ARTICULUS III.

QUOMODO IN DIVINIS NON VERIFICANTUR CONTRADICTORIA DE EODEM A. - EXPOSITIO VERITATIS Quantum ad tertium, dicitur quod illud principium, scilicet : de quolibet affirmatio (6) vel negatio est vera, et de nullo ambae sunt verae, non falsificatur ex hoc quod in divinis ponimus unam rem esse tres personas. Nam, secundum quod dicitsaiictus Thomas, primo Sentcnt., dist. 34, q. 1, art. 1, in responsione ad secundum : " De eodem secundum quod idem est, impossibile est aliquid idem affirmare et negare; sed si aliqua eadem in aliquo distinguantur, affirmationes et negationes pertinentes ad illam distinctionem, de ipsis verificari poterunt, quia omnis distinctio, sive rei, sive rationis, fundatur in affirmatione et negatione; sicut patet etiam in synonymis: tunica enim et vestis significant eamdem rem, tamen nomina sunt diversa ; et similiter indumentum ; unde affirmationes et negationes quae pertinent ad rem, non possunt verificari, ut dicatur : tunica est alba, indumentum non est album ; sed affirmationes et negationes quae pertinent ad nomina, possunt verificari, ut dicatur indumentum est neutri generis, veslis non est neutri generis. Ita etiam, cum persona et essentia sint idem secundum rem, nihil quod ad naturam rei pertinet, quod praedicatur de essentia, potest negari de persona, ut dicamus quod essentia est increata et persona non est increata, vel essentia est Deus, persona non est Deus; sed quia persona et essentia distinguuntur ratione, quidquid pertinet ad rationem illam in qua distinguuntur, quod praedicatur de uno, potest negari de alio, ut dicatur quod essentia est communis, persona non est communis; persona generat, essentia non generat; et sic de aliis; unde in talibus, non idem attribuitur essentiae et personae. "

Haec ille. Item, quarto Contra Gentiles, cap. 14, in fine, dicit : " Ubicumque est aliqua distinctio, oportet invenire oppositionem negationis et affirmationis; quae enim secundum nullam affirmationem et negationem differunt, penitus sunt indistincta : oporteret enim quod quantum ad omnia unum esset quod et alterum, et sic essent penitus idem et nullo modo distincta. "

Haec ille. Item, de Potentia, q. 7, art. 1, in ratione ad quintum, dicit : " De eo quod est idem re et differens ratione, nihil prohibet contradictoria praedicari, ut dicit Philosophus tertio Physicorum (t. c. 21), sicut patet quod idem punctum re et differens ratione, est principium et finis, sed secundum quod est principium, non est finis, et econtra. Unde, cum essentia et proprietas sint idem re et differant ratione, nihil prohibet quin unum sit communicabile, et aliud incommunicabile. "

Haec ille. Item, primo Sentent., dist. 5, q. 1, art. 1, in responsione ad primum, dicit sic : " Affirmatio et negatio dicuntur maxime opponi, quia in eis non importatur aliqua convenientia. In privative autem oppositis, importatur convenientia quantum ad subjectum ; quia nata sunt fieri circa idem. In contrariis autem et relativis, quantum ad genus; quia sunt in eodem genere, unde utrumque extremorum significatur per modum entis, et naturae cujusdam. Illud autem in quo invenitur aliquid non permixtum contrario, est maximum et primum in illo genere, et causa omnium aliorum. Et ideo oppositio affirmationis et negationis, cui non admiscetur aliqua convenientia, est prima et maxima oppositio, et causa omnis oppositionis et distinctionis. Et ideo oportet quod in qualibet alia oppositione, includatur affirmatio et negatio, sicut primum in posteriori. Unde plura requiruntur ad alias oppositiones quam ad oppositionem contradictionis : quia se habent ex addi- - QUAESTIO III tione ad ipsam. Unde non oportet quod si contrarietas non invenitur nisi in diversis realiter, quod affirmatio et negatio non inveniantur nisi in realiter diversis; immo sufficit etiam distinctio rationis ad affirmationem et negationem. Et talis distinctio rationis est inter essentiam et personam. "

Haec ille. Item, dist. 33, q. 1, art. 4, dicit : " Quia proprietas, persona et essentia non differunt secundum rem, sed secundum modum significandi, ideo omnia adjectiva quae praedicant conditionem rei absolutae, predicantur communiter de proprietate, essentia et persona; et hujusmodi praecipue (a) sunt adjectiva negativa, ut increatus et hujusmodi. Quaecumque vero exprimunt modum significandi, in quo ista tria distinguuntur, non praedicantur de eis communiter. Tamen in his est differentia. Quaedam enim sunt quae important illum modum significandi in principali significato, sicut hoc nomen, commune, importat in significando, modum essentiae, et hoc nomen, distinctum, modum personae, et hoc nomen, distinguens, modum proprietatis; et ideo, si praedicatio istorum permutetur ut dicatur, essentia distincta, vel, proprietas communis, erit propositio falsa, non solum impropria. Qiiaedam autem important illum modum, non significando ipsum , sed dant eum intelligere ex suo modo significandi; sicut illa quae significant per modum actus, quia actus sunt suppositorum. Unde non proprie possunt attribui nisi personis, quae sunt supposita divinae naturae; non autem essentiae vel proprietati, quae significantur per modum formae; unde non proprie dicitur quod paternitas creet vel generet. Et similiter illa quae significant concretive dant intelligere modum personarum; unde etiam haec non est propria : paternitas est sapiens, vel hujusmodi; similiter nec ista : paternitas est Pater, si Pater sumatur adjective; vel, paternitas est innascibilis. "

Haec ille in forma. Addit etiam ibidem, ad 3 , " quod adjectiva personalia nullo modo praedicanturde divina essentia propter distinctionem quam significant, quae est oppo-sila modo ipsius essentiae; nec etiam proprie dicuntur de proprietatibus personalibus, ut adjectiva essentialia, propter modum significandi; adjectiva tamen essentialia magis proprie praedicantur de essentialibus, quam personalia de proprietatibus, quia proprietas significatur ut ratio quaedam personas, unde quantum ad modum significandi magis elongantur a perfectione suppositi quam essentia quae dicit totum esse suppositi, licet alio modo significetur. "

