ARTICULUS II.

MOVENTUR DUBIA A. - OBJECTIONES Sj 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Et quidem contra primam arguit Aureolus prima, q. prologi probando quod non sufficit ad rationem scientiae etiam subalternae notitia creditiva solum respectu principiorum. Primo sic. Habitus principiorum est altior et nobilior habitu conclusionum, tum quia hoc dicit Philosophus primo Posteriorum (t. c. 5, 6), tum quia propter unumquodque tale et illud magis ; cognitio vero principiorum est causa cognitionis in conclusione. Sed certum est quod notitia creditiva non est altior notitia scientifica, immo est inferior gradus cognitionis credere ad scire, et habitus creditivus ad habitum scientificum. Ergo impossibile est quod conclusio scientiae cognoscatur quocumque habitu scientiae, etiam subalternae, et quod principium tantummodo credatur et teneatur habitu creditive

Nec obstat si dicatur quod scire scientiae subalternae est inferius ad credere; constat enim quod hoc est omnino falsum , quia scire ex sui ratione formali et totali est altior modus cognitionis quam sit credere vel suspicari.

Unde impossibile est quod scientia subalternata procedat ex principiis cognitis habitu creditive Secundo. Nam Aristoteles sexto Ethicorum (c. 7) tractavit de intellectu qui est habitus principiorum, et nunquam posuit quod in aliqua scientia subalternante vel subalternata habitus iste sit fides; primo etiam Metaphysicae (c. 2) docet quomodo sumuntur communes animi conceptiones quae sunt principia in arte; in fine quoque secundi Posteriorum (lect.20) docet quomodo principia fiunt cognita; et tamen nunquam ponit quod unus modus sumendi principia sit per habitum creditivum. Ergo vel est insufliciens Aristoteles, aut nihil est dictu quod scientia subalternata procedat ex principiis per talem habitum notis. Tertio. Quia scientia subalternans est habitus principiorum respectu scientiae subalternatae. Quod sic patet. Certum est enim quod in omni scientia alius est habitus respectu conclusionum et alius respectu principiorum. In perspectiva igitur habitus principiorum vel est ipsamet perspectiva, vel geometria, vel fides a geometria relicta. Non potest dici quod sit perspectiva, ne sit idem habitus conclusionis et principii. Nec potest dici quod sit fides a geometria relicta, tum quia geometria non causat fidem, tum quia principia perspectivae duplici habitu cognoscerentur, videlicet fide et geometrica demonstratione, quod esse non potest, maxime secundum sanctum Thomam (2-2, q. 1, art. 5) ponentem quod fides et scientia demonstrativa et evidens simul esse non possunt de eodem; unde si fides esset habitus principiorum perspectivae, nunquam aliquis esset simul geometra et perspectivus, alioquin simul esset sciens principia perspectivae in quantum esset geometra et credens ea in quantum esset perspectivus. Relinquitur igitur quod scientia subalternans sit habitus principiorum respectu scientiae subalternatae. Ergo non est verum quod scientia subalternata procedat ex principiis cognitis habitu creditivo. Quarto. Quia quamvis oporteat discipulum doctori credere dum addiscit, non tamen habet scientiam quamdiu credit, sed tunc dum incipit intelligere quod credebat; juxta illud Philosophi septimo Ethicor. (c. 4, leet.3): pueri quidem a principio coniplectun tur sermones primum discentes, sciunt autem nequaquam, oportet autem conari, hoc autem tempore indiget. Sed clarum est quod statim acquirerent scientiam, si sufficeret credulitas respectu principiorum. Ergo non sufficit, ut videtur. 0 PROLOGI SENTENTIARUM Quinto. Nulla adhaesio voluntaria est scientifica; scientia enim cogit intellectum ad assentiendum, nec subest voluntati scientis adhaerere et non adhaerere veritati quam novit. Sed omnis adhaesio ad cognitionem deducta ex principio creditive) est adhaesio voluntaria; nihil enim magis est in potestate nostra quam credere, secundum Augustinum (de Spirilu et littera, c. 25) : unde talis suspendere potest adhaesionem quam habet respectu conclusionum et respectu principiorum. Ergo talis adhaesio non est scientifica.

Confirmatur per hoc. Quia habens scientiam sive subalternatam sive subalternantem immobiliter adhaeret; nec est in potestate sua suspendere actum adhaesionis.

Ex quibus patet, inquit, quod scientia subalternans est habitus principiorum respectu scientiae subalternatae et non fides aut alius habitus creditivus; cujus oppositum ponit conclusio tua. II. Argumenta Gregorii.

Primo (a), arguitur sic. Aut notitia conclusionis fit nota nobis naturaliter ex alia priori notitia complexa, aut non. Si non, ergo non est scientia proprie loquendo, quae dicitur esse conclusionis, sed potius dicitur esse intellectus principii et propositionis immediatae. Si vero notitia fit in nobis ex alia priori notitia complexa, illa notitia ex qua fit est notitia principii. Ergo omnis scientia quae in nobis naturaliter acquiritur fit in nobis ex notitia principiorum, et per consequens cujuslibet scientiae naturaliter acquisitae principia sunt vel fuerunt habenti ea nota.

Confirmatur per Philosophum primo Posteriorum (t. c. 5), dicentem quod necesse est demonstrativam scientiam originabilem esse ex his et primis et notioribus et causis conclusionis; originatur enim hujusmodi scientia ex veris necessariis et primis et notioribus, id est evidentioribus, et prioribus, et causis conclusionis, quia illae primae notitiae praemissarum demonstrationis sunt causae notitiae conclusionis. Et ad hunc sensum dicit ibi Philosophus: sinehis utique erit syllogismus, demonstratio autem non erit; non enim faceret scientiam. Item infra dicit quod non solum necesse est agnoscere prima sed et magis : semper enim propter quod unumquodque est et illud magis. Et subdit : quoniam quod scimus et credimus per prima, illa scimus et credimus magis.

Ex quibus patet, secundum ipsum, quod quaelibet scientia acquiritur ex notitiis suorum principiorum.

Ex quo patet quod non sufficiunt principia esse nota alteri, ut ego scientiam habeam de conclusione, quoniam per nullam notitiam existentem in alio causari potest immediate et naturaliter aliqua scientia in mente mea. Cum ergo principia theologiae non sint neque fuerint nobis nota, theologia quae acquiritur de communi lege in theologicis non est vere scientia. Secundo sic (a). Scientia subalternata potest acquiri, principiis ejus non notis acquirenti, sed tantum creditis, notis autem habenti superiorem scientiam. Eadem ratione , et scientia non subalternata poterit (6) acquiri ab aliquo, esto quod non noverit ejus principia, dummodo credat illa, et alius noverit; non enim potior ratio est inde quam hinc, et per consequens non oportebit dicere quod theologia est scientia subalternata, sed absolute poterit (y) dici scientia. Haec duo argumenta ultima sunt Gregorii de Arimino. tj 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Similiter contra secundam conclusionem arguitur multipliciter secundum Aureolum. Sic. Si theologia viatoris subalternatur scientiae beatorum, vel illa subalternatio est quoad principium illo modo quo perspectivus procedit per propositiones quas sibi tradit geometra, aut quoad modum sciendi illo modo quo medicina subalternatur geometriae in illa conclusione : vulnera circularia tardius curantur; de hac enim conclusione geometra dicit propter quid et medicina quia. Sed neutrum istorum modorum potest dari in proposito. Quod enim non primus, probatur quintuplici medio. Primo sic. Impossibile est acquiri scientiam subalternatam nisi habeatur scientia subalternans saltem partialiter et quoad illud quod tradit pro principio ipsi scientiae isto modo subalternatae; unde nullus potest fieri perspectivus nisi saltem tantum noverit de geometria quantum exigunt principia perspectiva?. Et hoc patet ex praecedentibus : quoniam scientia subalternans est habitus principiorum scientiae subalternatae; impossibile est autem acquiri habitum conclusionum nisi habeatur habitus principiorum. Sed clarum est quod theologia viatoris acquiritur a viatore qui nullo modo habet scientiam beatorum. Ergo haec non est subalternata illi. Secundo sic. Scientia subalternans et subalternata et eorum principia sunt compossibiles in eodem sciente. Sed scientia beatorum et lumen gloriae quod est habitus principiorum non sunt compossibiles scientiae viatoris et lumini fidei enigmatico, secundum sanctum Thomam (2-2, q. 1, art. 5). Ergo hujusmodi scientiae non sunt ad invicem subalternatae. Terlio sic. Scientia subalternata non procedit ad ea quae sibi traduntur a subalternante, sed potius QUAESTIO PRIMA 7 procedit ab eis ad ulterius concludendum. Sed theologia nostra procedit ad articulos et ad sacram Scripturam et universaliter ad declarandum ea quae scripta sunt et derivata ad nos ex scientia beatorum, ut post probabitur. Igitur non est subalternata isti (a). Quarto sic. Scientia quae alteri subalternatur per sumptionem sui principii ab ea oportet quod se habeat per additionem sui subjecti ad subjectum illius, secundum Philosophum primo Posteriorum (t. c. 30), ubi dicit quod oportet alterum asse sub altero, et quasi aliud genus, unde et linea visibilis addit visibilitatem ad lineam ; et ideo perspectivus illas propositiones sumit pro principiis, agens de linea visuali, quas de linea simpliciter mathematicus demonstrat. Sed certum est quod subjectum theologia? nostrae quod est Deus sub ratione deitatis non se habet ex additione ad subjectum scientiae beatorum, quod est Deus sub eadem ratione deitatis. Ergo non subalternatur illi. Quinto. Sciens aliquam conclusionem scit se scire eam. Sed theologus non scit conclusiones quae sequuntur ex articulis fidei; quod patet quia nescit eas necessarias et impossibiles aliter se habere. Ergo non habet scientiam etiam subalternatam.

