ARTICULUS UNICUS

A. - CONCLUSIO In hac quaestione erit unicus articulus, cujus est Ista conclusio : quod quaelibet divina persona est in alia qualibet. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, 1 p., q. 42, art. 5, sic : a In Patre, inquit, et Filio est tria considerare, scilicet essentiam, relationem, et originem ; et secundum quodlibet horum Filius est in Patre, et e converso. Secundum essentiam Pater est in Filio, quia Pater est sua essentia, et communicat suam essentiam Filio, non per aliquam suam transmutationem ; unde sequitur quod, cum essentia Patris sit in Filio, quod in Filio sit Pater. Et similiter, cum Filius sit sua essentia, sequitur quod sit in Patre, in quo est ejus essentia. Et hoc est quod Hilarius dicit, 5. de Trinitate (n 37, 38) : Naturam suam, ut ita dicam, sequitur immutabilis Deus, immutabilem gignens Deum. Subsistentem igitur in eo Dei naturam intelligimus, cum in Deo Deus sit. Secundum etiam relationes, manifestum est quod unum oppositorum relative est in alio secundum intellectum. Secundum originem etiam, manifestum est quod processio verbi intelligibilis non est ad extra, sed manet in dicente; illud etiam quod verbo dicitur, in verbo continetur. Et eadem ratio est de Spiritu Sancto. "

Haec ille. Item, ad primum argumentum ibidem factum, dicit " quod ea quae in creaturis sunt, non sufficienter repraesentant ea quae Dei sunt; et ideo secundum nullum modorum essendi in alio quos Philosophus enumerat, Filius est in Patre, aut econtra. Magis tamen accedit ad hoc modus ille secundum quem dicitur esse aliquid in principio originante, nisi quod deest unitas essentiae, in rebus creatis, inter principium et illud quod est a principio ".

Haec ille. Idem ponit, 1. Sentent. (q. 3, art. 2), praesenti distinctione. B. - OBIECTIONES I. Argumenta Aureoli.

Sed hanc opinionem dicit Aureolus (dist. 19, q. 1, art. 1) irrationabilem quoad tria. Primo, quoniam dicit essentiam esse rationem quare Filius sitr in Patre, faciendo talem deductionem : Essentia Filii est in Patre, Filius est sua essentia, ergo Filius est in Patre. Primo. Constat enim quod Filius est in Patre sicut subsistens in subsistente, secundum illud Hilarii, 5. de Trinitate (n 38), dicentis quod subsistentem intelligimus, cum Deo Deus insit, et illud Ambrosii (in Hymno) : In Patre totus Filius, et totus in Verbo Pater; et illud Augustini, de Fide ad Petrum, cap. 2 : Totus Pater est in Filio, et totus in Spiritu Sancto. Sed essentia non est in Patre sicut subsistens in subsistente, sed sicut natura in supposito. Ergo Filius non est in Patre ex hoc quod essentia ejus est in Patre. Secundo sic. Essentia Filii est in Filio, Filius est sua essentia, ergo Filius est in Filio, apparet quod non sequitur; et pari ratione nec consequentia tenebit quod sit in Patre ex hoc quod est sua essentia. Tertio sic. Pater est sua essentia ; Filius est in Patre; ergo Filius est in essentia. Consequentia non tenet; ergo nec illa. Secundo loco, dicit quod est irrationabilis, in hoc quod dicit unam personam esse in alia quia unum relativum est in alio. Primo. Pater enim et Filius, in quantum referuntur ad Spiritum Sanctum, sunt unum; unde referuntur ad ipsum in quantum unus spirator, non in quantum Pater, aut in quantum Filius. Sed constat quod sunt in Spiritu Sancio secundum totam personalitatem; unde Pater est in eo cum paternitate sua, et Filius cum filiatione sua. Ergo illud quo spirant, non est causa quod Filius et Pater sint in Spiritu Sancto. Secundo sic. Habitudo ad, et habitudo in, non sunt eaedem habitudines. Sed relatio est causa quod unum relativum dicatur ad aliud. Ergo non est ratio quod unum sit in alio.

Et confirmatur : quia non diffiniuntur relativa quod esse eorum sit in alio esse, sed ad aliud se habere. Tertio sic. Inter patrem et filium in creaturis est verissima relatio (a) paternitatis et filiationis. Sed non propter hoc in creaturis Socrates est in Platone, quia iste est filius et ille pater. Igitur idem quod prius. Quarto sic. Terminus relationis sic relationi coop-ponitur, et sic ipsam terminat, ita ut a relatione non contineatur, nec relationi inexsislat, etiam secundum modum intelligendi, sed tantummodo terminat et finit; non ergo potest esse ratio inexsistendi unam personam in alia, ut videtur.

