ARTICULUS I.

UNDE HABET ORTUM CONTINGENTIA RERUM A. - CONCLUSIONES Quantum ad primum, sit Prima conclusio : Quod contingentia non oritur in rebus, solum propter causas secundas. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 19, art. 8 : a Divina, inquit, voluntas necessitatem quibusdam volitis imponit, sed non omnibus. Cujus quidem rationem aliqui assignare voluerunt ex causis mediis : quia ea quae producit per causas medias necessarias, sunt necessaria; ea vero quae producit per causas contingentes, sunt contingentia. Sed hoc non videtur sufficienter dictum, propter duo.

Primo quidem, quia effectus alicujus causae primae est contingens, propter aliquam causam secundam, ex eo quod impeditur effectus causae primae per defectum causae secundae; sicut virtus solis propter defectum plantae impeditur. Nullus autem defectus causae secundae, potest impedire quin voluntas Dei suum effectum producat.

Secundo, quia si distinctio contingentium a necessariis referatur solum in causas secundas, sequitur hoc esse praeter intentionem et voluntatem divinam ; quod est inconveniens. "

Haec ille. Item, eadem quaestione, art. 3, ad 4 , ostendit quomodo a voluntate divina, quae est prima causa, licet sit ex se necessaria, potest sequi effectus contingens ; non propter causam secundam. Ibidem enim dicit : a Aliquando, inquit, causa necessaria habet non necessariam habitudinem ad aliquem effectum ; quod est propter defectum effectus, et non propter defectum causae. Sicut virtus solis habet non necessariam habitudinem ad aliqua, quae contingenter hic eveniunt, non propter defectum virtutis solaris, sed propter defectum effectus, non necessario ex causa provenientis. Et similiter, quod Deus non ex necessitate velit aliquid eorum quae vult, non accidit ex defectu divinoe voluntatis, sed ex defectu qui competit volito secundum rationem suam , scilicet quia est tale ut sine eo esse possit perfecta bonitas Dei; qui quidem defectus consequitur omne bonum creatum. "

Haec ille.

Et ibidem, ad 5 , dicit quod " causa quae (a) est ex se contingens, oportet quod determinetur ab aliquo exteriori ad effectum; sed voluntas divina, quae ex se necessitatem habet, determinat seipsam ad volitum ad quod habet habitudinem non necessariam n.

Haec ille.

Ex quo patet quod de mente ejus est quod aliquid contingenter eveniat immediate a causa prima necessaria, scilicet divina voluntate ; cum dicit quod nullum bonum creatum necessario procedit a divina voluntate, nec divina voluntas habet ad aliquod habitudinem necessariam, propter defectum qui omnem consequitur creaturam. Item, 2. Contra Gentiles, cap. 23 et 24, ostendit quod Deus non agit in creaturis ex necessitate naturo. , sed per arbitrium voluntatis. Et, cap. 29, probat quod in primis divinis effectibus, scilicet qui non producti sunt per causas secundas, nullum debitum invenitur, nec aliqua necessitas ; sed in posteriorum productione invenitur debitum, et hoc tripliciter, secundum quod ibi declarat.

Ostendit etiam ibi, quod in prima rerum creatione, nihil de necessitate productum fuit a Deo, qui solus creabat; nec erat ibi aliqua necessitas, nisi ex suppositione finis, vel quantum ad causas formales, vel materiales, non autem a causa efficiente, scilicet Deo.

In cap. etiam 30 et 31, ostendit quod" absoluta necessitas, in rebus creatis, non est per ordinem ad primum principium, quod per se necesse est esse, scilicet Deum. Secunda conclusio est quod radix continnenliae est divina voluntas. Istam ponit, 1 p., q. 19, art. 8, ubi, post verba superius allegata, subdit : cc Quod divina voluntas quibusdam volitis necessitatem imponat et non omnibus, hoc contingit propter efficaciam divina? voluntatis. Cum enim aliqua causa efficax fuerit ad agendum, effectus consequitur causam, non tantum secundum illud quod fit, sed secundum modum fiendi vel essendi. Ex debilitate enim virtutis activae in semine, contingit quod filius nascatur dissimilis patri (a), in accidentibus quae pertinent ad modum essendi. Cum igitur divina voluntas sit efficacissima, non solum sequitur quod fiant ea quae Deus vult fieri, sed quod eo modo fiant quo Deus fieri vult. Vult autem Deus quaedam fieri necessario, et quaedam contingenter, ut ordo sit in rebus, ad complementum universi. Et ideo quibusdam effectibus aptavit causas necessarias, quae deficere non possunt, ex quibus effectus de necessitate provenirent; quibusdam vero aptavit causas contingentes defectibiles, ex quibus effectus contingenter eveniant. Non igitur propterea effectus a Deo voliti eveniunt contingenter, quia causae proximae sunt contingentes; sed propterea quod Deus voluit eos contingenter evenire, causas contingentes ad eos praeparavit. "

Haec ille. Item, de Veritate, q. 23, art. 5, predictas duas conclusiones probat : " Voluntas, inquit, divina non imponit necessitatem rebus omnibus. Cujus quidem ratio assignatur a quibusdam, ex hoc quod, (a) patri. - Om. IV. cum voluntas divina sit omnium prima causa, producit quosdam effectus mediantibus causis secundis, quae contingentes sunt, et deficere possunt; et ideo effectus contingentiam causae proximae sequitur, non autem necessitatem primae causae. Sed hoc videtur esse consonum his qui ponebant a Deo omnia procedere secundum necessitatem naturae, et quod ab uno simplici procedebat immediate unum habens aliquam multitudinem, et ideo mediate procedebat multitudo. Similiter, ab uno immobili omnino dicunt procedere aliquid, quod est immobile secundum substantiam, mobile autem et aliter se habens secundum situm, quo mediante, generatio et corruptio primo in istis inferioribus accidit; secundum quam viam, non potest poni a Deo immediate causari multiplicitatem et res corruptibiles contingentes; quod est sententiae fidei contrarium, quae ponit multiplicitatem rerum omnium, etiam corruptibilium, immediate a Deo creatam, utpote prima individua arborum, et brutorum animalium. "

Haec ille in forma.