Haec ille. Eamdem sententiam replicat dePotentia Dei, q. 8, art. 2, ad septimum, dicens, secundum Philosophum, 3. Physicorum (t. c. 21): " Non oportet quod omnia eadem praedicentur de quolibet modo eisdem, sed solum de eisdem secundum rationem. Essentia autem divina et paternitas, etsi sint idem re, non tamen sunt idem ratione. Et ideo non oportet quod quidquid praedicatur de uno, praedicetur de alio. Sciendum tamen quod quaedam sunt quae consequuntur proprias rationes essentiae et relationis; sicut dicimus quod esse commune sequitur ad essentiam, distinguere vero sequitur ad relationem; unde unum horum ab alio removetur : neque enim essentia distinguit, neque relatio est communis. Quaedam vero, non quantum ad principale significatum, sed quantum ad modum significandi, habent aliquam differentiam a ratione essentiae vel relationis; et ista praedicantur quidem de essentia vel relatione, licet non proprie; et hujusmodi sunt adjectiva et verba essentialia, ut, bonus, sapiens, intelligere et velle. Hujusmodi enim, quantum ad rem significatam, significant ipsam essentiam ; sed tamen significant eam per modum suppositi et non in abstracto. Et ideo proprie dicuntur de personis, et de nominibus essentialibus concretis, ut: Deus vel Pater est bonus, sapiens, creans et hujusmodi; de essentia autem in abstracto significata et non per modum suppositi, improprie; minus autem proprie adhuc de relationibus, quia hujusmodi conveniunt supposito, secundum essentiam, non autem secundum relationem. Deus enim est bonus vel creans ex eo quod habet essentiam, non autem ex eo quod habet relationem. "

Haec ille. Et si fiat instantia contra hoc quod dictum est, scilicet quod adjectiva quae significant per modum alicujus actus, non proprie conveniunt essentiae, quia dant intelligere per modum suppositi,

si, inquam, instetur contra hoc, quia bene et catholice dicitur quod essentia creat et gubernat et hujusmodi, et tamen creans significatur per modum actus,

dicit sanctus Thomas, i. Senteni., dist. 5, q. 1, art. 1 : i In divinis, quaecumque praedicantur de supposito, non secundum modum quo differt ab essentia, praedicantur etiam de essentia : dicimus enim quod essentia creat, gubernat, et hujusmodi. Sed actus qui dicitur de supposito, secundum modum secundum quem differt ab essentia, non potest de essentia praedicari. Et hujusmodi est actus generandi, qui (a) praedicatur de supposito Patris, secundum quod est distinctum a supposito Filii. Unde non sequitur quod essentia generat. "

Haec ille. - Et est intentio sua dicere, ut videtur, quod de ratione suppositi sunt duo, secundum quod ipsemet dicit de Potentia Dei, q. 8, art. 3, in responsione ad septimum, scilicet: i primum, quod sit per se subsistens et in se indivisum ; secundum, quod sit distinctum ab aliis suppositis ejusdem naturae, si tamen contingat esse alia supposita ejusdem naturae. "

Haec ille.

Constat autem quod divina essentia non differt a persona, LIBRI I. SEN quantum ad primum, sed quantum ad secundum; et quia actus creandi convenit divino supposito, solum ratione primi, actus autem generandi, ratione secundi et primi, ideo creare convenit essentiae sicut et supposito, non autem generare. Ista omnia dicta sunt ad videndum quomodo de eisdem realiter, sed distinctis ratione, possunt contradictoria praedicari, vel saltem idem praedicatum affirmari et negari, sine implicatione contradictionis. Quam sententiam ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 39, ait. 1, ad 2" ; et q. 39, art. 5; et q. 40, art. 1, ad 3" ; et q. 32, art. 2, ad 2 ; et generaliter ubicumque loquitur de ista materia. B. - OBJECTIONES Sed contra istam determinationem arguit Aureolus in suo Quolibelo, q. 5, art. 2, ubi vult probare quod, ad tollendum contradictiones in divinis, non sufficit sola distinctio rationis, quae solum in virtute sit in re sed in actu sit per intellectum. Arguit autem primo sic : Quia, ex secundo Physicorum (t. c. 37), et quinto Metaphysica (t. c. 5), effectus in actu exigit causam in actu, et effectus in potentia, causam in potentia. Sed causa quod affirmatio et negatio de aliquo, sibi non contradicunt in aliquo, est distinctio vel non identitas aliqua exsistens in illo, ex diffinitione Elenchi (2. Elench. cap. 2). Ergo, si actu non est contradictio, oportet quod actu, non solum virtute, sit non identitas vel distinctio. Sed actu, nullo intellectu considerante, essentia est communis et proprietas non. Ergo actu, non solum virtute, erit ibi non identitas seu distinctio, nec illud virtualiter juvat.

Confirmatur : quia pari ratione dicerem quod animal idem re esset in omni animali, et differentia non : quia licet sint una res, tamen differunt virtute, tali differentia quam intellectus potest reducere in actum. Secundo. Quia talis differentia virtualis repugnat Deo, secundum Anselmum, de Incarnatione Verbi, cap. 3 : Simplicia, inquit, praestant compositis quantum ad simplicitatem pertinet et compositionem, quoniam omne compositum necesse est actu vel intellectu posse distingui. Et tunc infert quod si Deus compositus est, aut nulla natura simplex est, aut aliqua natura est quae natura Dei praestantior est. Quod enim nec actu nec intellectu potest dissolvi, majus est quam quod actu vel intellectu dissolvi potest. Ex quo patet quod personam divinam posse per intellectum dissolvi in duo virtualiter inexsistentia, est omnino falsum et contra Anselmum. Tertio. Illud quod tollit contradictionem in divinis, oportet quod sit in Deo praeveniens omnem actum intellectus : quia sive intelligatur Deus, sive non intelligatur, nulla contradictio est in eo. Sed distinctio cationis omnem actum intellectus non praevenit, cum non habeat esse nisi per actum intellectus. Ergo distinctio rationis non sufficit. Quarto. Arguit sic, 1. Senteni., dist. 1, q. 1, art. 2 : Cujus constituentia sunt seorsum concepti-bilia et habentia proprias unitates, constitutum necesse est esse compositum, saltem secundum rationem ; patet enim quod in tali constituto est unum et unum, se habentia ut componibilia inter se, alias facient acervum, et sic necesse est quod tale constitutum sit compositum, vel quod sit acervus. Sed persona divina est simplicissima, nec est composita etiam secundum rationem : quia non est major simplicitas in essentia quam in persona, cum persona vere sit Deus, Deus autem sit omnino simplex, ut dicit capitulum de Summa Trinitate et fide catholica : Firmiter credimus. Ergo essentia et proprietas quae personam constituunt, non sunt seorsum conceptibiles, nec habentes proprias unitates, etiam rationis. Forte, inquit, diceretur ad hanc rationem, primo quidem quod proprietas et essentia, licet sint distincta secundum rationem, tamen (a) transeunt in idem realiter, et ratione hujus transitus non componunt, sed sunt realiter idem omnino, tamen ratione distincta. Secundo forte dicetur quod nullum inconveniens est, si in persona sit compositio rationis et conceptuum fabricatorum per intellectum.

