ARTICULUS U.

M O V ENTTJR DUBIA. A. - OBIECTIONES 11.

CONTRA PRIMAM CONCLUSIONEM Argumenta Aureoli.

Quantum ad secundum arguit Aureolus (1. Senteni., dist. 7, q. 1, art. 2) contra primam conclusifinem multipliciter. Primo sic. Ubi productiones non sunt elicitae, vanum est quaerere potentiam productivam aut principium producendi. Sed in divinis, generare et spirare non sunt productiones elicitae; Pater enim nihil habet elicitum, aut capiens entitatem; et potissime illud quo formaliter constituitur in esse suppositi non potest esse aliunde, alias non esset suppositum improductum. Ergo vanum est quaerere potentiam productivam vel principium producendi, respectu istarum productionum. Secundo sic. Posse esse Patrem non est posse potentiae productivae, sed est posse connexionis necessariae, eo modo eruo homo potest esse animal, vel diameter potest non commensurari costae ; si enim posse esse Patrem caderet sub aliqua potentia produ-ctiva,Pater necessario produceretur in esse Patrem (a) in divinis; quod est erroneum. Sed non est alia potentia qua Pater potest esse Pater, et qua potest generare; idem enim est actus cum actu; generare enim et paternitas sunt eadem res; ergo eadem erit potentia qua Pater potest generare, et qua Pater potest esse actu Pater. Et patet in omnibus quod eadem est potentia qua quis potest generare, et potest se facere patrem.

Magister etiam dicit quod simile est inter duas potentias et impotentias : Pater potest esse Pater, Filius non potest esse Pater; Pater potest generare, Filius non potest generare. Hoc autem non esset simile, nisi omnino idem esset Patrem posse esse Patrem, et Patrem posse generare. Ergo impossibile est quod potentia generandi sit potentia productiva, nisi esset potentia productiva respectu hujus quod est esse Patrem in divinis; quod est erroneum. Tertio. Si potentia generandi sit principium productivum et aliqua potentia elicitiva, aliqua perfectio simpliciter est in Patre quae non est in Filio. Potentia enim productiva creaturae importat perfectionem, et multo plus potentia productiva Dei et Creatoris. Haec autem potentia generativa non potest poni in Filio; et ita aliqua perfectio simpliciter erit in Patre quae non erit in Filio. Et sequitur quod Filius non erit simpliciter perfectus. Hoc autem erroneum est. Igitur non potest poni quod potentia generandi dicat aliquod productivum principium.

Nec valet, inquit, si dicatur quod pari ratione generare dicit perfectionem simpliciter; non valet, inquam, quia productiones non dicunt perfectionem simpliciter. Posse autem producere dicit, ut patet; quia posse creare pertinet ad omnipotentiam et est perfectio simpliciter; creare autem non, alias cum Pater ab aeterno non crearet, non fuisset simpliciter perfectus. Quare autem potentias dicant perfectiones, actus vero non, satis patet. Actus enim sunt transeuntes, potentiae vero immanentes; propter quod (6), non ideo perfectum est aliquid, quia generat sibi simile, sed cum potest sibi simile generare, secundum Philosophum, i. Meteorologicorum.

Nec valet similiter si dicatur quod potentia generativa terminatur ad relationem, et ideo non est perfectio simpliciter; potentia autem creativa terminatur ad absolutum ; hoc nimirum non valet; quia nec essentia? creaturarum sunt perfectiones simpliciter; et tamen potentia creativa terminatur ad eas. Constat autem quod res filiationis melior est omni re creata; juxta.illud ad Eplie. 3 (v. 15) : Ex divina paternitate derivatur omnis paternitas in ccelo, et in terra, et pari ratione omnis filiatio derivatur ex filiatione divina. Unde nullum dubium quin Filius Dei sit nobilius productum (a) quocumque creato, et quin generare sit nobilior productio quam creatio. Non apparet ergo, si potentia creativa sit perfectio simpliciter, quin multo esset perfectior, si tamen esset possibilis, potentia productiva (6) respectu generationis. Non potest autem dici quod sit in Filio aut respectu alterius Filii, aut respectu Spiritus sancti, aut respectu Patris, aut respectu sui. Igitur poni non potest quod potentia generativa sit principium productivum. Quarto sic. Cujus negatio non est negatio potentiae, ipsum non est formaliter potentia; negatio enim potentias (y) est negatio illius quod est formaliter potentia. Sed Augustinus docet expresse quod negatio genera-tivae potentiae non est negatio alicujus potentiae, sed possibilitatis terminorum tantummodo. Ait enim Augustinus, Contra Maximinum, lib. 2, c. 12, quod Filius non genuit, non quia non potuit, sed quia non oportuit. Quod exponit Magister dicens quod non potuit est dictu quod nulla impotentia seu negatio potentiae fuit, alioquin denegareluraliqua potentia Filio quam habet Pater, et ila esset potentior Pater, et plures potentias habens; cujus oppositum Augustinus dicit et fides. Ergo potentia generandi non est aliter potentia quam potentia commensurandi diametrum costae, quae non est productiva, sed notat connexionem terminorum. Quinto sic. In ente formaliter necessario, non potest poni aliqua potentia medians inter ipsum et suum formale, nisi potentia quae dicit possibilitatem simul et connexionem terminorum vel necessitatem terminorum ; si enim poneretur potentia productiva inter ipsum et suum formale, sequeretur quod ipsum produceret suum formale, quod est omnino impossibile. Sed res importata per generare et paternitatem, est formalis in supposito Paliis, ita quod per illam rem est suppositum reale. Ergo potentia generandi medians inter Patrem et generare, non erit potentia productiva, sed pura necessitas et actualitas terminorum; sicut homo habet potentiam quod sit animal, de qua patet quod non est productiva. Sexto. Philosophus dicit, 5. Metaphysica (I. c. 27), quod negatio alicujus proprietatis debitae generi aut alicui speciei, dicitur privatio in contento infra genus vel speciem; unde talpa dicitur privari visu, quia genusanimalis habet visum. Ex quo patet quod,cum privatio potentia: sit impotentia, illud potest dici impotens quod caret potentia debita generi. Sed I. - 18 constat quod Filius caret potentia generandi. Ergo, si in Patre est potentia productiva, Filius carebit potentia aliqua ejusdem rationis, et per consequens poterit dici impotens, et erit in eo impotentia; quod Magister et Augustinus et fides negant. Septimo. Cujus oppositum non est impotentia, sed impossibilitas, ipsum non est potentia productiva, sed tantum possibilitas terminorum ; sicut patet quod diametrum non posse commensurare costam, non est impotentia, sed impossibilitas. Sed Magister dicit expresse quod. Filium non posse generare, non est impotentia, sed est oportere ita esse : quia Filius proprietate nativitatis Filius est, qua oportet eum non esse Patrem. Ergo potentia generandi non est principium productivum. Octavo. Quia Magister, in praesenti distinctione, ita etiam aequiparat istas duas propositiones : Pater non habet potentiam qua possit esse Filius, Filius non habet potentiam qua possit esse Pater. Sed constat quod impotentia qua Pater non potest esse Filius non est carere alicujus potentiae productivas (a), sed pura impossibilitas, aut repugnantia terminorum. Ergo nec impotentia qua Filius non potest esse Pater. Haec autem eadem est cum illa qua non potest generare. Ergo non posse generare non est negatio potentiae productivae. Nono. Potentia productiva non recipit intra se actum, sed actus egreditur ab ea. Sed generare non egreditur a Patre, immo est ipse Pater et in Patre. Ergo potentia quam habet Pater ad generare non est productiva, immo magis identificativa ; nihil enim aliud sonat Patrem posse generare quam Patrem posse esse Patrem, cum Pater sit ipsummet generare; quod non pertinet ad potentiam productivam. Decimo sic. Per generare , in divinis, impossibile est quod producatur aliquid distinctum a generante nisi in solo generare et sibi opposito, cujusmodi est generari; Pater enim et Filius sunt idem in omnibus, praeter generare et generari. Sed tale generare, impossibile est quod habeat respectu sui potentiam productivam ; si enim haberet, in illa esset idem productum cum producente, et ita productum haberet potentiam generandi et posset generare, et sic in infinitum. Ergo generare non habet respectu sui potentiam productivam. Si dicatur quod potentia generai.di non communicatur genito, tunc habetur propositum, quod potentia generandi non est aliud quam ipsummet generare (6) et actus generandi; si enim sit aliud, jam non differt in solo generare et generari, immo, cum hoc, in potentia generandi, quae ponitur aliud. Undecimo. Si potentia generandi sit aliquod formale principium quoPatereliciat generare, aut illud est paternitas, autessentia, aut tota persona utrumque includens. Sed non potest dici paternitas; generare namque et paternitas sunt eadem res, solum distincta nominaliter, ut Magister dicit infra, et omnes concedunt ; idem autem non potest poni principium producendi respectu sui ipsius. Nec potest poni tota persona ; quia tunc generare egrederetur a persona, et esset aliud realiter ab ea. Nec potest poni quod essentia, per eamdem rationem; nam ab ea egrederetur res generationis, et per consequens esset aliud , cum nihil egrediatur realiter a se. Ergo impossibile est poni quod Pater importet aliquod principium productivum respectu ipsius generare. Duodecimo. Nam Philosophus dicit expresse, 12. Metapiiysicae (t. c. 30), quod quamvis videatur quod omne agens habeat potentiam qua possit agere, tamen non sic est. Quod exponens Commentator, commento 30, dicit: Impossibile est quod omnis motor et agens habeat potentiam agendi et movendi; omne enim oeternum est actio pura, et omne quod est actio pura non habet potentiam. Sed constat quod Deus Pater est producens aeternus, et est actio pura in producendo. Ergo non oportet quod habeat potentiam productivam. Decimotertio sic. Si generare profluit ab aliqua potentia productiva vel elicitiva, Pater esset quoddam possibile produci, in quantum generare facit ipsum esse Patrem; et iterum Pater ageret inse, causando in se generationem et spirationem; et multa impossibilia, quae sequuntur. Non igitur potest poni generare profluere ab aliqua potentia tamquam a principio productivo. Decimoquarto. Quia si potentia generandi sit productiva : aut dicit essentiam mere (a), et hoc esse non potest, quia terminus productus non est essentia, sed proprietas generationis; aut dicit relationem mere (6), et hoc esse non potest, quia in nullo genere oppositionis unum oppositum est formalis ratio producendi aliud, ut patet quod nigredo non producit albedinem, nec raritas densitatem, ut dicit Philosophus, 1. Pliysicorum; constat autem quod paternitas et filiatio relative opponuntur. Nec potest poni simul utrumque; quia, cum productio sit simplex, oportet esse unum formale principium simplex. Ergo potentia productiva non potest poni in Patre respectu generationis. S; 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta S. Bonaventurae et Warronis.

