ARTICULUS V.

Qualiter species visibiles sint in oculo et in medio ?

Consequenter quaeritur, Qualiter species visibiles sint in medio et in oculo?

Videtur autem, quod ut in materia et ut in subjecto sic:

1. Omnis accidentis esse non est nisi quando est in aliquo ut in materia et ut in. subjecto: species visibiles sunt accidentia: ergo non sunt in oculo et in medio nisi ut in materia et in subjecto.

2. Item, Omne accidens quod immutat aliquid, est in illo ut in subjecto: co- lores immutant medium et oculum: ergo sunt in illis ut in subjecto,

3. Item, Omnis substantia agens actu accidentis, accidens illud habet in se ut in subjecto: aer et oculus agunt actu colorum: ergo colores sunt in ipsis ut in subjecto. Prima probatur ex hoc quod substantia non agit actu accidens per se, sed per accidens quod inest ei. Secunda patet per suppositionem praehabitorum: quia medium immutat oculum, et oculus est organum sensus communis et phantasiae.

4. Item contra hoc est, quod nullum accideris cum contrario sibi potest esse in eodem subjecto: unus color cum suo contrario simul potest esse in medio aere: ergo colores non sunt in medio aere sicut in subjecto. Prima probatur per rationem contrariorum. Contraria enim sunt, quae nata sunt inesse eidem, sed numquam simul actu uno. Secunda probatur sic per demonstrationem. Sit enim a oculus versus Orientem positus, sed adspiciens ad Occidentem: b autem oculus positus versus Occidentem, sed adspiciens ad Orientem, et sit distantia media decem cubitorum. Ex parte autem Orientis sit c, album corpus vehementis albedinis immutans aerem usque ad oculum positum in opposito ex parte Occidentis. Ex parte autem Occidentis sit d, nigrum corpus vehementis nigredinis immutans aerem usque ad oculum positum versus Orientem. Et distent ista corpora, et isti oculi diametraliter, et in eodem tempore immutentur unus ab albo, alter a nigro. Ergo istos duos colores necesse est ibi occurrere in medio, et tunc simul, esse in actu illo, quod impossibile est si contrarietatem habent et insunt aeri sicut accidens in subjecto.

5. Item, Omne accidens quod est in aliquo sicut in subjecto, denominat ipsum vel secundum totum vel secundum partem: colores sunt in aere sicut in subjecto et etiam in oculo: ergo denominant ipsa vel secundum totum, vel se- cundum partem. Et sic possumus dicere, quod aer et oculus vel secundum totum vel secundum partem sunt alba vel nigra, quod falsum est. Prima probatur ex hoc quod licet diffici ie sit convertere eam quae est ab accidente denominationem, sicut habetur in 1. 1. Topicorum,: quia non. sequitur, albedo inest huic, ergo est albus: nihilominus tamen bene convertitur sub distinctione, scilicet secundum quid, vel simpliciter, hoc est, secundum totum, vel secundum partem. Sicut enim bene sequitur, hoc est album, ergo albedo inest huic: ita. bene sequitur, albedo inest huic, ergo hoc est album vel secundum totum vel secundum partem.

Ad praedicta volunt solvere quidam secundum sententiam Averrois in libro de Anima, dicentes, quod colores non sunt in medio et in oculo secundum suum esse proprium et naturale, secundum quod sunt in aliquo ut in materia et in subjecto, sed secundum esse spirituale, quod est separatum a materia et subjecto, in quo esse non habet oppositionem et contrarietatem, sicut nec rationes intentionum earum quae sunt apud animam.

Sed contra hoc est multiplex ratio.

1. Quarum prima est, quod omne quod recipitur in aliquo, recipitur in illo secundum potestatem recipientis et non recepti: sed colores recipiuntur in medio et in oculo: ergo secundum potestatem recipientis et non recepti: sed recipientia sunt corpora: ergo recipiuntur secundum esse corporale et non spirituale. Prima patet ex auctoritate Boetii, Secunda per se nota est.

