ARTICULUS UNICUS

A. - CONCLUSIONES In ista quaestione erit unus articulus, pro quo sit ista Prima conclusio : quod veritas principaliter est in intellectu; in rebus autem non est nisi secundum quod comparantur ad intellectum. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, 1 p., q. 16, art. 1, sic : " Sicut, inquit, bonum nominat illud in quod tendit appetitus, ita verum nominat illud in quod tendit intellectus. Hoc autem distat inter intellectum et appetitum, sive quamcumque cognitionem, quod cognitio est secundum quod cognitum est in cognoscente; appetitus autem secundum quod appetitus inclinatur in ipsam rem appetitam ; et sic terminus appetitus, quod est bonum, est in re appetibili, sed terminus cognitionis, quod est verum, est in ipso intellectu. Sicut autem bonum est in re, in quantum habet ordinem ad appetitum, et propter hoc ratio boni derivatur a re appetibili in appetitum, secundum quod est appetitus bonus, prout est boni; ita, cum verum sit in intellectu secundum quod conformatur rei intellecte, necesse est quod ratio veri ab intellectu ad rem intellectam deri vetur,u tres intellecta vera dicatur,secundum quod habet aliquem ordinem ad intellectum. Res autem ad intellectum aliquem potest habere ordinem per se, vel per accidens. Per se quidem habet ordinem ad intellectum a quo dependet secundum suum esse; per accidens autem, ad intellectum (a) a quo cognoscibilis est. Sicut si dicamus quod domus comparatur ad intellectum artificis per se; per accidens autem comparatur ad intellectum a quo non dependet. Judicium autem sumitur de re non secundum illud quod est ei per accidens, sed secundum illud quod est ei per se. Unde unaquaeque res dicitur vera absolute secundum ordinem ad intellectum a quo dependet. Et inde est quod res artificiales dicuntur verae per ordinem ad intellectum nostrum; dicitur enim domus vera, quae assequitur similitudinem formae quae est in mente artificis, et oratio dicitur vera, in quantum est signum intellectus veri. Et similiter res naturales dicuntur verae secundum quod assequuntur similitudinem specierum quae sunt in mente divina; dicitur enim verus lapis, qui assequitur propriam lapidis naturam secundum praeconceptionem intellectus divini. Sic ergo veritas principaliter est in intellectu, secundario vero in rebus, secundum quod comparantur ad intellectum ut ad principium. Et secundum hoc veritas diversimode notificatum Nam Augustinus, in libro de Vera Religione (cap. 36), dicitquod veritas est qua osten-

LIBUI I. SEN ditur id quod est; et.Hilarius (lib. 5. de Trinitate, n 14) dicit quod verum est declarativum aut manifestativum esse; et hoc pertinet ad veritatem secundum quod est in intellectu. Ad veritatem autem rei secundum ordinem ad intellectum pertinet diffinitio Augustini, in libro de Vera Religione (cap. 36): Ventas est summa similitudo principii, quae sine ulla dissiniilatione est; et quaedam diffinitio An-selmi (Dialogus de Veritate, cap. 12) : Ventas est. rectitudo sola mente perceptibilis, nam rectum est quod principio concordat; et quaedam diffinitio Avieennae (in Metaphysica) : " Veritas uni uscujusque rei est proprietas sui esse quod stabilitum est ei." Quod autem dicitur quod veritas est adaequatio rei et intellectus, potest ad utrumque pertinere. "