Nec valet si dicatur quod scit eas fore necessarias ex suppositione, scilicet si articuli fuerint veri. Hoc quidem noti obstat, quia pari ratione scio unum falsum necessario fore si aliud sit necessarium, ut quod asinus potest volare si habet alas, et universaliter hoc modo potest esse scientia de omni falso; nec theologia esset nisi scientia necessitatis consequentiarum, secundum istum modum dicendi, et non necessitatis consequentis; et ita non esset scientia conclusionis, sed magis illationis; cujus oppositum tu intendis. Quod autem nec secundo modo, arguit quintuplici medio. Primo sic. Si theologia nostra subalternaretur scientiae beatorum sicut medicina subalternatur geometriae quia scit eamdem conclusionem modo inferiori, ita quod conclusionem quam beati sciunt clare et lucide nos scimus obscure et enigmatice, tunc theologia nostra non sumeret sua principia a scientia beatorum. Ubi enim est talis modus subalternationis, ibi una scientia non sumit sua principia ab alia. Sed consequens est falsum, secundum te. Igitur. Secundo sic. Scientia quae alteri subalternatur quoad modum habet sufficientem cognitionem suorum principiorum ex seipsa sufficientem (6), dico in quantum cognoscit ea per experientiam vel inductionem, sicut patet de medicina respectu illius con- (6) sufficientem dico in quantum cognoscit ea per experientiam.

sufficientem in quantum per experientiam Pr. clusionis de vulnere circulari. Sed nostra theologia non habet sufficientem notitiam de suis principiis per seipsam. Ergo non subalternatur hoc modo. Tertio. Si modus clarius et obscurius in cognoscendo eamdem conclusionem sufficeret ad subalternationem , tunc intellectio hebetis subalternaretur intellectioni subtilis, et visio noctuae visioni aquilae respectu solaris lucis. Sed haec absurda sunt... Patet. Ergo, et illud, scilicet quod theologia enigmatica subalternatur theologiae luminosae. Quarto. Non ob aliud subalternatur scientia quia scientiae propter quid quoad modum, nisi ob hoc quod dependet ab illa (a) quodammodo et perficitur et regulatur et conservatur per illam. Sed nostra scientia enigmatica in nullo dependet a scientia beatorum nec perficitur aut conservatur per illam, immo destruitur et evacuatur per illam, secundum illud primae Corinth., decimo tertio cap. : Sive pro-phetiae evacuabuntur, sive linguae cessabunt, sive scientia destruetur, cum enim venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Ergo haec scientia non est illi subalternata. Quinto. Omnis scientia sive subalternans sive subalternata est de impossibilibus aliter se habere et non de contingentibus, ut patet primo Posteriorum (t. c. 5) et sexto Ethicorum (c. 6). Sed certum est quod in theologia nostra tractantur multae veritates contingentes, ut quod Christus fuit incarnatus, et mundus creatus, et similia, quae pendent ex mera divina bonitate. Ergo habitus ista respiciens non est scientia subalternata.

Nec potest dici quod sit scientia respectu necessariorum et immobilium veritatum, quales sunt illae de unitate essentiae et trinitate personarum, non tamen sit scientia respectu contingentium. Si enim sic diceretur, tunc major pars habitus theologici truncaretur, qui multum tractat de contingentibus; nec esset etiam unus habitus, si esset alter respectu contingentium, alter respectu necessariorum ; quod esse non potest. II. Argumenta Durandi.

Contra eamdem arguit Durandus (q. 7 prologi) dupliciter (6). Primo sic. Ubicumque est vera et perfecta subal-ternatio, scientia subalternans dicit propter quid de principiis scientiae subalternatae, de quibus ipsa solum dicit quia. Sed scientia beatorum non dicit propter quid de illis de quibus fides et theologia dicunt quia. Ergo non est ibi propria et perfecta subalternatio. Major patet ex primo Posteriorum .(t. c. 30). Minor probatur. Quia quaedam illorum quae tradit fides et theologia non habent propter quid, ut Deum esse trinum; quaedam vero etsi habeant propter quid et causam, ut Deum fuisse incar- 8 natum et passum et hujusmodi, haec omnia sunt tacta a Deo propter nostram salutem finaliter; istud tamen propter quid aeque dicit theologia sicut scientia beatorum, nec istud plus accipit theologia addentia beatorum quam alia; scientia autem vere subalternata nunquam dicit propter quid de suis principiis nisi inducendo formam scientia? subalternantis; quod non fit in proposito. Et sic patet minor. Secundo (a). Quia nunquam scientia subalternatur scientiae nisi ratione subjecti, quia scilicet subjectum subalternatae se habet ad subjectum subalternantis ut effectus ad causam efficientem vel id quod est propter finem ad finem. Sed subjectum theologiae non sic se habet ad subjectum scientiae beatorum. Igitur. Major patet, quia vel scientia subalternatur alteri ex parte scientis, vel ex parte scibilis. Ex parte scientis quidem, quando cognitio unius scientis secundum communem statum dependet a cognitione alterius; et hoc non sufficit ad perfectam subalternationem, quia tunc cognitio intellectus subalternantur notitiae sensus; quod nullus dicit. Si vero hoc sit ex parte scibilis, hoc non potest esse nisi quia subjectum unius se habet ad subjectum alterius ut effectus ad causam vel ut pars subjectiva ad totum universale vel ut pars in modo ad suum totum. Si primo modo, habetur propositum. Si secundo modo, hoc non valet, quia quando subjectum differt a subjecto ut pare subjectiva a toto, scientia superior non potest dicere propter quid de principiis scientiae inferioris, quia quae sunt unum per essentiam, unum non dicit propter quid de alio, nec de aliquo ei conveniente, alioquin de seipso diceret propter quid. Si detur tertium membrum, similiter non valet; nam hoc potissime videretur in perspectiva cujus subjectum videtur se habere ad subjectum geometriae ut pars in modo ad totum, scilicet ,linea colorata ad lineam ; sed hoc non est verum, quia subjectum perspectivae est visio vel modus videndi, non autem linea colorata, cum in perspectiva passio (6) non demonstretur de tali subjecto, sed solum de visione; videri enim majus aut minus quod ostenditur in perpectiva (y) non inest rei secundum se, et realiter, sed variatio tota est ex parte visionis, licet res denominetur diversimode ut est visa. g 3.

Contra tertiam conclusionem I. Argumenta Gregorii. - Contra tertiam conclusionem arguit Gregorius de Arimino probando quod ex discursu theologico non proprie acquiritur scientia. Arguit enim sic. Primo. Omnis discursus per quem proprie acquiritur scientia est ex propositionibus primis et immediatis vel ex his quae per tales mediate vel immediate sunt; patet ex primo Posteriorum (t. c. 5), ubi dicit Philosophus quod sine his erit syllogismus, sed non faciet scientiam. Sed discursus theologicus non est ex talibus, cum sit ex creditis, ut patet. Igitur.

Confirmatur. Quia omnis discursus faciens scire est demonstratio ; patet primo Posteriorum ex diffinitione demonstrationis. Sed discursus theologicus non est demonstratio; alias enim infidelem in naturalibus bene dispositum cogeret assentire conclusioni theologicae ; quod patet esse falsum. Secundo. Nullus discursus primo innitens auctoritate generat scientiam. Sed omnis discursus theologicus est hujusmodi. Igitur etc. Major patet, quia ex auctoritate sola fides gignitur; juxta illud Au--gust. de Utilitate credendi, cap. 11 : Quod intelligimus demus rationi, quod credimus demus auctoritati ; et primo libro de Libero arbitrio, cap. 3: Num ad auctoritatem legis confugiendum censes hominibus, jam non solum credere, sed intelligere cupientibus 9 quasi dicat nullo modo; ubi manifeste innuit quod probatio per auctoritatem non scientiam, sed fidem tantummodo adgenerat. Tertio sic. Nullus discursus theologicus majorem evidentiam vel certitudinem facit de aliqua veritate theologica quam alius discursus theologicus faciat de veritate theologica contingenti per nullam experientiam nobis nota. Ergo nullus discursus theologicus per se facit scientiam. Tenet consequentia. Quia nulla veritas contingens non nota nobis per experientiam est aeque nota nobis sicut illa de qua habemus scientiam. Antecedens patet. Quoniam sive theologice probetur quod Deus est trinus et unus, sive quod aeternus vel sapiens aut quamcumque aliam veritatem necessariam vel contingentem mere credibilem aut etiam naturaliter scibilem quis theologice probet, non majorem faciet (a) evidentiam de ea vel certitudinem quam faciat alius de ista veritate quod Deus judicabit mundum, et quod sacculum finietur, aut alia mere contingenter, si theologice probet illam; patet quoniam uterque ex auctoritatibus sacrae Scripturae procedit ; non majorem autem evidentiam faciet (6) in mente una auctoritas sacrae Scriptura quam alia. II. Argumenta Durandi. - Arguit etiam Durandus (q. 1 proi.) dupliciter (y). Primo et in idem redit cum prima ratione Gregorii : syllogismus demonstrativus qui solus facit proprie scire procedit ex propositionibus necessariis et per se notis vel reducibilibus ad alia per se nota. Sed nulla ratio procedens ex articulis, qui media sunt fidei, est hujusmodi. Ergo nulla talis ratio facit pro- QUAESTIO prie scire. Major patet ex primo Posteriorum (t. e. 6), ubi dicitur quod demonstratio est syllogismus faciens scire; et ibidem determinatur quod procedit ex necessariis et per se notis vel quae possunt resolvi ad per se nota, cum in talibus non sit processus in infinitum. Minor similiter manifesta est, quia articuli, qui sunt media fidei, ut Deum esse trinum et unum, Filium incarnatum, passum, resurrexisse, et hujusmodi, non sunt de se noti, nec possunt resolvi in aliqua per se nota, sed solum, vel principaliter, eis assentimus ex auctoritate Scripturae quam credimus a Deo inspiratam esse; et hoc ipsum, scilicet Scripturam esse a Deo inspiratam non est per se notum, nec reducibile ad aliquid per se notum. Secundo (a). Scientia est virtus intellectualis, ut patet sexto Ethicorum (c. 2). Sed theologia non est virtus intellectualis. Ergo non est scientia. Minor patet; tum quia virtus est dispositio perfecti ad optimum, septimo Physicorum (6) (t. c. 18), sed theologia non disponit nec perficit intellectum ad illud quod est optimum intellectui, quia non facit evidentiam de his quae tradit, sicut nec fides ex cujus articulis procedit; clara autem evidentia veritatis est illud quod est optimum intellectui; tum quia perfectior est habitus principiorum quam conclusionum, quia habitus conclusionum dependet ex habitu principiorum et non e contra, sed fides qui est habitus principiorum ex quibus theologia procedit non est virtus intellectualis nec inter eas nominatur Ethicorum sexto ; igitur nec theologia est virtus intellectualis, quod fuit minor probanda. III. Argumenta Scoti.