Contra secundam conclusionem arguunt multi, utpote Bonaventura et Warro (juxta Aureolum, ubi supra), quod paternitas sit ratio generandi ipsi Patri, et per consequens potentia productiva. Arguunt igitur. - QUAESTIO I. Primo sic. Illud quod esl principium essendi est principium operandi; unumquodque enim agit eo quo formaliter est; actus namque secundus procedit ex actu primo, ut patet, 2. de Anima (t. c. 53). Sed paternitas est principium formale quo Pater est Pater. Igitur est sibi principium formale generandi. Seeundo sic. Sicut se habet essentialis operatio ad essentiam, sic se videtur habere personalis productio ad personam. Sed essentia est formalis ratio producendi creaturam, et intelligendi, et omnis operationis essentialis. Ergo videtur quod proprietas personalis, quae est paternitas (a), sit sibi ratio generandi, cum generatio sit actus personalis. Tertio. In tantum repugnat relationi esse principium essendi et constituendi suppositum, quantum sibi repugnat esse principium operandi et eliciendi actum ; sicut enim relatio non est formalis terminus, aut principium actionis, sic nec est principium essendi, aut constitutivum suppositi. Sed relationi divina: communicatur quod sit principium essendi et constituendi suppositum. Ergo sibi communicatur quod sit principium generandi.

Confirmatur. Quia imperfectionis esset, si posset dare actum primum et non actum secundum. Quarto. Generatio non solum I iubet assimilare genitum generanti, immo distinguere : idem enim non generat se; eo ergo Pater general Filium, quo distinguit eum a se. Sed Paler distinguit Filium a se per paternitatem formaliter. Eigo generat per paternitatem ; et per consequens est ratio producendi. Quinto. Productiones distincta: specie, reducuntur ad principia distincta specie. Sed generare et spirare sunt alterius rationis (6). In Patre autem paternitas et spiratio activa alterius rationis sunt, essentia vero unius rationis. Engo principium generandi erit paternitas, et spirandi spiratio activa. Sexto. Nulla propria operatio inest alicui nisi per propriam rationem. Sed generare est proprium Patri. Ergo non inest sibi per essentiam, qua: est communis tribus, sed per paternitatem. Septimo. Eo Pater generat quo est Pater. Dicit enim Augustinus (Goliat, cum Maxim., n" 14), quod eo est Filius, quo est genitus; a simili, eo est Pater, quo est generans. Sed constat quod est Pater paternitate. Ergo generat paternitate. II. Argumenta Henrici. -- Henricus etiam arguit contra eamdem conclusionem (juxta Aureolum, ubi supra ). Primo sic. Quandocumque aliquid est formalis ratio alicujus actionis, debetur sibi illa actio, etiamsi sit separatum; unde albedo separata a subjecto disgregat, et humiditas humectat, ut patet in spe- (a) paternitas.

essentia IV. (6) venerare et spirare sunt alterius rationis. - venerare a spirare est alterius rationis IV. ciebus sacramentalibus. Sed essentia; divina; separatae a paternitate non competit generare; non enim est verum quod essentia generet, sed Pater generat. Ergo essentia non est formalis ratio vel principium generandi, nisi prout determinatur per paternitatem . Secundo arguit sic. Quandocumque aliquid continet plura immediate et sine ordine, non potest ratio assignare quare primo producit unum quam aliud. Sed essentia divina est primitus ratio producendi respectu generare quam respectu spirationis. Ergo oportet quod per aliquid ordinetur, et determinetur ad illud. Sed non potest poni aliud ordinans, nisi paternitas. Ergo ni prius. Tertio. Unum, in quantum unum, semper est aptum natum facere unum. Sed essentia est principium plurium productionum, puta generationis et spirationis. Igitur non in (plantum una (i); et ita oportet ut per paternitatem determinetur. Quarto. Quia nullum indeterminatum potiv-l in plura, nisi prius determinetur, ut patet : calor enim qui est indeterminatus ad actum primum, qui est facere calidum, et ad actum secundum, qui est calefacere aliud, oportet quod pi-edeleiminetur, ad primum quidem, per respectum ad subjectum, ad secundum vero, per respectum ad actum vel passum. Sed constat quod essentia esl indeterminata ut sit principium spirandi et generandi. Engo necesse est ut determinetur ad generare per paternitatem. III. Argumenta Scoti.