Haec ille in forma. Secunda conclusio : quod veritas, prout est in re, dicit esse vel essentiam rei, et cum hoc quamdam relationem fundatam in re, et terminatam ad cognitionem vel similitudinem quae est in intellectu ; loquendo de veritate ut est in re creata. Probatur conclusio secundum sanctum Doctorem, 1. Senteni., dist. 19, q. 5, art. 1, ubi sic ait: " Eorum, inquit, quae significantur nominibus, triplex invenitur diversitas. Quaedam enim sunt quae secundum totum esse completum sunt extra animani; et hujusmodi sunt entia completa, sicut homo et lapis. Quaedam autem sunt quae nihil habent extra animam, sicut somnium, et imaginatio, et chimera. Quaedam autem sunt quae habent fundamentum in re extra animam, sed complementum rationis eorum, quantum ad illud quod est formale, est per operationem animae; ut patet in universalibus. Humanitas enim est aliquid in re, non tamen ibi habet rationem universalis, cum non sit extra animam aliqua humanitas multis communis; sed secundum quod accipitur in intellectu, adjungitur ei per operationem intellectus intentio, secundum quam dicitur species. Et similiter de tempore, quod habet fundamentum in motu, scilicet prius et posterius ipsius motus; sed quantum ad illud quod est formale in tempore, scilicet numeratio, completur per operationem intellectus numerantis. Similiter dico de veritate, quod habet fundamentum in re, sed ratio ejus completur per actionem intellectus, quando scilicet apprehenditur eo modo quo est. Unde dicit Philosophus, 6. Metaphijsicae (t. c. 8), quod verum et falsum sunt in anima, sed bonum et malum in rebus. Cum autem in re sit quidditas ejus et suum esse, veritas fundatur in esse rei magis quam in quidditate, sicut et nomen entis ab esse imponitur ; et in ipsa operatione intellectus accipientis esse rei sicut est per quamdam similationem ad ipsum (6), completur relatio adaequationis, in qua consistit ratio veritatis. "

Haec ille. Ex quo patet conclusio, quod veritas rei, quae est in re ipsa, vel prout est in re ipsa, est sicut tempus et universale. Constat autem quod tempus non est solus respectus rationis, nec quid totaliter factum per rationem ; sed materiale in ipso est prius et posterius, quae sunt realiter in motu extra animam ; sed formale in ipso est numeratio animae, qua numerat illa, scilicet prius et posterius; ita quod tempus est prius et posterius in motu numerata ab anima. Universale etiam est natura intellecta ab anima secundum se, non intellectis principiis individualibus eam ; ita quod talia (a) dicunt res extra animam cum habitudine ad intellectum, et eorum nomina supponunt pro rebus extra animam, licet non solum significent rem extra animam, sed etiam rem in anima et habitudinem ad illam. Ita ergo erit in proposito, quod entitas rei habens talem habitudinem ad intellectum, scilicet relationem conformitatis, dicetur esse ipsa veritas rei, sic quod veritas significat rem extra intellectum, et rem in intellectu; sed supponit pro re extra animam; et non pro illa re in intellectu , scilicet relatione rationis, vel hujusmodi, neque pro composito ex re et ex tali relatione. Sic intelligo sanctum Thomam, quia ipse, in de Veritate, q. 1, art. 4, dicit inter multa alia : " A veritate, inquit, quae est in re ipsa, quae nihil aliud est quam entitas intellectui adaequata, vel intellectum adaequans sibi, dicitur res vera sicut a forma inhae-rente. "

Haec ille.

Ecce quam clare dicit quod veritas rei, quae formaliter in ipsa est, est entitas rei, etc.; et non dicit quod sit respectus. Tertia conclusio est quod veritas, prout est in intellectu, non est relatio adaequattonis, sed est counitio vel species aut conceplus adaequatus rei, vel adaequans silii rem; sic quod veritas supponit pro tali absoluto quod est in intellectu, sed ultra illud absolutum dicit respectum conformitatis vel adaequationis ad rem intellectam. Probatur (6) conclusio : quia veritas, prout est in re, dicit entitatem rei cum resp"ctu ad intellectum ; ergo a simili, veritas quae est in intellectu, dicit aliquod absolutum quod est in intellectu cum respectu ad rem. Antecedens patet per secundam conclusionem.

Et confirmatur tam ista quam illa. Quia , si veritas formaliter esset respectus rationis, ita quod nomen veritatis pro respectu supponeret, non video quomodo Deus sit veritas; si vero dicat respectum realem, cum in divinis non sint nisi quatuor relationes reales, paternitas, filiatio, spiratio, processio, non est facile fingere quae illarum dicatur solum veritas vel simul.