Et si sic dicitur non evaditur ratio. Exprimo quidem non. Talis enim est ordo et habitudo inter aliqua, secundum rationem, quando illa distincta sunt ratione, qualis ordo et habitudo est interea secundum rem, ubi sunt realiter distincta. Sed si essentia et paternitas essent distincta secundum rem, non dubium quod facerent compositionem realem, secundum illud Philosophi, septimo Metaphysica; (t. c. 7), quod ex substantia et aliis praedicamentis fit compositum, etiam ex ad aliquid et relatione. Ergo ubi paternitas et essentia distinguuntur sola ratione, facient compositionem rationis. Et per consequens persona erit composita secundum rationem. -

Secundo ad idem. Nullus transitus in identitatem tollit compositionem, nisi illam quae est ejusdem generis cum transitu; ut, si sit transitus secundum rem, tollit compositionem realem ; si secundum rationem, tollit compositionem rationis. Sed paternitas et essentia transeunt in identitatem secundum rem, et retinent distinctionem rationis, secundum te. Ergo transitus iste solum tollit compositionem realem, et relinquit compositionem secundum rationem ; quod est contra auctoritatem Hilarii, sexto de Trinitate, aliquantulum post medium, dicentis quod : non est compositus Deus qui est vita; nec qui est lux, ex obscuris coaptatur; nec qui spiritus est, ex disparibus formabilis est; totum enim quod in eo est, unum est.

Et sic patet quod prima responsio non valet. Similiter nec secunda. Primo, quia falsum est nec bene consonum fidei veritati, quod persona aliquo modo sit composita, vel formaliter et ex natura rei, vel conceptibiliter et secundum rationem (a); nempe qui omne dicit, nihil excludit; sed determinatio capituli (6) Firmiter creditur, in quo fides plenarie continetur, dicit simplex omnino. Ergo nullus modus compositionis ponendus est in Deo, nec realis, nec formalis, nec rationis, et per consequens nec in persona, quae vere est Deus.

Secundo ad idem. Quia omnis perfectio simpliciter, est in Deo in summo. Sed simplicitas est perfectio simpliciter; quia iu unoquoque melius est esse simplex quam non simplex. Ergo infinita simplicitas, et summa, erit in qualibet persona, quae est in infinitum perfecta. Sed non est summa nec infinita, si sit ibi aliqua compositio realis, formalis, vel rationis. Ergo idem quod prius.

Tertio ad idem. Sicut quaelibet persona est simpliciter perfecta secundum rem, ita est simpliciter perfecta secundum rationem; et per consequens, sicut (r)in ea non debet poni res aliqua imperfecta, ita nec ratio aliqua imperfecta. Sed rationis compositio est imperfectio secundum rationem. Quod patet: quia ubi est compositio conceptuum, ibi alter conceptuum est per alium perfectibilis, tamquam per sui perfectionem, ut conceptus animalis perficitur per rationale; et universaliter, ubicumque est compositio, ibi unum componibilium est in potentia, et reliquum est actus ejus; potentia vero imperfectionem dicit; et pereonse-quens, ubicumque est compositio secundum rationem, ibi est imperfectio ejusdem generis. Ergo relinquitur quod in persona perfectissima realiter et formaliter et secundum rationem, nullius generis compositio sit ponenda.

Quarto ad idem. Deus est quo majus aut melius cogitari non potest, nec secundum rem, nec secundum rationem, secundum regulam Anselmi Proslog., cap. 2. Sed major et melior cogitaretur Deus, si cogitaretur simplex omnino, quam si cogitaretur simplex quidem secundum rem, compositus vero secundum rationem ; tunc enim daretur sibi perfectio simplicitatis in summo, et non nunc. Ergo videtur quod quaelibet persona divina sit omnino simplex, absque omni compositione formali, vel rationis.

Quinto ad idem. Anselmus de Incarnatione Verbi, cap. 3, dicitquod: Qui simplicem habet intellectum et non multiplicitate phantasmatum obrutum, inlelligit simplicia praestare compositis, quantum ad simplicitatem attinet et compositio-nem; quoniam omne compositum necesse est actu et intellectu posse distingui, quod de simplicibus nequit intelligi; cujus enim partes cogitari non possunt, illud in partes nullus intellectus dissolvere potest; et infra : Hi esset aliquid quod nec actu

nec intellectu dissolvi posset, majus esset quam quod intellectu dissolubile esset. Itaque, si omne compositum saltem cogitatione dissolvi potest, qui dicit Deum esse compositum, dicit aliquid majus Deo se posse intelligere. Transit igitur intellectus ultra Deum; quod nullus potest facere intellectus.

Haec Anselmus. Cujus quidem auctoritas expositione non indiget, vel adaptatione, cum propositum contineat evidenter. Forte, inquit, diceretur tertio, ad illam rationem : licet in persona Filii sint plura secundum rationem, vel plures conceptus, non tamen faciunt compositionem, quia nullam habent ad invicem unionem, ut sunt conceptus, vel rationes, sed in quantum sunt una res. In quantum autem sunt una res, nullam faciunt compositionem, sed identitatem; in quantum vero conceptibiliter distinguuntur, compositionem non faciunt, quia ut sic nullatenus uniuntur.

Sed haec evasio statim apparet impossibilis. Sicut enim persona est aliquid unum realiter, ita est unum conceptibiliter. Sed nihil in quo sunt plures conceptus aut rationes, nisi illae rationes aut conceplus habeant inter se aliquam unionem, est unum conceptibiliter aut secundum rationem. Ergo necesse est quod conceptus aut rationes, exsistentes in persona, non solum in quantum res sunt, immo in quantum talia, inter se habeant unionem et connexionem; alioquin persona non erit unum conceptibile nec unum formale objectum intellectus. Et sic patet quod quarta principalis ratio nullatenus impeditur. Quinto principaliter arguit sic. Quandocumque aliqua, in quantum sunt talia, et sub propriis rationibus, vel formalitatibus, sunt res mere, absque admixtione rationis cujuslibet, aut conceptus, si illa non ponunt in numero, necessario, in (Hiantum talia sunt, fundabunt eamdem unitatem, nec poterit ratio unius per intellectum a ratione alterius separari. Da enim oppositum, quod ratio unius a ratione alterius separetur et distinguatur, et ita habeat praecisam unitatem, sequitur quod etiam realitas poterit a realitate separari, et habebit propriam unitatem et distinctionem, et per consequens ponent illae res in numerum ad invicem, et facient dualitatem; vel si das quini rationes ponant in numerum, et habeant propriam unitatem, res vero non ponant in numerum, nec habeant propriam unitatem, statim sequitur quod talia sub illis rationibus non erant res mere, sed res cum admixtione alicujus quod distinguitur et habet propriam unitatem , re permanente penitus indistincta et sub carentia unitatis. Sed essentia, in quantum essentia, et sub propria ratione essentiae, est verissima res, absque admixtione cujuslibet rationis aut conceptus. Paternitas quoque, in quantum paternitas, et sub propria ratione paternitatis, est verissima res in Deo, nec est aliquid rationis. Ergo si, ut sic, non ponunt in numerum, necesse est quod (a) in quantum talia, et sub propriis rationibus, fundent penitus eamdem unitatem, et per consequens nec possunt proscindi per intellectum.