Et si dicatur quod unum correlativum est in alio, quia, dum unum intelligitur, cointelligitur aliud,

non valet; quia non intelligitur per modum inexsistentis, sed per modum termini, quod est multum extraneum ab illo vero (6) modo quo una persona est in alia in divinis. Tertio loco, dicit quod opinio ista est irrationabilis in hoc quod dicit de origine. Primo. Dicit enim Commentator, 4. Physicorum, comm. 24, quod remotior et imperfectior modus essendi in alio (a), est ille secundum quem res est in suo principio agente. Sed modus ille quo Filius est in Patre, et una persona in alia, est perfectissimus et summus. Ergo non assimilatur illi quo principiatum est in principio. Secundo sic. Philosophus,4. PA^sicoru w(t.e. 23), licet dicat partem esse in toto, et totum reciproce in partibus, et similiter genus in specie, et species in genere, sic tamen assignat modum quo aliquid est in suo principio, quod non dicit reciproce principium esse in principiato. Sed in divinis est reciprocatio insistentia?. Ergo ille modus non est secundum quod originatum est in originante.

Et si dicatur quod in creaturis est quod inter principium et principiatum non est unitas essentiae,

non valet: quia iste intendit assignare tres rationes, quarum unam assignat identitatem essentiae, alteram vero conditionem relationis, et tertiam naturam originum; unde oportet quod quaelibet per se sumpta, sit ratio hujus inexsistentia?. Tertio sic. Nam ipsi dicunt quod Pater est in Verbo. Sed secundum Augustinum, de Cognitione verse vitai, Deus totam mundi formam Verbo suo dixit et fecit. Igitur, secundum hoc, tota mundi forma erit in Verbo, eo modo quo Pater est in eo, si illa ratio sit sufficiens.

Haec ille. II. Argumenta Henrici et Warronis.

Contra conclusionem arguit Henricus, et Warro (ut habetur apud Aureolum, ubi supra), probando quod una persona non sit in alia, ratione relationum. Primo sic. Quamvis sit impossibile quod idem secundum se totum sit primo et per se continens et contentum, sicut deducit Philosophus, 4. Physicorum (t. c. 24), quod si vinum esset in amphora et amphora esset in vino, vinum esset in seipso; tamen possibile est secundum partem, non quidem aliam et aliam partem. Quamvis enim avis sit in laqueo secundum pedem, non tamen laqueus est in ave, quia pes non est pars laquei; sed tamen si darentur duo monstra habentia eumdem pedem, unum esset in alio, et econtra, ratione pedis. Sed constat quod in divinis una persona est in alia, et econtra; nec tamen quaelibet est in seipsa. Ergo una erit in alia per hoc quod sunt idem secundum aliquam partem sui. Sed illa non est relatio, immo solum essentia. Igitur non ratione relationis, sed essentia?, una est in alia. Secundo. Si una persona esset in alia, ratione relationis et ratione essentiae, ergo una est in alia ratione totius constituti, et persona seipsa primo erit in alia. Sed consequens est falsum. Quia, si totum constitutum per se primo sit in alio constituto, tunc aeque per se primo erit paternitas in Filio sicut et deitas, et denominabitur formaliter Pater sicut Deus; quod est falsum. Et iterum, illud quod continet aliud secundum aliquid sui, est extra illud et ambit ipsum ; totum autem constitutum non potest ambire totum constitutum in peisonis divinis, nec habet aliquid extra ipsum. Et insuper, nihil est ab alio primo et per se, et econtra, quia tunc idem gigneret se; et pari ratione videtur quod nihil sit in alio primo et per se, et e converso, alias sequeretur quod idem esset in se. Relinquitur ergo quod una persona non sit in alia, ratione relationis, sed solum essentiae. III. Argumenta Durandi.

Terlio arguit Durandus (apud Aureolum, ibidem). Primo sic. Illud in quo est aliud, debet excedere vel esse in plus quam illud quod est in ipso. Sed Pater, ratione totius constituti (a), se habet aliquo modo in plus quam Filius ratione solius essentiae, et e converso. Ergo una persona non est in alia nisi ratione essentiae. Seeundo arguit sic. Secundum illam rationem una persona non est in alia, secundum quam distinguitur ab ea. Sed relationes sunt causae quod una persona ab alia distinguatur. Ergo relatio non est ratio quod una persona sit in alia. Tertio arguit sic. Unum oppositum non est in alio per rationem oppositam. Sed personae divinae sunt oppositae per. relationes. Ergo una non est in alia per relationem. IV. Argumenta Scoti.