Scotus quoque arguit contra illam Conclusionem (juxta Aureolum, ubi supra ). Primo. Producens quod determinatur ex se ad certum numerum productionum, producit per principia alterius rationis: si enim per principia ejusdem rationis, quantum esset ex se produceret infinita, nec determinaretur ad certum numerum ; sicut quod homo in generando non determinat se ad certam multitudinem filiorum, nec sol ad certam multitudinem radiorum, nec scriptor ad certum numerum syllabarum ejusdem rationis. Sed constat quod Paler determinatur ad certum numerum productionum, puta ad generare et spirare. Ergo producit per principia alterius rationis; litate, quia generat per memoriam, ei spirat per voluntalem. Secundo. Productiones alterius rationis exigunt producens et rationem producendi alterius rationis; sicut enim producens oritur a producente per rationem producendi, sic diversitas rationis in productionibus debet reduci ad diversitatem productivae rationis. Sed spirare et generare sunt alterius rationis. Ergo principia productiva erunt alterius rationis. Constat autem quod essentia est unius rationis ; ei-go, prout induit rationem memorke, erit ratio prodn- (a) una. - tonon IV. cendi Verbum ; et prout induit rationem voluntatis, erit ratio producendi Spiritum Sanctum. Tertio. Sicut in nobis est, ita excellentiori modo est in Deo. Sed essentia animae, sub ratione qua memoria, producit verbum; sub ratione vero qua voluntas, producit.amorem in nobis. Ergo in Deo essentia divina, sub ratione qua memoria, est principium elicitivum Verbi; sub ratione vero voluntatis, Spiritus Sancii. Quarto. Augustinus frequenter dicit, et Anselmus concordat, quod Filius procedit de memoria Patris. Sed hoc non esset, nisi quatenus essentia (a.) est ratio producendi, ut induit rationem memoria). Igitur, etc. IV. Argumenta Durandi.

Durandus etiam arguit riiiilra eamdem conclusionem (1. Sentent., d. 7, q. 2). Prium. Formalia principia productionis debent correspondere formalibus terminis. Sed in Filio est essentia ut communicata, relatio vero prout producta; essentia enim non potest poni terminus productionis, quia terminus non solum debet esse communicatus, immo productus. Ergo, cum essentia per modum termini communicati, et proprietas per modum termini producti, sint in Filio, necesse est ut in Patre essentia et proprietas sint corresponden-ter principium generandi. Secundo. Quandocumque in aliqua generatione concurrunt una communicatio ejusdem naturae in numero, et una productio alicujus alterius, necesse est in productivo principio aliquid poni quod sit principium communicationis, et aliud quod sit formale principium productionis. Cujus ratio est, quia oportet formale principium productionis, et terminum formalem realiter distingui; terminum autem communicationis et principium non oportet. Sed in productione Filii est una communicatio essentia; et productio relationis. Ergo necesse est essentiam esse principium communicationis, proprietatem vero principium productionis. Terlio. Emanationes debent reduci in talia principia, quibus positis statim apparet status in emanationibus. Sed si sola essentia ponitur principium, non apparet status in emanationibus vel productionibus; qua ratione enim est principium duarum emanationum, potest esse principium plurium, nisi determinetur per paternitatem et spirabilitatem ; posito autem pro principio essentia et proprietate, statim apparet certus numerus productionum. Ergo haec duo concurrunt in rationem principii productivi. Quarto. Nullus potest negare quin essentia hic concurrat, alias non communicaretur; nec potest negare quin proprietas concurrat, cum vere in Filio relatio sit producta. Igitur, ut prius. B. - SOLUTIONES g 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra primam conclusionem negatur major. Nam, non solum necesse est quaerere potentiam elicitivam, respectu productionis; immo respectu producti. Licet ergo vanum sit quaerere potentiam productivam generationis divinoe, quae illam realiter eliciat, tamen necessarium est quaerere potentiam in Patre, quae Filium realiter producat. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 41, art. 4, dicit respondendo ad tertium : " Potentia, inquit, significat principium; principium autem distinctionem importat ab eo cujus est principium. Consideratur autem duplex distinctio in his quae dicuntur de Deo : una secundum rem; alia secundum rationem tantum. Secundum rem quidem Deus distinguitur per essentiam a rebus quarum est principium per creationem, sicut una persona distinguitur ab alia cujus est principium secundum actum notionalem. Sed actio ab agente non distinguitur in Deo, nisi secundum rationem tantum; alias actio esset accidens in Deo. Et ideo, respectu illarum actionum secundum quas aliquae res procedunt distincte a Deo vel essentialiter vel personaliter, potest Deo attribui potentia secundum propriam rationem principii; et ideo, sicut ponimus potentiam creandi in Deo, ita possumus ponere potentiam generandi vel spirandi. Sed intelligere et velle non sunt actus tales, qui designent processionem alicujus rei a Deo distincte vel essentialiter vel personaliter; unde, respectu horum actuum, non potest salvari ratio potentiae in Deo, nisi secundum modum intelligendi et significandi tantum, prout diversimode significatur in Deo intellectus et intelligere, cum ipsum tamen intelligere Dei sit ejus essentia, non habens principium. "

Haec ille.

Item, q. 25, art. 1, ad 3" , sic ait: " Potentia in rebus creatis non solum est principium actionis, sed effectus. Sicigitur in Deo salvatur ratio potentia;, quantum ad hoc quod est principium effectus, non autem quantum ad hoc quod est principium actionis, quae est divina essentia, nisi forte secundum modum intelligendi. "

Haec ille. Idem dico, et ipse dicit, ubi supra, de potentia generandi, secundum quod est producti, non autem secundum quod est principium productionis, nisi secundum modum intelligendi. Idem (a) dicit, Contra Gentiles, lib. 2, cap. 10 : " Quia, inquit, nihil est principium sui ipsius, cum divina actio non sit aliud quam potentia ejus, manifestum est quod potentia non dicitur in Deo sicut principium actionis, sed sicut principium facti. "

Haec. ille.

Et post pauca, dicit quod, respectu actus intelligendi aut volendi, non est in Deo proprie potentia, nec intellectus et voluntas in Deo sunt proprie loquendo potentiae , sed sunt in eo ut actiones. Idem ponit, 1. Sen-tent., dist. 42, q. 1, art. 1, ad 4" , ubi ait : " Deus non agit operatione media, quae sit aliud a sua substantia vel essentia ; sed suum esse est suum operari, et suum operari (a) est sua essentia et potentia. Nihilominus tamen sua essentia significatur ut principium essendi; et eadem ratione sua potentia potest significari ut principium operandi, et praeter hoc ut principium operati. "

Haec ille.