Scotus (y) etiam tertio Sentent., dist. 24, q. 1, arguit quadrupliciter. Primo quia sanctus Thomas, secunda secunda. , ubiquaeritquaestionem ex intentione,dicitquod fides et scientia de eodem non sunt simul. Sed si theologia in quantum subalternata scientia; beatorum sit vere scientia, et ut subalternata non sit nisi in viatore, tunc scientia sub propria ratione subalternata: stat cum fide in viatore, et de eisdem, scilicct de creditis, et cum propria ratio scientiae sit in subalternata, tunc scientia simpliciter dicta et fides sunt simul de eodem. Nec potest salvare hanc contradic tionem nisi in secunda secundae velit dicere quod loquitur de scientia subalternante, non de subalternata. Secundo (5). Scientia non dependet ab aliquo essentialiter sicut causatum a causa (non loquor de dependentia accidentis ad subjectum) nisi ab eo quod est causa essentialiter. Sed notitia beati quam habet de Deo trino et uno evidenter viso ex evidentia ter- (y) Scotus etiam terlio senteni, distinctio 24. arguit quadrupliciter. Primo, quia.

Scotus tertio senteni, distinctio 24. arguit quia Pr. PRIMA 9 minorum non est causa essentialiter theologia; sive nostrae scientiae, quia scientia non dependet essentialiter nisi ex potentia vel objecto in se vel in sua specie, sed illa scientia beati non est objectum scientiae nostrae, ut cognita notitia ejus cognoscamus Deum esse trinum et unum, nec est potentia animae, nec species objecti, nec aliquid aliud quod possit esse causa scientiae meae in aliquo genere causae efficientis, maxime sicut modo loquimur. Igitur habitus in me in nullo dependet sicut a causa essentiali a visione beatorum.

Nec sequitur quod si beatorum scientia sit de creditis a nobis, quod in nobis sit scientia cum fide; immo esset simile ac si dicerem : In me est geometria, quia in geometra est et ego credo geometram scire geometriam. Tertio (a). Omnis sciens scientiam subalternatam quae est de intelligibilibus potest scire scientiam subalternantem, quia scientiae subalternantis principia sunt priora, et in intelligibilibus illa quae sunt priora simpliciter sunt priora nobis, quamvis in sensibilibus non sint eadem priora simpliciter, et priora nobis, quia sensibilia posteriora sunt nobis magis nota. Sed haec scientia, si tamen est scientia, est de intelligibilibus, ut distinguuntur contra sensibilia, quia de sensibilibus non est scientia nec demonstratio, ex septimo Metaphysicae (t. c. 5). Si ergo haec scientia potest simul stare cum fide, sequitur quod aliquis potest scire scientiam subalternantem cum fide, et ita potest esse comprehensor ratione scientiae et viator solum ratione fidei simul stantis. Quarto (6). Quia nolitia quam aliquis habet de illis quae traduntur in canone Bibliae non est tradita per modum scientiae demonstrativae. Ergo habens habitum de istis sic traditis in sensu litterae, non habet habilum scientiae proprie dictae, sed unum habitum quo immediate assentit omnibus et singulis et non uni propter aliud de his quae traduntur in Scriptura; quinimmo si aliqua ibi essent probata, ila assentiret cuilibet dicto in ea non quia probatur ex alio dicto sed propter auctoritatem Dei, ratione cujus assentit omnibus in Scriptura contentis immediate, non uni propter aliud per discursum syllo-gisticum. Sj i.

Contra quintam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra quintam conclusionem, et similiter contra secundam, arguit Aureolus probando quod articuli fidei non sint principia lioslrae theologiae, immo sint quasi conclusiones defendendae et declarandae in isla scientia, et quod ad hoc principaliter ordinetur totum studium theologiae. Arguit igitur Primo sic. Nulla scientia procedit ad sua principia concludenda, sed potius concludit ex illis. Sed certum est quod sanctus Thomas in Sumnia sua et universaliter omnes doctores theologiae formant quaestiones de articulis fidei et ad eas dissolvendum, declarandum et concludendum procedunt; ut cum quaeritur : utrum Deus sit trinus et unus vel utrum in Deo sit trinitas personarum vel utrum incarnatio sit possibilis, et hujusmodi. Ergo articuli fidei non sunt principia nostrae theologiae, immo quasi conclusiones. Secundo. Ex studio libri de Trinitate Augustin. acquiritur habitus theologicus. Sed certum est quod ipse in toto illo libro procedit ad concludendum istum articulum : Deus est trinus et unus; sicut ipsemet dicit primo de Trinitate, capitulo quarto, quod omnes qui ante nos scripserunt de Trinitate quae Deus est, divinorum librorum veterum et novorum catholici tractatores, hoc intendunt (a) secundum Scripturas dicere quod Pater et Filius et Spiritus sanctus unius ejusdem (6) substantiae inseparabili aequalitate divinam insinuant veritatem (y). Ergo habitus theologicus ex articulis fidei tanquam ex principiis non procedit, sed magis illos declarare intendit. Tertio. Christum esse incarnatum ex Maria Virgine est articulus fidei; sanctum quoque Spiritum per Prophetas fuisse locutum est alius articulus; et tamen hos duos Augustinus probare nititur contra Faustum, ut patet in libro Augustini ad eumdem haereticum. Igitur libri theologici non procedunt ex articulis, sed magis ad eos. Quarto. Nam Augustin., decimo quarto de Trinitate , dicit quod huic scientiae quae dicitur theologia non omnia attribuit quae in rebus humanis ab homine sciri possunt, sed illud tantummodo quo fides saluberrima gignitur, nutritur, defenditur et roboratur. Ex quo colligitur quod finis hujus scien tiae est fidem gignere, defendere et nutrire, sed hoc non faceret nisi procederet ad declarandum articulos. Engo habitus theologicus non procedit ex articulis fidei, ut ex principiis, sed magis ad eorum veritatem gignendam, defendendam et nutriendam. Quinto. Quia I Petri, cap. 3, f. 15, dicitur de habentibus theologicum habitum, quod debent esse semper (I) parati ad satisfactionem omni poscenti reddere rationem de ea quae in nobis est fide et spe. Ex quo apparet quod habitus theologicus tractat de articulis fidei, non tanquam principiis, sed sicut de his de quibus ratio ab ipso reddi debet.

Haec ille. 15.

Contra sextam conclusionem Argumenta Scoti.

Contra sextam conclusioni intendunt.

intenderint Pr. (6) ejusdem. - ejusdemque Pr. (y) veritatem. - unitatem Pr. (5) semper. - Om. Pr. nem arguitur probando quod probatio ibidem posita nulla sit. Primo. Quia omnis creatura per se dependet a qualibet per se causa, et propter talem dependentiam ex causato cognosci potest quaelibet ejus per se causa demonstratione quia. Igitur cum natura hominis sit naturaliter homini cognoscibilis, quia non est impossibile eam cognosci, cum sit proportionata, sequitur quod ex ista natura cognita possit naturaliter cognosci finis ejus. Secundo. Quia si ex natura inferiori cognita cognoscitur ejus finis, non minus est hoc possibile in proposito, quia nec minor dependentia finiti ad suum finem hic quam in aliis.

Diceretur forte, quod ratio concludit hominem posse naturaliter cognoscere suum finem naturalem non autem de supernaturali.

Contra hoc arguitur. Primo. Quia dicit August. de Praedest. sanctorum (c. 5) quod posse habere fidem et charitatem natura hominis est, quamvis habere fidem et charitatem sit gratiae fidelium. Si igitur natura hominis est naturaliter cognoscibilis homini, etiam est cognoscibilis ista potentia ut est talis naturae, et per consequens ordinabilitas talis naturae ad finem ad quem fides et charitas disponunt.

Secundo. Quia homo naturaliter appetit illum finem quem dicis supernaturalem (a). Igitur ad illum naturaliter ordinatur. Igitur ex tali ordine potest cognosci finis ille ex cognitione naturae ordinatae ad illum finem.