Arguit sic Scotus etiam (similiter apud Aureolum). Primo. Illa proprietas quae convenit essentias ratione qua communicabilis est, non convenit suppositis in divinis. Quod palet per suam conversam. Quod enim competit suppositis ut incommunicabilia sunt, utpote generare vel generari, non competit essentiae divinae, ut patet. Sed manifestum est quod essentiae, per hoc quod est communicabilis, competit quod sit in tribus personis. Ergo ex hoc non competit suppositis quod sint mutuo in seipsis ratione essentia?. Secundo arguit sic. Quandocumque aliquid est in aliquo per aliquid, eo modo quo illud aliquid est in illo, et aliud erit in eo; sicut enim se habet causa, sic se debet hahere causatum. Sed essentia est in Filio formaliter, ita ut Filius vere sit Deus; Pater vero non est in eo formaliter, ita ut Filius vere sit Pater. Ergo inexsistentia essentiae in Filio, non est ratio quod Pater sit in eo ; nec Pater erit in Filio ratione essentiae. C. - SOLUTIONES. I. Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta Aureoli respondetur; et primo. Ad primum istorum argumentorum primo loco inductorum, negatur consequentia. Ille enim modus arguendi non valet, nec aliud concludit, nisi quod essentia alio modo est in Patre quam Filius; quod conceditur. Sed ex hoc non sequitur quin essentia Filii sit ei ratio essendi in Patre; sicut corpus meum est milii ratio quod sim in loco dimensive, et tamen aliter sum ego in loco quam corpus meum, quia ego sicut subsistens in subsistente, corpus autem meum non sic. Et infinita alia exempla possunt dari, per quae patet consequentiam primi argumenti nullam esse. Ad secundum dico quod consequentia illa non est similis nostra consequentia?. Quia, ut dicit sanctus Doctor, 1. Saltent., dist. 19, q. 3, art. 2, ad 3 , ista praepositio in dicit aliquam relationem, vel realem, cum dicitur Pater esse in Filio, vel rationis, cum dicitur : essentia est in Patre; ita quod dicit semper aliquam distinctionem rei vel rationis, qualis non est EMlii ad seipsum. Et ideo non conceditur quod Filius sit in Filio, proprie loquendo; sed conceditur quod essentia est in Patre, et una persona in alia. Conceditur etiam quod paternitas est in Patre; et tamen non conceditur quod Pater sit in Patre, vel paternitas in paternitate. Ad hoc enim quod aliquis sit in aliquo, requiritur saltem distinctio rationis, ut dicit sanctus Thomas, 1. Sen-tciit., dist. 33, q. 1, art. 3, ad l" . Oportet enim cum dicitur aliquid esse in aliquo, quod vel sint realiter distincta, vel saltem secundum rationem, sic quod unum significetur ut forma, aliud vero ut habens formam , sicut Deus et divinitas, Pater et paternitas, ita quod illud quod significatur ut forma, potest dici esse in eo quod significatur ut habens illam, et non econtra, ut divinitas est in Deo, et non econtra; vel unum significetur ut natura, et aliud ut suppositum naturae, ut Pater et divinitas, vel persona et essentia, et tunc illud quod significatur ut natura, potest dici esse in eo quod significatur ut suppositum illius, et non econtra; vel unum significetur ut praeexsistens alteri secundum intellectum, sicut se habent paternitas et essentia et hujusmodi. Ex quo patet quod non est simile de illis duabus consequentiis, scilicet nostra et sua. Ad tertium, patet per idem. Licet enim essentia dicatur esse in Filio, quia sunt idem secundum reni, sed differunt ratione, ut natura et suppositum, modo natura dicitur esse in supposito et non econtra; et ideo prima consequentia est bona, quia antecedens includit omnia quae sufficiunt ad hoc quod aliquid sit in aliquo, eo modo quo designatur in consequente, scilicet Filius est in Patre; sed in secunda consequentia nun. Supposito enim quod Pater et Filius sint realiter distincti, et quod essentia unius sit in alio, sequitur quod unus sit in alio; sed quia Filius et essentia nec distinguuntur realiter, nec illo modo quo distinguuntur ratione potest reciproce dici quod unum sit in alio et econtra, ideo non BequitUr. Ad argumenta secundo loco inducta, dicitur quod sanctus Doctor, ex parte relationis, non intendit probare quod una persona sit in alia secundum esse, sed secundum intellectum. Unde ipse dicit, 1. Sententiarum, praesenti distinctione, q. 3, art. 2, ad 2 , quod " una persona dicitur esse in alia, vel quantula ad esse, vel quantum ad intellectum relationum, quia in una intelligitur alia ".