Idem ponit, de Potentia Dei, q. 2, art. 1, ut allegatum fuit in prima conclusione. Item 4. Quolibet., q. 2, art. 1. Ex quibus omnibus dico quod potentia generandi in Patre non est productiva generationis actionis in se, sed Filii geniti, et est principium quo generatio actio attingit genitum ; et ideo dicitur potentia generandi. Aliter tamen quam in creatis, ubi potentia generantis dicitur potentia generandi, quia per illam generans elicit activam generationem, et cum hoc genitum. In divinis autem, generans per polentiam generativam producit genitum, non tamen generationem, licet ibidem illa potentia sit ratio ipsi generationi quod babeat taleni terminum. Quia vero divina intelligimus per creaturas; et sicut intelligimus, ita nominamus; ideo alio actu intelligimus essentiam, ut est potentia, alio ut est actio; et similiter alio nomine nominamus eam. Et quia in creaturis potentia est principium actionis, ideo dicitur quod in divinis potentia est principium actionis, secundum rationem vel modum intelligendi. (Jiiod non est aliud dicere, nisi quod simili modo concipimus talia divina, sicut si realiter unum principiaret aliud ; quia concipimus ea secundum modum quo concipimus creata, ubi potentia ab actu distinguitur secuudum rem, et est principium realiter actionis. Iste autem modus intelligendi non est vanus; quia quaelibet illarum conceptionum habet fundamentum in re, quantum ad illud quod repraesentat, non autem quanto ni ad omnem modum repraesentandi. Ad secundum diciturquod paternitas potest dupliciter accipi, scilicet ut est relatio, et ut est forma constitutiva suppositi paterni, quod habet in quantum est eadem divinoe naturae. Hanc distinctionem ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 40, art. 4; et 1. Saltent., dist. 27, q. 1, ari. 2; et de Potentia Dei, q. 8, art. 3, ad 7 . Tunc ulterius dico quod, capiendo paternitatem primu modo, concedo quod eadem est potentia qua Pater in divinis potest generare, et qua potest esse Pater, quia, secundum illum modum capiendi paternitatem, ipsa consequitur secundum modum intelligendi ad generationem actionem, et in illa fundatur, ut dicit sanctus Doctor in locis alienatis ; et ideo eadem potentia qua Pater potest generare, potest esse Pater, cum ipsum esse Patrem illo modo consequatur ad ipsum generare, et supponat generare. Capiendo autem paternitatem ut est constitutiva suppositi, dico quod ipsa praecedit generare, secundum sanctum Thomam, ubi prius, immo cointelligitur, ut dictum fuit, in ratione principii generandi. Et tunc negatur quod eadem potentia Pater possit esse Pater, qua potest generare: nam, respectu generationis, quia significatur ut actio, potest significari aliquid in divinis se habens ut elicitivum; non autem respectu paternitatis sic consideratae; quia nec habet se (a) per modum actionis, nec per modum relationis consequentis actionem, nec per modum producti, sed per modum formae constitutivae suppositi producentis totaliter improducto Et ideo probatio adducta non valet, cum dicitur : paternitas et generare sunt eadem res; igitur potentia respectu unius erit potentia respectu alterius. Nec enim hoc, nec illud est elicitum realiter; sed tamen, sicut dictum est, respectu unius oportet significari aliquid per modum potentia;, non autem per respectum alterius.

Ad illud quod arguens addit de dicto Magistri, dico quod similitudo inter illas duas, scilicet : Pater potest generare, Filius non )K)test generare; Pater potest esse Pater, Filius non potest esse Pater, attenditur prout Pater dicitur a paternitate considerata ut est relatio, non autem ut est constitutiva; et illo modo concedo quod idem esset, Patrem ]"sse generare, et posse esse Patrem, et eadem potentia cadit vel nun cadit supra utrumque. Art tertium negatur consequentia. Unde, sicut dicit sanctus Thuinas, 1 p., q. 41, art. 5, ad 3"" : " Canii dicitur putentia generandi, potentia (6) signatur in recto, generatio (7) in obliquo: sicut si dicerem, essentia Patris. Unde, (punitum ad essentiam, qua signatur in recto, potentia generandi est communis tribus personis, sed (plantum ad notionem, quae connotatur (0), propria est personae Patris. "

Haec ille.

Ex quo patet quod putentia generandi, quoad essentiam quam includit, est in tribus personis, et quoad hoc dicit perfectionem simpliciter; sed quoad notionem est in solo Patre, et quoad hoc non dicit perfectionem simpliciter; relatio enim, in quantum hujusmodi, non dicit perfectionem, cum, in quantum hujusmodi, nihil ponat in eo cui attribuitur. Ideo nun sequitur quod habeat Paler aliquam perfectionem simpliciter quam aliae personae non liabent, sal quod habet perfectionem cum alia relatione quam aliae personae. Unde sanctus Thomas, q. 2, hujus dist. art. 2, q i, ad ultimum, solvit hoc argumentum in suo simili. Arguit enim sic. " Posse generare est aliqua dignitas Patris ; alias non esset proprietas personalis. Sed nulla dignitas est in Patre, qiuo non sit in Filio, cum sint omnino aequati) se. - Om. Pr. (S) putentia. - essentia Pr. Ii) generatio. - relatio Vi: (0) connotetur. - communicatur Pr. Ies in dignitate. Igitnr Filius potest omnino generare. " Ecce argumentum suum. Et respondet : " Dignitas, inquit, est de absolute dictis, et ideo eadem est dignitas Patris et Filii numero, sicut eadem essentia. Unde, sicut paternitas in Patre est essentia, et eadem essentia in Filio est non paternitas sed filiatio, ita eadem dignitas numero quae in Patre est paternitas, in Filio est filiatio. "

Haec ille.

Consimile dicit, 1 p., q. 42, art. 6, ad 3" : " Sicut, inquit, eadem essentia quae in Patre est paternitas, in filio est filiatio, ita eadem potentia est qua Pater generat, et qua Filius generatur. Unde verum estquod quidquid potest Pater potest Filius; non tamen ex hoc sequitur quod Filius possit generare, (juia mutatur quid in ad aliquid; nani generatio signat relationem in divinis. Habet ergo eamdem omnipotentiam quam Pater habet, sed cum alia relatione, quia Pater habet eam, ut dans; et hoc signatur cum dicitur quod potest generare, Filius autem habet eam ut accipiens; et hoc signatur cum dicitur quod potest generari. "

Haec ille.

Eamdem ponit solutionem, de Potentia Dei, q. 2, art. 5, ubi dicit quod eamdem potentiam quam habet Pater habet Filius, sed tamen secundum unum respectum convenit Patri, et secundum alium Filio. "

Idem dicit de actione. Idem ego dico de perfectione simpliciter. Unde, si sic arguitur : omnem perfectionem quam habet Pater habet Filius; sed perfectionem potentiae generativae habet Pater; igitur illam habet Filius;

mutatur quid in ad aliquid; et ideo est fallacia figura dictionis. Potentia enim generandi dicit absolutum cum relatione. Ad quartum negatur modus arguendi, quia peccat per fallaciam figurae dictionis, ut prius dictum est. Cum enim dicitur sic : illud cujus negatio non est negatio potentiae etc, subjectum dicit quid, et si addatur signum distributivum, erit de praedicamento substantiae, dicendo sic : nihil cujus negatio non est negatio potentiae est potentia. Cum vero subsumitur : sed potentiae generandi negatio non est negatio potentiae, jam sumitur unum quod dicit ad aliquid, scilicet potentia generandi, ut prius dictum est, et ideo mutatur quid in ad aliquid. Ut enim ponit sanctus Thomas, 1. Senteni., dist. 7, q. 2, art. 1, ad 2 : " Potentia generandi dicit essentiam cum paternitate. Sciendum etiam quod potentia generandi non negatur a Filio quantum ad illud quod dicit polentiam, sed quantum ad relationem paternitatis, quam dicit in obliquo potentia generandi. Et ideo, potest aliter dici ad argumentum, dicendo quod si negetur potentia generandi a Filio quantum ad illud quod dicit in recto, utique ab ipso negaretur aliqua potentia; si autem negetur ab eo quantum ad illud quod potentia generandi dicit in obliquo, non negatur ab eo potentia, sed modus habendi potentiam. Ad quintum dico primo, quod, sicut fuit dictum in solutione primi, nos non ponimus aliquod principium elicitivum divinae generationis activae secundum rem, sed solum Filii qui est terminus generationis. Secundo, dico quod argumentum falsum supponit, scilicet quod Pater constituatur in esse personali per generare, ut post quandoque ostendetur; sed per paternitatem , non ut est relatio, sed ut est forma quaedam eadem divinae essentiae. Nec valet ista consequentia : paternitas et generare sunt eadem res; ergo si ponimus aliquod principium respectu generationis secundum modum intelligendi, ita et respectu paternitatis ut est constitutiva; cujus ratio est dicta in solutione secundi. Ad sexium dicitur quod totus processus fundatur in ista falsa consequentia : Filius caret potentia generandi , et Pater habet potentiam generandi; igitur Filius caret aliqua potentia convenienti alteri supposito ejusdem generis vel speciei, aut ejusdem rationis. Argumentum enim est paralogismus figurae dictionis, quia imitatur quid in ad aliquid, quia sub hoc quod dico, aliqua potentia, subsumitur potentia generandi. Ad septimum dicitur sicut ad praecedens. Cum enim sic arguitur : illud cujus oppositum non est in potentia etc.; sed potentia generandi est illud cujus oppositum etc, est expressa fallacia figurae dictionis. Ad dictum Magistri dicitur quod ipse intendit quod, cum dicitur : Filius non potest generare, non negatur potentia aliqua a Filio, sed negatur ab eo modus habendi potentiam , scilicet cum tali relatione. Similiter, cum dicit quod Filium non posse generare non est impotentia, sed non oportere etc, intendit quod ideo negatur potentia generandi a Filio, quia potentia generandi in sua ratione includit relationem oppositam relationi Filii, et ideo non potest attribui Filio; nec hoc tamen sonat in impotentiam Filii, quia omne illud quod est pertinens ad rationem potentiae simpliciter, in hoc quod dico potentia generandi, totum illud convenit Filio, non autem modus habendi illam polentiam, quod ulterius dicit potentia generandi praeter potentiam divinam. Ad octavum dicitur quod, cum dicitur : Filius non potest esse Pater, non negatur ab eo aliqua potentia; nec cum dicitur : Filius non potest generare ; cum quo tamen stat quod potentia generandi est potentia productiva ; immo si arguitur sic : quidquid est potentia productiva, ipsum negare ab aliquo, est negare ab eo aliquam potentiam productivam; sed potentia generandi est potentia productiva; igitur etc;

