ARTICULUS II.

QUOMODO FILIUS DISTINGUATUR A SPIRITU SANCTO FORMALITER A. - CONCLUSIONES Quantum ad secundun) articulum sit Prima conclusio : Licet Filius distinguatur a Spiritu Sancto per filiationem secundum habere et non habere eamdem proprietatem, stat quod per filiationem solum distinguitur a Patre secundum oppositionem relativam. Istam conclusionem ponit et probat sancius Doctor, 4. Quodlibeto, q. 4, art. 2, ubi sic ait: " Hoc modo se habent proprietates personales in divinis ad distinguendum personas, sicut se habent in rebus naturalibus formae substantiales ad distinguendas species rerum, secundum tamen quod a creaturis exempla ad Deum assumpta, non omnino similia sunt. In rebus autem naturalibus distinguitur aliquid per formam suam ab alio dupliciter. Uno modo, secundum directam oppositionem formae ad formam; et hoc modo distinguitur unaquaeque res naturalis ab omnibus speciebus sui generis, quae habent formas oppositas secundum quod genus dividitur oppositis differentiis; sicut sapphirus distinguitur sua forma ab omnibus aliis speciebus lapidum. Alio modo distinguitur res naturalis per suam formam secundum habere et non habere; et hoc modo quod habet aliquam formam naturalem ("), distinguitur ab omnibus non habentibus formam illam; sicut sapphirus per suam formam naturalem distinguitur non solum ab aliis generibus lapidum, sed a speciebus animalium et plantarum. Sic ergo dicendum est quod Filius sua filiatione distinguitur a Patre secundum oppositionem relativam ad paternitatem ; sed a Spiritu Sancto distinguitur filiatione, per hoc quod Spiritus Sanctus non habet filiationem quam Filius habet. "

Haec ille in forma. Secunda conclusio est ista : quod filiatio nun potest esse prima distinctionis ratio inter Filium et Spiritum Sanctum, sed spiratio activa quae est in Filio. Probatur conclusio, pro prima parte sui, per Sanctum Doctorem, de Potentia Dei, q. 10, art. 5, ut supra allegatum exstitit. Ait enim sic : " Veritas cujuslibet negativae fundatur supra veritatem affirmativa; ; sicut veritas hujus negativae : aethiops non est albus, fundatur supra veritatem hujus : aethiops est niger; et ideo oportet omnem differentiam quae est per oppositionem affirmationis et negationis, reduci in differentiam alicujus affirmativa: oppositionis. Unde non potest esse prima rationis distinctio inter Filium et Spiritum Sanctum ex hoc quod Filius est genitus non spiratus, et alius spiratus non genitus, nisi praeintelligatur inter generationem et spirationem, inter Filium et Spiritum Sanctum, distinctio per aliquam oppositionem duarum affirmationum. "

Haec ille in forma.