Haec ille.

Ex quo patet quod dixi. Nec intelligit, quod de natura relationis sit quod dum una intelligitur, quod intelligatur habere in se aliam, vel quod alia sit in alia; sed pro tanto una"relatio est. in sua opposita secundum intellectum, ad hunc sensum quod in ratione unius includitur alia, et in consideratione unius includitur consideratio suae oppositae. Et sic patet quod illa quatuor argumenta procedunt ex falso intellectu; quia non capit quid est dictu, aliquid esse in alio secundum intellectum aut secundum rationem. Ad argumenta tertio loco facta, nunc dicitur; et Ad primum quidem, dico quod licet ille modus essendi in aliquo sit improprius, non tamen est inconve-niensquod interillum et inter modum quo una persona est in alia, sit aliqua similitudo tenuis et modica, non quoad illud quod imperfectionis est, ut puta quod principiatum essentialiter distinguatur a suo principio, sed quoad illud quod est perfectionis, secundum quod principiatum est simile in forma suo principio, ita quod habet formam hujus rationis secundum univocationem, vel saltem secundum analogiam. Sciendum tamen quod, secundum sanctum Thomam, 1. Sentent., ubi supra, ad l , modus quo una persona est in alia secundum esse, non reducitur ad illum modum essendi in quo principiatum est in principio, sed ad illum quo genus est in sua specie; sed modus quo una persona est in alia secundum intellectum, reducitur ad illum modum quo aliquid est in alio sicut in suo principio. Dicit enim sic : " Stricte, inquit, accipiendo, non omnes modi quibus aliquid est in aliquo, continentur in illis octo, nisi per quamdam similitudinem vel reductionem ; sicut esse in tempore reducitur ad illum modum quo aliquid dicitur esse in loco, quia utrumque est sicut mensuratum in mensura. Sic etiam, per quamdam similitudinem, ille modus quo Filius est in Patre, potest reduci ad aliquem illorum. Si enim accipiatur quantum ad unitatem essentia;, tunc Pater dicitur esse in Filio propter hoc quod essentia ejus est in Filio; unde ad illum modum reducetur, ad quem reduceretur, si essentia in Filio esse diceretur. Hoc autem est per modum quo natura communis est in aliquo supposito, et reducitur ad illum modum quo genus est in specie, quamvis in divinis non sit genus et species. Si autem accipiatur quantum ad relationem , tunc reducitur ad illum modum quo aliquid est in aliquo sicut in principio movente et efficiente. Quamvis enim (a) Pater non sit principium efficiens Filii, tamen est originans ipsum ; unde Filius est in Patre sicut originatum in originante, et e converso Pater est in Filio sicut originans in originato. Et adhuc magis proprie dicitur in divinis Filius in Patre, etiam ex parte relationis, quam in humanis; quia Filius ex ipsa relatione est persona subsistens; sua enim relatio est sua personalitas, quod in aliis rebus non contingit. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod sanctus Doctor non assimilat illum modum quo personae sunt in se invicem secundum esse verum reale, illi modo quo aliquid est in alio ut in efficiente principio, sed solum illi modo quo sunt in se invicem secundum relationem. Illo modo autem non sunt in se invicem secundum esse, sed secundum intellectum, ut ipse ibidem dicit, in responsione ad 2"". Etiamsi assimilaret illum modum inexsistentia^ personarum modo quo aliquid est in suo principio, non esset magnum peccatum ; quia modus quo principiatum per actum intellectus aut voluntatis est in principiante, non est modus infimus nec improprius, sed valde proprius; non enim verbum improprie est in dicente, sed nec amor in amante, immo valde proprie. Ad secundum dicitur quod, licet principium non sit in principiato secundum esse, est tamen in eo secundum intellectum, eo modo quo relativa sunt in se invicem. Isto modo autem personae sunt in se invicem, scilicet secundum intellectum, reciproce. Ad tertium dico quod aliquid est in Verbo tripliciter, quantum ad propositum spectat : primo modo, sicut repraesentatum in suo repraesentante; secundo modo, sicut cointellectum cum intellecto; tertio modo, sicut duo supposita ejusdem naturae secundum numerum. Primo modo, tota mundi forma est in Verbo, modo quo Paler est in eo, secundum quamdam tamen analogiam, quia Pater adaequat suum Verbum quod eum repraesentat, non autem creaturae; sed secundo vel tertio modis, creaturos non sunt in Verbo modo quo Pater. Sciendum etiam quod sanctus Doctor non intendit illis tribus viis ostendere inexsistcntiam personae in persona secundum esse, sed solum secundum primum vel tertium. Ex quo patet quod arguens false exponit eum. II. Ad argumenta Henrici et Warronis.