Ex quo patet prima conclusio posita. Ulterius subdit : " Et ideo oportet aliam principalem rationem assignare contingentiae, cui tamen praeassignata subserviat. Oportet enim patiens assimilari agenti; et ideo, si agens sit fortissimum, erit similitudo effectus ad causam agentem perfecta; si autem sit debile, erit similitudo imperfecta; sicut propter fortitudinem virtutis formativae in semine, Iilius patri assimilatur, non solum in natura speciei, sed etiam in multis accidentibus; e converso vero, propter debilitatem praedictae virtutis, deficit dicta assimilatio, ut dicitur in libro de Animalibus. Voluntas autem divina est agens fortissimum. Unde oportet ejus effectum in omnibus ei assimilari, et non solum ut fiat illud quod vult Deus fieri, quod est quasi assimilatio secundum rationem speciei; sed ut fiat illo modo quo Deus vult illud fieri, ut necessario vel contingenter, cito vel tarde, et est quasi quaedam assimilatio secundum accidentia. Et hunc quidem modum rebus divina voluntas praefigit ex ordine suae sapientiae. Secundum autem quod disponit aliquas res sic vel sic fieri, adaptat eis causas, illo modo secundum quod disposuit; quem tamen modum posset rebus inducere, etiam illis causis non (") mediantibus. Et sic non dicimus quod aliqui divinorum effectuum sint solummodo contingentes, proptercontingentiam causarum secundarum; sed magis, propter dispositionem divinae voluntatis, quae talem" ordinem rebus providit. "

Haec ille.

Ex quo patet secundam conclusionem esse de mente ejus. Tertia conclusio est quod prima radix continuantia in creaturis, secundum rem et secundum rationem, est divinus Intellectus, et divina scientia. Ista patet ex praedictis. Dico autem secundum rem et rationem : quia divina voluntas est prima radix secundum rem; immo, quidquid est in Deo, est prima causa contingentiae creatorum; sed primum, secundum rationem, est divinus intellectus et divina scientia. Unde sanctus Thomas, 2. Contra Gentiles, cap. 26, ostendit multis rationibus, quod sicut Deus non agit de necessitate naturae, sic quod ejus potentia ad determinatos effectus limitetur; ita nec agit de necessitate scientiae vel intellectus, ut ejus scientia vel intellectus ad determinatos effectus solummodo posset extendi, neque ad hos vel illos effectus de necessitate coarctatur. Immo, ibidem, reprobat opinionem " quorumdam, dicentium quod ex hoc quod Deus seipsum intelligit, fluit ab ipso talis rerum dispositio, quasi non suo arbitrio limitet singula et disponat universa, sicut fides catholica profitetur ". Et subdit : " Sciendum tamen quod, quamvis divinus intellectus ad certos effectus non coarctetur, ipse tamen sibi statuit determinatos effectus , quos per suam sapientiam determinate producat. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod mens ejus est, quod scientia divina est causa omnis dispositionis in suis effectibus inventae, sicut est necessitas, contingentia, et hujusmodi. Immo, quod plus est, de Veritate, q. 24, art. 2, dicit quod, " cum ad operationem tria concurrant, scilicet cognitio, et appetitus, et ipsa operatio, tota ratio libertatis ex modo cognitionis dependet. Appetitus enim sequitur cognitionem; cum appetitus non sit nisi boni, quod sibi per vim cognitivam proponitur. Et quod quandoque appetitus videatur cognitionem non sequi, hoc ideo est, quia non circa idem accipitur appetitus et cognitionis judicium : est enim appetitus de particulari re operabili; judicium vero rationis est quandoque de aliquo universali, quod est quandoque appetitui contrarium. Sed judicium de hoc particulari operabili, ut nunc, nunquam potest esse appetitui contrarium. Qui enim vult fornicari, quamvis sciat in universali fornicationem malum esse, tamen judicat sibi, ut tunc, bonum esse hunc fornicationis actum, et sub specie boni ipsum (a) eligit; nullus enim intendens ad malum operatur, ut Dionysius dicit. Appetitum autem, si non sit aliquid prohibens, sequitur motus vel operatio. Et ideo, si judicium cognitivae non sit in potestate alicujus, sed sit ei aliunde determinatum, nec appetitus erit in potestate ejus, et per consequens nec motus, nec operatio absolute. Judicium autem est in potestate judicantis, secundum quod potest de suo judicio judicare; de eo enim quod est in nostra potestate, possumus judicare (6). Juditii) ipsum. - ipse Pr. (6) possumus judicare. - Om. Pr. care autem de judicio suo, est solius rationis, quae super actum suum reflectitur, et quae cognovit habitudines rerum de quibus judicat, et per quas judicat. Unde totius libertatis radix, est in ratione constituta. Unde, secundum quod aliquid se habet ad rationem, sic se habet ad liberum arbitrium. "

