ARTICULUS I.

VIDETUR DE QUAESTTO A, - CONCLUSIONES Quantum ad primum, sit Prima conclusio .: Quod ista propositio : Pater et Filius diligunt se (a) Spiritu Sancto, est vera, et nihilominus est propria. Probatur ista conclusio, pro prima parte, per sanctum Thomam, 1. Sentent., dist. 32, q. 1, art. 1, ex hoc quod tam Augustinus quam alii Sancti, communiter tali locutione utuntur; unde eam negare praesumptuosum videtur.

Pro secunda parte, probatur per eumdem, ibidem : Si enim ista esset impropria, et deberet exponi ad hunc sensum quod Pater et Filius diligunt se Spiritu Sancto, id est, amore essentiali qui appropriatur Spiritui Sancto, eadem ratione Pater diceretur bonus Spiritu Sancto, et sapiens,Filio ; quod tamen non conceditur. Secunda conclusio est quod, cum dicitur : Pater et Filius diligunt se Spiritu Sancto, Ille ablativus, Spiritu Sancto, non solum construitur In habitudine signi, ut sit sensus : Pater et Filius diligunt se Spiritu Sancto, id est, Spiritus San- (x) se. - Om. Pr. etus est signum quod Pater et Filius se diligunt. Istam conclusionem probat ipse, ibidem, sic : a quia etiam amor creatus, est signum dilectionis qua Pater et Filius se diligunt; sed tamen non ideo dicitur quod diligant amore creato. " Tertia conclusio est quod ille ablativus, non sufficit dicere quod sit resolvendus in praepositionem, ut sit sensus : Pater diligit Filium Spiritu Sancto, id est, per Spiritum Sanctum, ita quod ly per designet subauctoritatem in Spiritu Sancio, et auctoritatem in Patre et Filio. Istam probat sic, ibidem : quia a per praepositionem per (oe) designatur habitudo causae in causali cui adjungitur, quamvis non respectu operantis, sed respectu operati. Filius enim habet causalitatem respectu creaturae (6), quamvis non sit principium operationis in Patre; et ideo dicitur quod Pater operatur per Filium. Sed cum dicitur : Pater diligit Filium per Spiritum Sanctum, non denotatur aliquis effectus in creatura, nec aliquid cujus sit Spiritus Sanctus principium ; et ideo non est similis ratio dicendi ". Quarta conclusio est quod ille ablativus non construitur in habitudine formae, ita quod sit sensus quod Pater et Filius diligunt formaliter amore qui est Spiritus Sanctus, Istam probat sic, ibidem : " A forma, inquit, non denominatur aliquid, nisi inhaereat; et ita, cum Spiritus Sanctus non se habeat ad Patrem ut inhaerens, sed ut per se subsistens, non potest esse quod sit sicut forma eliciens actum dilectionis. Et praeterea, forma habet rationem principii, respectu ejus cujus est forma, quaecumque forma sit, vel quantum ad esse substantiale, vel quantum ad esse accidentale et operationem consequentem ; et ita Spiritus Sanctus esset principium alicujus in Patre; quod falsum est. " Quinta conclusio est quod ille ablativus construitur in habitudine quasi effectus formalis, ut dicatur effectus largo modo, omne quod a principio est, quia proprie In divinis non est efficiens et effectus; et formale dicatur, quod habet actum formw in denominando. Et est sensus quod a Patre et Filio procedit amor qui est Spiritus Sanctus, quo se diligunt. " Ad cujus explanationem, considerandum, inquit. quod secundum diversam generis naturam, diver-susest modus denominationis. Quaedam enim ger era, secundum rationem suam, signarant ut inhiiTi ns, sicut qualitas, et quantitas, et hujusmodi; et in talibus non fit denominatio nisi per formam inhaerentem, quae est principium secundum aliquod esse substantiale aut accidentale. Quaedam autem significant, secundum rationem suam, ut ab alio exiens, et non ut inhaerens ; sicut praecipue patet in actione. Actio enim, secundum quod est actio, significatur ut ab agente. Unde in genere actionis, denominatur agens per id quod est ab eo, et non quod est principium ejus; sicut cum dicitur actione agens; nec tamen actio esl principium agentis, sed e converso. Et si, per impossibile, poneretur esse aliquam actionem quae non esset accidens, non esset inhaerens, et tamen denominaret agentem ; et tunc agens denominaretur per id quod ab eo esset, et non esset in eo ut inhaerens. Sed quia cujuslibet actionis principium est aliqua forma mlucrens, ideo aliquid potest dici agens duobus modis : vel ipsa actione, quae denominat agentem, sed non est principium ejus; vel forma, quae est principium actionis in agente, et secundum quid principium agentis; sicut dicimus ignem moveri sursum motu proprio et levitate. " His visis, patet faciliter qualiter concedendum sit quod dicium est, et quid sit quod dubitationem induxit. Diligere enim, in divinis, potest dici essentialiter, secundum quod non importat processionem, nisi secundum rationem ; et notionaliter, secundum quod importat processionem realem amoris ab amante. Et ab utroque modo invenitur amor dupliciter dici : scilicet ut qualitas, prout amor significat habitum amantis; et ut est operatio, prout amor significat actum vel passionem amantis in amatum vel ab amante. Si igitur diligere sumatur essentialiter, cum dicitur : Pater diligit Filium, dicetur diligere denominative amore qui est actus essentialis, et sicut principio illius actus, ipsa charitate, quae est divina substantia. Si autem sumatur notionaliter, tunc, si (ex) amor significat formam quae est principium hujus actus (6), dicetur Pater diligere Filium ipsa proprietate quae est principium processionis Spiritus Sancti, sicut paternitas est principium generationis Filii. Si autem amor nominet ipsam actionem procedentem, sic Pater dicitur Filium diligere amore qui est Spiritus Sanctus; licet hoc non adeo contineat veritatem. Et similiter in aliis nominibus quae significant per modum operationis, ut (y) Verbum ; et ideo dicitur quod Pater dicit Verbo suo. "

