Albert the Great, Summa De Creaturis

i. Dicit Avicenna in VII de Naturalibus, quod motiva animae sensibilis duplex est: una imperans motum, et alia efficieris, Primum imperans habet duas partes, scilicet irascibilem, et concupiscibilem. Vis autem concupiscibilis est vis imperans moveri ut appropinquatur ad ea quae putantur necessaria aut utilia appetitui delectamenti.

Sed contra objicitur : Omnis enim vis obediens potius debet diffiniri per obedientiam quam per imperium : concupiscibilis est hujusmodi : ergo potius debet diffiniri per obedientiam quam per imperium. Prima patet per se. Secunda scribitur ab Aristotele in fine libri primi Ethicorum,

2. Praeterea, Ea quae ponuntur in diffinitione alicujus, semper debent concomitari ipsum: imperare autem motum non semper convenit concupiscibili: ergo videtur, quod non debeat per ipsum, diffiniri.

3. Item, Putare rationis actus est i ergo videtur concupiscibilis esse pars rationis.

4. Item, Utile est, quod sic in facultatem rationis assumitur quod ad aliud refertur ; et sic utile videtur pertinere ad rationem : ergo non erit proprium concupiscibilis,

5, Praeterea, Delectatio est ex conjunctione convenientis ad conveniens : hoc autem videtur convenire omni potentiae motivae ex conjunctione sui finis cum ipsa : et ita non erit proprium concupiscibilis.

Solutio, Dicendum, quod concupiscibilis proprie loquendo est vis sensibilis animae, cujus proprius finis est delectabile in sensu, et imperat motum ad consecutionem illius : et hoc attendit Avicenna in diffinitione sua, ^ Ad primum autem dicendum, quod est imperium primuni simpliciter, et in aliquo tantum, et est imperium primum, in genere illo et in omnibus, Imperium autem primum simpliciter et in aliquo tantum est imperium, rationis et est in homine tantum, In homine enim ratio imperat concupiscibili et irascibili propter hoc quod ordinantur ad ipsam, sicut habetur in fine libri primi Ethicorum : et hoc infra determinabitur. In genere autem sensibilis prima imperativa est irascibilis et concupiscibilis: et hoc in omnibus animalibus : quia etiam in homine non de necessitate sequitur imperium rationis, sed imperat per seipsam, sicut in eo qui a Philosopho dicitur inabstinens.

Ad aliud dicendum, quod imperare motum, dicitur duobus modis. Uno modo imperare motivae quae est in nervis et musculis, ut exsequatur motum ad exsecutionem delectabilis. Alio modo affici circa hoc quod per motum est acquisitum. Et altero istorum modorum semper imperat motum. Vel dicatur melius, quod motus non dicitur hic motus processivus, sed potius immutatio corporis ad susceptionem delectationis quae concupiscitur, sicut quando est concupiscentia coitus, imperat virtuti extendenti membrum, et spiritui impellenti semen, ad genitalia, et hujusmodi.

Ad aliud dicendum, quod putare ponitur ibi pro aestimare secundum phantasiam.

Ad aliud dicendum, quod utile dicitur duobus modis, scilicet secundum materiam, et secundum formam et rationem. Secundum materiam utile est id per quod obtinetur finis appetitus. Secundum rationem, vero quando apprehenditur in ratione utilis : et hoc modo loquitur Augustinus. Primo autem modo aliquid utile es t etiam in appetitu sensibili, scilicet per quod ultima delectatio intenta obtinetur.

Ad aliud dicendum, quod an t onoma- stice dicitur delectatio i n concupiscibili: quia ipsa habet delectationem maximam, quae quidem est secundum sensum, et praecipue secu nd um t ac tu m, in cujus objecto proprie est delectatio, ut supra probatum est in quaestione de tactu.