ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum, sit : Prima conclusio : Quod objectum scientia; est quid incomplexum ex parte rei, licet ex parte nostri si( aliquid complexum per modum enun-cinbilis. Hanc ponit sanctus Thomas, in suo Simili, loquendo de fide, secunda secundae, q. 1, art. 2, ubi sic ait : " Cognita sunt in cognoscente per modum cognoscentis. Est autem modus proprius humani intellectus ut componendo et dividendo veritatem cognoscat. Et ideo ea quae secundum se sunt simplicia, intellectus humanus cognoscit secundum quamdam complexionem ; sicut e converso intellectus divinus incomplexe cognoscit ea quae secundum se sunt complexa. Sic igitur objectum fidei dupliciter considerari potest. Uno modo ex parte ipsius rei creditae; et sic objectum fidei est aliquid incomplexum, scilicet res illa de qua fides habetur. Alio modo ex parte credentis; et secundum hoc objectum fidei est aliquid complexum per modum enunciabilis. Et ideo utrumque vere opinatum fuit apud antiquos, et secundum quid utrumque est verum. "

Haec ille. Et ibidem ad secundum : " Actus credentis non terminatur ad enunciabit, sed ad rem ipsam. Non enim formamus enunciabilia, nisi ut per ea de rebus cognitionem habeamus, sicut in scientia, ita et in fide. " - Haec ille. Et ad tertium dicit : " Visio patriae erit veritatis primae, secundum quod in se est; et ideo visio illa non erit per modum enunciabilis, sed per modum simplicis intelligentiae. Sed per fidem non apprehendimus veritatem primam, sicut in se est. Unde non est similis ratio. "

Haec ille. Item tertio Sentent. dist. 24, q. 1, art. 1, quaestiuncula secunda, dicit sic : " Credere est cum assensu cogitare. Assentire autem non potest aliquis nisi ei quod verum est. Veritas autem non consistit nisi in complexione, vel intellectuum vel vocum. Et fidei objectum oportet quod sit verum complexum. Et hoc patet per hoc quod quidam philosophi illam operationem intellectus qua componit et dividit appellant fidem: Unde illi qui dixerunt quod fidei objectum est incomplexum, propriam vocem ignoraverunt. Quod enim dicitur, Credo incarnationem, non potest intelligi in formando conceptionem incarnationis, quia sic quilibet (a) qui intelligit quid significatur per nomen, crederet incarnationem; unde sensus est : credo incarnationem esse vel fuisse. Patet ergo quod fidei in quantum fides est, convenit esse circa verum complexum..Convenit etiam sibi ex propria ratione objecti proprii, quod est prima veritas, de qua non potest sciri quid est, ut intellectus in ejus cognitione feratur, sed cognoscitur, quia est, quod fit per intellectum componentem et dividentem. "

Haec ille. Sicut autem dicit de fide, ita de scientia pariter dicendum. Idem ponit de Veritate, q. 14, art. 8, ad quintum, ubi sic ait : " Veritas divina quae simplex est in seipsa est fidei objectum. Sed eam intellectus noster accipit suo modo, per viam compositionis; et sic per hoc quod compositioni factae, tanquam vero, assentit, in veritatem primam tendit ut in objectum. Et sic nihil prohibet veritatem primam esse fidei objectum, quamvis sit complexorum; res enim cognita dicitur esse cognitionis objectum, secundum quod est extra cognitionem in seipsa subsistens, quamvis de tali re non sit cognitio nisi per id quod de ipsa est in cognoscente. "

Haec ille in forma. Secunda conclusio est quod subjectum scientiae non omnino est idem quod objectum ejusdem. Patet. Quia objectum scientiae proprie est conclusio demonstrata. Sed subjectum scientiae est illud quod subjicitur in conclusionibus demonstratis. Primum patet ex prima conclusione. Secundum videtur innuere sanctus Thomas, primo Sentent., in prolog. art. 4, ad primum in oppositum, ubi sic dicit : " Forma simplex non potest esse subjectum accidentis, tamen potest esse subjectum praedicati in propositione; et omne (ale potest esse subjectum in scientia, dummodo illud praedicatum de eo praedicari possit. "

