ARTICULUS III.

Utrum anima sit actus corporis simplicis, sicut caeli, et elementorum ?

Tertio quaeritur, Quomodo anima sit actus primus corporis physici? Quaeritur enim, Utrum omnis corporis physici tam simplicis quam commixti ex contrariis ?

Et videtur, quod sit actus maxime simplicis, hoc est, caeli.

1. Philosophus enim assignans causam quare corpus hominis habeat nobiliorem animam, dicit quod corpus hominis magis est accedens ad aequalitatem complexionis, et propter hoc magis assimilatur corpori superiori, et ideo animam habet simillimam animae ipsius. Ex. hoc accipitur, quod anima est actus caeli: et ita anima est actus corporis physici simplicis.

2. Item, Nobilioris perfectibilis nobilior est perfectio: sed caelum est nobilissimum corpus perfectibile: ergo nobilissimam habet perfectionem. Nobilissima autem perfectio est anima intellectualis. Ergo caelum habet animam intellectualem.

3. Item hoc probat Avicenna multis rationibus in libro IX suae primae philosophiae dicens, quod proximus motor caeli anima est, et separatur ab intelligentia.

Item, Dicitur ibidem, Anima quae movet caelum, est, sicut jam motum est, corporalis, convertibilis, variabilis: nec est spoliata a materia, cujus comparatio ad caelum, sicut comparatio animae nostrae animalis ad nos: cujus est ut intelligat aliquo modo intelligibilitate scilicet commixta materiae: et omnino suae aestimationes vel quae videntur aestimationes sunt certae, et ejus aestimationes et quae videntur imaginationes sunt sicut intellectus activus in nobis, qui omnino initietur corpori.

4. Item, Ibidem, Caelum movetur per animam, et anima est principium propinquum sui motus: et in ista anima renovantur imaginatio et voluntas, et ipsa aestimat se habere apprehensionem rerum variabilium particularium, et voluntatem essendi ipsas res particulares: et ipsa. est perfectio corporis caeli et ejus forma.

5. Ratio autem cui innititur Avicenna haec est: quia si naturalis motus esset circularis, tunc moveretur caelum vel a loco non naturali, vel a situ non naturali, fuga naturali ab ipso. Omnis autem fuga naturalis ab aliquo, non potest ipsa esse eidem naturalis ad ipsum. Motus autem circularis separatur ab omni puncto et relinquit ipsum, et sic facit in singulis punctis, et non fugit ab aliquo ad quem postea non redit. Ergo motus circuiaris non est motus naturalis organo. Oportet igitur, quod sit ab aliquo proximo principio. Hoc autem erit vel intelligentia pura separata, vel anima. Si autem est intelligentia pura separata, cum illa sit super totum universale, quod non varietur nec removeatur in partibus ejus, esset motus caeli non renovatus in partibus: quod falsum est: quia motus caeli non videtur aliud esse quam renovatio situs in partibus: igitur oportet, quod sit ab anima tamquam a motore proximo. Anima enim habet imaginationem et aestimationem particularium, et appetitum consequendi illa per motum partium diversis sitibus: et ita anima est actus caeli, quod est corpus simplex physicum.

6. Item, Averroes super librum II de Caelo et mundo, et super XII Metaphysicae dicit , quod caelum habet animam: sed diversificatur ab Avicenna in hoc quod dicit, quod anima haec non habet vegetationem, nec sensum, sed est intellectus purus: si enim haberet vegetationem, esset ipsum corpus corruptibile; eo quod omnes partes vegetabilis animae sunt propter corruptionem corporis, sicut nutritiva ad deperditi restaurationem, augmentativa propter quantitatis perfectionem, generativa propter impossibilitatem permanendi in identitate secundum numerum. Similiter partes animae sensibilis sunt, ita quod prima est tactus, sine quo anima sensibilis non est. Tactus autem est secundum mutationem primarum qualitatum activarum et passivarum, quae non competit caelo. Caeteri vero sensus sunt in organis determinatis, quae non videntur esse in corpore caeli. Potentiae autem apprehensivae sensibilis animae sunt sicut phantasia: et cum phantasia sit motus a sensu secundum actum factus, cum non sit in corpore caeli sensus, non erit in ipso phantasia, neque caeterae potentiae quae sine phantasia esse non possunt.