Major hujus rationis probatur. Homo enim et Socrates realiter non ponunt in numerum. Nihilominus, quia homo, sub ratione qua homo, non est res aut substantia, ut patet septimo Metaphysicae (t. c. 48), sed quatenus repetit rem Socratis, sub alio conceptu; unde Commentator, ibidem, commento quadragesimo octavo, dicit quod " non est hic substantia nisi substantiae particulares exsistentes per se; " ideo Socrates et homo seorsum concipi possunt. Sed si homo, in quantum homo, esset extra intellectum et non esset res intellecta, sed res mere, tunc si non poneret in numerum cum re Socratis, res hominis et res Socratis, quae non essent eadem res repetita, essent utique res eadem, fundando unitatem eamdem, quoniam si non eamdem fundarent, sed quaelibet haberet propriam unitatem, ex unitate rei importato per hominem, et unitate rei irnportatae per Socratem, dualitas quidem, et per consequens numerus resultaret; quare si resultare non debeat, fundabunt, ut saepe dictum est, eamdem unitatem omnino, et per consequens rem unius intellectus non poterit capere praescindendo seorsum, alioquin praescindendo dabit sibi propriam unitatem. Et sic patet major.

Sed minor probatur : quia paternitas, in quantum paternitas, non dicit rem conceptam, immo rem in Deo exsistentem, circumscripto omni actu intellectus. Et consimiliter essentia dicit rem mere exsistentem (6) in Deo, et non rem ut conceptam in Deo. Ex quo ulterius sequitur quod non sunt eadem res sub alio et alio conceptu, sicut Socrates et homo, vel rationale et animal. Nec enim paternitas dicit conceptum, nec essentia dicit conceptum, sed quaelibet dicit rem mere (y). Ergo, cum non sit nugatio dicendo essentia et paternitas, relinquitur quod nonsunteadem per repetitionem ejusdem rei sub eodem vel alio conceptu. Patet consimiliter, per illud capitulum : Firmiter credimus (cap. 1 de Summa Trinitate et fide catholica), quod essentia et tres proprietates non sunt quaternitas rerum, nec ponunt in numerum; personae vero ponunt in numerum, cum sint tres. Res autem non se mutuo repetentes, si non ponant in numerum, necesse est, ut dictum est, quod fundent penitus eamdem unitatem, nec possunt per intellectum conceptibiliter separari. Sexto principaliter arguit sic. Quandocumque aliqua res vera et pura est eadem tribus rebus ponentibus ad invicem in numerum, et vere distinctis, ipsa vero cum neutra illarum ponit in numerum, nec cum omnibus simul sumptis, necesse est ut non habeat propriam unitatem distinctam a qualibet sigillatim aut ab omnibus simul, et hoc nec re nec ratione. Da enim quod illa res habeat propriam unitatem, et sit per se sumptibilis, etiam per intellectum, sine tribus, tunc illa cum unitate, et aliae tres facient quaternitatem. Sed essentia divina est eadem tribus personis, vel proprietatibus, quae utique ponunt in numerum inter se; ipsa vero non ponit in numerum cum eisdem. Ergo ipsa non habet propriam unitatem sub qua possit sumi sine realitate paternitatis, et sine realitate filiationis, et sine realitate spirationis. Ergo quicumque capit realitatem essentiae capit tres realitates distinctas, et consequenter tres personas distinctas. Non igitur potest dici quod essentia et paternitas sint idem re, et habeant distinctas rationes, nisi detur quod paternitas vel essentia includat aliquid rationis, et non dicat rem in Deo exsistentem. Si enim utraque (a) dicit rem puram, sic quod concipiens utramque nihil concipit nisi quod in Deo realiter exsistit, quia tota ratio paternitatis et tota ratio essentiae sunt vere in Deo, necesse est, si distinguantur conceptibiliter, quod distinguantur realiter, et econtra. Non sic autem est de genere, et differentia, et quibuscunque conceptibus super eamdem rem ab intellectu fundatis; homo enim et animal, et secundae substantiae, et omnia universalia dicunt res singularium ut conceptas. Septimo arguit sic. Quandocumque aliqui conceptus sic se habent quod unus nihil addit ad alterum, necesse est illud quod per primum concipitur, et illud quod per secundum concipitur, fundare penitus eamdem unitatem ; immo nec primum posse a secundo conceptibiliter separari, quia si detur oppositum praedicati, sequitur oppositum subjecti. Si enim illud quod per primum concipiebatur habet propriam unitatem et potest seorsum intelligi, secundum addet sibi aliquid; cujus oppositum ponebatur. Sed si aliquis concipit essentiam et deinde concipit paternitatem, nihil addit ad illud quod prius concepit. Aut enim addit rem, aut formalitatem inexsistentem ex natura rei, aut addit rationem fabricatam per intellectum. Sed constat quod non addit rem, alias esset res addita et ponens in numerum et dualitatem, quod est contra determinationem Concilii, et intentionem Philosophi, et Commentatoris, duodecimo Metaphysice, dicentium quod in primo principio non potest esse intentio addita realis; nec dispositio et dispo-nibile habent ibi locum. Constat autem etiam quod non solam addit formalitatem sine realitate : quia tunc Pater non esset Pater realis, sed formalis tantum ; per paternitatem enim, si non sit nisi formalitas, non est Pater, nisi formalis; per essentiam autem quae res est, non habet quod sit Pater. Constat etiam quod non addit rationem solam, quia tunc temporis non esset Pater nisi rationis, et rediret error Sabellii. Ex quo igitur concipiens paternitatem non - QUAESTIO III. addit solam rationem ad conceptum essentiae, nec solam formalitatem, nec addit realitatem, necesse est dicere quod nihil addat. Ergo, concipiendo essentiam, concipiebatur paternitas, et per consequens essentia non potest praecise concipi, nec habet propriam unitatem, nec est unum distinctum a proprietatibus quoquo modo. C. - SOLUTIONES Ad primum istorum dicitur concedendo majorem. Et ad minorem dico tria. Primum, quod affirmatio et negatio, in esse affirmationis et negationis, actu non conveniunt aliquibus, nullo intellectu considerante, tanquam aliqua duo extrema realia. Secundum enim quod ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 21, articulo primo : " Negatio non est aliquid in rerum natura, sed est ens rationis tantum. " Et de Malo, q. "1, ait. 1, ad 20, dicit : " Privatio non est aliquid in rerum natura, sed est ens rationis tantum, intellectum aratione. " Idem ponit, 2. Sentent., dist. 34, q. 1, art. 1. Item, quarto Metaphysicae (lect. 1), ubi ponit quatuor modos quibus aliquid potest dici ens, et dicit quod " unus eorum est de universalissimis, ille scilicet quo aliquid dicitur esse tantum in ratione, scilicet negatio et privatio, quae dicimus in ratione esse, quia ratio de eis negociatur, quasi de quibusdam entibus, dum de eis affirmat vel negat aliquid ". Et in eodem libro (lect. 2), ostendens quomodo unum quod convertitur cum ente, non addit aliquam naturam enti, dicit quod tt unum quod cum ente convertitur, designat ipsum ens, superaddens rationem indivisionis, quae, cum sit negatio vel privatio, non ponit aliquam naturam enti additam, et sic in nullo differt ab ente secundum rem, sed solum ratione; nam negatio vel privatio non est ens natura;, sed rationis ".

Haec ille.