Item : bonitas rei non dicit solum respectum ad voluntatem, ita quod ille respectus essentialiter sit bonitas rei; sed dicit esse vel essentiam rei cum tali habitudine, modo praeexposito; ergo ita erit de veritate. Quarta conclusio est quod quaelibet res creata extra animam exsistens, potest dici vera triplici veritate, scilicet : veritate quae est formaliter in re; secundo, veritate quae est Deus; tertio, veritate quae est in intellectu creato. Istam conclusionem ponit sanctus Doctor, de Veritate, ubi supra (q. 1, art. 4), et fuit posita in quaestione de vestigio, ubi late allegavi dicta sancti Doctoris. Potest etiam haberi ex dictis ejus in prima conclusione allegatis, etc. B. - OBJECTIONES Sj 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Sed arguit Aureolus (dist. 19, q. 3, art. 2), contra primam conclusionem, et specialiter arguit quod res non dicuntur verse ex conformitate ad intellectum divinum. Primo sic. Penes illum enim intellectum non sumitur necessario ratio veritatis in rebus, quo non considerato, adhuc potest circa res veritas apprehendi. Sed manifestum est quod, non considerato aliquo ordine ad intellectum divinum, adhuc judicari potest de rebus an sint verae vel falsae. Non enim argentarius, dum judicat an argentum sit verum vel falsum, vel de aliquo an sit lapis pretiosus vel vitrum, recurrit ad ideas quae sunt in mente divina; nec enim eas novit, nec forte credit. Unde Philosophus, 1. Ethicorum (cap. 6), loquens contra Platonem, dicit quod non magis erit miles qui ideam contemplatus est, nec magis textor vel faber, innuens quod ideas non dirigunt (a) activitatem in operando aut in judicando. Ergo veritas non consistit in hoc quod res conformatur ad intellectum divinum. Secuudo sic arguit. Mathematicus et omnis sciens considerat veritatem in conclusionibus propriis. Sed manifestum est quod veritatem non judicat circa eas ex ordine ad intellectum divinum ; alias omnis sciens esset theologus. Igitur idem quod prius. Tertio sic. Impossibile est non (6) ignorare conformitatem aliquorum conformium, nisi cognoscantur conformia quae sunt extrema illius conformitatis. Sed constat quod divinus intellectus, et ideae quae sunt in Deo, a nobis non cognoscuntur. Ergo nullus potest judicare utrum aliqua res illi intellectui sit conformis; et per consequens nullus sciet aliquam veritatem ex puris naturalibus. II. Alia argumenta Aureoli.

Secundo loco arguit quod veritas non est conformitas actus intellectus ad rem extra. Primo sic. Constat enim, inquit, quod veritas est perfectio simpliciter, et quod attribuitur primo principio in summo. Sed hoc non attribuitur sibi ratione alicujus conformitatis aut respectus ad rem extra : non quidem realis, quia in eo relatio realis non est; nec etiam rationis, quia tunc circumscripto actu intellectus, veritas non esset in eo. Ergo veritati non consistit formaliter in conformitate intellectus ad rem, nisi forte illa veritas quae respicit intellectum, quoniam intelligere contingit ad illud quod debetur secundum propriam naturam per hoc quod rei conformatur. Unde possibile est quod ratio veritatis sit in intellectu propter conformitatem; sed quod hoc sit ratio veritatis simpliciter, impossibile est. Secundo sic. Illud quo non considerato invenitur veritas in multis rebus, non includitur in ratione veritatis simpliciter. Sed inquirens de duobus lapidibus quis sit verior, non aspicit ad intellectus conformitatem. Ergo in hujusmodi conformitate non consistit formaliter ratio veritatis simpliciter.

Et si dicatur quod res sunt verae causaliter, per hoc quod sunt apte natae non decipere intellectum ;

dicendum quod, non habito respectu ad intellectum, res judicantur verae per hoc quod assequuntur naturam propriam, et falsae dum non assequuntur.