Tertio. Quia cognoscibile est naturaliter primum objectum intellectus esse ens secundum Avicen. et naturaliter cognoscibile est in Deo perfectissime salvari rationem entis. Finis autem cujuslibet potentiae est optimum eorum quae continentur sub objecto ejus primo, quia in isto est perfectissima quietatio et delectatio, ex decimo Ethicorum (c. 4). Confirmatur ratio. Quia quando est naturaliter cognoscibile quid sit potentia, naturaliter est cognoscibile quid sit ejus objectum primum, et ulterius potest cognosci in quo salvetur perfectissime ratio ejus objecti primi, et quod perfectissimum objectum est finis illius potentiae. Mens autem nota est sibi secundum Augustinum, 14 de Trinitate (c. 4 et 5). Igitur notum est sibi quid sit ejus objectum primum, et novit non excedere rationem illius primi objecti, quia tunc nullo modo esset cognoscibilis ab ipsa mente. Igitur novit Deunl esse objectum in quo salvatur perfectissime ratio illius objecti primi, et ita esse finem illius potentiae. Tertio principaliter arguitur contra aliud dictum in probatione illius conclusionis. Quia si de cognoscibilibus in theologia possibile est tradere cognitionem in aliis scientiis, licet in alio lumine, igitur non est de eis necessaria alia scientia theologica. Tenet consequentia, in exemplo tuo : quia cognoscens per medium physicum, terram esse rotundam, nonindi- QUAESTI 0 PRIMA Ii get cognitione ejus per medium mathematicum tanquam sibi necessarium.

Sed forte dicitur, exponendo illam responsionem, quod habitus scientiae, cum sit forma (a), est etiam habitus; in quantum est habitus habet distinctionem ex objecto, sed inquantum est forma habet distinctionem a principio activo; respectu autem habitus scientiae principia sunt causae effectivae; licet igitur ubi est idem scibile, puta quod terra est rotunda, non sit distinctio (6) per objecta, est tamen distinctio per principia quibus physicus et mathematicus hoc ostendunt; ita est distinctio habituum in quantum sunt formae.

Contra hoc arguitur tripliciter. Primo quia forma est communius ad habitum ; quia omnis habitus est forma, non autem e converso. Impossibile est autem aliqua esse distincta in ratione superioris, et esse indistincta in ratione inferioris. Igitur impossibile est esse aliqua distincta in ratione formae, et tamen esse indistincta in ratione habituum; hoc enim esset, sicut si aliqua essent distincta in ratione animalis, et indistincta in ratione hominis.

Tum secundo quia ista responsio supponit quod objecta sint distinctiva habitus conclusionis in alio genere causae quam principia effectiva; quod est falsum, quia si aliquam rationem causae habeant (y) ad istos habitus, non habent nisi ratione causae efficientis.

Tum tertio quia semper stat ratio. Quamquam possent poni habitus cognitivi distincti, non tamen salvatur necessitas unius habitus : quasi alias cognitio sit impossibilis ponendo possibilitatem alterius habitus undecumque distincti. Haec Scotus in forma prima q. Prologi (S). B. - SOLUTIONES jj 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra primam conclusionem dicitur quod major habet veritatem de principiis primis, non autem de principiis proximis. Principia enim prima scientiae cognoscuntur per habitum qui dicitur intellectus; qui quidem habitus est nobilior habitu scientifico. Sed principia proxima possunt cognosci habitu scientifico, sicut cum perspectivus est geometra; vel habitu non scientifico, sicut si perspectivus nesciat geometriam; et tunc non oportet quod habitus talium principiorum sit altior habitu conclusionum quoad evidentiam, licet forte sit superior quoad modum (a) cum sit forma. - et cum sit forma Pr (6) ubicumque in hoc argumento inveniuntur verba distinctio, distincta, indistincta, habet Pr. demonstratio, demonstrata, indemonstrata.

assentiendi, quia scilicet principio assentitur propter se, sic quod non propter aliam propositionem, conclusioni autem assentitur propter principium ; et talis superioritas est inter fidem et theologiam viatoris. Negatur etiam minor quoad hoc quod dicit quod omnis notitia creditiva est inferior notitia scientifica. Hoc enim non est verum, ut patuit in quarta conclusione ; praesertim cum notitia creditiva continuatur notitiae superioris scientis, sicut est in proposito, ut dictum est in tertia conclusione. Hoc etiam est falsum loquendo de scientia subalternata; talis enim notitia in quantum hujusmodi non est superior habitu creditivo quantum ad evidentiam. Ad secundum dicitur quod Aristoteles in praedictis locis agit de modo sumendi principia prima scientiarum , non autem principia proxima : talia enim possunt teneri habitu creditivo. Ad tertium dicendum quod habitus principiorum perspectivae potest esse scientificus, sicut patet in perspectivo geometra: ille enim habet demonstrationem principiorum perspectivae ex habitu geometriae. Potest nihilominus habitus principiorum perspectivae esse creditivus; sicut patet in perspectivo non geometra.

Et ad primam improbationem ibi factam dicitur quod geometria non causat fidem in eo qui geometriam habet, sed tamen potest causare (idem aliquarum suarum conclusionum in alio qui non habet habitum geometriae, proponendo illi conclusiones sine probationibus demonstrativis.

Similiter ad secundam probationem dicitur quod falsum supponit, scilicet quod in eodem perspectivo principia cognoscantur habitu scientifico et creditivo; vel quod in quocumque perspectivo, habitus suorum principiorum sit creditivus; hoc enim non dicimus, sed solum de perspectivo non geometra. Ad quartum dico quod in illo capitulo Philosophus loquitur de scientia perfecta in se, cujus scilicet perfectio ab alia extrinseca non dependet. Talis autem scientia non est theologia nostra. Unde sanctus Thomas, de Veritate, quaestione decima quarta, articulo 10 : " Videmus, inquit, in discipulis, quod homo imperfectus est in cognitione in principio. Ad hoc autem quod perfectionem scientiae consequatur, indiget aliquo eum instruente qui eum ad perfectionem scientiae deducat; quod facere non posset nisi ipse perfecte scientiam haberet, utpote comprehendens rationes eorum quae sub scientia cadunt. Non autem in principio doctrinae suae statim ei qui instruitur i-ationes scibilium tradit de quibus instruere intendit, quia tunc statim in principio (a) haberet scientiam perfecte qui instruitur; sed tradit ei quaedam quorum rationes tunc primo cum instruitur nescit discipulus, sciet autem postea ^6) perfectus in scientia. Et ideo oportet addiscentem credere, aliter non posset ad perfectam scientiam pervenire; nisi scilicet supponeret ea quae sibi in principio traduntur, quorum rationes tunc capere non potest. Ultima autem perfectio ad quam homo ordinatur consistit (a) in perfecta Dei cognitione; ad quam quidem pervenire non potest, nisi operatione et instructione (6) divina, qui est sui ipsius perfecte cognitor. Hujus autem perfecte cognitionis homo in sui principio capax non est. Unde oportet quod per viam credendi accipiat aliqua per quae manuducatur ad perveniendum in perfectam cognitionem. "

Haec ille. Ex quihus patet quod theologia non est perfecta scientia, sed inchoatio perfectae scientiae; et quod licet perfecta scientia aut cognitio non habeatur quamdiu rationes terminorum ignorantur, tamen habetur pro tunc scientia quae ducit ad perfectam cognitionem , velut perfectae scientia; inchoatio. Ad quintum negatur major. Licet enim illa adhaesio voluntaria qua assentitur alicui ex solo arbitrio voluntatis et non propter alium assensum alterius propositionis non sit scientifica, tamen nihil prohihet assensum illum esse scientificum qui causatur ex assensu alterius propositionis cui solum assentitur voluntate propter continuationem ejus cum superiori sciente (y). Et quod hoc sit verum patet; nam multi moderno tempore habent scientiam astrologia? et sciunt aliquas conclusiones ejus quarum tamen assensus dependet ex assensu voluntario aliquorum principiorum astrologiae ab eis creditorum; multa enim sunt in ea principia quae nullus vivens nunc expertus est, nec habet demonstrationem ab illa, nec sunt evidentia ex terminis, sicut quod sphaera stellarum moveatur in centum annis solum unico gradu, vel quod planeta Saturni sit tantae quantitatis; sed illa principia tenentur sola fide adhibita dictis antiquorum qui talia experti sunt longo tempore. Ita in proposito, assensus articulorum fidei est mere voluntarius; ideo non dicitur scientificus. Sed assensus conclusionum ex articulis sequentium scientificus dici potest eo modo quo dictum est theologiam esse scientiam.

Et ad probationem et confirmationem in oppositum dicitur quod omnia ibi adducta verum habent solum de scientia strictissime sumpta, quae scilicet resolvit suas conclusiones in principia per se nota, non autem o"e scientia quae non ita resolvit sicut astrologia modernorum; vel non potest resolvere et solum continuatur scientiae cui principia sunt evidentia, cujusmodi est theologia nostra. II. Ad argumenta Gregorii. - (3) Ad primum dicitur quod non concludit contra nos. Conceditur enim quod notitia conclusionis theologiae causatur ex notitia principiorum, scilicet articulorum fidei vel contentorum in sacra Scriptura; talis tamen notitia principiorum non est evidens nec intellectus aut visio proprie, licet sit ibi quidam assensus et intellectus quid nominis terminorum non autem quid sit res. Unde sanctus Thomas tertio Sententiarum, distinctione vigesima quarta, quaestione prima, articulo secundo, ad tertium : " Fidem, inquit, praecedit intellectus quo intelligimus quid significatur per nomen et non quo intelligimus quid sit res ipsa, quia nomina ex effectibus Deo imponuntur. "

Haec ille.