Ex quibus patet quod praedicatis contradictoriis non respondent aliqua duo in re extra intellectum. Dico secundo quod nulla incomplexorum contradictio est aliqua habitudo positiva vel realis quae sit aliquid, quia entis ad non ens non potest esse habitudo realis; semper autem alterum extremum contradictionis est pure non ens, scilicet negatio; talis ergo contradictio non est aliquid actu proprie extra intellectum; licet sit in re fundamentaliter; nam cessante omni consideratione intellectus creati, adhuc ita est in re unde intellectus possit affirmare vel negare de aliquibus, nam quia ita est in re quod essentia non generat et Pater generat, intellectus potest aliquid affirmare de Patre, quod negat de essentia. Dico tertio quod, concesso quod in divinis ante opus intellectus conveniant affirmatio et negatio, illo modo quo concedi debet affirmationem et negationem convenire aliquibus ante considerationem intellectus ad causandum contradictionem inter dictam affirmationem et negationem, puta, communicabile, non communicabile, generare, non generare, vel hujusmodi, quae dicuntur vel conveniunt Patri etdivinae essentiae, non oportet ponere distinctionem aliquam actualem inter Patrem et essentiam, quasi illa distinctio sit causa illius effectus, scilicet non contradictio, vel sublatio contradictionis. Cum enim ille effectus sit quaedam negatio opposita cuidam enti rationis, scilicet contradictioni, quae est habitudo rationis, ut dictum fuit, non requirit causam positivam in actu, sed sufficienter datur sibi pro causa, una alia negatio, scilicet non identitas rationis inter Patrem et essentiam, vel non adaequatio. Sicut enim affirmatio est causa affirmationis, ita negatio causa negationis. Potest etiam sibi dari pro causa distinctio rationis inter essentiam et Patrem, quae quidem distinctio est in re virtualiter, et ut in fundamento; ita quod talis distinctio est ante actum intellectus, non solum in potentia, nec in actu completo, sed in fundamento, sicut universale est extra animam illo modo. Et sic distinctio tollens contradictionem dictam, satis sufficienter est actu, immo plusquam ille effectus qui est purum nihil, tam in se quam in fundamento. Negatio enim contradictionis fundatur in negatione et affirmatione. Negatio autem fundata super negationem, fundamentum debilius habet, quam distinctio rationis fundata in plenitudine divinae perfectionis, in qua unum sunt, secundum rem, absolutum et relativum. Ex quo consurgit quod intellectus potest habere diversas conceptiones de tali re omnimode perfecta. Patet ergo quod dicta ratio nihil valet; quia supponit in divinis esse aliquem effectum ante omnem actum intellectus, scilicet sublationem contradictionis, vel non contradictionem, cui oporteat assignare aliquam causam in actu completo. Haec autem imaginatio satis debilis est, ut patet ex praedictis. Consimiliter solvitur argumentum aliorum quod aequivalet praecedenti, quamquam alia verborum phantasia coloretur. Dicunt enim sic : praedicata contradictoria conveniunt essentiae et proprietati ante omne opus intellectus; ergo distinctio est inter ea ante omne opus intellectus. Deceptio enim est in hoc quod arbitrantur praedicationem et compositionem et divisionem vel negationem esse in re extra in actu completo; quod minime verum est. Unde commentator Albertus, in commento super Porphyriuni, tractatu tertio, capitulo tertio, quod est de generis divisione, sic ait : " Praedicare (a), inquit, est idem quod attribuere per notam compositionis. Quando enim unum alteri attribuitur mediante compositione quam significat verbum est, tunc praedicatur; et quando unum ab alio dividitur mediante negatione talis compositionis, sicut cum dicitur, homo non est lapis, tunc dividitur ab eo. Et hoc fit intellectu componente vel dividente. In re enim ipsa sine nota compositionis vel divisionis unum in altero est vel non est. Sed intellectus componens vel dividens, hoc sine nota compositionis vel divisionis significare non potest, et ut hoc significet invenit modum compositionis unius cum alio, vel divisionis unius ah alio, et hoc est predicare unum de alio, vel negare unum ab alio. "

H^c ille.

Praedictae sententiae concordat commentator Averroes super tertio de A irima, commento 26, dicens : " Praedicare aliquid de aliquo sicut affirmatio et negatio, compositio est per actionem intellectus. "

Haec ille.

Et sanctus Thomas, in suo tractatu qui intitulatur de Esse et Essentia (cap. 4), sic ait : " Praedicatio est quoddam quod completur per actum intellectus componentis et dividentis, habens fundamentum in re ipsam unitatem (a) eorum quorum unum de altero dicitur. "

Haec ille. Dico igitur quod, ante actum intellectus componentis et dividentis, non praedicantur aliqua praedicata contradictoria, de essentia divina et de persona divina, ita quod talis praedicatio sit in actu completo; concedo tamen quod est ibi sicut in fundamento. Et ideo non hahetur quod ante intellectus actum, contradictio conveniat eidem in quantum idem, vel quod pro aliquo priori sit ibidem contradictio, pro quo non sit ibidem distinctio. Ad confirmationem dicitur quod non est simile de essentia et proprietatibus, et de animali respectu suarum differentiarum. Tum, quia differentiae contentae sub animali se habent sicut perfectum et imperfectum. Tum, quia sunt res absolutae. Tum, quia differunt secundum esse; quod patet : quia asinus moritur, remanente homine. Modo impossibile est quod idem realiter sit perfectum et imperfectum : quia talia dicunt diversas essentias absolutas. Impossibile est etiam unum absolutum esse duo absoluta, licet unum absolutum possit esse tres res relativae. Impossibile est etiam idem habere duo esse absoluta, vel idem esse et non esse. Dico tamen quod non sufficienter probaretur aliqua esse distincta secundum rem, per hoc quod affirmatio et negatio unius et ejusdem illis conveniunt, nisi essent talia praedicata qua? conveniunt rei, nullo respectu habito ad modum quo res intelligitur aut significatur, ut superius plenius est deductum. Ad secundum dicitur quod Anselmus bene probat quod Deus nullo modo est compositus. Nec nos oppositum dicimus. Non enim concedo quod Deus sit compositus realiter, aut formaliter, aut secundum rationem, licet habeat plures rationes : quia nihil componit cum alio secundum suam rationem, sed secundum suum esse, secundum sanctum Thomam, 1. Sentent., dist. 8, q. 4, art. 1, ubi vult, in responsione ad secundum, quod ideo attributa nullam in Deo compositionem faciunt, quia sapientia, aut aliud attributum, secundum suam rationem, non facit compositionem, sed secundum suum esse, proutest in subjecto realiter differens ab illo. Et in responsione ad quartum dicit" quod proprietas personalis comparata ad essentiam non differt re ab ipsa, et ideo non facit compositionem cum ea ". Item, dist. 33, q. 1, articulo primo, dicit quod in relationibus realibus quae sunt in creaturis, est aliud esse relationis, et aliud substantiae quae refertur; et ideo dicuntur inesse; et secundum quod insunt, compositionem faciunt accidentis ad subjectum ; quod non convenit in divinis relationibus. In quo articulo vult quod relatio nullam compositionem faciat cum divina essentia : quia non habent aliud esse, nec unum actuat alterum, sed habent idem esse; ideo sunt esse subsistens, quod est purissimus actus. Ex hoc enim aliqua faciunt compositionem, quia unum est in potentia respectu alterius, vel ambo respectu alicujus actus. Non sic autem est de essentia et relatione quorum quodlibet est esse. Unde patet quod verba Anselmi nullo modo sunt ad propositum, cum ipse loquatur de compositione et dissolutione, quae in divinis nullo modo sunt, licet sit ibi rationum pluralitas sine compositione, et distinctio sine dissolutione, cujus causa est potissima et delusionis causa multorum illud non considerantium : quia scilicet illae rationes non sunt subjective in Deo, sed in intellectu nostro, licet Deus sit illarum omnium fundamentum, sicut in alia quaestione hujus distinctionis fuit prolixius declaratum. Unde sanctus Thomas, I Sentent., dist. 2, q. 1, articulo tertio, ad quintum dicit: " Aliquid dicitur radicari vel fundari in aliquo metaphorice, ex quo firmitatem habet. Rationesautem intellectae duplicem firmitatem habent, scilicet firmitatem sui esse, et hanc habent ab intellectu, sicut alia accidentia a suis subjectis; habent etiam firmitatem suae veritatis, et hanc habent ex re cui conformantur; ex eo enim quod res est vel non est, locutio vel opinio veritatem habet vel falsitatem. Rationes ergo attributorum fundantur vel radicantur in intellectu quantum ad firmitatem sui esse; quia, ut dictum est, intellectus est earum subjectum. In essentia autem divina sunt quantum ad firmitatem suae veritatis; et hoc in nullo repugnat divinae simplicitati. "