in omni tali processu est fallacia supra dicta. Ad nonum dicitur quod licet generare non realiter egrediatur a Patre, tamen secundum modum significandi intelligitur ut profluens a supposito paterno. Unde, secundum sanctum Thomam, 1. p., q. 40, art. 2: " Origo in divinis, active significata, significatur ut prodiens a persona subsistente; unde supponit eam. Sed origo passive significata, ut nativitas, signatur ut via ad personam subsistentem. "

Idem ponit, de Potentia Dei, q. 8, art. 3. Item, 1. Saltent., dist. 26, q. 2, art. 2. Sciendum tamen quod major hujus argumenti falsa est. Nam omnis operatio immanens, est perfectio operantis, et non egreditur extra, ut dicitur 9. Metaphysicae (t. c. 16). Generatio vero Filii Dei attenditur secundum operationem intelligibilem; et ideo, licet Pater realiter eliceret talem generationem, adhuc ipsa maneret in Patre; non tamen dicimus eam realiter elicitam; et hoc patet in operatione qua intellectus creatus format verbum. Ad decimum dicitur sicut ad primum. Non enim ponimus in divinis aliquod principium productivum realiter ipsius activae generationis, nisi secundum modum nostrum intelligendi, ut piius fuit expositum ; sed quia non solum est in divinis generatio activa, immo etiam est illi suppositum per illam productionem, ideo oporiet assignare aliquid quo Paler generet Filium non solum formaliter, scilicet generationem activam, qua Pater formaliter dicitur generans, immo aliquid quo generat tamquam principio et virtute generativa, sicut ponit Magister in praesenti distinctione, et Hilarius (lib. de Synoil., a medio), ac Damascenus (lib. 2. de Fide orlh., cap. 27), ut recitat sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 2, art. 2. Cum autem inferi arguens : Pater et Filius non differunt nisi in generare et (fenerari solum ; igitur si Pater habet polentiam productivam vel polentiam generandi, illam habet Filius; negatur consequentia ; quia, licet Pater et Filius non differant per alia, secundum rem, quam penes generale et generari, non sequitur quin differant penes paternitatum et filiationem, penes posse generare ei posse gigni, quia generatio activa esi relatio quam nominamus paternitatem, quae includitur in ratione potenliae generativa;; et ideo, sicut generare non convenit Filio, licet conveniat Patri, ita dico de potentia generandi quae includit dictam notionem. Ad undecimum dicendum est simi ad primum. Semper enim iste arguit ac si poneremus quod generare realiter egrediatur a supposito paterno. Igitur nihil contra nos. Ad duodecimum dicitur quod si illud argumentum concludat, utique concluderet quod in Deo india omnino est potentia, nec ad extra productiva, et sic nec Deus est omnipotens; quod est erroneum. Dico ad dicium Commentatoris et Philosophi, quod ipsi solum negant a primo principio potentiam passivam, qua scilicet possit transiri vel aliquid recipere. Negant etiam ab ipso polentiam activam exeuntem de otio in actum secundum. Sed quod non semper in eo sil potentia activa semper conjuncta operationi non negant, cum ponant primum motorem infinitum in virtute. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 25, art. 1 : u Quanto Deus est actus purus universalissimus, lauto potissime ratio principii activi sibi compulit, et nullo modo potentia passiva; quia potentia activa fundatur in actu, non autem passiva.)) Ad dociniiimlcrtiiiin dicitur, sicut ad primum, quod generare non profluit ab aliqua potentia elicitive secundum rem, sed solum secundum modum intelligendi. Et si contra hoc procedat argumentum, negatur consequentia : ergo Pater est quoddam possibile produci etiam secundum rationem. Et cum probatur, quia generare facit ipsum esse Patrem ; si ly Pater dicatur a paternitate, ut est constitutiva suppositi, ita quod Pater nominet hypostasim , negatur illud assumptum; quia isto modo Pater prius est Pater quam generet. Si vero Pater nominetur a paternitate, ut est relatio, sic dicitur quod ideo quia genuit est Paler, cum relatio in actione fundetur; sed tunc Pater non dicit hypostasim, sed relationem. Et ideo, nullo modo probatur quod (a) Pater in esse hypostasis producitur, etiam secundum rationem, nisi ut est relatio (C). Ad alia quae ibi inferuntur, quod Paler ageret in se generationem etc, si intelligatur quod realiter agat, consequentia negatur; si intelligatur quod, quantulo ad nostrum modum intelligendi, Pater intelligitur per modum cujusdam intelligentis, qui per suam.intellectionem ab eo profluentem producit verbum, conceditur; tales enim actiones immanentes non transeunt in materiam exteriorem. .A(I dt-ciimiiiKiiiarliiiii dii itur quod potentia generandi dicit princqialiter in recto divinam essentiam; et in obliquo, relationem. Ei ideo non dicit utrumque ex ivquo. Et ad improbationem, quod non dicat essentiam etc., dicitur quod licet productum sit relatio subsistens, tamen formalis terminus illius productionis non est relatio, sed divina essentia; et hoc sufficit. Cum etiam dicitur quod relatio non est ratio producendi suum oppositum, conceditur. Et ideo dicitur quod internitas, ut est relatio, non includitur ili ratione potentia? generandi, sed ut est forma constitutiva. Cum etiam dicitur quod una productio simplex etc., dicitur quod productio simplex requirit unum formale principium quod est principaliter elicitivum, sed alia possunt concurrere ut modi talis principii, cujusmodi est in proposito de ))aternitale, quae esl modus potentia. et includitur in ratione potentur generandi ut est modus. sj 2. - Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta S. Bonaventurae et War-ronis. - Ad argumenta contra secundam concludi quod.

quia Pr. (S) nisi ul esl relatio. - ila esse relatio Pr. LIBRI I. SEN TENTURUM sionem dicitur. Et primo ad illa quae primo loco inducuntur dicitur. Ad primum quidem negatur minor, intellecta ad sensum in quo debet concedi major. Non enim paternitas est ipsi Patri principium essendi, vel principium quo Pater est, sed potius essentia divina; nam, licet tam essentia divina quam paternitas significetur ut forma Patris, tamen essentia significatur ut forma specifica cujuslibet personae, relatio autem ut forma individualis; forma autem specifica est principium tam essendi quam generandi, ut dicit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 2, art. 2, ad 5 : " Dicendum, inquit, quod in qualibet generatione principium generationis principaliter non est aliqua forma individualis, sed forma quae pertinet ad naturam speciei. Item, non oportet quod genitum assimiletur generanti quantum ad conditiones individuales, sed quantum ad naturam speciei. Paternitas autem non est in Patre per modum formae speciei, sicut humanitas in homine, sic enim in eo est divina natura; sed in eo est, ut ita dicam, sicut principium individuale, est enim proprietas personalis; et ideo non oportet quod sit principium generationis principaliter, sed quodammodo cointellectum; aliter sequeretur quod Pater per generationem non solum divinitatem communicaret, sed etiam paternitatem. "

