10

μεσολαβεῖται ὑπὸ νυκτός, οὐ πλῆθος ἡμερῶν γίνεται. δυνατὸν δὲ καὶ οὕτως λαβεῖν· ἐπεὶ συνάφειαν ἔχουσιν αἱ ἀρεταὶ πρὸς ἑαυτάς-ἑκάστη γὰρ φωτεινή ἐστιν-, μία μακρότης ἡμερῶν γίνεται ἐκ τῆς ἀντακολουθήσεως αὐτῶν, οὐ διακόπτεται. λέγω· ἕκαςτον θεώρημα ἐπιστημονικὸν διῄρηται ἀπὸ τῶν ἄλλων· πολλὰ γὰρ γιγνώσκει ὁ ἐπιστήμων. οἷον, ὡς ἐπὶ ἰατρικῆς εἶναι, χειρουργικὸν θεώρημα, διαιτητικόν, ἐπὶ γραμματικῆς εἶναι, τόδε. ὅταν τις τελειωθῇ, οὐκέτι διάφορα αὐτὰ ἔχει· νῦν μὲν γὰρ οἷόν τέ ἐστιν μᾶλλον ἔχειν τὸ χειρουργικόν, ἔλαττον δὲ τὸ διαιτητικόν. ὅταν δὲ τέλειον ἰατρόν μοι ὑποθῇ καὶ πάντα τὰ θεωρήματα τελείως καὶ ἀνυπερβλήτως ἔχοντα, οὐκέτι διακεχυμένα εἰσὶν οὐδὲ τῇ ὕλῃ ἔχουσιν τὴν διαφοράν. ὑποθοῦ μοι ἄνθρωπον παντελῆ ἔχοντα ὑγίειαν κατὰ τὸ σῶμα. οὐκέτι διαίτης μόνης χρῄζει, οὐ τομῆς. ἀπέβαλεν ἐκεῖνα ὧν ἕνεκα ἔχρῃζεν τούτων, καὶ λοιπὸν ὑγίειαν ἔχει οὐκέτι ποιοῦσαν ἄλλο τι. αὐτοῦ δὲ χάριν ταῦτα πάντα σπουδάζεται. σπουδάζεται δὲ πόθῳ τινὶ ἡ διακατοχὴ αὐτῆς· εἰσὶν γὰρ ὥσπερ ποιοῦντα ὑγίειαν, οὕτω καὶ φυλακτικά, οἷον γυμνάσιον ἢ τοιάδε τροφή. ἐκείνη οὖν ἡ μακραίων ἡμέρα ἀδιάκοπός ἐστιν· ὀψὲ γάρ ποτε παραγίνεται το ὅταν πληρωθῇ τό· "ἔσται σοι κύριος φῶς αἰώνιον", ὅτε οὐκέτι ἐκλείπει ὁ ἥλιος "οὐδὲ ἡ ἀνατολὴ τῆς σελήνης φωτίζει τὴν νύκταν". οὐ περὶ τῶν αἰσθητῶν δὲ φωστήρων ταῦτα λέγεται· "εὐθέως" γὰρ "μετὰ τὴν θλῖψιν τῶν ἡμερῶν ἐκείνων ὁ ἥλιος σκοτισθήσεται, καὶ ἡ σελήνη οὐ δώσει φῶς αὐτῆς". ταῦτα δὲ τὰ φῶτα τὰ τοῖς ὧδε φίλα οὐκέτι δώσουσιν· ἔσται γὰρ ὁ ἥλιος ἑπταπλασίων καὶ ἡ σελήνη ὡς ὁ ἥλιος. καθόλου περὶ τῶν οὐρανῶν εἴρηται ὅτι "ἀλλαγήσονται". ὅταν δὲ οὐρανοὺς ἀλλαττομένους λέγῃ, 15 καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς ἀστέρας καὶ φωστῆρας λέγει, ὥσπερ, ἐὰν ἐπὶ γῆς λέγωμεν· "ἡ γῆ πᾶσα προσκυνεῖ", τοὺς οἰκοῦντας ἐν τῇ γῇ λέγομεν. "ᾄσατε τῷ κυρίῳ, πᾶσα ἡ γῆ". 