ARTICULUS II. Quis fuerit actus illius gratiae ?

Secundo quaeritur, Quis fuerit actus illius gratiae ?

Aut enim fuit actus meriti, aut actus praemii: non actus praemii : quia meritum praecedit praemium : ergo actus ille fuit actus meriti.

Sed tunc videtur, quod viderunt Deum in forma deitatis: quia dicit Augustinus super Joannem : " Tolletur impius ut non videat claritatem Dei quae Deus est, quam solum mundi corde videbunt, quod erit eis vita aeterna . " Similiter Dominus in Joanne dicit, quod cognoscere solum Deum et Jesum Christum est vita aeterna . Et Augustinus super Psalmum dicit, quod visio est tota merces : ergo videtur, quod Angeli in primo statu non viderunt Deum.

Contra : Aut per creaturas videbant Deum, aut in se, aut neutro modo.

Si per creaturas. Contra : Dicit Augustinus in libro II super Genesim ad litteram : " Non sicut nos ad percipiendam sapientiam proficiebant Angeli, ut invisibilia Dei per ea quae facta sunt intellecta, conspicerent, qui ex quo creati sunt, ipsa Verbi aeternitate sancta et pia contemplatione perfruuntur . " Et ex ista auctoritate sequuntur duo. Unum scilicet, quod facti sunt in gratia : quia aliter ex quo facti sunt, non perimerentur Verbi aeternitate sancta et pia contemplatione. Alterum, quod non profecerunt in cognitione Dei ex creaturis.

Si autem diceretur, quod neutro modo Deum viderunt, essent deterioris conditionis quam homines. Et praeterea nulla esset visio matutina et vespertina, quas in eis distinxit Augustinus secundum primum statum. Ergo relinquitur, quod Deum in se viderunt, et sic redit primum, quod actus illius gratiae fuit actus gloriae, et non actus meriti.

Ad hoc dicunt quidam, quod Angelus in primo statu non vidit Deum ut Deum, sed Deum vidit ut speciem rerum. Unde potius vidit per Deum, quam vidit Deum. Et dant similitudinem de specie rei visibilis in caelo, quae non videtur, sed per illam videtur alia res cujus ipsa est species. Sed haec solutio est contra originalia omnium Sanctorum : hoc enim non est perfrui sancta et pia contemplatione Verbi, sicut dicit Augustinus.

Praeterea, Dicit Augustinus , quod semper dies fuit in Angelis in contemplatione incommutabilis veritatis, semper vespera in cognitione creaturae in seipsa, semper mane ex assurrectione ex hac cognitione in laudem creatoris : quia non superioris lucis abscessu, sed inferioris cognitionis distinctione fit vespera.

Praeterea, Secundum hoc falsum esset quod dicit Augustinus, quod visione matutina formarentur Angeli.

Solutio. Dicimus, quod actus gratiae illius fuit actus meriti : sed meritum in eis est aliter quam in nobis : Angeli enim non habent fidem ut per speculum et aenigma veniant in Deum : sed cognitio eorum incipit in Verbo, et ex illa cognitione descendunt in cognitionem creaturae. Dicit enim Augustinus in libro II super Genesim ad litteram : " Non mirum est quod sanctis Angelis suis in prima lucis conditione formatis prius Deus ostendebat quod erat deinceps creaturus. Neque enim intellectum Dei nossent, nisi quantum ipse monstrasset : Quis enim cognovit sensum Domini? aut quis consiliarius ejus fuit ? Ex ipso igitur discebant Angeli quae forent creaturae deinceps faciendae, ac deinde in genere proprio. " Unde dicimus, quod meritum eorum est in hoc solo, quod Verbo adhaeserunt, cum possent ab ipso deflecti.

Et si quaeratur, Utrum hoc ipsum fuit eis actus gloriae ?

Dicendum, quod gloria vitae aeternae et beatitudo dicuntur per confirmationem cum perfruitione Verbi, et illam confirmationem nondum habuerunt Angeli. Unde si aliquando invenitur beatitudo et vita aeterna dicta de Angelis in primo statu, intelligitur de beatitudine secundum quid, scilicet quae non habet confirmationem conjunctam sibi. Et hoc videntur sentire Augustinus et Anselmus qui dicunt, quod Angelus in primo statu habuit unde proficeret ad confirmationem et beatitudinem.

Ex his igitur patet solutio ad totum.