2. Item, Omne quod sic est in aliquo, quod ipsum per excellentiam destruat illud in quo agit, est secundum esse materiale in ipso: colores sic sunt in aere, quod per excellentiam destruunt visum in oculo: ergo secundum esse materiale

sunt in illo. Prima probatur per oppositum: quia species denudatae omnino a materia et appendiciis materiae quantumcumque sunt excellentes, non destruunt, ut habetur in III de Anima: quia haec est differentia inter sensum et intellectum, quod ab excellenter intelligibilibus non corrumpitur intellectus, quo pejus intelligat minus intelligi hilia, sed potius confortatur ut melius intelligat ea: sensus autem ab excellenter sensibilibus corrumpitur, quo pejus apprehendat minus sensibilia, vel etiam ex toto, ut patet per experimentum. Si enim vitrum purum et clarum accipiatur, et infundatur argentum vivum, et supponatur sub sole, iiet magna reflexio ad superficiem vitri, et motus fiet illius reflexionis ex motu argenti vivi. Et si quis diu cogatur adspicere ad illud, excaecatur ex toto. Similiter hi qui diu luerunt in ergastulo, et postea emittuntur, etiam res valde albas non possunt adspicere nisi cum magna poeria. In omnibus autem confunditur visus ex adspectu ad rotam solis.

Propter hoc quidam voluerunt dicere, quod quando dicit Averroes, quod species visibiles sunt in medio ut in esse spirituali, quod non dicitur ibi spiritus secundum quod spiritus est non corpus, secundum quem modum vocamus animam spiritum, sed dicitur ibi spiritus lucidum corpus et subtile, quod est instrumentum ad perfectionem virtutum animalium, secundum quod spiritus diffinitur ab Algazele in sua Physica, ubi sic dicitur: " Spiritus est corpus subtile compositum ex vaporibus humorum, cujus sedes est cor, et ipse vehiculum virtutum vitalium et animalium, perquem virtutes sensibiles et motivae transeunt in sua instrumenta. " Dicunt ergo, quod quia spiritus ille cum naturalis est aeri, ideo aer secundum potestatem etiam illius spiritus recipit species sensibiles. Sed contra hoc est, quod non tantum medium visus est aer, sed etiam aqua quae non habet a materia generalitatem cum spiritu illo.

Propter hoc alii volebant dicere, quod in veritate species visibiles non sunt in medio secundum esse spirituale sic vel illo modo, sed sunt in eo sicut in potentia, sicut forma ad quam est motus in motu ipso. Cum enim motus sit endelechia existentis in potentia secundum quod est in potentia, erit forma ad quam est motus secundum quod est in motu, non in actu puro, nec in potentia pura, sed in potentia quae est exitus continuus ad actum: et in tali, esse forma bene potest esse permixta suo contrario, Et propter hoc contraria simul, esse possunt in medio, eo quod non sunt actu in eo, sed potentia. Contraria vero bene simui sunt potentia. Sed quod hoc nihil sit, probatur. Ostensum enim est in V Physicorum , quod nihil idem simul et semel et secundum eamdem partem movetur ad contrarios terminos motus.

Resumatur igitur supra habita demonstratio. Per illam enim patet, quod.

1. Idem aer numero est qui immutatur ab albo et nigro secundum diversos situs. Ergo necesse est illos colores convenire in medio aeque distante ab utroque: et illud medium de necessitate movetur contrariis motibus, quod est impossibile.

2. Item, Ejusdem subjecti est esse in motu et in termino motus, si motus ille babet terminum: et si. non habet terminum, tunc est perpetuus. Si igitur medium est in motu alterationis secundum species visibiles, de necessitate aut erit in motu perpetuo, quod est falsum: aut aliquando erit in termino motus illius. Si autem sit in termino, tunc de necessitate denominabitur a termino illo, et tunc erit aer, vel albus, vel niger, vel alterius coloris, quod falsum est.

Si forte dicatur, quod in veritate aer

non movetur motu illo, sed motus est per ipsum visibilium specierum, ita quod ipse sit quasi spatium deferens motum et mobile. Contra hoc est, quod

1. Nihii est mobile aliquo motu nisi corpus. Si ergo hoc est motus, oportet aliquod corpus esse mobile illo motu. Hoc autem non est aer, ut dicunt: nec corpus coloratum: quia hoc non transit per aera. Ergo erit ibi aliquod corpus praeter coloratum et aerem et oculum, quod est contra sensum.