Hiec ille. III. Argumenta Durandi et Hervaei. - Tertio loco, contra eamdem conclusionem arguunt Durandus et Hervaeus (apud Aureolum, ibid., art. 1), probando quod veritas sit in intellectu tantummodo objective. Primo sic. Illud enim quod est objectum intellectus, est objective in eo. Sed verum est objectum intellectus. Ergo est tantummodo objective in intellectu. Secundo sic. Philosophus, 6. Metaphysicae (t. c. 4), dividit ens in ens verum quod est in anima, et ens reale quod est extra; quare, si divisio sit bona, necesse est ut unum dividentium non contineatur sub alio. Sed si verum haberet esse reale et subjectivum alicubi, contineretur sub aliquo decem praedicamentorum, et ita sub ente reali, et ita sub altero dividentium. Ergo necesse est ut habeat tantummodo esse intentionale et objectivum, cum non sit alicubi subjeclive. Terlio. Quia quando aliquod nomen convenit pluribus ita quod per unum illorum competit caeteris, per prius convenit illi uni quam caeteris; sicut esse sanum convenit potioni, diaelae, cibariis, et animali, sed quia caeteris convenit per habitudinem ad sanitatem animalis, ideo animali primo competit esse sanum. Sed manifestum estquod esse verum convenit pluribus, utpote propositioni, et intellectui, et LIBRI I. SEN TENTURUM rei extra, et rei ut est intellecta; esse autem verum non convenit propositioni, nisi ut est designativum rei quae intelligitur et quae habet esse intellectum ; et similiter, intellectus verus non dicitur, nisi quia est apprehensivus veri objecti; res extra etiam non dicitur vera secundum illud esse quod habet extra, nisi quia nata est causare apud intellectum apprehensionem conformem suae entitati, et falsa per oppositum. Ergo ratio veri primo et principaliter reperitur in re prout est cognita, et secundum quod est in anima objective. Quarto. Ita se videntur habere verum et falsum, sicut genus et species et caetera universalia. Sed genus et species sunt respectus rationis consequentes rem prout est cognita, et habent esse objectivum in anima. Ergo veritas erit in anima principaliter objective. IV. Argumenta aliorum.

Ulterius arguitur ab aliis (apud Aureolum, ibid.), quod veritas principaliter sit in rebus, secundum suam formalem rationem. Primo sic. Quandocumque aliquid inest duobus, uni tamquam causae, alteri tamquam causato, per prius et principalius inest causae; unde, quia ignis est causa caloris in omnibus calidis, ideo per prius et principalius dicitur calidus, secundum Philosophum, 2. Metaphysica; (t. c. 4). Sed veritas rei causa est veritatis in intellectu et oratione, ut dicit Philosophus, in PMedicamentis (cap. 3); quia ab eo quod res est, etc, similiter opinio et intellectus. Igitur veritas per prius et principalius est in rebus. Secundo sic. Verum est objectum intellectus; intellectus enim verorum est, 1. Posteriorum (t. c. 44). Sed res extra sunt prima objecta intellectus, non species aut actus; alioquin omnis cognitio esset reflectiva. Ergo et veritas prius et principalius est in re extra. Tertio. Illud quod communicatur a Deo omnibus creaturis, videtur esse in rebus. Sed Philosophus dicit, 2. Metapliysicae (t. c. 4), quod primum principium est causa veritatis et entitatis omnibus, et habent se omnia ad entitatem sicut ad veritatem. Ergo veritas est in rebus. Quarto. Nam Augustinus dicit, 8. de Trinitate, c. 2, quod idem est magnitudo quod veritas; et quod illud majus est, quod verius. Sed constat quod magnitudo est in rebus. Ergo et veritas. Quinto.Verum et manifestativum sui, videntur esse idem. Sed constat quod res manifestant se per suas actualitates. Quod enim est in potentia, ignotum est; et quod est actu, est manifestum, 9. Metapliysicae (t. c. 20). Igitur, etc. Sexto. Quando aliquid attribuitur alicui per modum signi et cujusdam conformitatis, alteri vero per modum signati et ejus cui fit conformatio, isti ultimo- videtur formalius et principalius attribui; sicut patet de sanitate, quae attribuitur animali per modum signati, et aliis per modum signi. Sed veritas attribuitur orationi et intellectui sub ratione signi et cujusdam conformitatis ejus ad rem extra; quia veritas intellectus non est aliud quam adaequatio et conformitas ejus ad rem, secundum vulgatam ejus diffinitionem. Ergo formalius et principalius est in re quam in intellectu. Septimo. Quandocumque aliqua convertuntur, ubi est unum principalius, et reliquum. Sed ens et verum convertuntur, et veritas et entitas. Igitur, cum entitas principaliter sit in rebus extra, et veritas principaliter ibi erit. V. Argumenta aliorum.