Ex quo non solum patet prima pars conclusionis, sed etiam secunda. Ex quo enim prima distinctionis ratio inter Filium et Spiritum Sanctum est per oppositionem duarum affirmationum, in Filio autem non est aliqua affirmatio opposita affirmationi quae sit in Spiritu Sancto nisi spiratio activa, quae opponitur relative spirationi passivae, oportet quod primo distinguatur Filius a Spiritu Sancto per spirationem activam , non autem per filiationem primo; quia illa non opponitur affirmative alicui affirmationi quae sit in Spiritu Sancto. B. - OBIECTIONES Contra secundam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Sed contra istam secundam conclusionem arguit Aureolus, ubi supra (dist. 11, q. 1, art. 3). Primo sic. Illo namque persona Filii distinguitur personaliter, a quo habet quod sit persona. Eadem enim est differentia constitutiva speciei, et condivi-siva ab alia specie infra idem genus, ut dicit Por-phyrius (in Praedicabilibus); et est notum per se quod omnis res in tali esse constituit, in quali esse distinguit. Nam si albedo distinguit qualitative album a nigro, dat esse qualitativum ; et si distingueret substantialiter, daret esse substantiale. Quod ergo distinguit personaliter, dat esse personam. Sed constat quod Filius non est praecise persona per spirationem activam; tunc enim filiatio esset extra personam Filii, et ita non esset proprietas personalis, quod est contra concessum ab omnibus. Ergo spirare praecise sumptum non distinguit personam Filii a persona Spiritus Sancti. Secundo sic. Quandocumque aliquid unum et simplex distinguit personaliter aliquid ab aliquo, quaecumque distinguit ab illo, ut unam personam distinguit. Si enim est unum simplex distinguens personaliter, cuicumque dat esse distinctum, dat quod sit unum simplex personaliter distinctum; unum autem simplex personaliter distinctum necessario est una simplex persona, alioquin si duae, non esset unum distinctum personaliter, immo plures personae personaliter distinctae. Sed spirare praecise sumptum est unum simplex distinctum. Ergo si personaliter distinguit Filium a Spiritu Sancto, et similiter Patrem, sequitur quod Pater et Filius sunt una simplex persona distincta per (a) spirare a Spiritu Sancto. Hoc autem est erroneum; tunc enim ex Patre et Filio conflaretur una persona, et (6) rediret error Sabellii confundentis et commassantis personas. Ergo impossibile est poni quod spirare praecise sumptum distinguat personam Filii a persona Spiritus Sancti in esse personali. Tertio sic. Effectus formalis numeratur cum numeratione formae; unde, quia divinitas est una in tribus personis, tres personae sunt unus Deus; et quia spirare est idem in Patre et Filio, Pater et Filius sunt unus spirator. Sed constat quod Pater et Filius non sunt una persona respectu Spiritus Sancti, sic quod distinguantur ab eo tamquam una persona ab alia una persona. Ergo non differunt praecise per spirare a persona Spiritus Sancti; immo, cum hoc quod per spirare distinguuntur, aliquid facit ex parte Patris paternitas, et filiatio ex parte Filii. Quarto sic. Impossibile est unam simplicem personam duobus personaliter distingui; sicut (y) unum simplex quale, impossibile est duabus qualitatibus distingui; si enim sunt duae qualitates, constituunt duo qualia. Et similiter, si sunt duae personalitates, vel duo personalia, erunt duas personae. Stante ergo personalitate simplicissima, necesse est ut non sint duo personaliter distinguentia (3). Sed persona Filii est simplicissima. Ergo non alia personalitate distinguitur a Patre, et alia a Spiritu Sancto, sed eadem personalitate; et per consequens toto eo quod pertinet ad personalitatem Filii distinguetur a Spiritu Sancto; non ergo per spirare praecise.

Haec ille in forma. II. Argumenta Gregorii.