2. Item, Probatum est in VIII Physicorum, quod licet motus circuli qui est in circulo, non habeat contrarium motus, tamen super circulum potest habere contrarium. Dividatur enim circulus per diametrum, et sint puncta contactus diametri a et B et D: et sit mobile motum a in B per unum semicirculum, et transeat per B, et vadat in a per alium semicirculum: C autem sit mobile ex a per alium semicirculum, et transeundo per b, veniat in a: ista duo mota occurrerent sibi in B: et unum sistit motum alterius, eo quod sunt ad situs oppositae circumferentiae: ergo similiter erit in motu recto. Si ergo album immutat versus Orientem oculum aliquem, et nigrum versus Occidentem alium oculum, et album et nigrum sunt in medio sicut in motu, ut dicunt illi, de necessitate motus unus sistit alterum: et sic neuter oculus immutabitur: quia unus non permittit alterum transire ad oculum.

Si forte dicatur, quod unus declinat ab alio in occursu, ex hoc sequitur illud inconveniens, quod color unius eorum non videbitur diametraliter contra coloratum, sed potius ex transverso. Sit enim album corpus a: et oculus oppositus illi diametraliter sit C d e: nigrum autem corpus oppositum albo per diametrum sit F: et oculus videns ipsum oppositus oculo videnti album per diametrum sit 6, Si ergo nigrum declinat ab albo, tunc declinabit extra mensuram diameter c d

E: et iile fuit diameter, qui fuit inter oculum videntem nigrum et corpus nigrum: et hoc est impossibile et contra sensum. Similiter est contra Euclidem, qui demonstrat, quod omne quod visu deprehenditur, super illud perculit diametrum trianguli ambligoni, sub quo perficitur visus.

3. Praeterea, Quidquid agit actu, est actu: species visibilis in medio agit actu immutando oculum: ergo est actu in medio.

Praeterea quaeritur, Secundum quem modum differentem species visibiles sunt in oculo et in medio ?

Solutio. Dicendum, quod tria attendenda sunt ad sciendum qualiter species visibiles sunt in medio et in oculo. Quorum unum est natura agentis colores et abstrahentis eos, et haec est natura agentis, quod est qualitas, ut supra probatum est, non habens contrarium, cujus transitus per medium est subito et non in tempore: et ideo cum colores non agunt in medium et oculum, nisi per actum luminis, secundum quod agunt in actione sua non habent contrarium. Secundum est natura coloris abstracti: ille

enim non abstrahitur cum causis generantibus ipsum in subjecto, quae sunt calidum, frigidum, humidum, et siccum, ut supra dictum est. Sed abstractio lit in propria specie coloris tantum sine omni parte materiae et sine omni causa materiali. Et hoc est quod vocat Averroes super librum de Anima spirituale esse. Cum autem supra habitum est, quod colores non agunt nec qualitates activae per se nec passivae, sed potius per actum calidi et frigidi, etc, ibi non agunt et patiuntur a se invicem: ergo non transmutabunt se invicem: quia omnis transmutatio fit per actionem et passionem. Cum igitur sic fit in medio et oculo, patet quod non transmutabunt se invicem, et unus non obstat alteri. Tertium est natura medii: quia, ut supra habitum est, aer et aqua non sunt media secundum quod aer et aqua, sed secundum convenientiam quam habent cum superius perpetuo corpore. Haec autem est transparentia, quae est aptitudo ubique recipiendi speciem visibilem, ubi opponitur res colorata secundum actum lucidi, Dico autem aptitudinem recipiendi ut deferens recipit, et non ut recipit tenens. Et hoc est quod volunt quidam dicere, quod visibilia sunt in medio ut in potentia motus, et non ut in termino et actu. Et propter hoc nec ex parte illa visibilia habent contrarietatem. Et sic patet qualiter ambae opiniones aliquo modo sunt verae.

Ad primum igitur dicendum, quod duplex est subjectum, scilicet tenens et colligens, et sujectum deferens. Subjectum autem tenens denominatur ab accidente quod tenet, vel secundum quid, vel simpliciter. Sed subjectum deferens non denominatur ab accidente quod est in ipso: quia non est in ipso nisi in potentia, et non in actu: et taliter visibilia sunt in medio. Qualiter autem sunt in oculo, dicetur in. fine.

Ex his. patet solutio ad quinque prima.