Ad primuni Henrici, dicitur quod concludit quod una persona sit in alia secundum esse ratione essentiae, sed non concludit quin una persona sit in alia ratione relationis secundum intellectum ; quia isto modo aliquid esse continens et contentum, non est per se primo continere et contineri, quia non unico modo continet secundum se totum ; nam essentia est ratio continentiae secundum esse, et relatio est ratio continentias secundum intellectum. Verumtamen modus loquendi est satis improprius : quia talis continentia improprie sumitur; similiter, iYi divinis non est pars. Verumtamen non est inconveniens aliquid esse primo et per se continens et contentum respectu ejusdem, accipiendo contineri pro esse in alio, et continere pro eo quod est habere aliud in se; et hoc, si sit ibi diversus modus continentiae; nam forma lapidis continet suam materiam primo et per se, et tamen, cum hoc, primo et per se est in illa materia. Ita in proposito : persona Filii primo et per se est in Patre sicut verbum in dicente, et persona Patris primo et per se est in Filio sicut originans in originato, et sicut res dicta per verbum est in verbo suo ; et proportionaliter dicendum est de Spiritu Sancto. Unde Pater triplici modo est in Filio, scilicet : ratione essentiae, ratione relationis, et ratione totius personae; et econtra. Et similiter de Spiritu Sancto : tertio modo est primo et per se continens et contentum, sed non primo, nec secundo modo. Ad secundum, patet per idem. Nam, licet Pater sit in Filio ratione paternitatis et ratione essentias, non tamen per se primo est in Filio; quia, licet ratione cujuslibet quod est in eo sit in Filio, tamen alio modo est in Filio secundum hoc, et alio modo secundum illud, ita quod respectu nullius ^exsistentiae est ibi primitas vel perseitas adaequata, quod oporteret ad hoc quod primo esset in Filio. Verumtamen, dato quod aeque primo paternitas esset in Filio sicut divinitas, non sequitur quod Filius esset formaliter Pater, sicut est formaliter Deus; sed est ibi in argumento mutatio de modo primitatis ad modum formalitatis, et ideo est (a) fallacia figurae dictionis.

Similiter, ille modus loquendi de ambitu et continentia, improprius est ; nec debet admitti nisi ad bonum sensum, scilicet quod Pater est in Filio per identitatem naturae. Illo modo autem exsistens in alio, non oportet quod ambiat aut excedatur ab illo in quo est, sed quod ejus natura sit communior utroque, scilicet tam illo qui inest quam illo in quo est.