Haec ille. Ex quibus patet quod subjectum scientiae est subjectum propositionis vel conclusionis demonstrabilis; verumtamen quandoque unum ponitur pro alio, quia etiam subjectum est objectum scientiae intimatum , scilicet ad quod terminatur actus studendi, ut ponit prima conclusio, licet objectum scientiae proximum sit conclusio de subjecto aliquid enuncians. Tertia conclusio est quod lormalis ratio objectiva alicujus habitus scienlilici, non solum est illud ad quod primo terminatur actus (alis babilus, sed potius illud quod est causa per se quod aliquid per illum actum attiinjatur. Ista conclusio consonat dictis aliorum dicentium (a.) sic quilibet. - sicui qui Pr. QUAESTIO quod formalis ratio objecti (a) potest dupliciter considerari. Uno modo ex parte scibilis. Alio modo ex parte scientis. Exemplum primi : sicut si aliquis consideret rem secundum quod est ens, et alius secundum quod est mobilis, ibi erit diversa ratio objecti ex parte scibilis. Si autem unus credat aliquam rem, et aUer sciat eam quantum ad eamdem proprietatem, ibi est eadem ratio ex parte rei apprehensae quam unus credit et alius scit, sed non est eadem ratio cognoscendi ex parte considerantis. Istam conclusionem tenet sanctus Thomas, secunda secundae, q. 1, art. 1 : " Sciendum, inquit, quod cujuslibet babitus cognoscitivi (6) objectum duo habet, scilicet illud quod materialiter cognoscitur, quod est sicut materiale objectum, et illud per quod cognoscitur, quod est formalis ratio objecti; sicut in scientia geometrica materialiter scita sunt conclusiones, formalis vero ratio sciendi sunt media demonstrationis, per quae conclusiones cognoscuntur. " Item de Virtutibus, q. 2, quae est de Charitate, art. 13, ad sextum : " Habitus, inquit, per se respicit formalem rationem objecti, magis quam ipsum objectum materialiter; et ideo si formalis ratio objecti tollatur, species habitus non manet (y). Formalis autem ratio scientiae est medium demonstrationis; et ideo memoriter tenens conclusiones geometria;, si non propter media geometrica eis assentiat, non habebit geometriae scientiam. "

Haec ille. Item tertio Sentent. dist. 24, q. 1, art. 1, quaestiuncula prima, dicit : " In objecto, inquit, alicujus potentia? contingit tria considerare, scilicet illud quod est formale, et illud quod est materiale, et illud quod est accidentale ; sicut in objecto visus : quia formale in ipso, est lumen quod facit colorem actu visibilem; materiale vero, est color qui est potentia visibilis; accidentale vero, sicut quantitas et alia quae comitantur colorem. Et quia unumquodque agit secundum quod est actu, et per suam formam, objectum autem est activum in virtutibus passivis, ideo ratio objecti, ad quam habet proportionem potentia passiva, est illud quod est formale in objecto; et secundum hoc diversificantur potentiae, et habitus qui ex ratione objecti speciem recipiunt. "

Haec ille. Item de Virtutibus, q. 2, art. 4, dicit : " Quod formale in objecto, est illud secundum cujus rationem objectum refertur ad potentiam vel habitum; materiale autem, est illud in quo hoc fundatur. "

Haec ille. Eamdem sententiam ponit de Veritate, q. 14, art. 8, ad quartum. Ex dictis apparet quomodo formalis ratio objectiva (a) objecti.

subjecti IV. (6) cognoscitivi.

cognoscentis Pv.

(y) manet.

manent IV. alicujus habitus potest dici illud quod est causa cognoscendi objectum, tanquam movens intellectum ad cognitionem. Sed sciendum quod alio modo potest diei ratio formalis objectiva potentiae vel habitus, illud quod primo, hoc est adaequate, et per se, hoc est in ((nantum tale, terminat actum a potentia vel babitu elicitum. Unde objectum formale est duplex, scilicet, quo et quod. Lux enim potest dici ratio formalis objecti visus, vel objectum formale visus, sicut quo aliquid attingitur a visu, seu quo visus movetur ad videndum objectum ; sed color potest dici formalis ratio objecti visus, vel formale objectum visus, sicut quod adaequate, et in quantum hujusmodi, attingitur a visu. Et quod ista divisio sit consona menti sancti Tho-mae patet. Nam ipse de Veritate, q. 14, art. 8, ad quartum, dicit sic : " Lux quodammodo est objectum visus, et quodammodo non. In quantum enim lux non videtur nostris visibus, nisi per hoc quod ad aliquod corpus terminative per reilexionein vel alio modo conjungitur, non dicitur esse per se visus objectum, sed magis color, qui semper est in corpore terminato. In quantum autem nihil nisi per lucem videtur, potest lux ipsum visibile esse. Et sic veritas prima est primo et per se fidei objectum. "