Haec ille. Et ibidem, ad 2" , dicit : " Amor personalis non LIBRI I. SEN se habet ad Patrem diligentem, ut principium dilectionis, sed magis ut actus denominans; et ideo non construitur in habitudine alicujus principii, nec in habitudine formae, in quantum forma est principium, sed solum in quantum forma est denominans; ut cum dicitur : Iste est agens actione. " Item, ad 3 , sic ait : " Diligere, inquit, in dicta propositione, scilicet Pater diligit Filium Spiritu Sancto, non dicit actum essentialem, sed notionalem. Sciendum tamen quod in actu notionali, qui est diligere, duo intelliguntur, scilicet actus ipse, et exitus actus ab agente; et ipse actus est persona Spiritus Sancti; sed emanatio actus ab agente, est proprie notio, sive actus notionalis; et ideo etiam persona Spiritus Sancti non significatur per actum designatum verbo, quia verbum significat actum ut egredientem ab agente, sed significatur per actum designatum nomine quod significat actum-absolute, ut amor vel dilectio. Diligere autem proprie dicit notionem, quia diligere idem est quod amorem emittere. Unde in verbo diligendi importatur, et ipse actus, qui est persona, ratione cujus secundum actum illum Pater denominatur diligens amore, qui est persona Spiritus Sancti; et importat emissionem actus, ratione cujus est notionale. Sed hoc verbum, spirat, significat ipsam emissionem actus, et non actum emissum; et ideo Pater non dicitur spirans Spiritu Sancto, sed actu, vel proprietate spirationis. Et simile est de generatione : quia generatio dicit emissionem geniti, unde non dicitur quod Pater generat Verbo; sed dicere dicit emissionem Verbi et Verbum emissum, et ideo dicitur quod dicit Verbo. Verbum autem nominat id quod emissum est, et non emissionem; et ideo Verbum est personale, sicut et Amor; et diligere et dicere, notionale. "

Haec ille. Item, art. 2, ad 4" , dicit : " Si diligere dicat actum notionalem, tunc in hoc verbo, diligere, importatur quasi duplex actus, scilicet ipse actus amoris qui significat personam Spiritus Sancti, et emissio (a) amoris. Unde diligere notionaliter sumptum nihil aliud est quam spirare amorem ; per spirare enim significatur ipsa emissio, sed per amorem persona Spiritus Sancti. " - Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, 1 p., q. 37, art. 2 : " Sciendum, inquit, quod res communiter denominatur a suis formis, sicut album ab albedine, et homo ab humanitate. Omne enim illud a quo aliquid denominatur, quantum ad hoc habet rationem formae, vel habitudinem formae; ut si dicatur : Iste indutus est vestimento, iste ablativus construitur in habitudine causae formalis, quamvis non sit forma. Contingit autem aliquid denominati per illud quod ab eo procedit, non solum sicut agens actione, sed etiam, sicut termino actionis, qui est effectus, quando iste effectus in intellectu actionis includitur. Dicimus enim quod ignis est calefaciens calefactione, quamvis calefactio non sit calor, qui est forma ignis, sed actio ab igne procedens; et dicimus quod arbor est florens floribus, quamvis flores non sint forma arboris, sed quidam effectus ab arbore procedentes. Secundum hoc ergo dicendum quod diligere, in divinis, sumitur essentialiter et notionaliter. Secundum quod essentialiter sumitur, sic Pater et Filius non diligunt se Spiritu Sancto, sed essentia sua. Unde Augustinus, in 15. de Trinitate (cap. 7) : Quis audet dicere Patrem nec se, nec Filium, nec Spiritum Sanctum diligere, nisi per Spiritum Sanctum ? Secundum vero quod notionaliter sumitur, sic diligere nihil aliud est quam spirare amorem; sicut dicere est producere verbum, et florere est producere florem. Sicut igitur dicitur arbor florere floribus, ita dicitur Pater diligens Spiritu Sancto, vel dicens Verbo, se et creaturam ; et Pater et Filius dicuntur diligentes Spiritu, vel amore procedente, se et nos. "