Contra eamdem conclusionem arguit Gregorius(1. Saltent., dist. 11, q. unica, art. 1). Primo. Sumo, inquit, ipsam spirationem secundum se, ut praescindit ab omni quod est, extra animam, quocumque modo ab ea distinctum, sive quod non est ipsa; et quaero, an spiratio, sic sumpta, est Filius vel persona Filii, aut non. Si sic, ergo in Filio non est aliquid praeter ipsam spirationem, et per consequens non est in ipso aliquid aliud distinctivum ipsius a Spiritu Sancto praeter spirationem; et similiter sequitur quod si sola spiratio circumscriberetur, non remaneret aliquid Filii quod aliquid constitueret cum essentia aut aliquo alio; cujus oppositum tu dicis. Et patet consequentia quantum ad utrumque consequens; quia, si detur oppositum consequentis, scilicet quod aliquid remanet, aut quod in ipso Filio sit aliquid praeter spirationem, sequitur quod ipsa praecise sumpta non est Filius, etsi dici posset quod est aliquid Filii. Si vero spiratio sic sumpta non est Filius ipse seu persona Filii : aut ipsa est aliquid intrinsecum sibi, et tunc sequitur quod praeter ipsam Filius intrinsece includit aliquid aliud quod non est spiratio, et per consequens Filius non est omnino simplex, quod est erroneum; aut est aliquid extrinsecum Filio, et tunc cum nihil sit in Deo inhaerens (a) aut informans, ipsa erit per se subsistens, et, per consequens, suppositum unum vel plura; quodlibet autem suppositum in Deo est persona; ergo ipsa est quaedam persona distincta a persona Filii. Et eadem ratione erit distincta a persona Patris; et constat quod ipsa non est persona Spiritus Sancti; ex quo sequitur quod in divinis sunt quatuor personae; quod est haereticum dicere. Secundo. Constat quod Filius est aeque simplex ut filiatio, et quod filiatio, ut est sermo de ea nunc, est ipse Filius, et Filius est filiatio omni modo sibi ibidem quo filiatio est eadem filiationi. Sed in ipsa filiatione non sunt aliqua plura distincta, quibus distinguatur a Spiritu Sancto, neque quorum aliquo solo circumscripto, aliud eorum remaneret cum essentia, constituens aliquid distinctum a Spiritu Sancto. Ergo nec in Filio sunt aliqua plura talia distincta. C. - SOLUTIONES Ad argumenta contra secundam conclusionem I. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum istorum quasi in forma respondet sanctus Doctor, 4. Quodlibeto, ubi supra allegatum est in prima conclusione (q. 4, art. 2). In pede enim quaestionis facit illud argumentum, et dicit illius solutionem patere per responsionem ad argumentum, quae posita est in prima conclusione. Dico igitur quod licet Filius distingueretur personaliter a Spiritu Sancto per filiationem qua constituitur in esse personali, illo modo distinctionis qui est secundum habere et non habere eamdem formam, non tamen illo modo distinctionis qui est secundum directam oppositionem (6) ad formam. Non enim oportet quod per illud quo aliquid constituitur in esse (v) personali, formaliter et primaeva distinctione distinguatur a quocumque distinguitur personaliter; nam Socrates constituitur in esse personae per animam rationalem, et tamen non per illam distinguitur personaliter a Platone (8), sed per suam materiam et principia individuantia. Vel potest dici quod si oporteat idem esse secundum rem illud quod personaliter distinguit, et in esse personae constituit, in (a) inhaerens.

ut habens Pr. (6) facere. - Ad. Pr. (y) esse.