Haec ille. Ex quo clare patet quod prima radix contingentia? in effectu, scilicet quod aliquis effectus possit sequi vel non sequi a sua causa, non solum est divina voluntas, immo et intellectus divinus. Nec Deus posset velle diversa, nisi intellectus ejus intelligeret diversa. Nec voluntas divina posset libere aliquid velle vel nolle indifferenter, nisi quia intellectus divinus potest judicare hoc esse volendum, et potest judicare illud non esse volendum. Illud autem quod supra dictum est, quod divina scientia habet necessariam habitudinem ad res, verum est, loquendo de habitudine cognoscentis ad cognitum, non autem loquendo de habitudine producentis ad productum, vel causae ad effectum. Quarta conclusio est quod nullus ellectus evenit contingenter a prima causa, isto modo quod possit ordinem ejus exire. Istam conclusionem intendit sanctus Thomas, 1 p., q. 19, art. 6 : " Cum effectus, inquit, conformetur agenti secundum suam formam, eadem ratio est in causis agentibus, quae est in causis formalibus. In formis autem sic est, quod, licet aliquis effectus possit deficere ab aliqua particulari forma, tamen a forma universali nihil deficere potest. Potest esse enim aliquid, quod non est homo vel vivum (a.) ; non autem potest esse aliquid, quod non sit ens. Unde et hoc idem in causis agentibus contingere oportet. Potest enim aliquid fieri extra ordinem alicujus causae particularis agentis, non autem extra ordinem alicujus causae (6) universalis, sub qua omnes causae particulares comprehenduntur; quia, si aliqua causa particularis deficiat a suo effectu, hoc est propter aliam causam particularem impedientem, quae continetur sub ordine causae universalis. Unde effectus ordinem causae universalis nullo modo potest exire. Et hoc patet in corporalibus. Potest enim impediri quod aliqua stella non inducat suum effectum; sed tamen quicumque effectus ex causa corporea impediente in rebus corporalibus consequatur, oportet quod reducatur per aliquas causas medias in universalem virtutem primi coeli. "

Haec ille. Idem ponit, q. 22, art. 2, ad 1""" : " Aliter, inquit, est de causa universali, et de causa particulari. Ordinem enim causae particularis potest aliquid exire, non autem ordinem causae universalis. Non enim subducitur aliquid ab ordine causae particulo) vitium.

unum Pr. (6) a verbo particularis usque ad causw, om. Pr. LIBRI 1. SEN Iaris, nisi per aliquam aliam causam particularem impedientem; sicut lignum impeditur a combustione per actionem aquae. Unde, cum omnes causae particulares concludantur sub aliqua causa universali, impossibile est aliquem enectum ordinem causae universalis effugere. "

tfaee ille. Hanc conclusionem intendit, ubicumque dicit quod effectus trahit necessitatem vel contingentiam a causa secunda, et non a causa prima, vel quod effectus assimilatur in necessitate et contingentia causae suae proximae, et non causae remotae : ut, 1 p., q. 14, art. 13, ad 1 ", ubi sic dicit : " Scita a Deo sunt contingentia, propter causas proximas; licet scientia Dei, quae est causa prima, sit necessaria. "

Dicit etiam, ibidem, quod " licet causa suprema sit necessaria, tamen effectus potest esse contingens, propter causam proximam contingentem; sicut germinatio plantae est contingens, propter causam proximam, licet motus solis, qui est causa prima, sit necessarius ".

Item, de Veritate, q. 2, art. 14, ad 3 et 5" , dicit quod (c effectus sequitur necessitatem proximae causae, quae potest esse medium ad demonstrandum effectum; non autem sequitur necessitatem causae primae, quia potest impediri ex causa secunda, si sit contingens ".

Idem ponit, 1. Sentent,, dist. 38. B. - OBIECTIONES 8 1.

Contra secundam et tertiam conclusiones Argumenta Aureoli.

Sed contra istum articulum arguit Aureolus (dist. 39, q. 1, art. 2) multipliciter, praesertim contra ea quae dicta sunt in tertia conclusione et secunda, scilicet quod radix contingentiae prima oritur ex divino intellectu qui statuit sibi determinatos effectus, et ex divina voluntate adaptante (a) causas contingentes ad producendum effectus contingentes, vel causas potentes deficere. Aureolus autem vult probare quod ex nullo actu intrinseco, in divina voluntate exsistente, trahatur illa contingentia. Actus, inquit, intrinsecus divinae voluntati, fertur simul in utramque partem contradictionis, et non magis in unam partem quam in aliam. Complacet enim Deus aeque necessitate naturae in creatione mundi, sicut in (6) non creatione ; et aeque vult actu intrinseco, sicut e converso. Quod patet. Quia quidquid est possibile in (y) Deo, est de necessitate in eo : nam in necesse esse, quidquid est possibile, est necessarium; constat autem quod Deus potest complacere et velle non entitatem mundi, saltem potuit ab aeterno; alioquin de necessitate fecisset mundum, et dum mundus non erat, suum beneplacitum non fuisset impletum; igitur, si potuit ab aeterno velle non entitatem mundi actu intrinseco beneplaciti, et hodie de necessitate vult eam ; alias posset aliquid esse in Deo quod actu non esset, et posset aliquid esse Deus, quod actu non esset Deus. Et secundum hoc, necesse est dicere quod Deus non magis vult de aliqua re contingenti quod fiat, quam quod non fiat; sed placet sibi quodcumque fiat, nec desiderat plus unum quam aliud. Sed manifestum est quod a tali causa non potest dici determinatus effectus sequi : quia, qua ratione unum contradictoriorum sequeretur, eadem ratione sequeretur aliud, vel utrumque simul; quod est impossibile. Ergo nullus-effectus contingens producitur ex determinatione divinae voluntatis, vel divini intellectus, sic quod illa determinatio sit aliquis, modus exsistens intrinsecus formaliter in Deo. Sed forte dicetur quod, licet actus divinae voluntatis possit esse ad opposita objecta, non est tamen in actu nisi ad alterum; et ita actum indifferentem ad objecta contradictoria determinat ad alterum objectum, loquendo de objecto secundario, non autem de objecto primo. Haec autem determinatio contingens est : quia (a) pro eodem instanti aeternitatis (6) posset esse divisim (y) determinatio ad oppositum; postquam tamen determinatio facta est, mutari non potest. Si utique sic dicatur;