Et quaestiuncula tertia sic ait : " Ad perfectam rationem cognitionis intellectivae tria requiruntur : primo, quod illud quod cognoscitur intellectui proponatur; secundo, quod intellectus illi adhaereat; tertio, quod ea videat. Ea ergo quae fidei sunt intellectui proponuntur non quidem in seipsis sed in quibusdam verbis quae ad eorum expressionem non sufficiunt; et quibusdam similitudinibus (cc) ab eorum repraesentatione deficientibus; et ideo dicuntur cognosci in speculo et in aenigmate; et propter hoc non videntur proprie loquendo, sed tamen intellectus assentit eis; et propter hoc imperfecte cognoscuntur, nec omnino ignorantur. "

Haec ille. Ad confirmationem similiter dicitur quod notitia conclusionis causatur ex notitia articulorum; et quod non sufficit quod alius cognoscat principia ad hoc quod aliquis dicatur scire conclusionem, nisi idem sit qui utrumque novit, scilicet principia et conclusionem. Dico tamen quod non oportet quod ille qui scientifice novit conclusionem evidenter cognoscat principia, sed sufficit quod credat evidenter contingi ea, et ejus cognitio continuetur evidenter cognoscenti ea, sic quod una cognitio sit sigillatio alterius, et ejus impressio, aut effectus saltem. Sic est in proposito , et principaliter, quia sicut dicit sanctus Thomas, secunda secundae, quaestione prima, articulo quarto, ad tertium : " Lumen fidei facit videre ea quae creduntur esse credibilia. Sicut enim per alios habitus virtutum homo videt illud quod est sibi conveniens secundum habitum illum, ita etiam per habitum fide inclinatur mens hominis ad assentiendum eis quae conveniunt rectae (6) fidei et non aliis. "

Ibidem etiam ad secundum dicit sic: " Ea quae subsunt fidei possunt considerari dupliciter. Uno modo in speciali; et sic non possunt esse simul visa et credita. Alio modo in generali, scilicet sub communi ratione credibilis; et sic sunt visa (y) ab eo qui credit : non enim crederet nisi videret ea esse credenda vel propter evidentiam signorum vel propter aliquid hujusmodi. "

Haec ille. QUAESTI 0 PRIMA Ex quibus patet quod habens habitum fidei, licet non videat rationes terminorum articulorum fidei vel terminos sub propriis rationibus nec consequenter inhaerentiam subjecti ad praedicatum, tamen videt esse assentiendum dictis articulis; et talis notitia infallibilis principiorum sufficit ad conclusiones sequentes ex eis scientifice cognoscendum. Ad secundum (a) dicitur quod si antecedens intelligatur de carentia in generali cujuslibet notitiae respectu principiorum, conceditur consequentia, sed antecedens est falsum. Sed si antecedens intelligatur de carentia notitia? evidentis respectu principiorum, negatur consequentia. Non enim simile hinc, et inde. Quia principia scientiae subalternatas possunt duplici habitu cognosci, scilicet scientifico et creditivo, ut dictum est in solutione ad primum; sed principia scientiae subalternantis non subalternata? solo intellectu cognoscuntur sumendo intellectum pro habitu principiorum. Unde sanctus Thomas, de Veritate, quaestione decima quarta, articulo primo, dans differentiam inter modum cognoscendi habitu fidei et habitu scientifico et habitu intellectus et opinione, sic ait: ((Intellectus possibilis non movetur nisi a duobus : scilicet a proprio objecto, quod est forma intelligibilis, seilicet quod quid est, ut dicitur tertio de Anima; et a voluntate, quae movet omnes alias vires animae secundum Anselmum. Sic igitur intellectus noster possibilis respectu partium contradictionis se habet diversimode. Quandoque enim non magis inclinatur ad unum quam ad aliud : vel propter defectum rationum moventium, sicut in illis problematibus de quibus rationes non habemus; vel propter apparentem aequalitatem eorum quae movent ad utramque partem ;

et ista est dubitantis dispositio, qui fluctuat inter duas partes contradictionis. Quandoque vero intellectus inclinatur magis ad unum quam ad aliud, sed tamen illud inclinans non sufficienter movet intellectum ad hoc quod determinet ipsum totaliter ad alteram partem; unde accipit quidem unam partem ; tamen semper dubitat de opposito;

et haec est dispositio opinantis, qui accipit unam partem contradictionis cum formidine alterius (6). Quandoque vero intellectus possibilis determinatur ad hoc quod totaliter adhaereat uni parti, sed hoc quandoque ab intelligibili quandoque a voluntate ; ab intelligibili quidem quandoque mediate, quandoque immediate. Immediate quidem quando ex ipsis intelligibilibus statim veritas propositionum intelligibilium infallibiliter apparet;

et est dispositio intelligentis principia quae statim cognoscuntur notis terminis, ut dicit Philosophus; et sic ex ipso quod quid est intellectus immediate determinatur ad hujusmodi propositiones. Mediate vero quando cognitis difinitionibus terminorum intellectus determinatur ad alteram partem contradictionis virtute primorum principiorum ;

et ista est dispositio scientis. Quandoque vero intellectus non potest determinari ad alteram partem contradictionis neque slatim per ipsas diffinitiones terminorum sicut in principiis nec etiam (a) virtute principiorum sicut in conclusionibus demonstrativis; determinatur autem per voluntatem, quae eligit assentire uni parti determinate et praecise propter aliquid quod est sufficiens ad movendum voluntatem, non autem ad movendum intellectum, utpote quia videtur bonum vel conveniens huic parti assentire;

et ista est dispositio credentis, ut cum aliquis credit dictis alicujus hominis quia videtur decens vel utile; et sic etiam movemur ad credendum dictis in quantum nobis repromittitur, si crediderimus, praemium vite aeternae et hoc praemio (6) movetur voluntas ad assentiendum his quae dicuntur quamvis intellectus non moveatur per aliquid (y) intellectum; et ideo dicit Augustinus quod credere non potest nisi volens. "

Haec sanctus Thomas. Ex quibus patet quod prima principia scientiarum cognoscuntur ex terminis; et ideo respectu illorum est habitus qui dicitur intellectus. Secus est de principiis proximis scientiarum subalternatarum quae fide cognosci possunt; et ideo non sequitur quod in talibus sufficiat conclusionem esse scitam uni et principia nota alteri. Dicendum tamen quod si habens perfecte scientiam subalternantem, puta geometriam, traderet eam alicui, proponendo ei principia sub terminis, quorum rationes ignoraret, ac per hoc non essent (3) ei evidentia ex terminis, talis audiens geometriam, qui non evidenter videret principia sibi proposita, acquireret et geometriam subalternatam scientiae docentis illo modo subalternationis quo scientia considerans aliquam conclusionem de qua non habet evidentiam subalternatur illi quae habet evidentiam de eadem; et in isto casu esset aliqua geometria subalternans et alia subalternata. Ita in proposito, dico de theologia Dei et theologia viatorum, vel theologia Christi et theologia Apostolorum ab eo audientium.

Non ergo habetur quod scientia subalternans, manens subalternans, possit acquiri sine evidenti nolitia principiorum : quia, ut dictum est, eo facto efficeretur subalternata illi scienliae a qua sumeret principia sua. Sj 2.

Ad argumenta contha secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli. - Ad primuni contra secundam conclusionem dicitur quod theolo- (l) aliquid.

aliud Pr. (S) essent. - esset Pr. TENTURUM gia nostra subalternatur scientiae beatorum, primo modo, proprie loquendo; quamvis etiam posset sustineri primo et secundo modis subalternari eidem. Et ideo ad utrasque rationes dicendum est. Ad primum quidem contra primum modum negatur major, sicut patuit in responsione tertii (a) argumenti contra primam conclusionem. Ad secundum negatur major si universaliter intelligatur. Si enim perspectivus sit non geometra, tunc habitus suorum principiorum est fides incom-possibilis principiis geometriae. Sed sufficit ad subalternationem quod illae duae scientiae eamdem conclusionem considerent, et una illam teneat ut conclusionem demonstratam, scilicet subalternans, et alia ut creditam. Ad tertium dicetur post solvendo argumenta contra quintam conclusionem. Ad quartum negatur minor. Licet enim divinitas sit objectum scientiae beatorum et similiter nostra; theologia?, tamen aliquid videtur addere, dum est objectum theologiae nostra, ad se, dum est objectum theologia? beatorum. Nam sicut dicit sancius Thomas, de Veritate, quaestione decima quarta, articulo octavo, ad tertium : " Veritas prima est objectum visionis patriae ut in sua specie apparens, fidei autem ut non apparens. Unde etsi idem re sit (6) utriusque actus objectum, non tamen est idem ratione et sic (y) objectum formaliter differens diversam speciem actus causat. "

Haec ille.

Hoc autem sic intelligo non quod non apparentia sit formalis ratio intrinseca objecti fidei vel scientiae nostrae et in quantum objectum habet terminare acium, sed est modus et conditio objecti fidei et nostrae theologiae in quantum habet movere adactum. Nam tam fides quam scientia nostra est per speculum et in enigmate, sed actus cognoscendi earum terminatur ad ipsum Deum. Talis autem additio subjecti ad subjectum sufficit ad subalternationem; ut dicamus quod Deus in se visus sit objectum scientiae beatorum, sed Deus in suo effectu cognitus est objectum nostrae theologiae; ita quod est additio scientis, non ex parte scibilis; sicut cum dicitur linea visibilis, non fit additio ex parte objecti, sed cognoscentis. Ad quintum dico quod theologus scit conclusiones suas esse necessarias et impossibiles aliter se hahere, ut subsunt fidei ettheologiae suae; scit enim quod fidei non potest subesse falsum, sicut nec prophetiae. Sicut enim dicit sanctus Thomas, secunda secundae, quaestio. 171, articulo sexto : a Eadem est veritas cognitionis in discipulo et in docente, quia cognitio addiscentis est similitudo cognitionis docentis , sicut et in rebus naturalibus forma geniti est quaedam similitudo formae generantis; et per hunc etiam modum Hieronym. dicitquod prophetia est signum divinae praescientiae (a). Oportet igitur eamdem esse veritatem propheticae cognitionis et enuntiationis quae est cognitionis divinae cui impossibile est subesse falsum. Unde prophetiae non potest subesse falsum. - Et ibidem ad tertium: " Eadem, inquit, est veritas prophetiae et divinae praescientiae, ut praedictum est; et ideo ista conditionalis est vera : si aliquid est prophetatum, illud erit; sicut et illa : si aliquid est praescitum, erit; in utraque enim antecedens est impossibile non esse verum,unde et consequens est necessarium; non secundum quod est futurum respectu nostri, sed ut consideratur in suo praesenti, prout subditur divinae praescientiae. "

Haec ille.