Ad hoc vero quod objicitur contra sententiam Commentatoris, dicendum quod non vocat esse spirituale a spiritu qui est anima, sed a spiritu qui est corpus, cui communicat natura diaphani in medio existens, et attendit esse coloris quod est sine parte materiae et sine causis generantibus ipsum in materia secunaum naturam colorati corporis. Quod autem excellens visibile destruit visum, non est ex natura, coloris secundum quod color, sed secundum naturam lucis, per cnjus actum movet color oculum. Hoc enim quandoque superat spiritum visibilem, et confundit visum, et per consequiis hebetat visum: quia ad multitu-

dinem luminis sequitur multiplicatio coloris et lumen egrediens nimium in oculum, non intendit humidum crystallinum, sed removet ipsum a temperamento suae complexionis, et resolvit partem ejus subtilem et infimam, qua resoluta incipient constare et inspissari partes magis grossae, sicut habetur in IV Meteororum de coagulatis a calido et impinguatis. Cum autem sic inspissatur humidium crystallinum, non erit susceptibile spiritus visibilis, qui venit a cerebro per nervos opticos: et sic accidit perfecta caecitas etiam quando oculi pulchri apparent exterius. Et propter hoc apparet, quod corruptio oculi a luce et a colore per accidens est.

Similiter dicimus de his qui diu fuerunt in tenebris, et postea cum poena inspiciunt valde alba: haec enim non per se accidunt a colore, sed per accidens. Calor enim naturalis et spiritus diffunduntur in organis sensuum, et multiplicantur in eis duabus de causis. Quarum una est exercitium in operibus sensuum. Exercitium enim multiplicat calorem, multiplicatus attrahit spiritum: et inde fit, quod spiritus magis multiplicatur in uno sensu, quam in alio, propter majus exercitium illius sensus. Alia est interitio animae in opere sensus unius: ex hoc ipso enim extrahitur ab altero, et dirigit spiritum et. calorem ad sensum illum in cujus opere est intentio, et cum calor sit aperitivus polorum, fucit facilem discursum spirituum ad sensum ilium. Et per oppositum diu manentes in tenebris non habent exercitium visus, nec anima est intenta operibus visus. Et propter hoc subtrahitur spiritus visibilis ab oculis, et exsiccantur, et contrahitur nervus opticus in tantum. quod etiam quando veniunt ad iucem, spiritus non possunt subintrare nisi parum et paulatim. Et ideo vincuntur et laeduntur ab albo excellenti.

Et per hoc patet solutio omnium eo- rum quae objecta sunt contra Commentatoris sententiam.

Ad illud vero quod objicitur de alia opinione, dicendum quod etiam illa secundum aliquid est vera, sed non simpliciter vera. Non enim absolute alteratio est immutatio medii a spiritibus visibilibus: quia in alteratione absolute sunt contraria agentia et patientia in eo quod alteratur. Sed hoc est unum agens in omnibus visibilibus contrariis et mediis, et hoc est lumen. Similiter colores sunt in medio separati ab omnibus causis a quibus accipiunt contrarietatem. Et propter hoc alteratio dicitur aequivoce de alteratione physica, et de alteratione sensuum et medii. Quod patet ex hoc quod alteratio physica est de contrario in contrarium: alteratio vero sensuum et mediorum est de privatione in habitum.

Et per hoc patet solutio ad omnes alias demonstrationes inductas: quia illae inducuntur ac si alteratio medit sit alteratio simpliciter.

Ad id vero quod objicitur, quod quidquid agit actu, est actu, dicendum quod verum est hoc secundum actum illius

quo agit, sed color in medio non agit in visum nisi actu lucidi: et propter hoc per actum illius est ibi, sed non per actum materiae rei coloratae. Et ideo etiam aer proprie nec est albus, nec niger, sed proprie lucidus.

Ad ultimum dicendum, quod tres sunt differentiae speciei visibilis in medio et in oculo. Quarum una es t , quia oculus ex eo quod consistit in substantia aquae quae nigra est, et circumposita servat speciem et colligit eam ita quod apparet in seipso: sed hoc non facit aer. Secunda est, quia oculus habet speciem visibilem ut habitum vel dispositionem, quae est principium cognoscendi rem visivam: et propter hoc etiam color in oculo non est ut colorans ipsum, sed ut habitus qui est forma totius colorati et principium cognoscendi ipsum: et sic iterum non est in aere. Tertia est, quia est in oculo sicut in termino, sed in medio sicut in via: et propter hoc etiam in oculo est aliquo modo ut in actu, sed in medio sicut in potentia, etc.