Ulterius arguitur (apud Aureolum, ibid.) quod aequaliter sit ubique. Primo (a). Quia intellectus et scientia sunt verorum. Sed scientia potest esse de actibus intellectus, et de re extra, et de secundis intentionibus, et aliis quibuscumque; omnia namque sunt intelligibilia et cognoscibilia. Ergo veritas est ubique. Secundo. Quia Ansellinus, in libro de Veritate, ostendit veritatem esse in enuntiatione, c. 2; et in opinione, c. 3; et in voluntate, c. 4; et in actione (6), c. 5; et in sensibus, c. 6; et in essentiis rerum, c. 7; et summam veritatem esse in Deo, c. 10; et finaliter concludit quod una sit veritas in omnibus veris, cap. 13. Sed hoc non esset, nisi ratio veritatis esset aequalis ambitus cum ente. Igitur, etc. Tertio. Nam Anselmus, ubique in illo libro, ostendit quod non est aliud esse verum quam esse illud quod unumquodque esse debet; unde actio est vera, quando est talis qualis esse debet; et eodem modo lapis est verus, quando est id quod esse debet. Et ex hoc elicit Anselmus quod non est aliud veritas quam rectitudo ejus rei in qua est, quae est perceptibilis sola mente. Sed manifestum est quod rectitudo rei cujuslibet est in ipsa; et esse secundum debitum, est in qualibet re quae sic est sicut debet. Ergo veritas est in omnibus in quibus esse et entitas reperitur. g 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem arguit Aureolus (ibid., art. 2). Vult enim primo probare quod ratio in qua consistit veritas, non sit aliqua conformitas aut respectus. Et arguit Primo sic. Dicit enim Hilarius (lib. 6. de Trinitate), quod Deus est veritas subsistens. Sed manifestum est quod nec conformitas aut alius respectus subsistere potest, ut dicit Commentator, 7. Metapliysicae, com. 48; dicit enim quod subsistentia non sunt de genere relativorum. Secundo sic. Nulla perfectio simpliciter, importat conformitatem aut aliquem talem respectum. Separat enim Anselmus, in Monologii), cap. 45, a numero perfectionum simpliciter, habitudines relativas. Sed veritas est perfectio simpliciter. In omni namque re melius est esse verum quam falsum; unde melior est verus lapis, quam falsus. Ergo veritas in tali conformitate aut respectu non consistit. Tertio sic. In illo non consistit ratio veritatis, quo non concepto nec considerato, judicatur de aliquo an sit verum vel non verum. Sed de omni re judicatur an sit vera vel falsa, non propter conformitatem ad aliquid aliud, sed ex hoc solo quod attingit identitate suam et propriam naturam, non autem quia attingit formaliter aut similitudinarie. Ergo non consistit formaliter in conformitate, aut in aliquo respectu. II. Alia argumenta Aureoli.

Secundo loco arguit quod veritas non dicat essentiam cum respectu, immo cum privatione, scilicet cum segregatione ab omni sibi extraneo, privativo vel positivo. Primo sic. Ratio significata per nomen, maxime potest colligi ex usu loquentium; semper enim loquendum ut plures. Sed nomen veritatis, secundum usum loquentium, attribuitur rebus propter segregationem et depurationem ab omni extraneo privativo et positivo. Patet enim quod lapis judicatur alio verior, ex hoc quod depuratur a contrariis accidentibus; et si sint duo lapides pretiosi absque omni contrario accidente, dicetur quod unus est alio verior, per hoc quod minus privatur gradu debito sibi secundum naturam. Videmus etiam quod veritas natura humanae dicitur natura segregata ab omni substantia extranea; unde illa radicalis complexio quam puer extrahit ab utero, dicitur veritas humanae natura?, secundum Magistrum, libro 2. Dici etiam consuevit de substantia alicujus negotii, quod haec est veritas talis facti, superfluis amputatis; nec est dubium quod si inveniretur aliqua natura nihil habens admixtum, statim diceretur de ea, quod esset verissimum quid tale, vel tale, ut: verissimum balsamum, cui nihil miscetur. Ergo ratio veritatis videtur consistere in quadam puritate, et segregatione, et intermixtione cujuslibet extranei. Secundo sic. aequipollentia idem significant, et eadem est eorum ratio. Sed veritas, puritas, sinceritas, et similia, videntur aequipollere. Idem enim est dictu de auro aliquo quod est purissimum et sincerissimum, ac si diceretur quod est verissimum; concipere etiam sinceritatem alicujus naturae, non est aliud quam concipere veritatem illius, secundum communem modum loquendi; unde Augustinus, 8. de Trinitate, cap. 1, dicit quod tres non sunt aliquid majus in essentia, quia nec verius sunt, per hoc innuens quod veritas essentiae non est aliud quam puritas et sinceritas ejus. Cum ergo dicendo, rem sinceram, excludatur ab ea quidquid est extra- - QUAESTIO III. j61 neitalis, videtur quod dicendo rem esse veram (a), idem excluditur.

