dicit, si haec non est vera, veritas erit, contradictoria erit vera. Dicunt quod hoc non sequitur : quia contradictoria est propositio vel enuntiabile: ante mundum autem nec fuit vera haec neque alia, quia propositio nulla fuit. Similiter dicunt de futuro, quod veritas non erit quando non erit mundus si ponatur totus mundus ad nihilum redigi.

Et si verum est quod dicunt isti, tunc ista doctrina de contradictoriis non est generaliter vera, et sequitur quod oppositionis contradictionis est medium in quo nec unum, nec alterum contradictoriorum est verum vel falsum : et multa sequuntur inconvenientia contra hoc principium, quod de quolibet affirmatio vel negatio vera, et de nullo simul: et si hoc principium non est firmae veritatis, nihil est certae veritatis in demonstrationibus : quia, ut dicit Aristoteles, huic principio sicut primo innititur omnis demonstratio.

Ideo non dicimus quod doctrina quae hic traditur, certissimae est veritatis, et quod argumentationes Augustini procedunt et sunt necessariae. Sed dicendum quod res de quibus affirmatio et negatio dicuntur, sunt in esse et in ipsa rerum ordinabilitate. Et hoc manifestum est per Avicennam et Algazelem et Alfarabium dicentes (sicut est verum) quod quando praedicatum concipitur in ratione subjecti, talis propositio vera est sive re existente sive non existente: sive enim homo sit et animal, sive non sit homo et animal, haec semper vera est, homo est animal, et animal est animatum sensibile et vivum et substantia : et ideo sequitur, homo est animal, et animal vivum, et vivum substantia. Sed si ulterius inferatur, et substantia est ens: ergo homo est ens. Dicunt quod non sequitur: quia ens vel entia esse accidit homini et animali, et non per se clauditur in intellectu eorum. Cum vero dicitur, homo est animal, sufficit ad veritatem propositionis substantialis ordinatio praedicati ad subjectum. Cum autem additur, animal est ens, et ens non est de ratione animalis vel hominis, non

est enim ibi ordo substantialis unius ad alterum: et ideo si animal est ens, vel homo est ens, oportet quod sit ens actu: et hoc est contra hypothesim, posuimus enim quod non sit homo vel animal.

Hanc igitur doctrinam sequentes dicimus quod ordinabilitas rerum in praedicatum et subjectum, aequaliter est cum rebus existentibus et rebus non existentibus, dum non sint impossibiles ad essendum : et ideo ante mundum haec propositio, mundus erit, fuit in ipsa rerum ordinabilitate. Et si quaeratur, in quo erat illa rerum ordinibilitas quando non erant res? Dicendum quod fuit in ipsis rerum rationibus. Si autem de illis rationibus ulterius quaeritur, Dicendum quod fuerunt in sapientia creantis et ordinantis. Si autem ulterius infertur, quod in sapientia primi intellectus fuerunt ut unum, et non ut ordinatum unum ad alterum, Dicendum quodresin sapientia intellectus primae causae dupliciter considerantur, scilicet ut res consideratae in producendo, vel ut intellectus quo intelliguntur. Et primo quidem modo passibiles ad pluralitatem et ordinem non quidem in actu ordinantis, sed qui est in ordinabilibus : et hoc modo possibile est veritatis esse de ipsis, et enuntiabiles sunt ad veritatem, quamvis nunquam fuit enuntiatio, et sic enuntiabile ad rem reductum, et similiter propositio possunt esse ab aeterno : et tamen unum solum est actu ab aeterno. Et quod quaeritur, utrum tale sit creatum, vel non? Dicendum quod creabile, et non creatum secundum rerum ordines : et hoc quamvis sit in creatore, tamen ratione differt a creatore, quia creator non creabilis est, nec creatus. Si autem haec quae sunt in intellectu creantis accipiantur ut intellectus, cum creator non intelligat nisi seipsum, tunc verum est quod res in creatore sunt per modum creatoris, et non sunt unum nec multa, nec ordinata nec inordinata, sed sunt idem quod ipse. Et haec est Avicennae doctrina, quae concordat cum Porphyrio, qui dicit quod nulla specie existente animal potest intelligi substantia animata sensibilis. Et constat quod non loquitur de intellectu intelligentis, quia sic nihil diceret: quia si nulla species est animalis, nihil est intelligens. Sed loquitur de intellectu intelligibilis : quia secundum naturae ordinem nulla specie existente, adhuc quantum est in se, intellectualiter manet substantia animata sensibilis.