non valet. Primo. Illa enim determinatio actus (5) ad alterum objectorum, est in Deo; et similiter, determinatio illa qua posset determinasse actum ad alterum, possibilis est poni in Deo, vel fuit possibilis ab aeterno. Sed quidquid fuit possibile poni in Deo, est actu in Deo positum; alias non esset actus purus, cui nulla potentia admiscetur; nec Deus esset pura necessitas; quod est erroneum. Ergo determinatio actus ad utrumque objectum, est actualis, et actualiter in Deo. Secundo ad idem. Nunquam natura contingentis mutatur in naturam necessarii, ut dicit Commentator, 12. Metaphysica, comm. 39. Sed, secundum (e) sic respondentem, velle divinum (Q contingenter respicit utramque partem contradictionis. Ergo, quantumcumque determinetur ad alteram partem, determinatio ad aliam est sibi contingens, et nullo modo impossibilis. Constat autem quod nulla determinatio intrinseca, est Deo possibilis vel contingens, quin actu sibi insit, et de necessitate. Relinquitur ergo quod determinatio actus sit ad utrumque contradictoriorum simul. Tertio. Ubicumque est contingentia, necessario III. - QUAESTIO I. potest esse successio utriusque partis contradictionis; et per consequens, ibi possunt intervenire diversa instantia, quia in eodem instanti non possunt inesse (a) ambo contradictoria. Quamvis enim Socratem non currere impossibile sit dum currit, tamen in alio instanti possibile est ipsum non currere, propter naturam contingentiae. Et ideo hoc habet contingentia, de sui natura, quod sit possibile aliud instans. Sed, secundum istum modum dicendi, actus divinae voluntatis respicit contingenter utramque partem contradictionis. Ergo, quantumcumque determinaverit se ab aeterno, possibile erit poni aliud instans, in quo ad oppositum determinare se possit; et ita in aeternitate erit possibile aliud instans ex vi contingentiae; et per consequens, aeternitas alterius oppositi, et contingentia, sibi repugnant; loquendo tamen de aeternitate immutabili, in qua non possit aliud nunc accipi, in quo possibile sit poni alterum oppositum contingens. Unde salvare immutabilitatem (6), posita contingentia, propter nunc aeternitatis, est salvare unum repugnans per aliud; cum contingentia exigat in mensura contingentis aliud nunc esse possibile, et ita divisibilitatem durationis, aeternitas vero sit quid indivisibile. Quarto. Inintelligibile est, manente eodem actu voluntatis cadentis super utramque partem contradictionis, aut possibili cadere, quod transeat super unam, et non transeat super aliam, sine aliqua variatione contingente in actu. Quaerendum est enim, posito quod actus divinae voluntatis sit determinatus ad creationem mundi, si fuisset determinatus ab aeterno ad non creandum : utrum nunc esset aliquid in Deo quod non sit? Sed non potest dici quod aliquid; quia, secundum hoc, Deus careret aliquo quod posset esse in eo et esset Deus. Nec potest dici quod nihil : quia, si nihil est amplius in Deo quam si determinasset se ad non creandum, hujusmodi determinatio esset actu in Deo; constat enim quod si determinasset se ad non creandum, hujusmodi determinatio esset in Deo. Ergo necesse est quod actus divinae voluntatis transeat de necessitate et indeterminate super utramque partem contradictionis.

Haec ille. I 2.

Contra quahtam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Contra quartam conclusionem et multa superius recitata arguit Scotus (apud Aureolum, dist. 39, q. 1, art. 2). Ipse quidem, et multi alii, imponunt sancto Doctori, quod mens sua fuerit quod contingentia non habent ortum nisi a causis secundis, et non a causa prima. Quo supposito, arguit Scotus contra hoc. Primo. Quia tunc nihil esset contingens in universo. Nam causa secunda non movet, nisi inquantum movetur a prima. Causa autem prima necessario movet, secundum te. Ergo causa secunda necessario movebit; et sic omnis effectus erit necessarius. Secundo. Arguit quod, si sic, tolletur omnis causa secunda : pro eo quod causa prima naturaliter prius movet quam secunda; in illo autem priori, causabit necessario et perfecte, cum sit infinitae virtutis; et ita, in secundo instanti, causa secunda nihil poterit causare, nisi idem his producatur; quod non est intelligibile. Tertio. Quia malum non esset in rebus, pro eo quod nulla perfectio possibilis haberi a toto universo, vel ab aliquo speciali ente, sibi deficeret : quia prima causa, cum sit perfectissima, causaret in quolibet tantam perfectionem, quantam posset effectus recipere; et ita nihil debitum inesse alicui, deesset illi. II. Argumenta Aureoli.