Haec ille. Et ibidem, ad secundum argumentum, sic ait : (c Quandocumque in intellectu alicujus actionis importatur determinatus effectus, potest denominari (a) principium actionis et ab actione et ab effectu; sicut possumus dicere quod arbor est florens floritione et floribus. Sed quando in actione non includitur determinatus effectus, tunc non potest principium actionis denominari ab effectu, sed solum ab actione. Non enim dicimus quod arbor producat florem flore, sed productione floris. In hoc igitur quod dico, spirat vel generat, importatur actus notionalis tantum. Unde non possumus dicere quod Pater spiret Spiritu Sancto, vel generet Filio. Possumus autem dicere quod Pater dicit Verbo, tanquam procedente persona, et dicit dictione, tanquam actu notionali; quia dicere importat determinatam personam procedentem, cum dicere sit producere verbum. Et similiter diligere, prout notionaliter sumitur, est producere amorem ; et ideo potest dici quod Pater diligit Filium Spiritu Sancto, tanquam persona procedente, et ipsa dilectione, tanquam actu notionali. "

Haec ille. Sexta conclusio est quod Pater diligit se Spiritu Sancto. Istam conclusionem probat prolixe Sanctus Thomas, 1. Sentent., ubi supra (dist. 32, q. 1). Unde, art. 2, sic dicit : " Cum dicitur quod Pater diligit se (6) Spiritu Sancto, potest intelligi de dilectione essentiali vel notionali. Si de dilectione essentiali, sic, nec se, nec Filium diligit Spiritu Sancto, sed charitate essentiali, et operatione essentiali. Si autem intelligatur de notionali, sic, sicut Filium, ita se Spiritu Sancto amat; quia diligere, notionaliter sumptum, nihil aliud dicit quam esse principium amoris personalis, qui est Spiritus Sanctus; quia (a) amor qui (6) significatur per modum operationis, denominat Patrem a quo est, ut Pater (7) dicatur Spiritu Sancto diligere. Et cum tota ratio dilectionis quaeest in Filio, sit in Patre, et econtra, ex neutra parte potest impediri quin Pater Spiritu Sancto seipsum diligat, scilicet nec ex parte spirantis amorem, nec ex parte diligibilis; quia ex una parte Pater est sufficiens principium Spiritus Sancti, et ex alia parte sufficiens ratio diligibilitatis in ipso est. Unde, sicut Pater Filium Spiritu Sancto diligit, ita seipsum et Spiritum Sanctum diligit Spiritu Sancto. "

Haec ille. Et ibidem, ad primum, dicit : " Cum omnis actus notionalis importet rationem principii, quantum ad originem divinae personae, hoc contingit dupliciter. Aut quandoque designatur ratio principii respectu ejus in quod terminatur actus notionalis, ut cum dicitur : Pater generat Filium; generare enim importat habitudinem principii respectu geniti; et in talibus non potest fieri reciprocatio, ut dicatur quod Pater generat se, quia nulla persona est principium suiipsius. Quandoque autem habitudo principii non importatur respectu ejus in quod transit actus, ut patet cum dicitur: Pater dat essentiam Filio; non enim significatur Pater esse principium dati, quod est essentia, sed ejus cui datur. Et similiter est in hoc verbo, diligere, quod importat habitudinem principii, non diligentis ad dilectum in quod transit actus, sed diligentis ad amorem, qui importatur in verbo, diligit. Et ideo in talibus potest esse reciprocatio. Et hoc contingit, quia verbum, diligere, non tantum importat emissionem, sed ipsum amorem emissum. Unde, si accipiatur separatim id quod ad originem pertinet, non erit conversio; non enim potest dici quod Pater spiret se. "