Et si forte diceretur, quod anima diffi-

nitur tribus, scilicet motivo secundum locum, et cognitivo, et incorporeo. Unde licet caelum sensibilem animam non habeat secundum partes sensibiles apprehensivas deintus vel foris, habet tamen sensibilem animam secundum partem ejus motivam, eo quod motiva potentia pars sit sensibilis animae, ut dicit Philosophus . Si, inquam, sic dicatur, hoc palet nihil esse: quia phantasia movet, et appetitus sequens phantasiam. Unde cui phantasia inesse non potest, eidem non potest inesse motus processivus.

2. Praeterea, Cujus est potentia, ejus est actus. Unde si potentia movendi in loco inesset caelo, oporteret quod caelum haberet motum processivum, quod a Philosopho in libro II de Caelo et mundo improbatum est, et a nobis supra in quaestione de caelo. Relinquitur igitur, quod si habet animam, quod illa non erit nisi intellectualis.

3. Item probatur hoc per rationem. Omnis enim motor principium ponens motus in parle sui mobilis, et non in toto, est motor discretus a natura et naturae ratione: motor caeli est hujusmodi: ergo est discretus a natura et naturae ratione. Prima probatur ex hoc quod in motu naturali locali idem est motus partis et lotius, sicut glebae et totius terrae, et scintillae et totius ignis. In motu enim locali naturali movens est forma substantialis ipsius mobilis, ut probatum est in VIII Physicorum . Cum autem omnes partes mobiles in actu sint per formam illam, omnes partes aequaliter se habent ad motum localem per formam illam. Minor probatur ex hoc quod motus caeli est a dextra incipiens et regyrans per sinistram.

Si concedatur, quod anima sit actus corporis quod est caelum. Contra: Omne corpus cujus actus est anima, est organicum: ergo si anima est actus corporis quod est caelom, ipsum erit organicum, quod falsam est.

1. Juxta hoc iterum quaeritur de opinione Orphei, qui dicebat elementa plena esse animabus, et praecipue aerem. Unde dicebat animas afferri in corpora respirantibus veritis, id est, ab aura tracta per respirationem. Nihil autem affertur ex aliquo quod non est in eo. Ergo videtur, quod totus mundus et maxime aer sit plenus animabus.

2. Ad idem Tharsis Philosophus induxit rationem, quod anima est forma simplex et imperceptibilis. Cum ergo perfectioni debeat respondere perfectibile, anima magis erit perfectio corporis simplicis quam ejus quod est divisibile in partibus: et ita anima magis crit actus acris vel ignis, quam corporis complexionati.

3. Item sic potest objici: Unumquodque movetur ad hoc ut participet esse divinum in quantum potest: esse autem divinum est esse permanens: et quae non possunt manere in identitate numeri, per generationem moventur ad hoc ut permaneant eadem secundum speciem . Cum igitur simplicia corpora quae elementa vocantur, corruptibilia sint, oportet quod reiterentur per generationem, non eadem numero, sed eadem specie. Cujus autem est actus, ejus est potentia: et cujus est motus, ejus est et motor. Ergo in talibus erit motor ad generationem, et potentia sive virtus generativa. Hoc autem est animae vegetabilis. Ergo talia habeut animam vegetabilem.

4. Item, Nutritiva est ad restaurationem deperditi in corpore complexionato: ergo ubi est eadem necessitas, ibi erit eadem potentia, nisi natura deficiat in necessariis, quod non contingit. Sed in elementis est eadem necessitas: quia per maximam actionem et passionem deperduntur in partibus. Ergo eadem virtus inerit eis: ergo habebunt nutritivam.