Ad idem arguit Aureolus (ibid.). Primo. Res, inquit, possunt concipi ut futurae, vel ut positae jam in actu. Sed ad quemcumque comparentur, jam positae in actu, necessariae sunt. Res enim exsistens, in ordine ad causam proximam, necessaria est; quia causa non potest (a) non causare vel non causasse, ex quo effectus est in actu. Si sic etiam ad primam causam comparetur, necessaria est. Res vero ut futurae, comparatae ad causas proximas, contingentes sunt. Et similiter, comparatae ad divinam scientiam; non enim comparantur sibi ut futurae respectu ipsius, sed ut futurae in seipsis, respectu instantis praesentis; ut sic autem nescit eas Deus determinate, immo ut ad utrumque possibiles. Ergo uniformiter contingentes sunt, et ad utrumlibet, per respectum ad divinam scientiam, et ad suas causas proximas. Secundo. Quia, secundum te, divina scientia non habet rationem causalitatis rerum, nisi secundum quod habet voluntatem adjunctam. Sed, secundum te, Deus non vult alia a se necessario, vel de necessitate naturae, sed potius contingenter. Ergo scientia non est causa rerum necessario. III. Argumenta Gregorii.

Ad idem Gregorius de Arimino (dist. 38, q. 2, art. 3). Primo, quod ex ista positione sequitur quod, simpliciter et absolute loquendo, omnia futura necessario erunt, et nihil erit ad utrumlibet, seu contingenter, in rebus. Quod est manifeste falsum, et contra philosophiam, et theologiam, et fidem nostram; nam sic perit libertas arbitrii, et meritum et demeritum. Est etiam contra experientiam humanam : nam, ut dicit Augustinus, 5. de Civitate Dei (cap. 10) : Multa facimus, quae si nollemus, non faceremus, quo primitus pertinet ipsum velle: nam, si volumus, est, et si nolumus, non est. Sed quod ista sequantur, patet. Nam necessario sequitur : omne futurum necessario est futurum a prima causa, ergo quodlibet futurum prima causa necessario causabit; et per consequens, quodlibet futurum necessario erit, non obslante quod causetur non necessario a causa secunda proxima; nam, sive causetur ab ea, sive non, necessario causabitur a causa prima, et sic necessario erit. Secundo sic. Quia ex illa positione sequitur quod omnia quae a sola prima causa fienda essent, essent simpliciter necessario fienda ab ea; et quae a sola ea sunt facta, priusquam facta fuerunt, fuissent necessario fienda; et sic mundus fuisset necessario fiendus et causandus a Deo, et quorumcumque omnium futurorum animae necessario essent a Deo fiendae; quod est falsum, cum Deus nullam creaturam produxerit aut producturus sit necessario, sed mere contingenter et libere. Et patet consequentia; quia talia non habent contingentiam a causis secundis, cum nullam causam secundam habeant. Tertio sic. Sumo aliquid contingenter futurum a mea voluntate, seu contingenter a me fiendum, et sit A. Si A necessario est futurum a causa prima, aut erit sic necessario futurum ab ea, quod, sive ego velim illud facere, sive non, nihilominus erit a causa prima; et tunc sequitur quod illud non subest mese potestati. Aut solum sub conditione est necessario futurum ab illa, puta, si ego velim illud facere; et tunc sequitur quod non plus necessario sit futurum a prima causa quam a me; et, cum a me non sit futurum necessario, sed mere contingenter, secundum te, ergo nec a prima causa est necessario futurum. IV. Argumentum Adae. - Ad idem arguit Adam. Quia contra hoc est articulus Parisiensis, sic dicens : Quod nihil contingenter eveniet, considerando omnes ejus causas; Error.

Et alius articulus sic dicit : Falsum est omnia esse praeordinata a prima causa, quia sic omnia evenirent de necessitate; Error. C. - SOLUTIONES S 1.

Ad argumenta contra secundam ET TERTIAM CONCLUSIONES Ad argumenta Aureoli. - Ad primum eorum quae inducit Aureolus contra secundam conclusionem et tertiam, respondetur. Ad primum quidem, negatur major. Et ad probationem ejus, dico quod argumentum peccat per fallaciam (igurae dictionis; mutatur enim quid in ad aliquid. Nam, cum dicitur : velle non entitatem mundi potuit in Deo esse ab aeterno, in hoc quod dico, velle non entitatem mundi, non solum includitur actus divinae voluntatis, sed etiam habitudo ad objectum secundarium, scilicet non entitatem mundi, ut ait sanctus Thomas, de Veritate, q. 23, art. -4; et ideo, cum illud sumitur sub ista majore, quidquid est possibile, etc, mutatur quid in ad aliquid. De responsione ibidem data, dico quod aliqua vera dicit. Illa enim solutio ponitur in sententia a sancto Doctore, 1. Sentent., dist. 39, q. 1, art. I; et de Veritate, q. 2, art. 13;.et q. 23, art. 4. Et ad primam improbationem illius responsionis, dicitur quod determinatio voluntatis divinas ad mundi creationem, fuit aeternaliter in Deo; cum illa determinatio non aliud dicat, nisi actum divinae voluntatis cum respectu ad objectum illud volitum, scilicet mundi productionem. Sed determinatio ad actum vel objectum contradictorium, non fuit aeternaliter in Deo, et fuit possibilis esse in Deo. Sed cum arguit : quidquid fuit possibile poni in Deo, est actu in Deo; sed determinatio ad mundi non entitatem, etc;