Haec ille. Septima conclusio est quod Pater diligit creaturas Spiritu Sancto. Istam probat, ibidem, art. 3, dicens : a Processio, inquit, divinarum personarum est quaedam origo processionis creaturarum, cum omne quod est primum in aliquo genere, sit causa eorum quae sunt post; sed tamen efficientia creaturarum essentiae communi attribuitur. Unde sciendum est quod, cum dicitur quod Pater et Filius diligunt nos Spiritu Sancto, hoc verbum, diligere, potest sumi essentialiter et notionaliter; et utroque modo est vera locutio. Si enim sumatur essentialiter, tunc in verbo dilectionis designabitur efficientia totius Trinitatis, et in ablativo designante personam Spiritus Sancti, designabitur ratio efficientiae, non ex parte efficientis, sed ex parte effectorum, quorum ratio et origo est processio Spiritus Sancti, sicut et Verbum. Quamvis Verbum sit proprie ratio creaturarum, secundum quod exeunt a Deo per modum intellectus; unde dicitur quod Pater dicit omnia Verbo vel arte sua. Sed Spiritus Sanctus est ratio earum, prout exeunt ab eo per libertatem voluntatis; et ideo dicitur proprie diligere creaturam Spiritu Sancto; et non Verbo. Si autem sumatur notionaliter, tunc etiam vera est locutio, sed habet aliam rationem veritatis, quia verbum dilectionis non importabit ex principali intentione habitudinem efficientiae (a) respectu creaturae, sed principaliter denominabit rationem hujus efficientiae ex parte effectorum, et consequenter dabit intelligere habitudinem efficientiae ; et tunc sensus est : Pater diligit creaturam Spiritu Sancto (6), id est, spirat Amorem personalem, qui est ratio omnis liberalis collationis a Deo factae creaturae. " Et ibidem, ad 2"", dicit: " Sicut in egressu artificiatorum ab artifice est considerare duplicem processum, scilicet ipsius artis ab artifice, quam de corde suo adinvenit, et secundo processum artificiatorum ab ipsa arte inventa; ita et in processu voluntatis est duo considerare, scilicet exitum amoris ab amante, et secundo exitum ipsius rei datae per amorem ab amante. Unde, quantum ad primum exitum, se habet Spiritus Sanctus in comparatione Dei ad creaturam ut effectus, sive quod est de principio, sicut et Verbum; sed quantum ad secundum exitum, utrumque se habet ut principium, scilicet Verbum et Amor, sed creatura ut effectus, j

Haec ille. Sciendum tamen quod, i p., q. 37, art. 2, adS^, aliter probat istas duas conclusiones, scilicet sextam et septimam. Ait enim sic : " Pater non solum Filium, sed etiam se et nos diligit Spiritu Sancto; quia diligere, secundum quod notionaliter sumitur, non solum importat productionem divinae personae, sed etiam personam productam per modum amoris, qui habet habitudinem ad rem dilectam. Unde, sicut Pater dicit se et omnem creaturam Verbo quod genuit, in quantum Verbum genitum sufficienter repraesentat Patrem et omnem creaturam ; ita diligit se et omnem creaturam Spiritu Sancto, in quantum Spiritus Sanctus procedit ut amor bonitatis primae, secundum quam Pater amat se et omnem creaturam. Et sic etiam patet quod respectus importatur ad creaturam in Verbo et in Amore procedente quasi secundario, in quantum scilicet veritas et bonitas divina est principium intelligendi et amandi omnem creaturam. "

Haec ille. Octava conclusio est quod Ista : Spiritus Sanctus diligit se Spiritu Sancio, uno modo est vera, et alio modo non. Istam ponit, 1. Scnlcnt., ubi supra, art. 2, ad 4"", ubi sic ait : " Cum, inquit, dicitur : Sanctus Spiritus diligit se (a) Spiritu Sancto, si intelligatur de dilectione essentiali, expresse verum est; sicut enim seipso Deus est (6), ita seipso essentialiter diligens est. Si autem intelligatur de dilectione notionali, tunc in hoc verbo, diligere, importatur cpjasi duplex actus, scilicet ipse actus amoris qui significat personam Spiritns Sancti, et emissio (y) amoris. Unde diligere notionaliter sumptum, nihil aliud est quam spirare amorem; per spirare enim significatur ipsa emissio, sed per amorem persona Spiritus Sancti; ac si diceretur generare Filium. Unde, sicut Filio non competit generare Filium, ita nec Spiritui Sancto spirare amorem; nec ex hoc aliquid imperfectionis in Spiritu Sancto vel Filio derelinquitur. Et ideo, secundum hunc sensum, non conceditur quod Spiritus Sanctus notionaliter diligat. Si autem ab intellectu hujus verbi, diligit, separetur actus originis per quem efficitur notionale, et remaneat (i) tantum illud quod est personale, scilicet ipse amor, sic Spiritui Sancto conveniret; quia ipse procedit ut operatio subsistens. Unde ipsa operatio est operans; et, secundum hoc. Spiritus Sanctus etiam seipso diligeret Filium, vel Patrem, aut seipsum; et tunc diligere non importaret emissionem amoris a Spiritu Sancto realem, sed tantum secundum rationem. Unde, secundum hoc, diligere non importaret aliquid notionale, sed tantum personam alio modo significatam. Unde hoc verbum, diligere, potest sumi tripliciter. Aut secundum quod dicit essentiam tantum; et tunc dicit exitum secundum rationem operationis essentialis, quae est ipsa essentia, ab essentia divina; et sic Pater diligit (s), et similiter Filius et Spiritus Sanctus. Aut secundum quod nominat tantum personam Spiritus Sancti; et sic non dicit etiam exitum, nisi secundum rationem: unde secundum hoc, tantum convenit Spiritui Sancto diligere; sed iste modus inconsuetus est. Aut dicit realem exitum; et tunc simul importat notionem activam et personam Spiritus Sancti; et tunc non convenit nisi Patri et Filio, j