Haec ille. Ex quo patet quod rationes diversae attributorum, vel essentiae et proprietatum, nullam dicunt in Deo compositionem, cum in eo non sint formaliter. Si tamen Deus dicatur multiplex secundum rationem, quia multis conceptionibus nostri intellectus correspondet, hoc erit extrinsece, sicut Spiritus sanctus dicitur multiplex et septiformis, non in se, sed extrinsece, propter multiplices ejus effectus. Ratio enim potest accipi dupliciter in proposito. Vel pro ipsa conceptione quam intellectus per actum suum producit; et isto modo clarum est quod diversae rationes nullam ponunt in Deo pluralitatem, cum sint quaedam accidentia intellectus nostri; immo Aristoteles vocat eas passiones animae, primo Peri-hermenias (cap. 1), dicens quod voces sunt signa passionum animae, scilicet rationum et conceptuum. Secundo modo accipitur ratio, pro objecto, ut est acceptum ab intellectu, sic quod objectum est ut materiale, et conceptio est ut formale. Ratio etiam sic accepta nullam ponit in Deo pluralitatem : quia rationes illo modo sumptae, sunt in Deo solum quoad fundamentum; quoad sui vero complementum, sunt in intellectu, et ibi est pluralitas eorum. Sicut si ab uno puncto procedant in circulo multae lineae versus circumferentiam, illud punctum est in se simplex, nullam in se habens pluralitatem; est tamen pluralitas in lineis procedentibus, ut sunt extra ipsum, non ut sunt in ipso, quia ibi omnes lineae unum sunt : sunt ibi enim quaelibet per suum punctum inchoativum lineae; idem autem punctum omnes illas lineas inchoat, et principiat. Si ergo illud punctum ut initiat talem lineam, diceretur una ratio, et ut initiat aliam, diceretur alia ratio, tunc apparet quomodo omnes illae rationes, ut sunt in re, essent idem, licet ut sunt in intellectu, essent multiplices et distinctae. A simili sit ille punctus: Deus; circumferentia, intellectus noster; lineae exeuntes a centro et terminatae ad circumferentiam, sint conceptus de Deo habiti. Si ergo ratio dicatur res divina sub tali conceptu, vel ut fundat conceptum, apparet quomodo diversitas rationum in nullo praejudicat divinae simplicitati, sicut nec pluralitas linearum unitati puncti; et quomodo sicut ille punctus dicitur multiplex extrinsece, ita Deus dicitur multiplex secundum rationem, vel distinctus secundum rationem, scilicet extrinsece; et quomodo essentia et relatio distinguuntur ratione; vel etiam perfectiones divinae. Distinguuntur enim extrinsece, quia scilicet una res fundat distinctos conceptus; quae quidem res est essentia et relatio: essentia, ex hoc quod habet unde fundet conceptionem talem; relatio, ex hoc quod habet in se unde fundet aliam; ita quod relatio et essentia ex parte rei idem sunt, sed in intelligi, non idem sunt, quia conceptus qui repraesentant illam rem, ut est relatio, non repraesentant eam ut est essentia vel substantia;et sic tota distinctio est extrinseca. Sicut si dicamus, in praedicto exemplo, centrum distingui linealiter, quia fundat diversas lineas. Vocemus ergo illud centrum, ut initiat primam lineam, A; ut initiat secundam, B; tunc diceremus quod A et B distinguuntur linealiter, et tamen sunt eadem res. Ita et in proposito : essentia et relatio distinguuntur ratione vel in esse intellecto; et tamen sunt eadem res. Licet exemplum non sit sufficiens ad tantam rem declarandam, tamen exemplum illud aeque valet, sive ratio dicatur conceptio ipsa intellectus, sive res ut habens illam conceptionem; et credo quod prima acceptio est de mente sancti Thomae plus quam secunda; ideo illam teneo. Ratio enim illo modo dicta, est subjective in intellectu, sed fundamentaliter in re. Ad tertium principale dicitur sicut ad primum. Dicitur enim quod illud quod tollit actualem contradictionem affirmationis et negationis, hoc est, illud quod facit ne actualis affirmatio et negatio de divinis dictae, contradicant, est simul cum affirmatione et negatione; et utrumque est in actu completo per actum intellectus, scilicet negatio, et oppositio ejus ad affirmationem, et remotio dictae oppositionis; licet utrumque sit fundamentaliter in re, ante actum intellectus, ut dictum est. Et si dicatur quod hoc non valet, quia contradictio est realis oppositio, ergo non est per opus intellectus; dicoquod est realis^ quantum ad unum extremum, scilicet positivum, non autem quantum ad utrumque, nisi fundamentaliter. Ad quartum principale dicitur quod prima et tertia responsio ibidem positae bonae sunt, non autem secunda. Et ad primum contra primam responsionem dicitur quod non oportet talem habitudinem aut ordinem esse inter aliqua ubi sunt distincta sola ratione, qualis esset inter ea si realiter distinguerentur, et hoc quoad omnia, nisi quantum ad habitudines quae consequuntur rationes illorum. Compositio autem non consequitur essentiam et relationem, quantum ad earum rationes, sed quantum ad esse, ut dictum fuit in solutione secundi principalis. Et licet illa maxima forte concederetur a formalibus, qui ponunt talem distinctionem inter essentiam et relationem, quod illa distinctio est formaliter extra intellectum iq ipso Deo, non autem a nobis qui nullam distinctionem ponimus extra intellectum inter praedicta in actu completo. Ad secundum contra eamdem responsionem negatur major. Dico enim quod transitus in identitatem realem tollit omnem compositionem, cum res non componant secundum suas rationes, sed secundum suum actuale exsistere, ubi scilicet est multitudo ipsius esse, sicut cum relatio creata componit cum subjecto; vel cum sunt duo habentia idem esse sed illud habet unum illorum per alterum, sicut cum forma componit cum materia; vel cum sunt multa habentia idem esse quod est primo totius et consequenter partium, sicut cum pars componit cum parte. Ubi autem est unicum esse subsistens, non distinctum ab eo quod est per illud esse, sed est illud esse, nulla potest esse compositio, cum omnia ibi sint actus purus. Ratio similiter contra tertiam responsionem datam non procedit. Dico enim primo quod persona divina est unum conceptibile unica perfecta ratione quam Deus habet. Sed nullus conceptus viatoris potest omnia quae in persona divina sunt repraesentare. Est ergo unum conceptibile et unum formale objectum intellectus in se, sed non viatori; quinimmo quodammodo multiplex objectum, non in se multiplex, sed extrinsece, in quantum non una conceptione via- I. - Ii toris tota divinae personae perfectio capi potest, sed indiget multis conceptionibus.