dico, sicut prius, quod committitur fallacia figurae dictionis. Cum enim dicitur in minori, quod determinatio ad hoc, etc, ibi includitur relatio ad objectum. Ad secundam, eodem modo. Falsum enim est quod omnis determinatio intrinseca Deo possibilis, insit Deo actualiter. Determinatio enim dicit unum actum absolutum, et respectum ejus ad unam partem contradictionis; modo, licet ille actus absolutus necessario sit in Deo, non tamen illi respectus, penes quorum differentiam actus absolutus divina? voluntatis dicitur talis determinatio vel talis. Ad tertiam dico quod in Deo nulla est contingentia, sed mera necessitas, licet actus divinae voluntatis contingentes habitudines habeat ad objecta secundaria. Solum enim habet necessariam habitudinem respectu principalis voliti, scilicet suae bonitatis; sed respectu aliorum, non habet necessarium ordinem absolute, sed ex suppositione; supposito enim quod Deus aliquid velit vel voluerit, impossibile est eum non voluisse vel non velle, eo quod ejus voluntas est immutabilis; unde hujusmodi necessitas, apud Theologos vocatur necessitas immutabilitatis, secundum sanctum Thomam, de Veritate, ubi supra (q. 23, art. 4), ad l . Hoc praemisso, nego majorem illius argumenti. Sicut enim dicit sanctus Thomas, ibidem, ad 8" : cc Successio non importatur, si dicimus Deum posse velle aliquid vel non velle, si non intelligatur hoc modo, quod, supposito ipsum velle aliquid, ponatur postca ipsum non velle; sed hoc excluditur per hoc quod ponimus Deum velle aliquid, esse necessarium ex suppositione. " Et ad 12 ", ait: " Quicumque potest velle et III. - QUAESTIO I. non velle, si possit velle postquam noluit, vel non velle postquam voluit, potest incipere velle : si enim vult, potest (-i) desinere velle, et iterum incipere velle; si autem non vult, potest statim incipere velle. Sic autem Deus non potest velle et non velle (6), propter immutabilitatem divinae voluntatis; sed potest velle et non velle, in quantum voluntas sua non obligatur, quantum est de se, ad hoc quod velit vel non velit. Et sic remanet quod Deum velle aliquid, sit necessarium ex suppositione, non autem absolute. "

Haec ille.

Ex quo patet quod major est falsa. Tunc enim solum contingentia inducit successionem et diversa instantia, quando illud quod dicitur contingens, potest habere esse post non esse, aut econtra; non autem illa contingentia, qua illud quod dicitur contingens, potest esse et potest non esse, sed eo posito in esse, non potest desinere esse, et eo posito in (y) non esse, nequit incipere esse; cujusmodi est in proposito. Ad quartam, dico quod major est falsa. Idem enim actus divinae voluntatis potest indifferenter cadere super utrumque istorum contradictoriorum : Petrus currit, Petrus non currit; et dum cadit super alterum tantum, ita quod non super aliud, non sibi aliquid additur intrinsece, sed solum respectus rationis ad tale vel tale objectum.

Et cum arguitur vel quaeritur : an isti actui divinae voluntatis jam determinato ad mundi productionem fuisset aliquid additum, si per oppositum fuisset aeternaliter determinatus ad non productionem mundi; et utrum haberet aliquid Deus in se, quod nunc non habeat;

respondetur quod nihil absolutum esset tunc in Deo, quod non sit modo in eo; sed conceditur quod haberet respectum ad aliud objectum, quam nunc habeat.

Et cum probatur, quod immo aliquid fuisset in Deo, quia tunc fuisset in eo determinatio, etc;

dico quod fuisset in eo determinatio ad aliquod objectum, ad quod nunc non habet determinationem ; hoc tamen posset fieri sine acquisitione alicujus absoluti in eo, sed per acquisitionem respectus alterius. Unde, cum sic arguitur : tunc fuisset in eo determinatio ad hoc, et nunc non est in eo determinatio ad hoc, ergo esset in eo aliquid quod non est in eo, est fallacia figurae dictionis, ut prius dictum fuit. S 2.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Ad argumenta contra quartam conclusionem, dicitur quod nec Scotus, nec Aureolus, nec Gregorius, nec Adam vadunt directe contra mentem sancti Doctoris. Nam sanctus Thomas non intendit dicere quod aliquis effectus necessario fiat et proveniat a causa prima, et contingenter a causa secunda, sicut isti sibi imponunt et false; cum sanctus Thomas, quasi in omnibus libris suis, ostendat quod res creatae processerunt a Deo libere, sine ulla necessitate, nisi suppositionis vel consequentiae; ut etiam patuit in probationibus primae et secundae ei tertiae conclusionum, ubi ipse ponit quod contingentia rerum ortum habet a divina voluntate, et ponit quod sine quacumque causa secunda, divina voluntas posset producere aliqua contingentia. Intendit ergo sanctus Thomas dicere quod nullus effectus habet fallibilem vel mutabilem ordinem ad causam primam, vel econtra, sic quod non stant simul quod prima causa sit disposita ad producendum hunc effectum, et quod ille effectus non eveniat; immo, quicumque effectus habet ordinem ad primam causam, necessario, necessitate suppositionis et consequentiae, ab ea eveniet; unde, si prima causa est disposita ad producendum Antichristum, ille necessario producetur, necessitate suppositionis. Secus est de causis secundis; nam aliquando causa secunda est disposita ad producendum effectum aliquem, et tamen cum hoc stat illum non evenire. Quae autem sit illa dispositio causae primae ad producendum aliquem effectum, ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 23, art. 2, ad 3" : a Duplex est pi ae-paratio. Quaedam patientis, ut patiatur; et haec praeparatio est in praeparato. Aliaest praeparatio agentis, ut agat; et haec est in agente. Et talis praeparatio est praeconceptio; ut agens per intellectum dicitur se praeparare ad agendum, in quantum praeconcipit rationem operis fiendi. Et sic Deus ab aeterno praeparavit, concipiens rationem ordinis aliquorum in finem. "

