ARTICULUS II. Quid sit objectum aestimativae ?

Secundo quaeritur, Quid sit objectum aestimativae.

Et videtur ex praedictis, quod objectum aestimativae sit id quod non est sensatum, sumitur tamen de sensato. Hoc enim dicunt Avicenna et Algazel.

Quaeratur ergo, Utrum sit universale vel particulare ?

Videtur, quod non particulare.

1. Omne enim particulare est sensatum proprium, vel commune, vel per accidens : et hoc dico si corporeum est : dicunt autem, quod illud quod apprehendit aestimativa, non est sensatum aliquo modo : ergo videtur non esse particulare.

2. Item, Omne quod determinat esse fugiendum vel imitandum, videtur hoc facere per aliquod commune regens in fuga vel imitatione. aestimativa universaliter determinat de omni ligura et omni imaginatione sensuum. Ergo videtur hoc facero per aliquod commune regi1ivum : et sic iterum objectum ejus erit commune, et non particulare.

3. Item, Quidquid uno modo ens accipitur ab omni sensibili ejusdem speciei;, hoc videtur universale esse, sicut horno in una ratione accipitur a Socrate et Platone. Illud autem quod determinat fugiendum esse secundum unum modum accipitur in ove ab omni lupo, et non fugiendum esse secundum unum modum, ab omni pastore : ergo hoc erit universale : et cum sit objectum aestimativae, sic objectum aestimativae erit universale.

Sed contra ;

1. Omnis virtus animae sensibilis est virtus operans in organo : nulla ratio universalis est in speciebus defixis in organo : ergo nulla virtus animae sensibilis est virtus operans secundum rationem universalis. Prima, probatur per hoc, quod nulla virtus animae sensibilis separatur ab organo, ut dicit Philosophus i intellectus enim solus nullius corporis est actus. Secunda probatur per hoc quod dicit Avicenna, quod quidquid est in organo corporeo, est cum quantitate et ligura.

2. Praeterea, Omnis scientia causatur ex ratione universalis. Si ergo bruta animalia perceptiva essent universalium, perceptiva etiam essent scientiarum per inventionem et doctrinam et studium, quod falsum est.

Solutio. Dicendum cum Avicenna, quod intentiones acceptae a sensibus non apprehensae per sensum, apprehenduntur per duos modos, scilicet per rationem universalis : et sic elicere eas a sensibus est experientiae et virtutis intellectivae. Alio modo accipiuntur per intentiones numquam separatas a sensibus, quae sunt hic et nunc : et sic accipiuntur duobus modis, scilicet prout sunt principium veri et falsi in partibus, et sic sunt phantasiae : vel prout determinant nocivum vel conveniens in appetibilibus, et sic sunt aestimativae.

Dicendum ergo ad primuni, quod prima est falsa, nisi intelligatur de corporeis existentibus in re extra. Si vero intelligatur de his quae insunt eis ex compositione vel divisione, sicut verum et falsum : vel ex ordine ad appetitum, sicut nocivum, vel conveniens, falsa erit propositio.

Ad aliud dicendum, quod licet commune regens sit in aestimativa, lamen non consideratur secundum rationem communitatis suae : quia aliter oporteret, quod aestimativa separaret commune a particulari per rationem suae communitatis : sed cum hic et nunc considerat ipsum, quibus colligatur aliud particulare.

Ad aliud dicendum, quod aestimativa magis imitatur naturam in movendo, quam scientiam et artem intellectus practici. Unde licet ovis uno modo accipiat inimicum in omni lupo, non tamen utitur inquisitione et consilio in modo fugiendi quemadmodum homo : sed omnis ovis fugit uno modo etiam omnem lupum. Et hoc est quod dicit Damascenus, quod bruta potius aguntur quam agant. Et idem dicit Avicenna, quod instinctu naturae moventur bruta, et non ad rationem apprehensi, et ideo rationem universalis non considerant.