Dico secundo quod ad hoc quod aliquid dicatur unum secundum rationem, non oportet quod omnes ejus formatas rationes per intellectum, et fundate in re intellecta, habeant unionem ad invicem, sed sufficit quod sit unitas in objecto talis quod idem omnino cuilibet rationum correspondeat, licet imperfecte repraesentetur per quamlibet earum, et aliter per unam quam per aliam. Rationes autem factae contra secundam responsionem bene probant quod nullo modo concedendum est Deum esse compositum, etiam secundum rationem, sic quod aliqua pluralitas sit formaliter et in actu in ipsa divina persona; sed non probant quin Deus posset dici extrinsece multiplex secundum rationem, multiplicitate quae est in intellectu Deum diversis rationibus concipiente; nec istud nullo modo derogat divinae simplicitati. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 13, art. 4, sic arguit: " Magis est unum quod est unum re et ratione, quam quod est unum re, et multiplex ratione. Sed Deus est maxime unus. Ergo videtur quod non sit multiplex ratione. " Et respondet : "c Ad tertium dicendum, inquit, quod hoc ipsum ad perfectam Dei unitatem pertinet quod ea quae sunt multiplicitei et divisim in aliis, in ipso sint simpliciter et unite. Et ex hoc contingit quod est unus re, et plures secundum rationem, quia intellectus ita multipliciter apprehendit eum, sicut res multipliciter eum repraesentant. "

Haec ille.

Et primo limitent., dist. 2, q. 1, art. 3, ad 6" " : a Quod dicit Boetius: sola relatio multiplicat Trinitatem, intelligendum est scilicet de pluralitate reali. Tunc enim aliquid est unum re, sed ratione multiplex, quando una res respondet diversis conceptionibus et nominibus, ut de ea verificentur; sicut punctum quod cum sit una res secundum veritatem respondet diversis conceptionibus de eo factis, sive prout cogitatur in se, sive prout cogitatur ut relatum, sive prout cogitatur ut principium linearum ; et hae rationes sive conceptiones sunt in intellectu sicut in subjecto, et sunt in ipso puncto sicut in fundamento veritatis (a) ipsarum conceptionum. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod Deus potest dici multiplex, non tamen compositus, secundum rationem, quia illae rationes non componuntur ad invicem in Deo, nec in intellectu, cum non habeant unionem in intellectu ad invicem, nec in Deo sint subjective. Et si dicatur quod species dicitur componi ex genere et differentia, quae compositio non est realis, sed secundum rationem, ex hoc quia species habet rationes diversas in intellectu, scilicet generis et differentiae; quare ergo non dicetur Deus, vel divina persona composita secundum rationem, ex quo habet diversas rationes in intellectu, scilicet rationem essentiae et. rationem relationis;

dico quod non est (a) veritatis.

unitatis Vv.

simile. Quia compositio secundum rationem ex genere et differentia reducitur ad aliqualem compositionem in re. Sed non sic est in Deo. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 3, art. 2, ad 3" , sic dicit : cc Pluralitas rationis quandoque reducitur ad aliquam diversitatem rei, sicut Socrates et Socrates sedens differunt ratione, et haec reducitur ad diversitatem substantiae et accidentis; et similiter homo et animal ratione differunt, et haec differentia reducitur ad diversi:.leni forma , et materiae, quia genus sumitur a materia, differentia vero specifica sumitur a forma; unde talis differentia secundum rationem repugnat maximae unitati et simplicitati. Quandoque vero differentia secundum rationem non reducitur ad aliquam rei diversitatem sed ad unitatem rei, quae est diversimode intelligibilis; et sic ponimus pluralitatem rationum in Deo. "

Haec ille. Ad quintum principale negatur major. Dico enim quod, dato quod aliqua duo secundum rationes suas dicarit meras res, et secundum suas realitates non ponant in numerum, nec sit aliqua pluralitas in re, tamen non sequitur quin rationes illorum ponant in numerum ei sint multae. Et ad primam probationem illius majoris, quae ibi fit, et stat sententialiter in hoc quia ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis, sequitur enim : ratio A et ratio B ponunt in numerum; ergo realitas A et realitas B ponunt in numerum, vel A et B in suis rationibus non dicunt meras res;

negatur consequentia. Quia est fallacia consequentis, arguendo a pluribus causis veritatis ad unam earum. Antecedens enim hujus consequentiae potest verificari non solum propter illas duas causas positas in consequente, sed propter multas alias, utpote quia nulla istarum rationum dicit rem adaequate circumscribendo eam, ita quodperfecteassimilelurrei, ut sit talis in esse intelligibili et repraesentativo qualis est res in se. Iste autem defectus est in omni ratione quam format intellectus de Deo, et ideo format de illo multas rationes licet res sit una. Ad aliam probationem majoris dicitur quod valet probatio, sed falsum supponit, scilicet quod homo in sua significatione vel conceptu non dicat meram rem, sed rem cum aliquo rationis; hoc enim falsum est. Similiter dictum Commentatoris non juvat, quod qualiter sit intelligendum, ostendit sanctus Thomas, decimo Metaphysicas (lect. 3), ubi sic dicit : " Videtur, inquit, Aristoteles esse sibi contrarius; nam primo dicit quod unum et ens non sunt substantia eorum de quibus praedicantur, hic autem dicit quod unum et ens non praedicant aliquam naturam aliam de his de quibus dicuntur.