Haec ille. Item, 1. Sentent., dist. 40, q. 2, art. 1, ad 2"" : a Duplex est, inquit, praeparatio. Quaedam materiae, secundum quod disponitur ad recipiendum formam. Quaedam est preparatio agentis, ut sit agens. Et ista sicut est in naturalibus, in quantum aliquid acquirit dispositionem per quam agat; ita est in artifice, secundum quod concipit formam artificiati, et proponit eam exsequi in opere suo. Et talis praeparatio est in Deo, respectu futurorum. J

Ex quibus patet quomodo prima causa dicitur praeparata, vel disposita ad agendum, ex hoc quod praeconcipit effectum , et ordinem ejus in finem. Et similiter, potest dici praeparata, ex hoc quod per voluntatem proponit talem effectum tali modo producere. Vult etiam sanctus Thomas quod effectus producti a Deo, mediante causa secunda defectiva, possunt deficere, et contingenter eveniunt : quia non habent ordinem ad primam causam, nisi mediante secunda; et ideo, quia illa secunda causa est contingens, licet prima sit necessaria, oportet quod effectus sit contingens, ita quod, si aliqua causa effectus sit contin- LIBRI I. SEN TENTURUM gens, oportet effectum esse contingentem; sed tamen non oportet e converso, quod, si effectus sit contingens, quod oporteat aliquam ejus causam esse contingentem, ut in conclusionum probationibus dictum fuit. Vult etiam sanctus Thomas, quod causa prima nullo modo debeat dici contingens, aut ejus actio, licet libere causet. Unde, 1. Scntent., dist. 43, q. 2, art. 1, ad 4 " : " Non est, inquit, dicendum voluntatem Dei esse contingentem, aut operationem ejus; quia contingentia mutabilitatem (a) importat, quae in Deo proprie nulla est. Sed tamen est ibi libertas voluntatis, et operationis, prout exit a voluntate. " - Haec ille. Unde, ad melius sciendum mentem ejus super hoc puncto, sciendum quod ipse, 4. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 2, q 3, sic ait : " Duplex est necessitas, scilicet necessitas absoluta, et necessitas ex suppositione. De prima quidem necessitate loquendo, non est necessarium eum gratiam accipere, qui se sufficienter ad gratiam praeparat; quia nec per se necessitas, secundum quam Deum (6) necesse est esse, neque necessitas coactionis aut prohibitionis, in his quae divina voluntate fiunt, cadere potest. Loquendo autem de necessitate ex suppositione divini propositi, quo, propter benevolentiam suae bonitatis, voluit unicuique eam communicare secundum suam capacitatem, necessarium est quod cuilibet materiae praeparatas forma infundatur. Non tamen eodem modo est in omnibus formis : quia formae quae mediantibus secundis agentibus in materia producuntur, necessario in materia disposita recipiuntur: necessitate conditionata, in comparatione ad Deum, cujus virtute caetera agentia agunt; sed necessitate absoluta, per comparationem ad agentia proxima, quia necessitate naturae agunt, propter ordinem divinitus eis impositum, quem praeterire (y) non possunt. Formae autem quae immediate a Deo inducuntur, non habent necessitatem absolutam ex parte agentis, sed quaedam ex parte recipientis; sicut in perfectionibus quae sunt de esse naturae, ut est anima rationalis. Formae autem quae non debentur naturae, sicut gratiae et virtutes, nihil habent de necessitate absoluta, sed solum de necessitate ex suppositione propositi divini et ordinis. " - Haec ille.

Ex quo patet quomodo procedit ex falso intellectu verborum ejus, imponere sibi quod ipse voluerit effectus omnes qui causantur a Deo, necessario ab eo causari, necessitate absoluta; cum clare ponat quod Deus in nulla operatione sua ad extra operetur necessario, necessitate absoluta, sed solum ex necessitate sui suppositi, quia scilicet necessarium est eum ita facere, si ita proposuit. Tunc venio ad argumenta sigillatim. Et Ad primum Scoti, dico quod falsum supponit et imponit nobis, scilicet quod prima causa necessario moveat, necessitate absoluta; immo, quidquid movet, movet (a) necessario, necessitate suppositionis. Tunc argumentum nihil valet; nam stat effectum esse contingentem, et tamen produci necessario, necessitate suppositionis, ut alias dicetur. Ad secundum dico primo, quod causa prima prius attingit effectum quam causa secunda, considerando virtutem causae ; sed considerando supposita agentia, dico quod causa proxima est immediatior effectui quam prima.