essentia Pr. (8) Platone. - Socrate Pr. divinis, secundum tamen aliam rationem constituit, et secundum aliam distinguit. Unde eadem res est filiatio et spiratio; sed id est (") filiatio, constituit Filium in esse personali; ut autem est spiratio, distinguit eum a Spiritu Sancto. Ad secundum negatur antecedens, nisi sit unum incominunicaliile multis. Si enim illud sit communicabile multis, licet ea distinguat ab alio, non tamen oportet quod ea distinguat ut unum incommunicabile, sed forte ut sunt unum in illo simplici. Cujus exemplum est : nam anima intellectiva, quae est forma simplex, distinguit diversa membra bominis a membris asini, non tamen distinguit ea ut unum membrum simplex indivisibile, sed forte ut unum aliquo modo; et hoc quia anima est communicabilis diversis membris eadem exsistens. Sic in proposito dico de spiratione activa, quae, licet sit simplicissima, non tamen est incommunicabilis multis, immo est in Filio et in Patre; ideo Pateret Filius per illam personaliter distinguuntur a Spiritu Sancto, non ut una persona ab alia, sed ut unus spirator ab uno spirato. Et eodem modo dico ad probationes quas ibidem adducit. Ad tertium negatur modus arguendi, sicut et iste : effectus formalis numeratur secundum numerationem formae; sed constat quod caro et os non sunt idem membrum ; ergo illud per quod distinguuntur a membris asini non est unum, scilicet intellectiva. Posito quod eadem materia fuisset primo sub forma asini, et post sub forma hominis, tunc caro et os hominis distinguerentur a carne asini, non per suam malei iam, quia eadem esset, sed per formam intellectivam ; et tamen caro et os essent duo distincta a carne asini, licet forma qua distinguerentur esset unica et (6) simplex. Et causa quare non valet, est quia male sumitur sub illa regula. Deberet enim sic argui : effectus formalis multiplicatur secundum multiplicationem formae; sed Pater et Filius sunt duae personae; ergo est duplex personalitas in eis; vel sic : Pater et Filius sunt duo distincti a Spiritu Sancto; ergo est duplex distinctio. Distinctio enim est illa forma, cujus effectus formalis est distinctum, et non spiratio activa, cujus effectus formalis est spirator. Sciendum tamen quod illa regula habet verum solum quando effectus formalis designatur per nomen substantivum ; quia, ut alias dictum est, tale nomen numeratur secundum numerationem formae designatae, et non aliter. Sed nomen adjectivum quandoque numeratur, non numerata forma designata. Patet : nam Pater et Filius sunt duo spirantes, et tamen spiratio est solum unica. Et ideo, in proposito, licet spiratio sit unica, et posito quod ejus effectus formalis esset esse distinctum personaliter a Filio, non oportet quod illa non numerata non numeretur effectus formalis, cum designatur per nomen adjectivum, scilicet distinctum. Ad quartum conceditur quod una simplex persona non potest distingui personaliter per duo distincta re et ratione. Sed non est inconveniens quod una simplicissima persona, puta Pater, paternitate distinguatur a Filio, et spiratione a Spiritu Sancto; quae quidem, scilicet paternitas et spiratio, sunt unum re, sed duo ratione; sunt enim duae relationes et una res, ut alias forte dicetur. Tamen in argumento supponit quod nos ponamus in Filio duas personalitates, vel in Patre; quod non est verum. Licet enim in Patre sint duae relationes, tamen una earum non est personalis, id est personam constituens, scilicet spiratio. Idem dico de Filio. Ad argumenta Scoti.