Confirmatur. Quia homo pictus non dicitur verus, propter privationem vitae, quae est extranea naturae (6) hominis. Et similiter, una albedo tanto est verior quam alia, quanto excluditur imperfectio ab ea; unde illa est verissima, cui nulla imperfectio est admixta. Tertio. Illa est generalis ratio veritatis, secundum quam accipiuntur gradus in veritate. Sed manifestum est quod gradus yeritatis sumuntur secundum segregationem et depurationem ab omni extraneo. Res enim cui in essendo nulla res est annexa, nec aliqua diminutio naturae suae est sibi annexa nec possibilis annecti, est vera in summo; et talis est natura divinitatis; unde divinitas est quid verissimum propter omnimodam sinceritatem, quia nihil est nisi divinitas sincera et pura et segregata ab omni alio. Consequenter vero quidditas rerum positarum in esse concepto dicitur rei veritas, quoniam accipitur praecise ab omni extraneo; et si poneretur humanitas, aut quaevis alia quidditas, sic exsistere sincere in rebus absque omni accidente et diminutione sui, illa diceretur vera humanitas. Consequenter vero res exsistentes, quanto plus participant de hujusmodi veritate et quidditate, tanto dicuntur veriores. Ergo manifeste apparet quod ratio veritatis consistit in segregatione omnis extraneae rationis; sicut unitas consistit in indivisione, etc. C. - SOLUTIONES J; 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta primo loco contra primam conclusionem facta, dico, Ad primum quidem, quod minor est falsa, et contra Augustinum, quasi in infinitis locis. Nam, in libro de Vera Religione (cap. 30, 31), dicit quod secundum veritatem divinam de omnibus judicamus. Item, 12. Confessionum (cap. 25), dicit : Si ambo videmus verum esse quod dico, ubi quaeso hoc videmus? nec ego utique in te, nec tu in me, sed ambo in ipsa qiiae supra mentes nostras est, incommutabili veritate. Item, 9. de Trinitate (cap. 7), dicit quod in aeterna veritate, ex qua omnia facta sunt, formam (f) secundum quam sumus, et secundum quam vel in nobis vel hi corporibus vera et recta ratione quid operamur, visu mentis conspicinms, atque inde conceptam rerum veracem notiliam apud nos habeinus. Item, 12. de Trinitate (cap. 2) : Rationis est judicare de istis corporalibus secundum rationes incorporales et

(a) veram. - ubique Pr. (y) formam. - forma autem Pr II. - 11 LIBUI 1. SE sempiternas, quas nisi supra mentem humanam essent, incommutabiles profecto non essent. Et infinita consimilia dicit. Qualiter autem intelligendum sit quod dicit, et quomodo incommutabilem veritatem vel illas rationes aeternas in hac vita videamus, et secundum illas de omnibus judicemus, docet sanctus Doctor, 3. Contra Gentiles, cap. 47; et 1 p., q. 12, art. 11, ad 3 ; et q. 84, art. 5, per totum ; et de Veritate, q. 1, art. 4, ac 5; et in multis aliis locis. Unde, Contra Gentiles, ubi supra, dicit : " Deus, inquit, speciali modo est in anima, in quantum veritatem cognoscit. Sicut igitur anima et res aliis dicuntur verae quidem in suis naturis, secundum quod similitudinem illius summae naturae habent, quae est ipsa veritas, cum sit suum intelligere, et suum intelligere sit suum esse; ita illud quod per animam est cognitum, est verum, in quantum illins divinae veritatis, quam Deus cognoscit, similitudo quaedam in ipsa exsistit. Unde et glossa, super illud Psalm. (11, v. 2): Diminutae sunt veritates a filiis hominum, dicit quod sicut ab una facie resultant multoe facies (ot) in speculo, ita ab una prima veritate resultant mullae veritates in mentibus hominum. Quamvis autem diversa a diversis cognoscantur et credantur vera, tamen quaedam sunt vera in quibus omnes homines concordant, sicut sunt prima principia intellectus tam speculativi quam practici, secundum quod naturaliter in mentibus hominum divinae veritatis quasi quaedam imago resultat. In quantum ergo quaelibet mens quidquid per certitudinem cognoscit, in his principiis intuetur, secundum qiim de omnibus judicatur, facta resolutione in ipsa, dicitur omnia in divina veritate vel in rationibus aeternis videre, et secundum eas de omnibns judicare. "