Et similiter dicendum est de fide et de conclusionibus ex articulis fidei derivatis. Unde sanctus Thomas, deVeritate, quaestione decima quarta, articulo octavo, ad 14 ait : " Christi passio quamvis in se considerata sit contingens, tamen secundum quod divinae praescientiae substat, prout de ea est fides et prophetia, habet immobilem veritatem. "

Idem ponit, secunda secundae, quaestione prima, articulo tertio ad secundum : " Deum, inquit, non incarnari, secundum se consideratum, fuit possibile etiam post tempus Abrahae, sed secundum quod cadit sub divina praescientia habet quamdam necessitatem infallibilitatis; et hoc modo cadit sub fide; unde prout cadit sub fide non potest esse falsum. "

Haec ille.

Qualis autem sit necessitas in talibus praescitis, aut revelatis, aut creditis, aut ex fide conclusis, alias dicetur in futurum. Ad argumenta per quae probat Aureolus, quod theologia nostra non subalternetur scientiae beatorum illo modo quo medicina subalternatur geometriae quoad aliquas conditiones dicitur. Ad primum quidem, quod scientiae, quae illo modo subalternatur, accidentale est et non de ratione talis subalternatae quod sumat sua principia aliunde quam a superiori, ex hoc scilicet quod non subalternetur ei quoad omnia in se contenta, sicut medicina geometriae. Sed theologia nostra quoad omnia contenta in ea subalternatur scientiae beatorum ; et ideo potest utroque modo subalternari, quia secundus modus infert primum. Ad secundum negatur major si universaliter capiatur. Hoc enim non est de ratione scientiae subalternatae, sed accidit ei propter imperfectam subalternationem et non (6) essentialem dependentiam ejus a subalternante, scilicet quod inferior habeat ex se sufficientem cognitionem suorum principiorum. Secundum enim Petrum de Palude, essentialis ratio subalternationis est essentialis et per se dependentia QUAESTI 0 PRIMA unius scientiae ab alia, non sicut scientia (a) dependet a sensu, sed sicut a principaliter tradente illud quod aliter per se haberi non potest ita perfecte. Et quantum ad hoc verius subalternatur theologia nostra scientiae beatorum, quam quaecumque scientia humana quae per sensum sine superiori haberi potest. Unde theologia habet omne illud quod est de essentia subalternationis, licet non habeat omnia quae sicut accidentia concurrunt ad subalternationem in omnibus aliis scientiis; sicut si esset homo habens animam et corpus, licet non haberet quantitatem et omnia alia accidentia quae alii homines habent. Ad tertium negatur consequentia. Non enim quaecumque clara et obscura notitia se invicem subalternat, sed illa cognitio quae est obscura propter suorum principiorum inevidentiam subalternatur ei quae dicitur lucida propter suorum principiorum evidentiam ; a qua subalternata sumit sua principia, et sic essentialiter dependet ab ea, quia ab illa sola, omni alia cognitione sublata, potest originari et aliter non potest vel saltem non ita perfecte. Quod dico propter aliquas subalternatas quae sumunt principia sua a sensu; sed quia principia nata sunt demonstrari, non ita perfecte potest haberi eorum notitia sicut per scientiam subalternantem, et praesertim cum una dicit propter quid de illo de quo alia novit solum quia. Ad quartum negatur minor. Sicut enim dictum est superius in tertia conclusione, nostra theologia non attingit ad perfectam rationem scientiae nisi in quantum continuatur scientiae subalternanti; ex hoc enim habet quod eadem infallibilitas et necessitas sit in utraque, ut allegatum fuit supra de fide et prophetia, quod est simile proposito. Et cum dicit arguens quod theologia viatoris destrueretur adveniente theologia comprehensoris, quidquid sit de hoc, negatur consequentia. Licet enim sint incom-possibiles in eodem subjecto theologia scilicet et visio beatifica quoad aliqua, tamen unum est impressio quaedam alterius et diminuta similitudo, essentialiter tamen dependens a theologia beatorum modo supradicto. Non ergo oportet quod sese perficiant per coexistentiam in eodem subjecto, sed per continuationem unius ad aliam. Et sic dico quod licet visio beatifica fidem evacuet et non perficiat eam per coexistentiam in eodem, tamen tota perfectio quam habet fides et theologia nostra ex continuatione procedit ad divinam visionem; quia scilicet innitimur auctoritati et dictis habentis talem lucidam et apertissimam visionem scilicet Dei; et est impressio. Ad quintum dicitur sicut fuit dictum ad quintum contra eamdem conclusionem primo loco inductum. II. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi (a) dicitur quod unam scientiam dicere propter quid de principiis vel conclusionibus alterius potest contingere dupliciter. Uno modo quia dicit causam quare sic est sicut significatur per talia principia vel conclusiones; et illo modo negatur major et conceditur minor. Alio modo quia demonstrat a priori prioritate communitatis vel secundum rationem cognoscendi principia alterius, quamvis non a priori prioritate causalitatis. Hoc enim modo metaphysica probat multas passiones de ente per communes dignitates; quae quidem passiones non differunt realiter ab ente, et per consequens ens non est causa illorum. Similiter illo modo theologia beatorum dicit propter quid de principiis nostrae theologiae, non quidem propter quid Deus est aeternus secundum rem, sed propter quid, secundum rationem; quia scilicet videt rationem deitatis ex qua concludit a priori, secundum rationem, quod Deus est aeternus et omnipotens et alia de quibus nos tenemus quia. Illud autem quod additur de articulis humanitatis non valet; nam in scientia sanctorum dicitur propter quid hujus quod est Deum incarnari, et non in nostra : quia illi vident clare finem ejus et causam efficientem proximam, nos autem non sic, sed eis credimus quia sic est. Ad secundum (6) dicitur quod ad veram subalternationem sufficit quod subjectum inferioris se habeat ex additione ad subjectum superioris. Illo modo autem se habet subjectum nostrae theologiae ad subjectum scientiae beatorum, ut dictum est in responsione ad quartum praecedens. Quod autem additur de perspectiva non valet. Nam in perspectiva demonstrantur passiones de quanto visibili vel linea colorata, non de visione (y) aut de modo videndi; et licet nulla variatio fiat in re visa dum apparet tanta vel tanta, tamen talia dicuntur esse passiones lineae visibilis, vocando passionem omnem determinationem extrinsecam rei vel intrinsecam, cujus res denominatur causa. Sic autem est de passionibus perspectivae. Licet enim subjectum non (8) sit realiter variatum in visibilitate, tamen visibile est causa (t) quod visio varietur, ac propter hoc visibile varie dicatur apparere. g 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum contra tertiam conclusionem negatur minor. Nam discursus theologicus, etsi non sit ex primis et immediatis vel per se notis, procedit tamen mediate (a) Adprimum Durandi. - ad 6uni quod est Durandi Pr. )6 ex propositionibus quae notae sunt vel nosci possunt per prima et immediata, scilicet per propositiones quas formant beati clare videntes rationes terminorum articulorum fidei; unde breviter theologia procedit ex primis et immediatis et per se notis, tanquam ex principiis primis, non autem tanquam ex primis proximis, ut superius in conclusionum probationibus dicebatur. Nec valet probatio minoris cum dicit quod discursus theologicus procedit ex creditis. Hoc enim verum est loquendo de principiis proximis, non autem de primis.

Ad confirmationem negatur minor. Discursus enim theologicus licet non sit potissima demonstratio procedens ex per se notis ipsi demonstranti mediate vel immediate, cum non possit resolvere suas praemissas in aliqua per se nota sibi cum rationes terminorum articulorum fidei non habeat, potest tamen dici demonstratio talis qualis fit in scientiis subalternatis (a) quarum processus non sunt demonstrativi (6) nisi habentibus habitum principiorum. Sic etiam est in theologia nostra. Unde sanctus Thomas, secunda secundae, quaestione prima, articulo quinto, ad secundum : " Rationes, inquit, quae indicuntur a sanctis ad probandum ea quae sunt fidei non sunt demonstrativa:, sed persuasiones quaedam manifestantes non esse impossibile quod in fide proponitur; vel procedunt ex principiis fidei, scilicet ex auctoritatibus sacrae Scripturae, sicut Dionys. seeundo capitulo de Divinis nominibus. Ex his autem principiis ita probatur aliquid apud fideles sicut etiam ex principiis naturaliter notis probatur aliquid apud omnes. Unde etiam theologia scientia est. "

Haec ille.

Ex quo patet quod discursus theologici qui ex auctoritatibus Scripturae procedunt, licet non sint simpliciter demonstrativi, sunt tamen demonstrativi apud fideles.