Similiter, non est simile de esse ab alio et esse in alio ; quia esse in alio potest dupliciter vel tripliciter contingere, esse autem ab alio non. Non enim est possibile quod aliquid uno et eodem modo sit ab alio, et econtra. Tamen sicut est possibile aliquid esse causam alterius primo et per se, et econtra, in diversis generibus causarum ; ita est possibile idem esse in alio primo et per se, et econtra; quidquid sit in proposito, de quo dico sicut dicit conclusio et solutio praecedens. III. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi, dicitur quod major non semper habet veritatem, nisi de inexsistentia locali vel partiali; nam totum est in partibus, et forma in materia, et genus in . - QUAESTIO I. iSO Ad primum istorum argumentorum primo loco inductarum, necatur consequentia. Ille enim modus arguendi non valet, nec aliud concludit, nisi quod essentia alio modo est in Patre quam Filius; quod conceditur. Sed ex hoc non sequitur quin essentia Filii sit ei ratio essendi in Patre; sicut corpus meum est mihi ratio quod sim in loco dimensive, et tamen aliter sum ego in loco quam corpus meum, quia ego sicut suhsistens in suhsistente, corpus autem meum non sic. Et infinita alia exempla possunt dari, per quae patet consequentiam primi argumenti nullam esse. Ad secundum dico quod consequentia illa non est similis nostroe consequentia?. Quia, ut dicit sanctus Doctor, 1. Scntent., dist. 19, q. 3, art. 2, ad 3" , ista praepositio in dicit aliquam relationem, vel realem, cum dicitur Pater esse in Filio, vel rationis, cum dicitur : essentia est in Patre; ita quod dicit semper aliquam distinctionem rei vel rationis, qualis non est Filii ad seipsum. Et ideo non conceditur quod Filius sit in Filio, proprie loquendo; sed conceditur quod essentia est in Patre, et una persona in alia. Conceditur etiam quod paternitas est in Patre; et tamen non conceditur quod Pater sit in Patre, vel paternitas in paternitate. Ad hoc enim quod aliquis sit in aliquo, requiritur saltem distinctio rationis, ut dicit sanctus Thomas, 1. Saltent., dist. 33, q. 1, art. 3, ad l . Oportet enim cum dicitur aliquid esse in aliquo, quod vel sint realiter diptincta, vel saltem secundum rationem, sic quod unum significetur ut forma, aliud vero ut habens formam , sicut Deus et divinitas, Pater et paternitas, ita quod illud quod significatur ut forma, potest dici esse in eo quod significatur ut habens illam, et non econtra, ut divinitas est in Deo, et non econtra; vel unum significetur ut natura, et aliud ut suppositum nalurae, ut Pater et divinitas, vel persona et essentia, et tunc illud quod significatur ut natura, potest dici esse in eo quod significatur ut suppositum illius, et non econtra; vel unum significetur ut praeexsistens alteri secundum intellectum, sicut se habent paternitas et essentia et hujusmodi. Ex quo patet quod non est simile de illis duabus consequentiis, scilicet nostra et sua. Ad tertium, patet per idem. Licet enim essentia dicatur esse in Filio, quia sunt idem secundum rem, sed differunt ratione, ut natura et suppositum, modo natura dicitur esse in supposito et non econtra; et ideo prima consequentia est bona, quia antecedens includit omnia quae sufficiunt ad hoc quod aliquid sit in aliquo, eo modo quo designatur in consequente, scilicet Filius est in Patre; sed in secunda consequentia non. Supposito enim quod Pater et Filius sint realiter distincti, et quod essentia unius sit in alio, sequitur quod unus sit in alio; sed quia Filius et essentia nec distinguuntur realiter, nec illo modo quo distinguuntur ratione potest reciproce dici quod unum sit in alio et econtra, ideo non sequitur. Ad argumenta secundo loco inducta, dicitur quod sanctus Doctor, ex parte relationis, non intendit probare quod una persona sit in alia secundum esse, sed secundum intellectum. Unde ipse dicit, 1. Sententiarum, prasenti distinctione, q. 3, art. 2, ad 2" , quod " una persona dicitur esse in alia, vel quantum ad esse, vel quantum ad intellectum relationum, quia in una intelligitur alia ".

Haec ille.