Haec ille. -Consimilem distinctionem trimembrem de amore ponit, dist. 10, q. 1, art. 1, ad 4 , quam recitavi supra, dist. 18, in responsione primi contra conclusionem tertiam. B. - OBIECTIONES CONTRA QUINTAM ET SEQUENTES CONCLUSIONES Argumenta Aureoli.

- Sed contra praedicta arguit Aureolus (dist. 32, q. 1, art. 1). Et primo contra quintam conclusionem, in hoc quod dicit illum ablativum construi in habitudine effectus formalis, ut cum dicitur : homo est indutus vestimento. Primo sic. Manifestum, inquit, est quod flos non se habet ad florere, sicut effectus formalis ad causam, immo potius econtra; nec vestimentum est effectus formalis, quin potius esse vestitum (a), quod est de praedicamento habitus, est (6) effectus formalis indumenti, cum supra dictum sit quod habitus significat aliquid quod intellectus concipit derelinqui circa habituatum. Sed, secundum istos, inquit arguens, construitur ablativus in habitudine effectus formalis. Ergo causa formalis construitur in habitudine effectus formalis; quod dici non potest. Secundo ad idem. Spiritus Sanctus magis habet rationem effectus causae efficientis respectu Patris et Filii, quam effectus causae formalis. Ergo multo melius isti deberent dicere quod construitur ablativus in habitudine effectus causae efficientis, quam effectus formalis. Secundo loco arguit contra illud exemplum de florere et floribus. Primo sic. Florere, inquit, non est florem producere, sed florem habere; dato enim quod Deus flores arbori impressisset, nihilominus arbor diceretur florere. Sed diligere, sumptum notionaliter, est producere Spiritum Sanctum. Ergo non est similis constructio, cum dicitur quod arbor floret floribus, vel quod hortus rubet rosis, cum illa qua dicitur quod Pater et Filius diligunt se Spiritu Sancto. Secundo ad idem. Sic est de florere respectu arboris, sicut de calere respectu ignis. Sed, cum dicitur : ignis calet calore, ablativus non construitur i-tiiri verbo per modum termini productionis; non enim calor producitur per calere. Ergo nec cum dicitur : arbor floret floribus, ablativus construitur ut terminus productionis. Tertio sic. Licet verbum activum construatur cum termino in ablativo, ut cum dicitur quod sol radiat radio, vel quod ignis calefacit calore impresso illi; tamen verbum neutrum non construitur cum termino productionis, cum non habeat terminum. Non enim significat actionem productivam; sicut patet de lucere et calere. Sed florere est verbum neutrum, non activum. Ergo, cum dicitur : arbor floret floribus, ablativus non construitur ut terminus actionis. Tertio loco arguit contra hoc quod dictum est ibi- I. - QUAESTIO I. dem, quod in actu spirandi non includitur determinatio effectus, sicut in actu diligendi. Primo sic. In actu namque includi dicitur terminus, quando unum denominatur ab alio, sicut flos et florere, dilectio et diligere, et sic de similibus. Sed Spiritus et spirare, genitus et generare, dicuntur denominativa ab invicem, multo fortius quam Spiritus et diligere; nam Spiritus non dicitur a (a) diligere, sed a spirare; vel forte econtra, spirare a Spiritu. Ergo multo fortius Spiritus includitur in spirare quam in diligere, et genitus in generare. Quare multo fortius concedendum esset quod Pater et Filius spirarent Spiritu Sancto (6), vel quod Pater generet genito, quam quod diligant (y) Spiritu Sancto, si regula illa sit vera, scilicet : quando terminus productus includitur in productione, tunc terminus additur in ablativo, principio producenti, cum ipsa productione; sicut cum dicitur : arbor floret floribus. Secundo ad idem. aedificare includit in suo intellectu aedificium ; et similiter producere, productum. Sed nullus concedit quod aedificator aedificet aedificio, nec quod producens producat producto. Ergo regula non est vera. Quarto loco arguit (ibid., art. 3) contra distinctionem factam de diligere essentiali et notionali, et de amore qui in divinis potest suini essentialiter, et personaliter, et notionaliter. Primo sic. Impossibile, inquit, est duas divinitates poni in divinis, unam essentialem, et aliam personalem. Sed amor, cum sit perfectio simpliciter, non est aliud quam divinitas; immo, cum amor sit quoddam formaliter infinitum, esset in divinis multitudo eorum quae sunt formaliter infinita; quod est omnino impossibile. Ergo nullo modo poni possunt duo amores. Secundo sic. Si ponantur duo amores, unus essentialis, et alius subsistens : aut in Spiritu Sancto est solus amor subsistens, sine essentiali; aut subsistens, cum essentiali, distinctus ab eo realiter et formaliter; aut distinctus formaliter, et indistinctus realiter (o); aut subsistens, cum essentiali, omnino indistinctus ab eo, re et (s) ratione. Non potest dici primum : quia amor essentialis non esset in Spiritu Sancto; quod est erroneum. Nec secundum : quia tunc duplici realitate esset amans, scilicet amore essentiali et amore subsistenti: et tunc, cum illi sint infiniti, sequeretur quod Spiritus Sanctus esset magis infinitus quam Pater et Filius, secundum rem. Nec potest dari tertium : quia idem (a) a. - Om. Pr. (8) quam.