Et ideo probatio minoris non valet. Non enim omnis demonstratio quemlibet convincit, sed solum demonstratio simpliciter. Ad secundum negatur major. Ad probationem dicitur quod auctoritas non generat scientiam immediate sed fidem quae tamen potest esse principium scientiae subalternatae. Ad dicta beati Augustini ibidem allegata dicitur quod non sola ratio gignit intellectum, immo et auctoritas quandoque mediate vel immediate; sed distinguendum est de intellectu.Unde sanctus Thomas, secunda secundae, quaestione octava, articulo secundo, sic ait: " Dupliciter dici possumus aliqua intelligere. Uno modo perfecte, quando scilicet pertingimus ad cognoscendum essentiam rei intellectae et ipsam veritatem enunciabilis intellecti secundum quod in se est; et hoc modo ea quae directe cadunt sub fide intelligere non possumus durante statu fidei, sed quaedam alia ad fidem ordinata hoc modo intelligi possunt. Alio modo contingit aliquid intelligi imperfecte, quando scilicet ipsa essentia rei vel veritas propositionis non cognoscitur quid sit aut quomodo, sed tamen cognoscitur (oc) secundum quod ea quae exterius apparent veritati non contrariantur, in quantum scilicet homo intelligit quod propterea quae exterius apparent non est recedendum ab his quae sunt fidei; et seoundum hoc nihil prohibet durante statu fidei intelligere etiam ea quae per se sub fide cadunt.)) - Haec ille.

Dico ergo quod Augustinus intendit quod discursus procedens ex auctoritatibus Scripturae non generat intellectum primo modo; sed de secundo non negat, immo in libro de Videndo Deum dicit ea quae fidei sunt posse dici visa vel scita. " Non immerito, inquit, nos scire dicimus non solum ea quae videmus aut vidimus, verum etiam illa quae idoneis commoti testimoniis vel testibus credimus; porro scire non incongruenter dicimus etiam illud quod certissimum credimus; hinc factum est, ut etiam recte credita, etsi non adsint sensibus nostris, videre mente dicamus. "

Haec Augustinus. Ad tertium negatur consequentia. Dico enim quod veritates theologicae quae in se contingentes sunt sciuntur scientia divina infallibiliter; quia attingit contingentia ut habent aliquid necessitatis. Et conformem necessitatem habet haec scientia illi subalternata quae est ejus impressio et similitudo quaedam; et istud declaratum fuit solvendo ad quintum contra secundam conclusionem. II. Ad argumenta Durandi.

Ad primum (6) Durandi dicitur quod major est distinguenda, vel forte falsa. Distinguenda quidem, quia si intelligatur quod omnis demonstratio procedat ex per se notis vel reducibilibus in aliqua per se nota ipsi demonstranti, falsa est; si autem intelligitur quod omnis demonstratio procedit mediate vel immediate ex per se notis demonstranti vel alicui superiori scientiae a qua demonstrans (y) sua principia sumit, tunc hoc concesso nihil est contra nos; nam theologia isto modo procedit ex reducibilibus in per se nota, non quidem viatori sed beato. Potest dici similiter, quod major est falsa simpliciter : quia non omnis demonstratio potest resolvi per se nota mediate vel immediate, sed sufficit quod resolvi possit in principia evidentia, licet non per se nota, sicut est de principiis physicae, quorum multa sensu probantur aut inductione quae tamen non sunt per se nota. Et similiter multa principia theologiae nullo modo resolvi possunt in aliquid per se notum ipsis beatis, sicut est istud : Omnes resurgemus; istud enim licet sit evidens beatis videntibus Verbum, non tamen per se notum. QUAESTI Ad secundum (a) negatur minor; neque valet ejus probatio. Secundum enim quod dicit sanctus Thomas, de Veritate, quaestione decima quarta, articulo tertio, ad septimum : " Non requiritur ad rationem virtutis quod per eam eliciatur optimus actus qui potest elici a potentia illa, cum contingat in eadem potentia esse plures virtutes quarum una alia nobiliorem actum elicit, sicut magnanimitas liberalitate. "

Haec ille.

Et loquitur in proposito de fide, de qua dicitur quod est virtus, licet non possit in apertam visionem quae est optimum intellectus. Dicit enim ibidem, ad septimum, quod fides secundum hoc dicitur esse ultimum potentiae quod complet potentiam ad eligendum bonum actum et meritorium. Dicit enim ibidem, arguendo in oppositum, quod fides est dispositio perfecti ad optimum in quantum disponit ad beatitudinem.

Ad aliam probationem minoris dicit sanctus Thomas ibidem, ad quintum, quod fides non est virtus intellectualis, nec moralis, sed theologica; tales enim philosophi nesciverunt, quia ipsi nullam virtutem posuere cujus objectum esset ultimus linis. III. Ad argumenta Scoti.

Ad primum (6) Scoti dictum est in probatione tertiae conclusionis. Ibi enim allegatur sancius Thomas in de Veritate, ponens quod fidelis viator non habet scientiam etiam subalternatam de articulis quos credit. Et ideo argumentum non procedit contra nos. Ad secundum (y) dicitur quod minor est falsa. Dico enim quod scientia beatorum et praecipue Dei est causa essentialis theologia? viatorum, illo modo quo scientia magistri est causa scientiae discipuli. Et ulterius, licet (3) scientia Dei non sit objectum hujus scientiae, nec sit potentia intellectiva qua intelligimus, nec species intelligibilis qua efficiamur in actu primo, tamen est causa essentialis scientiae nostrae isto modo quod nisi habens illam traderet nobis principia nostrae scientiae mediate vel immediate, numquam naturaliter possemus istam scientiam habere. Et similiter habitus principiorum istius scientiae causatur essentialiter a scientia illa. Unde argumentum falsum supponit, quod scilicet scientia non dependeat essentialiter nisi ab objecto, vel a potentia, vel a specie. Hoc enim falsum est de scientiis supernaturaliter habitis et de prophetiis, et praesertim in scientia animae Christi, et Adae, et Salomonis, et aliorum. Dictum est etiam supra quomodo aliqua nolitia assensus dependet a voluntate, nec ad illam sufficeret objectum aut potentia. Ex quo patet quod nulla est similitudo quam Jacit arguens de se et de (vj ad secundum.

ad lum IV. geometra (a) ; quia nulla scientia naturaliter acquisi-bilis ita essentialiter dependet a scientia geometrae quin sine illa haberi possit. Non tamen est inconveniens quod ille qui acciperet principia aliqua geometriae a geometra perfecto, nec aliter illa cognosceret nisi per fidem adhibitam dictis geometrae, et ex illis principiis inferret conclusiones, diceretur hahere scientiam subalternatam (6) de illis conclusionibus, ut dictum fuit. Ad tertium (y) negatur major de scientia subalternata cujus principia sunt incompossibilia principiis scientiae subalternantis. Nec valet probatio. Falsum enim est quod in intelligibilibus illa quae sunt priora simpliciter sint priora nobis, cum intellectus noster se habeat sicut oculus noctuae ad ea quae sunt manifestissima in natura. Dato enim quod theologia viatoris sit compossibilis theologiae comprehensoris, non sequitur quod principia theologiae viatoris sint compossibilia theologiae comprehensoris; et ita non habetur quod fides cum clara Dei visione esset. Ad quartum (o) dicitur quod licet Biblia non procedat per modum scientiae demonstrativae, tamen ex contentis in Biblia quae se habent ut principia scientiae, sancti demonstrative intulerunt conclusiones de quibus est theologia, arguendo contra haereticos ex principiis theologiae. Et ideo, licet theologia non tradatur in sacro canone stilo syllogistico explicite, tamen in libris sequentium theologorum traditur modo scientifico et modo artis explicite. Omnia tamen implicite in Biblia continentur. Unus etiam articulus per alium potest probari. Apostolus etiam in suis Epistolis confirmabat dicta sua per Antiquum Testamentum. Christus etiam idem fecit disputando cum Judaeis; ideo dixit eis : Scrutemini Scripturas, quia ipsae testimonium perhibent de me. Jj 4.

Ad argumenta contra quintam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra quintam conclusionem dicitur quod, licet nulla scientia procedat ad probandum sua principia demonstrative, aut ex prioribus, infra eamdem scientiam, tamen nihil prohihet quod aliqua scientia manifestet sua principia per aliquas similitudines, et defendat ea contra impugnantes, vel ostendat argumenta in oppositum esse solubilia, aut ex uno eorum concesso concludat aliud, non tamen a priori. Et propter ista quatuor sancius Doctor et alii doctores movent quaestiones de articulis fidei. Unde sanctus Doctor, in (a) ubi invenitur geometra, geometrae, habel Pr. geometro, geometri.

PRIMA TENTURUM scripto super Boetium, quaestio. 2, articul. 2, ad quartum, sic inquit : " Articuli fidei in hac scientia non sunt quasi conclusiones, sed quasi principia; quae etiam defenduntur ab impugnantibus, sicut Philosophus, 4. Metaph., disputat contra negantes principia; et manifestantur per aliquas similitudines, sicut principia naturaliter nota per inductionem; non autem ratione demonstrativa probantur. "

Hsec ille. - Item, articulo tertio, dicit: " In sacra Scriptura possumus uti philosophia tripliciter. Primo modo ad demonstrandum ea quae sunt praeambula fidei, quae necessaria sunt in fidei scientia, ut ea quae rationibus naturalibus probantur, ut Deum esse, Deum esse unum, et hujusmodi, vel de Deo, vel de creaturis in philosophia probata, quae fides supponit. Secundo, ad notificandum per aliquas similitudines ea quae sunt fidei; sicut August., in libr. de Trinitate, utitur multis similitudinibus ex doctrinis physicis (a) sumptis ad manifestandum Trinitatem. Tertio, ad resistendum his quae contra fidem dicuntur, sive ostendendo illa esse falsa, sive ostendendo ea non esse necessaria. ".

Haec ille.

Ex quibus omnibus patet quod theologi possunt movere quaestiones de articulis fidei et possunt adducere rationes physicas triplici motivo praedi-cto.