Haec ille. Ad secundum dicitur quod major est falsa, si similitudo quoad omnia intelligatur. Si enim Pater sua operatione personali communicaret illud quod est sibi proprium, scilicet suam relationem, sicut tota Trinitas communicat alicui (a) extra perfectiones communes essentiales sua operatione essentiali, tunc similitudo esset bona; et sic oporteret quod, sicut essentia est principium producendi creaturas, quod proprietas personalis esset principium producendi personam. Non sic autem est in proposito, ut dictum est. Ideo similitudo non valet. Conceditur tamen quod principium operationis personalis (6) non dicit solam essentiam, immo dicit proprietatem, licet minus principaliter et in obliquo. Ad tertium negatur major, si loquamur in divinis. Nam relationi divinae convenit quod constituat, in quantum se habet ibi per modum formae individualis; et ex illa ratione repugnat sibi quod sit principium principale generationis vel productionis. Et sic patet quod plus repugnat sibi esse principium eliciendi actum, quam principium constituendi; vel saltem, dato quod tantum repugnaret sibi unum quantum aliud, tamen ex quo habet vim constituendi in esse incommunicabili (y), non potest habere vim principiandi productionem aut productum.

Ad confirmationem dico quod imperfectioni alicui.

aliquid Pr. nis esset, si Paternitas daret Patri actum primum per modum formae specificae, et non actum secundum. Sed nullum est inconveniens si det sibi actun-primum per modum formae individualis, non actum secundum; hoc enim non est dare esse simpliciter, sed ipsum specificare, vel, ut ita dicam, individuare. Sicut enim dicit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 8, art. 2, ad ll : " In divinis non est esse nisi quod dat essentia, sicut nec intelligere nisi intellectus. )) Ad quartum negatur consequentia, quae fit ibi : generatio distinguit genitum a generante; ergo illud quod est principium generationis, est principium distinctionis. Consequens est falsum, quia, secundum quod dicit sanctus Thomas, prima parte, q. 41, art. 5, ad 4"" : " Illud quo generans generat est commune genito et generanti, et tanto perfectius, quanto perfectior fuerit generatio. "

Antecedens autem est verum : nam generatio dicit relationem originis inter generans et genitum, et semper importat distinctionem illorum. Non valet ergo consequentia facta, si loquamur uniformiter de principio distinctivo, et de productivo; scilicet quod oporteat idem esse formale productivum et formale distinctivum. Sed conceditur quod illud quod est formale productivum, sive illud quo Pater formaliter producit sicut principio quo, non sicut generatione, est illud quo elicit distinctivum formale; quia illud distinctivum, scilicet relatio, consequitur secundum modum intelligendi ad productionem. Sic ergo principium generandi non est formale principium distinguendi, sed ejus illativum, id est est illud quo infertur distinctivum. Ad quintum potest dici quod, sicut illae productiones, scilicet generatio activa et spiratio activa, distinguuntur ratione, et sunt alterius et alterius rationis, et (a) tamen sunt idem realiter, cum quaelibet earum sit in Patre; ita sufficit quod principium productivum unius sit idem secundum rem cum principio productivo alterius, licet sint alterius rationis. Nam, cum Filius procedat ut Verbum, Spiritus Sanctus, ut amor, principium productionis unius erit essentia sub ratione intellectus; et ipsa essentia, sub ratione voluntatis, est principium alterius. Istud enim sufficit ad distinctionem productionum activarum, quae in divinis non distinguuntur secundum rem. Sed loquendo de productionibus passivis, dico quod, ad hoc quod distinguantur secundum rationem vel quasi secundum speciem, sufficit illud quod dictum est; sed ad hoc quod realiter distinguantur non oportet quod principia illarum realiter distinguantur, sed sufficit ordo originis inter illas, quia scilicet processio Spiritus Sancti est quodammodo a processione Filii, in quantum Spiritus Sanctus est a Filio; et de hoc plus dicetur alias. Unde sanctus Thomas, de

- QUAESTIO I. Potentia Dei, q. 10, art. 2 : n Solus, inquit, ordo processionum qui attenditur secundum originem, processiones multiplicat in divinis, s Similiter, disjunctivum illarum secundum speciem, vel quasi speciem, est distinctio terminorum illarum processionum. Unde, ibidem, ad 12"": " Processiones in divinis sunt differentes quasi secundum speciem, propter differentiam proprietatum personalium, licet in procedentibus sit una natura communis. "

Haec ille.

Patet igitur quomodo distinguuntur productiones activae et passivae in divinis. Ad sextum respondet sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 2, art. 2, ad 5""; quae solutio recitata est solvendo ad primum. Arguit enim sic : " Propriae actionis est propria forma, non communis. Sed generare est proprie operatio Patris, ut Pater est. Ergo ejus principium est paternitas, quae est propria forma Patris. " Et respondet ut supra fuit recitatum. Licet enim illa operatio sit propria Patris, non oportet quod illius principium sit principaliter forma quasi individualis Patris, sed forma ejus quasi spe-cifica, cointellecta tamen illa forma propria; quia, ut saepe dictum est, operatio facta virtute naturae communis per aliquid sub illa contentum, aliquem modum proprium accipit ex principiis ejus, et ita efficitur propria, licet principaliter fiat virtute naturae communis. Ad septimum dicitur negando antecedens, nisi loquendo de quo formali et non elicitivo. Conceditur enim quod eadem proprietate Pater dicitur formaliter Pater et formaliter generans; et ita eadem notione Verbum et Filius; quia illa proprietas significatur ut actio, cum dicitur generatio; et ut relatio, cum dicitur paternitas. Sed si loquamur de quo elicitivo, ad hunc sensum quod illo Pater elicit generationem quo formaliter est Pater, falsum est; sicut et falsum est quod illo Filius sit formaliter Filius quo vel cujus virtute est productus vel genitus. Patet ergo quod, cum dicitur : eo est Pater quo generat, si ly eo et ly quo teneantur uniformiter, scilicet formaliter, vera est propositio; si autem ly eo teneatur formaliter, et ly quo elicitive, falsa est. II. Ad argumenta Henrici.