Ad. Pr. (y) diligant.

diligit Pr, sequitur, scilicet quod saltem secundum rationem, Spiritus Sanctus esset magis infinitus et perfectior quam Pater. Nec potest (") poni quartum : quia amor essentialis est improductus, iste vero est procedens; ille vero communis tribus, iste proprius uni personae. Ergo duplex amor in divinis poni non potest, unus essentialis, et alius subsistens. Quinto loco, probat quod nullo modo concedendum est quod aliquis amor producatur in divinis. Primo sic. Quandocumque enim aliqua sunt unum et idem secundum rem et rationem, si unum non attingitur per realem productionem, nec reliquum. Sed essentia, in divinis, est idem quod amor, secundum rem et rationem, solum connotative differens, ut supra probatum est; nec aliquis negat quin, saltem secundum rem, sint idem. Ergo non est possibile quod amor producatur, cum Concilium determinet quod essentia divina non producit, nec producitur. Secundo sic. Quamvis tota persona Spiritus Sancti producatur et dicatur producta, non tamen in ea est aliqua realitas esse capiens productive, nisi sola proprietas personalis; alioquin, si essentia, quae est in Spiritu Sancto, non solum caperet esse in eo, sed acciperet simpliciter esse, impossibile foret quod esset eadem eum essentia Patris, quae est a se, nec capit esse aliunde. Sic igitur patet quod nulla realitas quae sit in Spiritu Sancto, capit esse, nisi proprietas personalis. Sed constat quod amor infinitus non est idem quod processio, quae est proprietas personalis Spiritus Sancti. Ergo non potest catholice concedi quod in Spiritu Sancto sit aliquis amor productus. Tertio. Cum dicitur quod Spiritus Sanctus est amor productus : aut intelligitur communicatio; aut vera productio. Sed non potest primum intelligi : quia neque posset dici quod Spiritus Sanctus est essentia producta, quia per productionem sibi communicatur essentia. Et si dicatur quod prius communicatur sibi amor, quam essentia divinitatis; non valet : quia tunc per prius Spiritus Sanctus erit amor quam Deus; et ita Pater, qui per prius et ordine rationis est Deus quam amans, erit per prius, secundum rationem, quid nobilius quam Spiritus Sanctus. Nec potest dari secundum : quia tunc amor qui est in Spiritu Sancto, vere caperet esse; et cum ipse amor non pit aliud quam essentia divinitatis, sequitur quod essentia divinitatis vere produceretur; quod est erroneum. Ergo concedi non potest quod in Spiritu Sancto sit aliquis amor productus, accipiendo amorem pro actuali dilectione. C. - SOLUTIONES AD ARGUMENTA CONTRA QUINTAM ET SEQUENTES CONCLUSIONES Ad argumenta Aureoli.

Ad primum istorum , dicitur quod non vadit ad mentem sancti Doctoris. Nam sanctus Thomas non capit in hac materia effectum formalem pro effectu causae formalis (ad quam mentem currunt argumenta arguentis); sed vocat effectum formalem , effectum illum qui habet modum formae, in denominando suum principium vel suam causam, ut expresse patet, 1. Senteni., ut recitavi in quinta conclusione. Et isto modo loquendi, effectus causae efficientis potest dici effectus formalis ; aliud enim est dicere aliquid esse effectum formalem, et aliud dicere quod sit effectus causae formalis. Flos enim est effectus arboris formalis, quae tamen est causa efficiens floris; nec flos est effectus causae formalis. Et sic patet quod non arguit ad propositum.