Omne autem quod nutritur, habet animam vegetabilem.

5. Item dicit Philosophus in II de Anima: " Aqua quidem ignis alimentum est; ignis autem non alit aquam . " Et ita videtur, quod ignis habeat potentiam nutritivam.

Sed contra ponit Philosophus plures

rationes sic:

1. Si anima est in aere, aut in igne, et in quocumque est anima, illud facit esse animal, tunc ignis et aer erunt animalia: vel dicatur quare in commixtis corporibus potentior est facere animal, quam in simplicibus: cujus ratio non poterit assignari.

2. Item, Nihil existens dissimilium partium potest esse actus ejus quod est similium. Anima est dissimilium partium. Ergo non erit actus ignis et acris, quae sunt corpora similia in partibus. Veritas primae patet ex hoc quod actus secundum se est actus totius, et secundum partes est actus partium, ut scribitur in libro secundo de Anima. Veritas autem secundae patet in enumeratione partium animae.

3. Actus diversus in partibus secundum omnes partes diversas non inest corpori simili in partibus: ergo si anima inest acri ut actus, cum sit divisa in partibus, et aer corpus simile in partibus, non inerit aeri secundum omnes partes: et ita secundum aliquas partes est in acre, et secundum aliquas extra, quod est inconveniens dicere. Et eadem ratio est de quolibet aliorum elementorum.

Solutio. Dicendum, quod anima est actus corporis physici, non simplicis, sed complexionati.

Ad primum ergo dicendum, quod Philosophus in illo loco non intendit dicere, quod caelum habeat animam quae sit ejusdem rationis cum nostra anima, sed quod secundum nobilitatem et dignitatem complexionis corporum infundantur

etiam animae nobiliores, et motori caeli magis similes, secundum etiam quod sancti, scilicet Dionysius et Gregorius dicunt, quod quanto aliquis plus congregat de bonitatibus naturalibus, quae sunt esse, vivere, sentire, ratiocinari, et intelligere, tanto ipsum est propinquius principio universitatis et motori caelestium. Et hoc patet per eumdem Philosophum, qui dicit ibidem in VI de Naturalibus, solvens praedictam objectionem: Animalia et caelum non conveniunt in intellectu nominis vitae, sed in intellectu nominis rationalitatis. Rationalitas autem quae est hic, convenit animae habenti duos intellectus materiales: hoc autem non est possibile esse illic: intellectus enim illic est intellectus in effectu: intellectus autem in effectu non est constituens animam quae est pars diffinitionis animalis. Similiter etiam sensus dicitur hic vis quae apprehendit sensibilia ad modum recipiendi similitudines eorum et patiendi ab eis: hoc autem non potest esse illic. Materialis autem intellectus debet intelligi, sicut supra expositum est de potentia propinqua et remota in quaestione de diffinitione animae quam ponit Damascenus. Fuerunt tamen quidam, qui dixerunt solventes ad rationem, quod caelum habeat. animam sicut hic diffinitur, et quod vis cujuslibet stellae conficitur non tantum ex se, sed ex multis sibi conjunctis, tum ex proprietate partium orbis, tum etiam ex proprietate quae sit per motum stellae, quae est in sphaera una ad stellam quae est in sphaera alia. Sed haec solutio quoad ejus primam partem, scilicet quod caelum habeat animam, prout hic tractatur de ea, inter Philosophos est reprobata.

Ad aliud dicendum, quod perfectio nobilissima quae est corporis complexionati est anima: sed non oportet propter hoc, quod sit perfectio corporis simpliciter nobilissimi, sed illius perfectio erit intelligentia hoc modo, quo motor est perfectio mobilis. Et hoc dico nisi anima

aequivoce hic sumatur: quia hoc modo non erit inconveniens caelum habere Animam: sed quidquid tunc de illa concluditur et nostra anima, nihil valet, sicut quod caelum sit animal, et quod anima ejus possit mereri et demereri sicut nostra, sicut supra in quaestione de caelo patenter ostensum est.