Dico secundo, quod, dato quod causa prima prius natura attingeret effectum quam secunda, non tamen in aliquo signo priori ad signum in quo attingit secunda; nec attingeret necessario, nisi ex suppositione. Unde sanctus Thomas ad istud argumentum in virtute respondet, de Veritate, q. 5, art. 9, ad 12 : cc Effectus, inquit, non sequitur ex causa prima, nisi posita secunda; unde necessitas causae primae non inducit necessitatem in effectu, nisi posita necessitate in secunda causa. " Et ibidem, ad 10 , dicit : ". Actio primae causae quodammodo determinatur ad hunc effectum, per causam secundam. " Et, q. 2, art. 14, ad 5 , dicit : " Quamvis prima causa vehementius influat quam causa secunda, tamen effectus non completur nisi adveniente operatione causae secundae; et ideo, si sit possibilitas ad deficiendum in causa secunda, erit eadem possibilitas deficiendi in effectu, quamvis prima causa deficere non possit; sed multo amplius, si prima causa posset deficere, et effectus deficere posset. Quia ergo ad esse effectus requiritur utraque causa, utriusque defectus inducit defectum in effectu; et ideo, quaecumque causa ponatur contingens, sequitur effectum esse contingentem. Non autem si altera tantum ponatur necessaria, effectus erit necessarius, propter hoc quod ad esse effectus utraque requiritur. Sed quia causa secunda non potest esse necessaria, nisi prima sit necessaria, inde est quod necessitatem causae sequitur necessitas in effectu, quantum ad necessitatem causae secundae. "

Haec ille.

Ex quibus patet quomodo non superfluit causa secunda, et quomodo in nullo priori instanti causa prima facit effectum quam secunda. Immo, quod ulterius est, effectus productusa causa prima mediante secunda, non(6) trahit aliquam absolutam necessitatem a causa prima, quantumcumque sit necessaria; quia ad hoc quod effectus contingenter eveniat, sufficit contingentia alicujus suae causae. Nec tamen propter hoc econtra sequitur ex dictis sancti Thomae, quod contingentia causae secundae sit totalis et praecisa causa contingentiae effectus; immo, a causa summe necessaria posset effectus contingenter produci. Et in hac ultima falsa consequentia seducti sunt isti accusatores sancti Thomae. Ad tertium similiter negatur consequentia. Nec probatio valet; quia firmatur in illa falsa suppositione, scilicet quod prima causa necessario absolute agat in quocumque omnem perfectionem cujus est capax. II. Ad argumenta Aureoli. - Ad primum Aureoli contra eamdem conclusionem, dico quod effectus alio (a) modo est necessarius per comparationem ad causam primam, quam ad causam secundam : nam quandoque a causa secunda evenit necessario absolute, a causa vero prima necessario solum ex suppositione sui propositi; quandoque autem a causa secunda mere contingenter sine qualicumque necessitate, sed a prima causa evenit necessario ex suppositione. Et tunc, cum probatur quod uniformiter effectus sit necessarius, vel contingens, respectu utriusque causae;

- dico quod effectus, prout est praesens, necessario est ab utraque, necessitate suppositionis; sed effectus qui est futurus nobis, est Deo praesens; et ideo Deus infallibiliter novit ejus positionem, vel non positionem. Nec ille effectus potest exire ordinem causae primae, si sit praeparata ad producendum illum ; potest autem exire ordinem causae secundae, posito quod sit disposita ad ejus productionem. Et ideo aliter est necessarius respectu primae quam secundae, necessitate praedicta. Ad secuudum dico quod scientia non est causa necessaria rerum, plus quam voluntas, necessitate absoluta, intelligendo de causalitate effectiva. Dico tamen quod scientia divina necessario attingit omne intelligibile; non tamen voluntas necessario attingit omne volibile. Et hoc intendebat sanctus Thomas, 1 p., q. 19, art. 3, ad 6 , cum ait : et Divinum scire habet necessariam habitudinem ad scita; non autem divinum velle ad volita. Quod ideo est : quia Deus habet scientiam de rebus, secundum quod sunt in sciente ; voluntas autem comparatur ad res, secundum quod sunt in seipsis. Quia igitur omnia habent necessarium esse, secundum quod sunt in Deo, non autem secundum quod sunt in seipsis, habent necessitatem absolutam, ita quod sint per se necessaria; ideo propter hoc Deus quaecumque scit, ex necessitate scit; non autem quaecumque vult, ex necessitate vult. "

Haec ille. III. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum Gregorii, negatur consequentia. Et ad probationem consequentiae, dico quod sanctus Thomas non vult quod omne futurum necessario absolute eveniat a prima causa; immo nihil creatum eveniet ab eo necessario, illo modo. Ad secundum negatur consequentia. Nec enim animae creandae a solo Deo, nec Angeli creati a solo Deo, necessario exierunt ab eo, nisi ex necessitate sui suppositi. Non enim stat voluntatem Dei habere talem ordinem ad futura, quin illa eveniant pro tali mensura pro qua disponit illa evenire; sed cum tali necessitate, stat quod effectus libere et mere contingenter productus sit. Ad tertium patet per idem. Dico enim quod Deus non est sic determinatus ad producendum velle meum, quod producat illud, nisi voluntas mea illud comproducat. Negatur tamen consequentia illata, quod non magis sit necessarius ordo illius effectus ad Deum, quam ad meam voluntatem : quia non stat illum effectum habere habitudinem voliti ad volentem respectu Dei, et quod ille effectus non eveniat; stat tamen illum effectum habere dictam habitudinem ad voluntatem meam, et nunquam poni in esse. Et hoc est quod dicit quarta conclusio, quod effectus potest deficere ab ordine causae secundae, non autem ab ordine causae primae; eo facto enim quo aliquid habet talem respectum ad divinam voluntatem, ponitur pro tali mensura, vel poneretur. IV. Ad argumentum Adae.

Ad argumentum Adae, dico quod illi articuli excommunicant ponentes omnia evenire necessario absolute, omnibus causis compensatis. Hoc autem non ponit sanctus Thomas, ut patet in distinctione quam allegavi, 4. Sen-tent., etc.