Cum etiam dicit quod vestimentum non est effectus formalis vestitionis, conceditur. Nec enim sanctus Thomas oppositum intendit; immo dicit quod, cum dicitur: iste est indutus vestimento, ablativus construitur in habitudine causae formalis, ut allegavi. Solum igitur vult quod aliquid quod non est realiter forma alicujus, potest habere actum formae in denominando ; et exemplificavit de indumento; et ex hoc concludebat quod, sicut vestimentum dicitur formale respectu vestiti, licet non sit forma vestiti, ita aliquis effectus exiens a causa sua, potest dici formalis respectu suae causae, et habere actum formae ad (a) suam causam, denominando eam. Et quod ista sit mens ejus, patet, 1. Sentent., ut recitavi in probatione quinte conclusionis. Ad secundum patet per idem. Non enim loquitur de effectu causae formalis, sed de effectu formali, id est, habente modum formae. Et talis, ut sic, potest denominare causam. Non sic de effectu causae efficientis, ut est talis; licet in proposito sint idem, scilicet effectus formalis, et effectus causae efficientis, Spiritus Sancti videlicet, licet improprie dicatur effectus. Ad argumenta secundo loco inducta, dicitur Ad primum quidem, quod exemplorum ad exemplata non requiritur omnimoda similitudo. Licet enim florere vel rubere non dicant forte actionem productivam, sicut tangit arguens, et diligere notionaliter sumptum, sit producere; tamen nihil interest, quantum ad propositum pertinet. Solum enim hanc quaerimus similitudinem, scilicet quod sicut flos non est forma arboris, nec inhaerens arbori, et tamen denominat arborem ad modum formae, cum sit ejus effectus; ita Spiritus Sanctus, licet non sit forma principii productivi, scilicet Patris, nec se habeat per modum inexsistentis illi, attamen denominat Patrem, qui est ejus principium, et habet modum formae circaeum. Unde quoad hoc, est similis constructio in illis duabus propositionibus, scilicet arbor floret floribus, et Pater diligit Spiritu Sancto, quod uterque ablativus construitur in habitudine effectus formalis, modo praeexposito. Ad secundum negatur major. Nam ignis non denominatur calere aliquo, vel per aliquid extrinsecum, sed solum calore sibi inexsistente; arbor autem denominatur florere aliquo extrinseco, scilicet flore. Unde denominatio prima, est a forma; secunda autem, ab effectu formali, id est, se habente per modum formae. Ad tertium dico quod neutrum non construitur cum ablativo significante terminum productionis quam importat neutrum, cum neutrum non dicat actionem habentem realem terminum, praesertim neutrum absolutum; sed nihil prohibet quod construatur cum ablativo, in habitudine effectus formalis qui producitur per actionem importatam per verbum activum ; ut cum dicitur : hortus rubet rosis, rosa non est effectus illius actionis quam importat rubere, sed quam importat pullulare, vel emittere, aut producere; et ita in proposito, dico de ista : arbor floret floribus. Utrum autem florere sit producere vel non, non est magna cura. Credo tamen quod, licet florere non sit transitivum, potens regere accusativum expressum extra se, ut dicendo : arbor floret florem, vel hujusmodi; tamen includit in se significatum transitivi, cum termino actionis; idem enim est florere quod florem emittere. Ecce quod includit in se ly emittere, quod est transitivum, cum hoc accusativo, florem. Et talia neutra construi possunt cum ablativo significante terminum in quem transit verbum transitivum inclusum in eis. Non ergo dicit actionem transeuntem in accusativum expressum, sed in accusativum inclusum ; et ideo non est simile de florere, et de rubere. Et ista est alia responsio a prima. Et secundum istam, negaretur antecedens primi argumenti secundo loco facti, scilicet quod florere non sit florem emittere ; et dicitur, in casu illo posito ibi, quod talis arbor non floreret, sed esset florida vel florigera. Ad argumenta tertio loco facta, dicitur Ad primum quidem, negando majorem ibi positam per modum regulae. Non enim est ista mens sancti Thomae, quod scilicet tunc actus includat determinatum effectum , quando denominatur ab illo, vel econtra; sed intelligit quod tunc in intellectu actus includitur determinatus effectus, quando verbum illud simul importat effectum et emissionem illius effectus, sicut frequenter allegavi. Quo modo differt diligere et spirare : quia spirare dicit solam emissionem actus amoris; sed diligere dicit actum amoris et emissionem ejus; unde includit actionem, et ejus terminum vel effectum; non autem spirare, vel generare, aut producere. Quod in hoc cognoscitur : quia ad ly spirare convenienter