Ad aliud dicendum, quod si volumus salvare Avicennam, tunc faciemus vim in verbo ejus quod dicit, quod omnis comparatio animae caeli ad caelum, est sicut intellectus activus ad corpus nostrum. Intellectus autem activus in nobis in quatuor distinguitur ab intellectu speculativo. Quorum primum est, quod activus habel formam quae principium est operis, quod possibile est fieri per voluntatem. Speculativus autem habet formam scibilis secundum quod scibile est causativum scientiae in nobis. Dico autem opus possibile fieri per voluntatem, sive sit opus civilitatis, sive sit opus artis mechanicae. Secundum est, quod forma quae est in intellectu activo est operativa rei, et propter hoc magis dicitur forma compositionis quam abstractionis, eo quod ipsa quasi ab anima movetur in rem extra, secundum quod dicit Philosophus, quod sanitas quae est in aegro, inducta est a sanitate quae est in scientia medici. Forma vero quae est in intellectu speculativo, est a re extra, quae est causa scientiae; et ideo magis dicitur forma abstractionis et separationis a materia . et appendiciis materialibus. Tertium est, quod idco quia omnes actus et operationes sunt particulares et particularium in singularibus circumstantiis loci et temporis et partium materiae circa quam est opus, forma quae est in intellectu activo, est considerans particularia: et fertur non. tantum circa totam materiam, sed etiam super paries ipsius, et super ordinem partium inter se, et ad formam totius artificiati, sicut palet in forma quae est in intellectu arcarii. Hic enim primo praeparat lignum pro materia, postea partes ligni diversas, postea fertur ad fun- dum, latera, et operculum, et ordinem istarum partium, et compositionem, ut aequaliter congregatae in unum uniantur sub forma totius. Sed forma quae est in intellectu speculativo, propter hoc quod est universalium in quibus est scientia, nihii considerat de materia et de partibus in quibus diversificatur tantum secundum numerum, sed accipit intentiones communes simplices denudatas in partibus et indifferentes secundum ipsa particularia. Quartum est, quod propter hoc quod intellectus activus est movens, fluit ab ipso vis et dispositio mobilitatis in organa exsequentia motum. Unde ipse non accipit a corpore, sed influit in ipsum: et idcirco dicitur inniti corpori secundum Avicennam. Sed. intellectus speculativus non influit aliquid corpori, eo quod ipse non est movens, sed potius recipiens: unde et accipit a corpore hoc modo acceptiones quoad inferiores virtutes, quae affixae sunt organis, ut sensus et imaginatio subserviunt sibi ut compleatur abstractio universalis a particularibus.

Dicendum ergo, quod Avicenna vult dicere, quod propinquus motor caeli pro tanto dicitur anima ejus, quia influit ei motum, cognoscens particularia quae consequuntur per motum partium caeli et per partes motus: cognoscens autem non per formam acceptam ab ipso mobili per abstractionem, sed potius per formam compositionis ad rem motam: et si est accepta, hoc erit per alium motum, secundum quem scilicet intelligentia separata et prima movet secundam intelligentiam inferiorem conjunctam mobili de bonitatibus suis influendis ei, quas bonitates possibile est assequi et acquirere per motum: et propter hoc quod illae sunt particulares secundum partes mobilis et motus, dicit Avicenna motorem proximum caeli habere imaginationem et aestimationem. Imaginatio enim, ut dicit Philosophus in libro de Memoria et reminiscentia, est forma imitans rem et ad rem extra, quae est particularis.

aestimatio autem accipit intentiones boni vel mali in imaginationibus. Non tamen intendit Avicenna, quod habeat imaginationem et aestimationem, quae sunt partes sensibilis animae: quia illae non sunt certae, sed deceptoriae frequenter. Et hoc innuit in modo loquendi, cum dicit: " Imaginationes vel quae videntur imaginationes, et aestimationes vel quae videntur aestimationes, sunt certae. "

Et per hoc patet solutio ad sequentem auctoritatem ipsius.