Haec ille. Ex quibus hahetur quod lux dicitur formale objectum visus, sicut quo aliquid videtur; sed color dicitur formale objectum visus, sicut quod primo, et per se videtur. Et non est quaecumque controversia inter prius dicta, et ista, quia totum solvitur per hanc divisionem. Cum enim dicit quod materiale in objecto visus est color, accipit materiale prout distinguitur contra formale ut quo, scilicet quod movet; cum quo tamen stat quod formale in objecto visus ut quod, scilicet quod terminat, est color. Sciendum tamen quod formalis ratio objecti potest sumi tripliciter. Primo modo prout ratio dicit id quod est causa ex parte scientis, quod attingit objectum ut dictum est. Unde ratio isto modo non sumitur pro diffinitione, nec conceptu, aut quidditate, ut patet. Secundo sumitur ratio objecti pro quidditate, vel diffinitione, vel conceptu, quae primo, et per se attingitur in objecto; sicut color attingitur in omnibus visibilibus, et similiter ratio coloris, vel colorati, illo modo quo ratio potest attingi in re extra, scilicet ex hoc sensu, quod res attingitur ex hoc quod fundat illam rationem. Isto modo, ratio quae est in anima, attingitur in re extra, et similiter diffinitio; et ista dicitur ratio objecti, ut est res. Tertio modo sumitur ratio pro conceptu vel diffinitione objecti, non ut res est, sed ut est objectum, vel scibile, vel cognoscibile. Nam ratio objecti visus, ut est res, dicitur ratio coloris vel colorati; sed ratio objecti visus, ut objectum est, est hoc quod dico, sensibile per medium extrinsecum diaphaniim sine mutatione reali medii aut objecti aut organi. Similiter ratio objecti physicae est corpus mobile loquendo de ratione objecti ut est res; sed loquendo de ratione objecti physicae ut objectum, tunc ratio illius est hoc quod dico, scibile per medium sumptum a materia sensibili et motu etc. Isto enim modo, ratio objecti dicit rationem aliquam per se contentam sub hoc communi quod dico objectum; et quaerere rationem formalem objecti ut objectum est, est quaerere aliquam rationem contentam per se sub tali communi ratione; et ista ratio non est quo nec quod attingitur, sed est ratio sumpta a medio cognoscendi denominans objectum a tali medio. Unde sanctus Thomas, 3. Sentent. dist. 33, q. 1, art. 1, quaestiuncula prima, dicit sic : " Aliqua diversitas objecti sufficit ad diversificandum habitus, quae tamen non sufficit ad diversificandum potentias; quia potentia alio modo comparatur ad actum, quam habitus; et secundum aliam et aliam rationem objectum correspondet utrique. Potentia enim est principium agendi absolute, sed habitus est principium agendi prompte et faciliter; et ideo objectum, secundum istam rationem qua se habet ad actum simpliciter, respondet potentia;; sed secundum quod se habet ad facultatem actus, correspondet habitui. Et ideo diversitas materiae vel objecti, in ordine ad ea quae faciunt facultatem in actu, facit diversitatem habitus, et non potentiae. Et inde est quod in speculativis, diversitas materiae, secundum quod est determinata per diversa media et principia, ex quibus est facultas considerationis, facit diversas scientias; sicut Naturalis quae ex effectibus et his quae apparent demonstrat, a Mathematica differt, quae circa suam materiam ex eisdem principiis et mediis procedere non potest. "

Haec ille. Ex quibus patet quomodo ratio scibilis, ex cujus diversitate scientiae diversificantur, est ratio objecti sumpta ex medio vel principio sciendi, ut prius dicebatur. Quarta conclusio est quod formalis ratio subiectiva ut quod, tria requirit : universalitatem, principalitatem et distinctionem. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas, primo Sentent. q. 1, prolog., art. 4 : ((Subjectum, inquit, alicujus scientiae tres habet comparationes ad scientiam: Prima est quod quaecumque sunt in illa scientia debent contineri sub illo subjecto. Secunda quod per subjectum scientia distinguitur ab aliis scientiis. Tertia quod cognitio subjecti principaliter intenditur in scientia. " Prima parte vero, q. 1, art. 7, dicit sic : " Subjectum ita se habet ad scientiam sicut objectum ad potentiam vel habitum. Proprie autem assignatur objectum alicujus potentiae vel hahitus, illud sub cujus ratione, omnia referuntur ad potentiam vel babitum. Sicut homo et lapis referuntur ad visum in quantum sunt colorata ; unde coloratum est proprie objectum visus. "