additur effectus ejus, scilicet Spiritus, dicendo : Pater spirat Spiritum ; et convenienter dicitur : Pater generat Verbum ; immo, nec aliter est sensus perfectus. Sed ad ly diligit non convenienter additur effectus importatus, scilicet amor, ut dicatur : diligit amorem ; cum enim dicitur diligit, intelligitur quod amorem producit. Item non oportet dicere : Pater dicit Verbum ; quia in dicere intelligitur producere Verbum. Potest dici tamen Pater diligit creaturam Spiritu, et dicit creaturam Verbo; ita quod diligere et dicere regunt accusativum qui non designat effectum illarum actionum, sed accusativum designantem rem ad quam talis effectus habet habitudinem. Oppositum autem est de his verbis spirare et generare. Signum est quod diligere et dicere includunt in se determinatos effectus; non sic generare et spirare, sed solum emissionem illorum. Ad secundum dicitur quod aedificare non includit in suo intellectu aedificium, sed aedificationem; nec producere productum, sed productionem. Quod patet ex hoc quod talibus verbis aedificare, producere, convenienter, immo necessario, ad habendum perfectum sensum, additur accusativus significans ellectum actionis in generali vel in speciali; ut cum dicitur : aedificator aedificat aedificium vel palacium. Producens producit productum vel ignem. Secus est de hoc quod dico diligere, vel dicere. Etenim, si dicatur : Pater dicit Verbum, idem importatur per ly dicere; quod patet, cum dicimus : Pater dicit Creaturam, in qua locutione, ly dicit importat producere Verbum, quod ulterius habet habitudinem repraesentativi ad creaturas. Ad argumenta quarto loco facta, dico quod non ponimus duos amores secundum rem in divinis, sed unum amorem, qui absolute conceptus, est essentialis; idem autem, sub relatione quadam, dicitur personalis; et ideo potest dici duo secundum rationem. Et tunc Ad primum argumentum conceditur major et minor; sed consequentia nulla est. Non enim sequitur, si divinitas est eadem cum persona, quod si nullo modo divinitas multiplicatur secundum rem, quod nullo modo persona multiplicetur secundum rem. Multo minus valet consequentia, si divinitas et amor sunt idem secundum rem, quod, uno secundum rationem non multiplicato, aliud non multiplicetur secundum rationem. Cujus causa est: quia essentia, secundum rationem suam, non potest tam multipliciter concipi quam amor, qui potest concipi ut operatio, et ut forma quae est principium operationis sicut habitus, et potest concipi ut subsistens; et ideo amor dicitur tripliciter in divinis, non autem essentia. Ad secundum dico quod amor essentialis, et amor subsistens qui est persona Spiritus Sancti, non distinguuntur nisi ratione. Nec tamen sequitur quod Spiritus Sanctus sit magis infinitus, aut perfectus, quam Pater : quia, licet amor absolute sumptus dicat perfectionem simpliciter et quid infinitum, tamen amor subsistens, qui non est aliud secundum rem quam amor absolutus cum relatione, non dicit ex parte relationis aliquam perfectionem, nec aliquam quantitatem, cum ex illa parte non ponat aliquid in eo de quo dicitur; nec iterum ex parte absoluti dicit aliquam perfectionem a seipso. Unde amor subsistens non addit perfectionem secundum rem, nec secundum rationem, ad perfectionem amoris essentialis; in divinis enim, perfectio, cum dicat absolutum, attenditur secundum communem essentiam, et non secundum relationes. Et ideo non sequitur quod, si Spiritus Sanctus habeat in se amorem essentialem et amorem subsistentem , quod ideo sit perfectior, vel infinitior Patre aut Filio. Ad argumenta quinto loco facta dicitur, et primo Ad primum negatur minor. Dico enim quod amor personalis differt, secundum intelligentiae rationem, ab essentia; et ideo non est inconveniens quod ex illa parte qua differt, sibi conveniat produci; subsistenti enim convenit produci vel producere, et praesertim incommunicabili et distincto, in divinis. Hoc autem non convenit nisi relationi subsistenti; quia nihil, in divinis, est distinctum a producente, nec incommunicabile, nisi relatio subsistens. Ad secundum major conceditur; sed minor negatur, scilicet quod proprietas Spiritus Sancti non sit ipse amor subsistens. Ad tertium dicitur quod, cum dicitur quod Spiritus Sanctus est amor procedens, intelligitur vera productio. Et conceditur quod amor procedens vere capit esse; dicit enim amorem cum relatione subsistenti, cui competit produci. Non tamen sequitur quod essentia, vel divinitas, producatur; quia divinitas non dicit aliquid ex parte cujus sibi possit convenire productio, sicut amor personalis. Et sic. primus articulus terminatur.