Ad primum illorum quae secundo loco sunt inducta, dicitur quod major vera est, si illud tale sit absolute formalis ratio talis. Sed ad illum sensum non dicimus quod essentia divina sit formalis ratio talis actionis absolute ; sed potius ut est sub tali proprietate. Est ergo falsa major, si intelligatur de illo quod est formalis ratio principalis, sed non totalis; cujusmodi est in proposito, nam potentia generandi dicit essentiam simul et notionem, licet non ex aequo. Ad secundum dicitur quod non concludit aliud, nisi quod essentia absolute sumpta non est principium vel potentia generandi, sed essentia sub tali relatione. Ad tertium per idem; licet modus loquendi sit improprius, scilicet cum dicitur quod natura determinatur; sola enim supposita in divinis determinantur, sed natura non determinatur per relationes, licet actio, quae fit virtute essentiae modificetur secundum quod profluit ab alio et alio supposito naturae divinae. Quae quidem supposita quasi specie differunt, secundum quod ponit sanctus Doctor, de Potentia Dei, q. 10, art. 2, ad 12"" : o; Licet enim in divinis non proprie dicatur genus vel species vel universale et particulare, tamen, ut de divinis secundum quamdam similitudinem creaturarum loquamur, Pateret Filius et Spiritus Sanctus distinguuntur sicut plura individua unius speciei, ut etiam Damascenus dicit. Sed attendendum quod in aliquo individuo in genere substantiae possumus speciem dupliciter considerare: uno modo, speciem ipsius hypostasis ; alio modo, speciem proprietatis individualis. Dato enim quod Socrates sit albus et Plato niger, et posito quod albedo et nigredo sint proprietates indi-viduantes Socratem et Platonem, verum erit dicere quod Socrates et Plato unum sunt specie; sub qua specie hypostases continentur, conveniunt enim in humanitate; sed distinguuntur secundum speciem proprietatis, albedo enim et nigredo specie differunt. Et similiter est in Patre et Filio. Considerantur enim ut unum specie, cujus ipsae hypostases sunt supposita, in quantum conveniunt in una natura divinitatis; sed secundum speciem proprietatis personalis, inveniuntur differre; paternitas enim et filiatio sunt relationes secundum speciem diversa?. " Ad quartum patet per idem. Concludit enim quod relatio est de ratione potentiae generandi, sicut modus principii, non sicut principium principale; sed tale principium est essentia, quae potest esse principium multarum operationum secundum quod habet esse sub tali relatione vel sub tali, quae quidem relationes sunt modi habendi essentiam. III. Ad argumenta Scoti.

Ad ea quae tertio inducta sunt, Ad primum quidem, dicitur quod solum probat quod divina essentia absolute, et sub tali ratione sumpta, non est principium plurium productionum alterius rationis, scilicet generationis et spirationis et solum talium, ita quod ex ratione essentiae determinetur ad duas productiones et non plures. Sed, secundum sanctum Thomam, 1. Sentent., dist. 6, q. 1, art. 3. a Essentia divina est principium omnium actuum divinorum, licet essentia sub ratione essentiae non dicat principium actus, qui est operatio, sed qui est esse; sed cum in essentia sit considerare diversa attributa, quae sunt realiter unum in ipsa, tantum ratione distincta, actus refertur ad essentiam secundum illud attributum quod exigit actus conditio, sicut intelligere est ab essentia in quantum ipsa est intellectus, et res volitae quae possunt esse et non esse producuntur ab NTENTIAllUM essentia in quantum ipsa est voluntas. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod essentia est principium actus generandi et spirandi, non quidem sub ratione qua essentia, sed cum generatio in divinis attendatur secundum processionem intelligibilem Verbi a dicente, et spiratio attendatur secundum processionem amoris a diligente, oportet quod essentia sub ratione qua est intellectus sit principium generationis Verbi, licet sub ratione qua est natura divina sit principium generandi Filium Dei; sed sub ratione qua voluntas sit principium spirationis. Verumtamen, quia in Deo intellectus et voluntas sola ratione differunt, illa distinctio inter intellectum et voluntatem non sufficeret ad hoc quod generatio et spiratio essent productiones vel processiones realiter distinctae; quia, secundum eumdem, 1. Saltent., dist. 13, q. 1, art. 2 : i Quia voluntas et natura in divinis sola ratione distinguuntur, talis eorum distinctio distinctionis realis esse non potest ratio, quia principium numquam potest esse debilius principiato. " Et per istam maximam probat quod processio Spiritus Sancti non potest distingui a processione Filii, ex hoc quod una est processio natura, alia est processio voluntatis. Sic in proposito. Licet dicimus quod essentia, ut est memoria vel intellectus, est principium generationis Verbi, et ut est voluntas est principium amorisspiiati, tamen hoc non sufficit ad hoc quod istae productiones activa; realiter distinguantur; illaeenim sunt idem secundum rem, licet ratione distinguantur, scilicet generare et spirare, cum sint in eodem supposito Patris. Ipsae autem processiones passivas, puta nativitas et processio Spiritus Sancti, realiter distinguuntur; sed (a) potentia generandi et potentia spirandi, sive ilhe (6) ponantur essentia ut intellectus, et essentia ut voluntas, sive paternitas et spiratio activa, sive intellectus sui) paternitate et voluntas sub relatione spirationis, non distinguuntur realiter (y), quia licet paternitas et spiratio sint diiae relationes, non tamen sunt duae res; sed earum realis distinctio attenditur, quia habent ad invicem ordinem originis, et una est ab uno, et alia a duobus suppositis. Ad secundum patet responsio per idem. Conceditur enim quod principia istarum productionum sunt alterius rationis, modo proedicto; sed illa diversitas rationis in principio non sufficeret ad diversificandum productiones aut processiones secundum rem ; nec etiam sufficit dicere quod essentia, ut est intellectus, est principium unius productionis, et ut est voluntas, alterius, nisi etiam in ratione talis principii relatio includatur, alias non apparet cur non convenirent istae productiones Spiritui Sancio sicut Patri. Ad tertium conceditur lotum, praeter hoc quod (a) sed:

scilicet Pr. opinio ista diminute loquitur, quia dicit solum absolutum esse principium totale productionis personae, relationem totaliter excludendo; quod non bene dictum est, quia tunc potentia generandi est quid commune toti Trinitati, immo non apparet, cur non conveniret divinae essentiae, ex quo dicit purum quid et non ad aliquid. Ad quartum conceditur quod essentia, ut induit rationem memoriae vel intellectus, est principium generandi Verbum, principale, sed non totale, immo de ratione talis potentiae est essentia tali ratione induta sub tali relatione quae est paternitas. Et similiter essentia ut induit rationem voluntatis est principium spirandi amorem, loquendo de voluntate, non ut libera libertate contradictionis, sed ut natura quisdam; talis, inquam, est ratio spirandi amorem in Filium ; et ideo est principaliter principium spirandi, cointellecta relatione communi Patri et Filio, sicut de potentia generandi dictum fuit saepe. Et sic palet quod ista opinio est insufficiens, licet aliqua vera dicat. Sed contra responsiones istas arguit Guido de Carmelo, sexto Quolibeto, q. 6, probando quod essentia non sit principium generandi Verbum sub ratione intellectus vel alterius attributi. Arguit enim sic. Si ratio principiandi Verbum esset sub propria ratione in divinis, dato per impossibile quod nulla esset possibilis creatura, hoc dato (a), adhuc ibi esset propria emanatio Verbi. Ex possibilitate enim creaturas non confertur fcecunditas divinos perfectioni, immo magis e converso propter omnimodam perfectionem divinam est possibilitas creaturarum ; et ita, si nulla esset possibilis creatura, esset infinita Dei essentia foecunda ad productionem ad intra. Igitur ibi esset propria ratio emanationis Verbi. Sed si nulla esset possibilis creatura, nulla esset distincta et propria ratio attri-biilalis. Igitur propria ratio attributalis non est principium producendi Verbum divinum. Secundo. In agente non per instrumentum, productionis principium non est inferioris ordinis ac minoris continentias quam terminus productionis. Patet : quia tunc productum concerneret virtutem producentis ; quod est impossibile ; dico autem in generante non per instrumentum, quia quod agens agat principio non sic perfecto sicut terminus, contingit ex imperfectione agentis vel modi agendi. Sed essentia est terminus in productione Verbi; quae essentia, cum sit primus actus dans esse simpliciter, omnium rationum attributalium contentiva, et prior in divinis, comparatur ad attributa ut prima perfectio ad secundas et quasi qualitates, ut dicit Augustinus, 15. de Trinitate, cap. 5. Ergo ipsa, et non aliquod attributum,est in Patre, non producente per instrumentum, principium productionis Verbi. Tertio. Illud quod est in effectu per se vel secun- (a) hoc dato.

fine enim dato Yv.