Ad rationes Scoti factas contra primum articulum, respondetur hic in secundo articulo, quia tangunt utrumque. Ad primam igitur dico, conformiter ad praedicta, quod non oportet constitutivum distinguere suum constitutum ab omni alio, nisi tali distinctione quae attenditur secundum habere et non habere eamdem formam, non autem tali distinctione quae attenditur secundum primum distinctivum et primam rationem distinctionis hujus ab illo. Illa enim non potest esse secundum affirmationem et negationem, quia talis non requirit duo extrema. Et per hoc patet ad primam et secundam replicaui. Ad tertiam dicitur similiter quod Filius per suum formale constitutivum distinguitur a Spiritu Sancto, et distingueretur, circumscripta per impossibile spiratione activa a Filio; sed distinctio illa inter Filium et Spiritum Sanctum esset solum distinctio per affirmationem et negationem, et entis ad non ens. Similitudo autem ibi adducta de homine et lapide nulla est. Quia homo et lapis possunt distingui per differentias multiplices oppositas positivas; inter Filium autem et Spiritum Sanctum non posset esse oppositio aliqua distinctionem causans, sublata oppositione relativa; unde oporteret quod sola ratione distinguerentur, vel sicut ens et non ens. Sicut enim supra, in primo articulo, deductum est, quae realiter distinguuntur et non sunt unius rationis, oportet distingui secundum oppositionem privationis et habitus, vel secundum oppositionem relativam aut contrariam; nam distinctio secundum affirmationem et,negationem non sufficit, nec etiam distinctio disparatorum ; alias attributa realiter distinguerentur. Ad secundum principale dicitur quod, stante illa hypothesi, Pater nullo modo distingueretur a Spiritu Sancto nisi per absoluta et essentialiter, vel sola ratione, vel sicut ens et non ens; ideo illa implicat contradictionem. Ad tertium dico quod spiratio et generatio ex suis rationibus, circumscriptis aliis, distinguuntur ratione, non autem realiter. Unde, quantumcumque intellectus et voluntas, quae ponit arguens principia elicitiva generationis et processionis, distinguerentur ratione, vel (a) saltem non realiter, sed quod (6) quaelibet illarum sit ab uno solo, nunquam poterit probari distinctio illarum esse major quam secundum rationem, ut ostendit sanctus Thomas, 1. Sententiarum, dist. l3 (q. 1, ait. 2); quia distinctio rationis non potest esse principium distinctionis realis, nec similiter distinctio ex natura rei, cum principium nunquam sit debilius suo principiato. Et ideo, facta circumscriptione activae spirationis a Filio, non essent processiones realiter distinctae, nec duo producti realiter distincti. Et ideo probatio quae procedit ex illa suppositione nulla est. Ad quartum dicitur quod dictum Boetii juvat; quia non solum relationis oppositio distinguit personas, immo sola illa oppositio. Illud autem quod dicitur ibi de disparatis, nihil valet; quia distin--- etio disparatarum non sufficit ad realem distinctionem, nisi includat oppositionem aliquam privationis et habitus aut contrarietatis. Unde exemplum de albedine et dulcedine nullum est; quia, licet sint disparatae, tamen earum distinctio reducitur ad oppositionem coloris et saporis, quae sunt duae species subalternae, oppositis differentiis constituta;, quae opponuntur privative. II. Ad argumenta Gregorii. - Ad primum Gregorii contra secundam conclusionem secundi articuli, dicitur quod spiratio activa, sumpta praecise ab omni distincto ab ea extra intellectum, est Filius et persona Filii. Et ad consequentiam ex hoc antecedente illatam, dico quod in Filio non est alia res realiter distincta, nec aliquid (y) distinctivum Filii ab aliqua persona, distinctum realiter a spiratione activa. Similiter conceditur quod circumscripta re quae est spiratio ab ipso Filio, non remaneret aliqua res, quae nunc sit in Filio. Sed omnibus illis datis, non habetur quod spiratio activa constituat Filium in esse personali, aut quod distinguat eum a Patre; sicut non sequitur : in Filio non est alia res a divina essentia; ergo nec aliquod distinctivum ejus ab aliis personis remaneret, essentia divina sublata; igitur essentia divina distinguit Filium a Patre personaliter, vel: igitur constituit in esse suppositali. Sed ipsa filiatio hoc facit; quia, licet non distinguatur extra intellectum a divina essentia, tamen distinguitur ratione; et hoc sufficit ad hoc quod relatio constituat et distinguat, non autem essentia. Distinctio enim convenit relationi, non quantum ad suum esse, sed quantum ad suam rationem qua respicit oppositum. Similiter in proposito : licet filiatio et spiratio sint una res, et qualibet sit tota persona Filii, nec ullo modo extra intellectum distinguantur, tamen filiatio constituit personam, non autem spiratio. Similiter, spiratio distinguit Filium a Spiritu Sancto, non autem filiatio proprie loquendo; immo, si per intellectum illa res, quae est nunc filiatio et spiratio, perderet rationem spirationis, et remaneret in ratione filiationis, non distingueret realiter Filium a Spiritu Sancto; quia nec solum numeraliter, nec specifice aut alio modo, nisi sola latione, ut dictum est. Causa autem nullitatis istarum consequentiarum est quia relatio non distinguit 111 est res; immo hoc habet ex sua ratione. Quantumcumque ergo aliquid identificetur sibi secundum rem, si rationes maneant distinctae, non identificatam, semper relatio sua officia incommuiiicabiliter observabit. Ad secundum dicitur quod, licet Filius sit a^jue simplex et indivisus realiter sicut filiatio, tamen quia filiatio significatur per modum abstracti et formae, Filius autem concrete, et ut habens formam cui non repugnat ex modo suae significationis habere aliquid alterius rationis a filiatione, ideo in filiatione non quaeritur illa pluralitas distinctorum secundum rationem, quae quaeritur in Filio. Ipsa enim non significatur ut suppositum, nec ut distinctum, nec ut habens, sed ut distinctivum et constitutivum. Et ideo in talibus processibus est fallacia accidentis : Filius habet in se filiationem et spirationem ; sed filiatio est Filius; ergo filiatio includit in se filiationem et spirationem. Unde ista argumenta non sunt nisi sophismata apud antiquos theologos, per quorum similia fuit deceptus Porretanus, et consimiliter arguens, qui in multis quae proprietates divinas tangunt, mentem sequitur Porretani. Hoc pro secundo articulo.