Ex quo patet quod dixi. Nec intelligit, quod de natura relationis sit quod dum una intelligitur, quod intelligatur habere in se aliam, vel quod alia sit in alia; sed pro tanto unaTelatio est in sua opposita secundum intellectum, ad hunc sensum quod in ratione unius includitur alia, et in consideratione unius includitur consideratio suae oppositae. Et sic patet quod illa quatuor argumenta procedunt ex falso intellectu; quia non capit quid est dictu, aliquid esse in alio secundum intellectum aut secundum rationem. Ad argumenta tertio loco facta, nunc dicitur; et Ad primum quidem, dico quod licet ille modus essendi in aliquo sit improprius, non tamen est inconveniens quod inter illum et inter modum quo una persona est in alia, sit aliqua similitudo tenuis et modica, non quoad illud quod imperfectionis est, ut puta quod principiatum essentialiter distinguatur a suo principio, sed quoad illud quod est perfectionis, secundum quod principiatum est simile in forma suo principio, ita quod habet formam hujus rationis secundum univocationem, vel saltem secundum analogiam. Sciendum tamen quod, secundum sanctum Thomam, 1. Senteni., ubi supra, ad l , modus quo una persona est in alia secundum esse, non reducitur ad illum modum essendi in quo principiatum est in principio, sed ad illum quo genus est in sua specie; sed modus quo una persona est in alia secundum intellectum, reducitur ad illum modum quo aliquid est in alio sicut in suo principio. Dicit enim sic : " Stricte, inquit, accipiendo, non omnes modi quibus aliquid est in aliquo, continentur in illis octo, nisi per quamdam similitudinem vel reductionem ; sicut esse in tempore reducitur ad illum modum quo aliquid dicitur esse in loco, quia utrumque est sicut mensuratum in mensura. Sic etiam, per quamdam similitudinem, ille modus quo Filius est in Patre, potest reduci ad aliquem illorum. Si enim accipiatur quantum ad unitatem essentia?, tunc Pater dicitur esse in Filio propter hoc quod essentia ejus est in Filio; unde ad illum modum reducetur, ad quem reduceretur, si essentia in Filio esse diceretur. Hoc autem est per modum quo natura communis est in aliquo supposito, et reducitur ad illum modum quo genus est in specie, quamvis in divinis non sit genus et species. Si autem accipiatur quantum ad relationem, tunc reducitur ad illum modum quo aliquid est in aliquo sicut in principio movente et efficiente. Quamvis enim (a) Pater non sit principium efficiens Filii, tamen est originans ipsum ; unde Filius est in Patre sicut originatum in originante, et e converso Pater est in Filio sicut originans in originato. Et adhuc magis proprie dicitur in divinis Filius in Patre, etiam ex parte relationis, quam in humanis; quia Filius ex ipsa relatione est persona subsistens; sua enim relatio est sua personalitas, quod in aliis rebus non contingit. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod sanctus Doctor non assimilat illum modum quo personae sunt in se invicem secundum esse verum reale, illi modo quo aliquid est in alio ut in efficiente principio, sed solum illi modo quo sunt in se invicem secundum relationem. Illo modo autem non sunt in se invicem secundum esse, sed secundum intellectum, ut ipse ibidem dicit, in responsione ad 2 ". Etiamsi assimilaret illum modum inexsistentia: personarum modo quo aliquid est in suo principio, non esset magnum peccalum ; quia modus quo principiatum per actum intellectus aut voluntatis est in principiante, non est modus infimus nec improprius, sed valde proprius; non enim verbum improprie est in dicente, sed nec amor in amante, immo valde proprie. Ad secundum dicitur quod, licet principium non sit in principiato secundum esse, est tamen in eo secundum intellectum, eo modo quo relativa sunt in se invicem. Isto modo autem personae sunt in se invicem, scilicet secundum intellectum, reciproce. Ad tertium dico quod aliquid est in Verbo tripliciter, quantum ad propositum spectat : primo modo, sicut repraesentatum in suo repraesentante; secundo modo, sicut cointellectum cum intellecto; tertio modo, sicut duo supposita ejusdem naturae secundum numerum. Primo modo, tota mundi forma est in Verbo, modo quo Pater est in eo, secundum quamdam tamen analogiam, quia Pater adaequat suum Verbum quod eum repraesentat, non autem creatura;; sed secundo vel tertio modis, creaturae non sunt in Verbo modo quo Pater. Sciendum etiam quod sanctus Doctor non intendit illis tribus viis ostendere inexsistentiam personae in persona secundum esse, sed solum secundum primum vel tertium. Ex quo patet quod arguens false exponit eum. II. Ad argumenta Henrici et Warronis.

Ad primum Henrici, dicitur quod concludit quod una persona sit in alia secundum esse ratione essentiae, sed non concludit quin una persona sit in alia ratione relationis secundum intellectum; quia isto modo aliquid esse continens et contentum, non est per se primo continere et contineri, quia non unico modo continet secundum se totum ; nam essentia est ratio continentiae secundum esse, et relatio est ratio continentiae secundum intellectum. Verumtamen modus loquendi est satis improprius : quia talis continentia improprie sumitur; similiter, iln divinis non est pars. Verumtamen non est inconveniens aliquid esse primo et per se conlinens et contentum respectu ejusdem, accipiendo contineri pro esse in alio, et continere pro eo quod est habere aliud in se; et hoc, si sit ibi diversus modus continentiae; nam forma lapidis continet suani materiam primo et per se, et tamen, cum hoc, primo et per se est in illa materia. Ita in proposito : persona Filii primo et per se est in Patre sicut verbum in dicente, et persona Patris primo et per se est in Filio sicut originans in originato, et sicut res dicta per verbum est in verbo suo ; et proportionaliter dicendum est de Spiritu Sancto. Unde Pater triplici modo est in Filio, scilicet : ratione essentiae, ratione relationis, et ratione totius personae; et econtra. Et similiter de Spiritu Sancto : tertio modo est primo et per se continens et contentum, sed non primo, nec secundo modo. Ad secundum, patet per idem. Nam, licet Pater sit in Filio ratione paternitatis et ratione essentiae, non tamen per se primo est in Filio; quia, licet ratione cujuslibet quod est in eo sit in Filio, tamen alio modo est in Filio secundum hoc, et alio modo secundum illud, ita quod respectu nullius inexsistentia est ibi primitas vel perseitas adaequata, quod oporteret ad hoc quod primo esset in Filio. Verumtamen, dato quod aeque primo paternitas esset in Filio sicut divinitas, non sequitur quod Filius esset formaliter Pater, sicut est formaliter Deus; sed est ibi in argumento mutatio de modo primitatis ad modum formalitatis, et ideo est (a) fallacia figurae dictionis.