(Inivi se, non videtur reduci ad illud quod est in causa non secundum se sed per comparationem ad ellectum. Sed distinctio productionum est in Deo secundum se et non per comparationem ad effectus, scilicet creaturas. Distincta; autem rationes attributales, et proprietates (a) secundum earum distinctionem non sunt in Deo, sed sumuntur per comparationem ad creaturas. Ergo distinctio emanationum non debet reduci ad distinctas rationes attributales principaliter. Quarto. Qualem ordinem babent aliqua secundum rem, ubi sunt distincta secundum rem, talem babent secundum rationem, ubi sunt distincta secundum rationem. Sed ubi intellectus secundum rein differt a natura, non est principium in virtute natura nisi secundi actus et perfectionis accidentalis. Igitur, ubi differt secundum rationem intellectus a natura, non erit in virtute natura principium nisi secundi actus et perfectionis secundus distinctio a natura secundum rationem ; unde videmus quod animalia non generant per aliud nisi per naturam. Nec valet si dicatur per potentiam generati vani, quia secundum aliquos potentia generativa non est nisi natura, vel si sit aliud a natura est instrumentum naturae; Deus autem non producit ad intra per instrumentum. Quinto. Distinctio attributorum est per actum rationis et intellectus. Sed nullum intelligere precedit productionem Verbi. Igitur illud quod causatur ab actu intellectus, sicut sunt distinctas rationes attributorum, non erit principium, sub tali distincta ratione, emanationis Verbi. Ad primum istorum conceditur major et minor pro nunc. Et ideo argumentum non plus infert, nisi quod attributum, ut est distinc tum ab essentia, non est principium producendi Verbum, ita quod distinctio illa aliquid faciat ad rationem principii, vel sit quocumque modo requisita ad principiandum; sed non concludit quod illud cui intellectus attribuit rationem attributi, et distinguit illud ab essentia, non sit principium producendi Verbum. Licet enim nulla creatura esset possibilis, adhuc esset intellectus in Deo, licet forte non esset distinctiva divina essentia. Ad secundum dico quod intellectus, ut distinguitur ab essentia divina, non habet quod sit principium producendi Verbum quod sit essentia divina; sed solum producendi Verbum. Sed quod intellectus sit principium producendi Verbum quod sit Deus, vel quod sit principium productionis cujus terminus est essentia, hoc habet, ut est intellectus divinus idem essentiae divinae. Argumentum ergo bene concludit quod intellectus, ut praescinditur ab essentia, non est principium productionis terminatae ad essentiam divinam; unde, sicut persona producta per generationem est Filius, et Verbum, et Deus, ila principium producendi est natura, et intellectus, et divinitas, ita quod singulae rationes in producto correspondent simul rationibus in principio producente; quae tamen dicunt principium actionis, sicut natura et intellectus; vel formam specificam producentis, ut divinitas. Ad tertium dico quod supponit duo falsa. Primum est quod productiones activae sint distinctu; a natura ex natura rei, immo realiter. Secundum est quod supponit quod nos intelligamus quod distinctio attribu tonini aliquid faciat ad producendum Verbum. Ad quartum dico quod bene concludit quod intellectus, ex hoc quod intellectus, non habet quod sit principium generandi aliquid habens naturam divinam, sed solum actus intelligendi et gignendi Verbum; sed non probat quin natura divina, ut est intellectus, sit principium gignendi Verbum, licet non, ut intellectus est, habeat quod sit principium gignendi Deum, sed ut est divinitas vel natura divina ; et hoc est quod nos dicimus. Cum enim addit quod animal, per essentiam et non per potentiam, generat animal, nisi instrumentaliter, dicitur quod verum est. Ei ideo concedo quod Paler, secundum divinitatem sive naturam divinam, gignit Deum. Cum hoc tamen stat quod, sicut animal, puta homo, per intellectum gignit verbum, et non i"er essentiam vel naturam, Pater, virtute intellectus, in quantum hujusmodi, producit Verbum. Unde, principium generandi Filium est natura inquantum hujusmodi; sed quod ille Filius sit Verbum, hoc est quia natura est intellectus. Potentia ergo generandi Filium est essentia divina ut natura; principium similiter generandi Verbum est essentia ut intellectus. Ad ijuuiliim dicitur sicut ad primum, scilicet quod nihil quod causatur ab adu intellectus est principium producendi Verbum divinum ; et ideo bene concluditur quod distinctio illa quam intellectus facit inter attributa, vel intentio attributi ut est attributum, nihil faciunt ad rationem principii productivi ad intra psed non probatur quin illud cui intellectus attribuit rationem attributi, utpote intellectus, vel illud quod ratio distinguit ab essentia divina, sit principium producendi Verbum; tale enim est in Deo ab aeterno, etiam (a) posito quini nulla esset possibilis distinctio rationis. IV. Ad argumenta Durandi.

Ad ea vero quae quarto loco inducta sunt dicitur. Ari primum quidem diriturquod terminus formalis productionis Verbi est essentia, et non relatio signata in abstracto, scilicet paternitas. Dicitur ulterius quod in illa generatione non est aliquis terminus formalis productus; et ideo distinctio, ibidem facta, de termino communicato et de termino producto, nulla est, si loquamur de formali termino. Dicitur ulterius quod terminus productus est ipsum suppositum ; falsa est ergo imaginatio fundata in (a) hoc, quod sicut in Filio est aliquis terminus formalis productus, et aliquis terminus formalis communicatus, ita in Patre sit principium communicandi,et aliud principium producendi. Ad secundum dicitur negando majorem. Nec valet probatio, cum falsum assumat, scilicet quod in omni productione, formale principium productionis distinguatur a formali termino illius, ut patuit in alia quaestione. Falsum etiam supponitur in minori, scilicet quod in Filio sit aliquid communicatum, et aliquid productum distinctum realiter ab illo quod communicatur. Iste quidem Doctor errat non modicum, ponendo quod relatio divina secundum reni ab essentia distinguatur. Ad tertium negatur minor. Dico enim quod ponens essentiam divinam esse principium actuum notionalium, potest assignare rationem cur in divinis non sunt plures emanationes quam duce: scilicet^ essentia est principium talium actuum sub ratione intellectus aut memoria;, et sub ratione voluntatis, et non absolute sub ratione qua essentia. Constat autem quod in natura intellectuali processio immanens non attenditur nisi secundum actionem intellectus vel voluntatis. Et ideo, cum in divinis sit solum processio quae invenitur in natura intellectuali, solum sunt ibi duae productiones secundum speciem distinctae. Cur autem nulla earum potest multiplicari secundum numerum, dicetur in alia quaestione. Ad quartum dicitur quod essentia divina est principale principium quo Pater generat; paternitas autem est principium non ita principale, sed scilicet cointellectum. Nec valet ratio : fdiatio est in Filio vere productio (6); igitur paternitas est in Patre vere producens vel productiva,

tum quia consequentia non valet; quia relatio, licet possit produci saltem consecutive ad productionem hypostasis, non tamen habet rationem productivi, licet possit esse modus agentis, vel modus principii productivi, cujusmodi est in proposito; tum quia filiatio non proprie producitur, sed Filius. Et sic patet quod rationes contra conclusiones factae non procedunt. Ad rationem factam in pede quaestionis, dicitur quod potentia generandi non dicitur proprie activa nec passiva, sed productiva; nam personae divinae non sunt factae, sed productae. Et hanc responsionem in sententia dat sanctus Thomas, prima parte, q. 41, art. 4.- Item, de Potentia Dei, q. 2, ait. 1, dicit quod potentia generandi nec est activa, nec passiva, licet per modum potentiae activae significetur.

Item, primo Sententiarum, dist. 7, q. 1, art. i, dicit quod potentia Dei non est activa, nec passiva, sed superactiva. Et haec de quaestione dicta sufficiant. (a) in.

sicut Pr. (6) productio. - producto Pr.