De quarto autem modo ibidem posito loquitur, prima parte, q. 1", art. 8 : " Considerandum, inquit, est, in physicis scientiis, quod inferiores scientiae non probant sua principia, nec contra negantem sua principia disputant, sed hoc relinquunt superiori scientiae. Suprema vero inter eas est metaphysica, quae disputat contra negantem sua principia , si adversarius aliquid concedat; si autem nihil concedat, non potest cum eo disputare, potest tamen solvere rationes illius. Unde sacra doctrina, cum non habeat superiorem, disputat contra negantem sua principia, arguendo quidem, si adversarius aliquid concedat eorum quae per divinam revelationem habentur, sicut per auctoritates sacrae Scripturas disputamus contra haereticos, et per unum articulorum contra negantes alium; si vero adversarius nihil concedat eorum quae divinitus revelantur, non remanet amplius via ad probandum alios articulos fidei per rationem, sed ad solvendum rationes si quas inducit contra fidem. Cum enim fides infallibili veritati innitatur, impossibile autem sit (6) de vero demonstrari contrarium, manifestum est probationes quae contra fidem inducuntur, non esse demonstrationes, sed solubilia argumenta. " - Haec ille. - Ex quo patet quomodo quadruplici de causa in materia articulorum fidei theologi movent quaestiones et rationes adducunt, non obstante quod articuli fidei principia sint in theologiae scientia. Ad secundum patet per idem et ad lenium et ad quartum, nisi quod pro quarto sciendum quod Augustinus, in illa auctoritate quae ibidem allegatur, non intendit quod babitus theologiae nostrae solum sit declarativus aut defensivus articulorum fidei ; immo per hoc quod dicit fidem per illum nutriri, dat intelligere quod per istum habitum cognitio nostra de Deo, quae ab articulis fidei incipit, per conclusiones indeelicitas scibiles incrementum capit; res enim per idem augetur et nutritur. Ad quintum dicendum quod Petrus Apostolus in illa auctoritate, secundum expositionem sancti Tho-mae, tertio Sentent., dist. 24, quaestione prima, articulo secundo, quaestiuncula secunda, ad tertium, non aliud intendebat nisi quod ad probandum fidem indubitanda est ratio divina, non autem humana. Quod qualiter fiat docet sic inquiens : " Ratio humana praecedit auctoritatem humanam, et ratio divina praecedit auctoritatem divinam cui fides innititur. Unde fides nostra ita se habet ad rationem divinam, qua Deus cognoscit, sicut se habet fides illius qui supponit principia subalternatae scientiae a scientia subalternante, quae per propriam rationem illa probavit. Unde Apostolus non monet rationem humanam inducere ad probandum fidem, sed divinam, ut : quia Deus dixit; humanam autem, ad defendendum, ut per eam ostendatur quod ea quae fides supponit non sunt impossibilia, non autem ita quod ea quae sunt fidei sufficienter (a) per rationem humanam probari possint. "

Haec ille.

Eamdem sententiam tenet, secunda secundae, quaestione prima, articulo quinto, ad secundum. J5 5.

Ad argumenta contra sextam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti.

Ad primum contra sextam conclusionem, et ad secundum dicitur sicut ibidem dicebatur. Non enim oportet quod cognita aliqua natura cognoscatur (6) perfecte omnis ejus causa efficiens aut finalis, nisi loquendo de efficiente univoco, et de fine proportionato naturae cognite.

Tunc ad primam, improbationem datae solutionis dicitur quod Augustinus non intendit quod potentia naturae humanae ad fidem et charitatem et hujusmodi sit proprie loquendo potentia naturalis, talis enim potentia est quaedam inchoatio actus et potest reduci in actum per agens naturale; sed accipit ibi naturale pro omni illo quod inest naturae a sua institutione. Natura vero humana ex hoc quod est intellectiva est in potentia obedientiali ad hujusmodi habitus supernaturales; ideo illa potentia improprie dicitur naturalis. Tunc dico quod licet cognita et comprehensa aliqua natura possit cognosci QUAESTIO PRIMA omnis ejus potentia naturalis primo modo capiendo potentiam naturalem, non tamen omnis potentia naturalis secundo modo; quia talis potentia obedientialis (ot) non est nisi quaedam relatio, ad cujus cognitionem non sufficit cognoscere fundamentum. Tamen quia relatio non cognoscitur nisi cognito fundamento et termino, dato etiam quod ex cognitione naturae cognosceretur potentia illa et finis naturae, non haberetur quod illa cognitio esset perfecta, et determinata sufficiens ad salutem, sed solum quantum ad quia est.

Ad secundam improbationem dicitur quod homo naturaliter appetit illum finem non sub propria ratione, sed in generali, eo modo quo omnes appetunt beatitudinem sub hac ratione quod sit (6) perfectum bonum naturae rationalis; et ideo finis ultimus hominis est naturaliter ab homine cognoscibilis sub illa ratione communi, ut ostendit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 49, q. 1, art. 3, quaestiuncula prima. Conceditur eigo quod ad illum finem homo naturaliter ordinatur, loquendo de ordine naturali illo modo quo dictum est potentiam obedientialem esse naturalem; negatur tamen quod ad illum finem homo naturaliter ordinetur sic quod habeat ordinem proprie naturalem aut potentiam naturalem. Et ideo non oportet quod ordo ille naturae ad visionem beatificam naturaliter cognoscatur nisi praecognita beatifica visione; talem autem cognoscimus ex theologia et ejus terminis cognitione sufficienti. Cognitio autem finis et ordinis ad illum finem quem naturaliter possemus habere non sufficit ad salutem.

Ad tertium dico quod licet naturaliter sit cognoscibile quod homo ordinatur ad cognoscendum Deum tamquam in finem, non tamen naturaliter potest sciri sine multorum errorum mixtione et cum summa difficultate qualis est illa cognitio, an scilicet illa quam Aristoteles tradit in sua Metaphysica, an illa quam fingit Averroes,an illaqua intelligentiae inferiores intelligunt primam. De hoc tamen dubio fides et theologia nos certificant; et hujus veritatis notitia est necessaria homini ad salutem, quia sine hujus veritatis cognitione spes nostra nulla esset.

Ad confirmationem patet peridem; quia solum probat quod naturaliter est cognoscibile quod finis hominis est cognitio Dei; sed hoc scire non sufficit, ut dictum est. Dato etiam quod naturaliter cognoscibile esset quod finis ultimus hominis est visio Dei per essentiam, tamen pauci naturaliter ad hoc cognoscendum pervenirent. Ideo adhuc theologia est necessaria, loquendo de necessitate quoad bene esse. Ad tertium principale dicitur quod sanctus Thomas non intendit quod per medium a divina revelatione sumptum solum sciantur ea quae in aliis scientiis humanitus inventis traduntur, ut arguens procedit; immo multae aliae veritates (a) ad quas intellectus non potest aspicere nisi supernaturaliter adjutus. Volebat ergo dicere quod eisdem rebus possunt esse diversae scientiae secundum quod eadem res potest considerari secundum diversas rationes cognoscibilis, id est secundum diversa media; quia ibi vocat rationem cognoscibilis medium quo aliquid est cognoscibile. Et ita sufficienter concludit necessitatem alterius scientiae ab aliis quae naturali lumine intellectus agentis invente sunt; quia sicut alia et alia ratione formali, scilicet secundum diversa media et secundum principia diversa, ita non solum easdem, immo alias et alias veritates considerant de eodem objecto.

Dico ulterius quod licet considerent veritates easdem, quandoque tamen theologia non superfluit propter causas superius dictas, immo est necessaria praedicto modo. Cum vero improbatur quaedam responsio ibi facta, quae haberi potest a sancto Thoma prima secundae, q. 54, art. 2 ;

dico ad primani improbationem quod illa solutio non ponit aliqua esse distincta in ratione superioris, puta formae, et indistincta m ratione inferioris, puta habitus, secundum quod arguens false putat; sed intendit quod habitus possunt distingui secundum modum distinctionis formarum, et secundum modum distinctionis proprium habitibus. Non est autem idem dicere : Ista sunt indistincta in ratione habitus, et : Ista non distinguuntur secundum proprium modum distinctionis habituum; sicut quantitas digiti mei et quantitas sibi aequalis in coelo secundum multos sunt diversarum specierum et rationum, non tamen ista distinctio specierum est secundum proprium modum distinctionis (6) quantitatis a quantitate, puta secundum continuum vel discretum, aut secundum lineam et superficiem et corpus, aut secundum bicubitum et tricubitum, sed secundum communem modum distinctionis (y) formarum : quia una illarum quantitatum est corruptibilis,-alia incorruptibilis; omnia autem talia distinguuntur genere, ex 8. Metaphysicae, aut quia una illarum est educta de potentia materiae non autem alia. Aliud exemplum potest esse de visu hominis et visu asini qui distinguuntur specie, non secundum proprium modum distinctionis sensuum, scilicet ratione objecti, sed alio modo; et infinita exempla ex hoc dari possent.

Ad secundam improbationem dico quod objecta distinguunt habitus in alio genere causae quam efficientis, puta in genero causae formalis, vel finalis; quia, sicut dicit sanctus Thomas, prima secundae, quaestione prima, art. lertio, " objectum est forma extrinseca ipsius actus, et dat ei speciem. " Et similiter dicendum est de habitu, immo et de potentiis animae, ut ipse ponit prima parte, q. 77, art. 3. - Ad tertium dico quod ratio quam credit stare non stat, ut superius dictum est. Et haec de secundo articulo. Ratio vero facta in pede quaestionis ad oppositum praedictorum solvitur facile per primam conclusionem. Et haec de prima quaestione.