Similiter, ille modus loquendi de ambitu et continentia, improprius est ; nec debet admitti nisi ad bonum sensum, scilicet quod Pater est in Filio per identitatem naturae. Illo modo autem exsistens in alio, non oportet quod ambiat aut excedatur ab illo in quo est, sed quod ejus natura sit communior utroque, scilicet tam illo qui inest quam illo in quo est.

Similiter, non est simile de esse ab alio et esse in alio ; quia esse in alio potest dupliciter vel tripliciter contingere, esse autem ab alio non. Non enim est possibile quod aliquid uno et eodem modo sit ab alio, et econtra. Tamen sicut est possibile aliquid esse causam alterius primo et per se, et econtra, in diversis generibus causarum ; ita est possibile idem esse in alio primo et per se, et econtra; quidquid sit in proposito, de quo dico sicut dicit conclusio et solutio praecedens. III. Ad argumenta Durandi.

Ad primum Durandi, dicitur quod major non semper habet veritatem, nisi de inexsistentia locali vel partiali; nam totum est in partibus, et forma in materia, et genus in specie, ubi tamen regula illa fallit (a), praesertim ubi est inexsistentia propter identitatem; unde essentia est in Filio, a quo tamen non exceditur. Fallit consimiliter in proposito, in modo inexsistendi quo verbum est in dicente. Ad secundum dico quod loquendo de esse in secundum intellectum, major est falsa in relative oppositis; illo modo autem dicimus relationem esse rationem inexsistente. Ad tertium dicitur eodem modo, quod procedit de inexsistentia secundum rem; et de illa non dicimus relationem esse causam inexsistentia?. IV. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti, negatur major. Est enim possibile talem proprietatem convenire personis, licet alio modo; sicut esse in loco convenit corpori quia est quantum, et tamen, licet anima non sit quanta, ipsa est in loco ratione corporis, licet alio modo quam corpus. Nec valet probatio ibi facta. Non enim oportet proprietates suppositi ita convenire naturae, sicut econtra : sicut Socrates est unius speciei cum Platone, ratione naturae humanae quae est una secundum speciem propter suam communitatem; nec tamen natura humana dicitur subsistere sicut Socrates. Similiter, concessa illa similitudine, dico quod sicut in proposito aliqua proprietas conveniens essentiae ut communicabilis convenit suppositis, licet non eodem modo, quia essentia est in personis sicut, natura in supposito proprio, persona autem ratione essentiae non est illo modo in persona, sed ut consubstantiale in consubstantiali; ita ex alia parte, aliquod praedicatum dicitur de persona ut est incommunicabilis, quod tamen convenit essentiae, licet alio modo quam personae. Patet : nam hoc praedicatum, persona, dicitur de Patre ut est incommunicabilis; ettamen quia Pater est persona, conceditur etiam quod essentia divina est persona, immo est tres personae. Ad secundum dicitur quod major est falsa, ut patet in exemplo dato; anima enim est in loco propter corpus, tamen non eodem modo, scilicet circumscriptive. Ad argumentum in pede quaestionis respondet sanctus Doctor, dicens, 1 p., q. 42, art. 5, ad 3 : " Dicendum, inquit, quod Pater et Filius opponuntur secundum relationem, non autem secundum essentiam ; et tamen oppositorum relative unum est in altero, ut dictum est. "

Haec ille. Et sic finitur quaestio. QUAESTIO II. UTRUM TRES PERSONAE SINT PENITUS AEQUALES TERUM circa eamdem distinctionem quaeritur : Utrum tres personae, sint penitus aequales. Et arguitur quod non. Impossibile est plura alterius rationis esse in eodem gradu perfectionis; sed divinae persona? sunt alterius rationis, cum proprietates quibus distinguuntur et constituuntur sint alterius rationis, ut patet; ergo impossibile est quod sint in eodem gradu perfectionis. In oppositum arguitur sic. Nam dicit Athanasius, in Symbolo, quod personae sunt coaeternae et co-aequales.