Sciendum est ergo quod substantia dicitur dupliciter. Uno modo, suppositum in genere substantiae, quod dicitur prima substantia et hypostasis, cujus est proprie subsistere. Alio modo, quod quid est, quod dicitur etiam natura rei. Secundum igitur opinionem Platonis, cum uni- - QUAESTIO II. versalia essent res subsistentes, non solum significabant substantiam secundo modo, sed etiam primo modo. Aristoteles vero probavit in septimo, quod universalia non subsistunt; unde sequitur quod universalia non sunt substantiae primo modo, sed tantummodo secundo modo; propter quod dicitur in Praedicamentis quod secundae substantia?, quae sunt genera et species, non significant hoc aliquid, quod est substantia subsistens, sed significant quale quid, id est naturam quamdam in genere substantiae. Sic igitur supra probavit Philosophus, quod unum et ens non significant substantiam, quae est hoc aliquid, sed oportet quaerere aliquid quod sit unum et ens, sicut quaeritur aliquid quod sit homo et animal, ut Socrates et Plato. Postmodum vero ostendit quod significant naturam eorum de quibus dicuntur, et non aliquid additum, sicut accidentia; in hoc enim differunt communia ab accidentibus, quamvis utrique sit commune non esse hoc aliquid, quia communia significant ipsam naturam suppositorum, non autem accidentia, sed aliquam naturam additam. "

Haec ille.

Ex quibus patet primo, quomodo universalia sint substantiae, et quomodo non; secundo, quomodo homo et animal, et alia communia, non significant aliquod accidens rei sed naturam rei, et per consequens non dicunt rem singularis cum aliquo facto per intellectum; sed, secundum quod Aristoteles septimo Afetaphysicae (t. c. 35), et sanctus Thomas (lect. 10) ibidem : " Universaliter dicta, ut homo et equus, significant aliquid compositum ex materia et forma determinatis, non quidem singulariter, sed universaliter, ut homo dicit compositum ex anima et corpore, non autem ex hac anima et hoc corpore; sed singulare dicit aliquid compositum ex ultima materia, id est individuali : est enim Socrates aliquid compositum ex hac materia et ex hoc corpore, et similiter est in aliis singularibus. "

Haec ille.

Videtur autem arguens decipi in hoc quod quandoque Commentator dicit universalia significare intentiones vel res conceptas. Commentator enim loquitur de ratione vel nomine universalis in quantum hujusmodi, et non de illo cui attribuitur ratio universalitatis; utpote hoc quod dico, species, signifieat intentionem, et similiter hoc quod dico, genus; sed ly homo, et ly animal, cui intellectus attribuit intentionem speciei vel generis, non dicit aliquid per intellectum factum vel operationem intellectus consequens secundum naturam extra intellectum. Item, 1 p., q. 30, art. 4 : " Nomina, inquil, generum et specierum, ut homo vel animal, sunt imposita ad significandas naturas communes, non autem intentiones naturarum communium quae significantur his nominibus, genus, species. Sed individuum vagum, ut aliquis homo, significat naturam communem cum determinato modo exsistendi qui competit singularibus, ut scilicet sit per se subsistens, distinctum ab aliis. Sed in nomine singulariter designati significatur determinatum distinguens, sicut in nomine Socratis, haec caro et hoc os. " Ad sextum principale patet per idem, negando majorem. Ad probationem, dico quod est fallacia consequentis; quia antecedens plures causas veritalis habet quam exprimantur in consequente. Istud siquidem antecedens : A est mera res et non ponit in numerum cum B C D vere realiter distinctis et ponentibus in numerum ad invicem, nec cum omnibus simul, istud, inquam, antecedens potest verificari ex ista causa, quia scilicet A habet ad B C D habitudinem communis ad proprium, et communicabilis ad incommunicabile. Et non oportet quod assignetur ista causa quam exprimit arguens in consequente, quia scilicet non habet propriam unitatem in esse rationis, et concipi, BC D non conceptis. Et hoc quia illa conceptio qua concipitur, non repraesentabit rem adaequate; repraesentabit enim eam ut est tale quid, puta divina essentia, non autem ut ipsa est paternitas vel sapientia. Et ideo ex imperfectione illarum rationum consurgit quod illae sunt plures. Res autem erit una, licet illae rationes dicant meram rem solum. Et si dicit arguens quod si A habet propriam unitatem, igitur A cum B C D erunt quatuor, dico quod in esse rationis vel secundum rationem sunt quatuor, sed non sunt quatuor secundum rem. Non enim oportet quod si aliqua sunt quae non ponunt in numerum secundum rem, et quodlibet dicit meram rem, nec est nugatio addendo unum alteri, quod talia sint ^distinguibilia secundum rationem; nec oportet quod si fundent omnino eamdem unitatem secundum rem, quod sint unum (et) secundum rationem; immo essent plura secundum rationem. Intellectus enim poterit habere de tali re diversas rationes: tum propter ina-daequationem cujuslibet rationis ad illam rem; tum per omnimodam perfectionem rei, ex qua venit quod perfectiones alibi dispersae et multiplices, sunt in tali re simpliciter et unite, et quod res illa potest diversis perfectionum similitudinibus in intellectu exsistentibus respondere tamquam suis inadaequatis similitudinibus. Et ideo, cum relatio et essentia quae in creaturis realiter differunt, in Deo sint idem secundum rem, illa res summe simplex potest concipi ut esse verum, non concipiendo pro tunc relationem, et econtra; et relatio in Deo correspondebit conceptui, cui non correspondet essentia, et econtra. Ad septimum principale negatur minor. Dico enim quod conceptus essentia? addit ad conceptum relationis, et econtra. Sic quod qui praeintellexit essentiam solum, et post intelligit relationem, aliquid intelligit quod prius non intelligebat, et sic addit, non quidem aliquid realiter distinctum a primo intellecto, sed illo modo quo ratio substantiae dicitur addere ad rationem entis, quia scilicet secundus conceptus aliquid explicat quod non explicabatur per primum. Similiter ratio relationis addit ad rationem essentiae, quia explicat illud quod non explicabatur per rationem essentia?. Et licet explicatum primo, et explicatum secundo, sint idem extra intellectum , non tamen in acie cogitantis, ubi prius erat essentia per suam similitudinem ut objectum, non autem relatio illo modo erat ibi. Etenim talis est additio quod, licet primus conceptus dicat totam rem, et secundus eamdem, tamen neuter perfecte eam explicat. Et ideo, quia secundus aliter dicit et explicat eam quam primus, et quilibet est similitudo rei (a), et tamen illae similitudines sunt dissimiliter eam repraesentantes ac si repraesentarent diversas res, ideo (6) unus conceptus dicitur ad alium addere, quia secundus sic dissimiliter (y) repraesentat a primo, ac si primus et secundus diversa repraesentarent. Et sic patet quod non sequitur, si secundus conceptus addit rem ad primum, quod in illa re sint duo ponentia in numerum secundum esse reale, sed solum in intellectu, et in esse objectivo; non enim addit aliam rem, sed eamdem aliter objicit quam primus; et hoc voco addere. Istud autem contingit in Deo, quia nulla istarum rationum rem intellectam adaequat per omnia assimilando illi. Et haec de ista quaestione dicta sufficiant.