Haec ille. Sciendum enim quod aliquid dicitur objectum, in quantum terminat actum habitus vel potentiae, sed scilicet subjectum respectu passionum demonstratarum in scientia, vel respectu conclusionum. Quinta conclusio est quod Deus est subjectum Theologiae, et formale objectum sicut quod cognoscitur per habitum theologicum primo et per se. Istam intendit sanctus Thomas prima parte, ubi dixi statim. Cum enim praemisisset illam materiam, scilicet quod proprie assignatur objectum alicujus scientiae vel habitus, illud sub cujus ratione, omnia referuntur ad potentiam vel habitum, quod quidem ipse vocat objectum formale, ut allegavi in prima conclusione, de duobus, q. 1, art. 17, statim subjungit : " Omnia autem tractantur in sacra Doctrina sub ratione Dei, vel quia sunt ipse Deus, vel quia liabent ordinem ad Deum ut ad principium vel ad finem ; unde sequitur quod Deus vere sit subjectum hujus scientiae. Quod etiam manifestum fit ex principiis hujus scientiae, qui sunt articuli fidei, qui sunt de Deo. Idem autem est subjectum principiorum, et totius scientiae, cum tota scientia virtute contineatur in principiis. Quidam autem attendentes ad ea quae considerantur in hac scientia, et non ad rationem secundum quam considerantur, assignaverunt aliter materiam hujus scientiae, scilicet res, vel signa, vel opera restaurationis, vel totum Christum, id est caput et membra. De omnibus istis tractatur in ista scientia, sed secundum ordinem ad Deum ; omnia enim alia quae determinantur in sacra Scriptura comprehenduntur sub Deo, non ut parles, vel species, aut accidentia ejus, sed ut aliqualiter ordinata ad ipsum. "

Haec ille. Sciendum tamen quod primo Sentent., ubi supra, videtur oppositum hujus dicere. Ponit enim quod Deus non est subjectum hujus scientiae nisi sicut principaliter intentum, et sub cujus ratione omnia quae sunt in ista scientia considerantur; sed subjectum Theologiae, quod compraehendit sub se tres conditiones subjecti positas in quarta conclusione, secundum eum ibidem, est ens divinum cognoscibile per inspirationem. Sed tamen teneo illud quod finaliter dixit in Summa. Nec tamen est magna controversia. Nam, in scripto, illud vocabat subjectum, quod omnia sub se comprehendit per communitatem praedicationis; et illo modo, non est Deus subjectum Theologiae, sed hoc quod dico ens divinum. Prima parte vero illud vocat subjectum, quod omnia tractata in scientia comprehendit tanquam ad ipsum ordinata, aut aliquam habitudinem habentia. QUAESTIO QUARTA Sexta conclusio : quod ratio lormalis objecti Theologiae, sicut qua aliquid in Theologia cognoscitur, est lumen divinae revelationis; et similiter lormalis ratio objecti Theologiae ut objectum est, est hoc quod dico revelabile vel cognoscibile lumine divinae revelationis. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas similiter in multis locis. Nam prima parte, q. 1, art. 3, sic dicit : " Quia, inquit, sacra Doctrina considerai aliqua secundum quod divinitus sunt revelata, omnia quaecumque sunt divinitus revelabilia, communicant in una ratione formali objecti hujus scientiae. " Item art. 1, assimilat lumen divinae revelationis, in Theologia, mediis demonstrativis in scientiis physicis; ubi videtur velle quod sicut alia media sunt rationes formales objectorum cognoscibilium, ita lumen divinae revelationis est formalis ratio cognoscendi omnia in Theologia tradita. Ait enim sic (ad 2 ) : " Diversa ratio cognoscibilis diversitatem scientiarum inducit. Eamdem enim conclusionem considerat astrologus et naturalis, puta quod terra est rotunda : astrologus per medium mathematicum, id est a materia abstractum; naturalis autem per medium circa materiam consideratum. Unde nihil prohibet de eisdem rebus, de quibus physicae disciplinae tractant secundum quod sunt cognoscibilia lumine naturalis rationis, aliam scientiam tractare secundum quod cognoscuntur lumine divinae revelationis. "

Haec ille. Item tertia parte, q. 11, art. 6, tenet quod scientia animae Christi indita, habuit pro formali ratione objecti lumen divinae revelationis. Ait enim sic (arg. 3) : ((AnimaChristi scivit omnia secundum unam rationem, scilicet secundum lumen divinitus infusum. " Dicit etiam ibidem (ad3 ) quod illud lumen est ratio intelligendi omnia quae divinitus revelantur. Primo etiam Senteni, q. 1 prologi, art. 2, dicit istam scientiam ex lumine divinae inspirationis efficaciam habere ad manifestationem eorum quae in disciplinis physicis traduntur. Ex quibus omnibus apparet quod divina revelatio est formalis ratio qua objecti Theologiae; et similiter revelabile, modo supra exposito. Est ergo triplex ratio objecti Theologiae, scilicet ratio cognita, ratio cognoscendi, et ratio quae accidit cognito et denominat illud propter rationem cognoscendi. Prima est ratio Dei, secunda est lumen divinae revelationis, tertia est revelabile.