Ad rationem ejus dicendum, quod ipse non negat quin motus caeli sit a natura,, sed non est a natura tantum, sed, sicut probatum est supra in quaestione de caelo, motor caeli est movens caelum secundum naturam ipsius mobilis: et iste motor non potest esse intelligentia simplex et pura, id est, quae nullo modo consideret materiam et parles materiae: haec enim, ut habitum est, nihil influit corpori, et non diversificatur secundum variationem aliquam motus vel partium mobilis. Unde haec intelligentia non est movens, nisi ut desideratum movet desiderium et desiderantem; et hoc modo non movet corpus, sed intelligentiam inferiorem quae est proximus motor caeli. Nihilominus tamen motor caeli potest esse intelligentia activa, quae si dicatur anima a Philosophis, eo quod comparatur ad caelum sicut intellectus activus ad. corpus, erit anima aequivoce dicta cum anima nostra. Unde si Sancti contradicunt hic dictis Philosophorum, non erit contradictio in re, sed in nomine tantum: non enim contra Sanctos est nec Catholicam fidem Angelos aliquos Deo subservire in hoc quod movent sphaeras ad generationem et complexionem inferiorum. Quod autem sic intelligentia pura moveat motores sphaerarum influendo bonitates, et illi moti moveant ulterius naturalem productionem rerum, patet ex secunda propositione libri Causarum, quae sic dicit: " Omnis intelligentia scit quod est sub se, et quod est supra se: sed hoc quod est sub se, scit, quoniam est causa ejus: et scit quod est supra se, quoniam acquirit ab eo bonitates. "

Ad illud quod objicitur ex dictis Averrois patet solutio similiter: et bene concedimus, quod in cado non est anima sensibilis, nec etiam simpliciter anima, si anima stricte accipiatur.

Ad illud quod ulterius quaeritur de elementis, dicendum est, quod opinio Orphei falsa est.

Ad rationem Tharsis dicendum, quod anima est simplex et indivisibilis secundum quantitatem, et tamen divisibilis est secundum discretionem suarum virium, et secundum harum divisibilitatem est ipsa actus corporis similis in partibus. Similiter ex acre non trahitur anima, ut dicebant carmina Orphei, sed attrahitur aer ad refrigerium pectoris.

Ad aliud dicendum, quod generatio, sicut quilibet alius motus, diversos habet motores, secundum quod est ad diversa ut ad fines: ei ideo ad ignem movet species ignis, et ad animam anima: et ideo licet generatio sit in omnibus generabilibus et corruptibilibus, non tamen oportet quod anima in eis sit: quia anima non movet ad quamlibet generationem, sed. ad generationem animati tantum, et non quolibet motu generationis, sed motu qui expletur per organum in corpore complexionato.

Ad aliud dicendum, quod est nutrimentum quod alteratur, non a virtute sumente, sed digerente et assimilante, et hoc est nutrimentum animati corporis: et est nutrimentum quod consumitur a virtute consumente ignei caloris, et cujus actio infinita est, eo quod non ponit terminum alterationis suae nisi in specie alterantis, et hoc modo dictum est a quibusdam, licet improprie, quod fit restauratio in elementis per circularem generationem elementi ex elemento.

Ad ultimum dicendum, quod illius quod nutritur proprie in aliquo, anima est primus motor, et calor ut concausa sive instrumentum, et nutrimentum per digestionem assimilatum, et calore dividente per partes membrorum introductum ad singulas parles corporis nutriti. Improprie autem nutritur id ab aliquo, quod habet virtutem simpliciter activam, licet non digerat, nec per digestionem introducat ad partes ipsum nutrimentum. Et hoc modo dicit Philosophus in II de Anima, quod aqua alit ignem secundum Empedoclem, et non e converso. Et hoc modo etiam intelligitur in principio quarti Meteororum, quod tria elementa materia erunt igni.