6 μεγάλη ἡ δόξα αὐτοῦ ἐν τῷ σωτηρίῳ σου. ἐὰν κυρίως τὴν δόξαν λαμβάνωμεν, οὐ τὴν τυχοῦσαν κατάστασιν ἡδίστην δόξαν λέγομεν. οἷον δόξαν οὐ λέγομεν ἀρχὴν ἀνθρω̣πίνην, οὐκ ἀξίωμα· ὅλα γὰρ ταῦτα τὰ δοξάρια ἀνθρώπων μικρολόγων καὶ ἀπειραγάθων ἐστίν. δοκοῦσιν οὖν ἰατροὶ σωτηρίαν ἐπιφέροντες τοῖς ὑγιαζομένοις δόξαν αὐτοῖς περιποιεῖν-δεδόξασται μᾶλλον ὁ ὑγιαίνων παρὰ τὸν κάμνοντα-, ἀλλ' οὐ μεγάλη ἐστὶν ἡ δόξα. ὁμοίως καὶ κυβερνήτης. "ἐν τῷ σωτηρίῳ" οὖν τοῦ θεοῦ "μεγάλη δόξα" ἐστίν· τὸ γὰρ σωτήριον τοῦτο νοῦ καὶ ψυχῆς ἅπτεται. τῶν δὲ ἐν ἡμῖν πάντων ὁ νοῦς διαφέρει καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ σώματος, κἂν ἑτέροις μὴ δοκῇ. δυνατὸν δὲ καὶ αὐτὸν τὸν σωτῆρα σωτήριον εἰπεῖν, ὡς πολλαχοῦ κεῖται· "εἴδοσαν πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ ἡμῶν". "καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ", ἀντὶ τοῦ "πᾶς ἄνθρωπος" ἢ "πᾶσα αἰσθητικὴ ψυχή". "ἐν τῷ" οὖν "σωτηρίῳ" τούτῳ "μεγάλη ἡ δόξα" ἐστίν. εἰ καὶ δοκεῖ ἄτιμος εἶναι ὁ θάνατος ὃν ἀνεδέξατο-"ἐπικατάρατος" γάρ ἐστιν "πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου" κατὰ τὸν νόμον-, ἀλλ' ἴσχυσεν δόξαν τοσαύτην λαβεῖν ἡ δοκοῦσα ἀτιμία ἐκ τοῦ σκοποῦ τῆς σωτηρίας, ὅτι σωτηρία γέγονεν οὐ θρεμμάτων, οὐκ ἀνθρώπων ἁπλῶς, ἀλλὰ ψυχῆς καὶ νοῦ καὶ πνεύματος, ὡς γράφει Παῦλος· "ὁλόκληρον ὑμῶν τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα". ἡ δοκοῦσα οὖν ἀτιμία δόξα ὑπερβάλλουσά ἐστιν. ὑπομνῆσαι θέλω νόημα. ὅτε εἰς τὸ εὐαγγέλιον ἔλεγον, εἰς τὸ χωρίον ἐκεῖνο τό· "ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ τὰ ἔργα ἃ ἐγὼ ποιῶ ἐκεῖνος ποιήσει, καὶ μείζονα τούτων ποιήσει", πρὸς ἑτέροις καὶ αὕτη ἡ ἑρμηνεία ἀποδέδοται· ἐὰν τὴν ἀναλογίαν τοῦ ποιοῦντος σκοπήσῃς, καὶ τὰ μεγάλα μικρά ἐστιν· ὡς πρὸς τὸν θεὸν μικρά ἐστιν. οὐ πεποιήκασιν δὲ οἱ ἀπόστολοι αἰσθητὰ ἔργα ὑπὲρ τὰ τοῦ σωτῆρος. ὁ σωτὴρ Λάζαρον ἤγειρεν τεταρταῖον ἤδη ἐν τῷ θανάτῳ ὄντα καὶ ἐγγὺς τοῦ διαλυθῆναι καὶ ἤδη εἰς τὸ ὄζειν ἐφθακέναι. οὐδὲν τοιοῦτο πεποίηκαν οἱ ἀπόστολοι. ἀπὸ γενετῆς τυφλὸν εἰς ὄψιν ἤγαγεν Ἰησοῦς. ἐὰν δὲ σκοπήσῃς ταῦτα τὰ ἔργα τοῦ