Haec ille. Prima parte etiam, q. 84, art. 5, dicit: " Aliquid dicitur in alio dupliciter cognosci. Uno modo, sicut in objecto cognito; sicut aliquis videt in speculo ea quorum imagines in speculo resultant. Et hoc modo anima in statu praesentis vitae non potest videre omnia in rationibus aeternis; sed sic in rationibus aeternis cognoscunt omnia beati, qui Deum vident et omnia in ipso. Alio modo dicitur aliquid cognosci in alio sicut in cognitionis principio; sicut si dicamus quod in sole videntur ea quae videntur per solem. Et sic necesse est dicere quod anima humana omnia cognoscit in rationibus aeternis, per quarum participationem omnia cognoscimus. Ipsum enim lumen intellectuale, quod in nobis est, nihil est aliud quam quaedam participata similitudo divini luminis, in quo continentur omnes rationes aelerna. Unde in Psalmo (4, v. G, 7) dicitur : Multi dicunt, quis oslendit nobis bona? cui quaestioni respondet Psalmista, dicens : Signatum est super nos lumen vul-

tus tui, Domine, quasi per ipsam sigillationem divini luminis in nobis omnia alia demonstrantur. "

Haec ille. Ex quibus patet quod nullus in hac vita vel in alia potest judicare aliquid esse verum vel falsum, nisi ex conformitate rerum de quibus judicatur ad rationes aeternas; et hoc, vel aspiciendo illas rationes in seipsis, sicut faciunt beati, vel aspiciendo ad lumen naturale, quod est quaedam participatio earum, sicut faciunt illi qui non judicant ex visione Verbi, sive sint viatores, sive sint in termino.

Et sic patet ad omnia argumenta posita primo loco. II. Ad alia argumenta Aureoli.

Ad alia vero secundo loco inducta, dicitur, Ad primum quidem, sicut ad secundum et primum argumentorum primo loco contra secundam conclusionem factorum. Concedo enim majorem, et minorem similiter, scilicet quod nulla perfectio simpliciter attribuitur Deo ratione respectus, sed ratione absoluti; veritas enim dicit perfectionem intellectus, et est quid absolutum, quod tamen concomitatur respectus. Sicut enim bonitas non dicit purum respectum , sed quid absolutum, quod tamen concomitatur respectus; ita et veritas. Ille autem respectus quem dicit veritas, non est in Deo secundum rem, sed secundum rationem, sic quod dum intellectus intelligit rem quae est Deus, secundum quod illa res est veritas, id est, sub ratione veri, oportet quod non solum intelligat absolutum in se, sed in ordine ad intellectum cui est conforme illud absolutum, non tamen quod intelligat esse in Deo vel in intellectu divino aliquem respectum realem (a), sed intelligit absolutum relative, scilicet in quadam ratione quae repraesentat Deum et respectum ejus ad intellectum. Ad secundum negatur minor, ut per praedicta patet. III. Ad argumenta Durandi et Hervaei.

Ad primum Durandi et Hervaei, dicitur quod solum concludit quod veritas est objective in intellectu, non autem quod solummodo objective. Unde dico quod veritas, vel verum sub ratione veri, non est per se objectum intellectus, licet sit passio objecti intellectus, ut intellectum in actu, ut alias latius dictum est (dist. 2, q. 1, art. 1, concl. 2). Illud autem quod taliter est objectum intellectus, potest in sui ratione includere aliquid factum per intellectum, vel esse formaliter in intellectu. Ad secundum dico quod argumentum concludit quod verum, in quantum hujusmodi, dicit aliquid non reale, scilicet respectum rationis; et hoc conceditur. Cum hoc tamen stat quod dicit aliquid reale materialiter, et illum respectum formaliter; sicut exemplificatum est de tempore et de universalibus, in secunda conclusione. Ad lertium negatur minor, quoad illam partem qua dicitur quod intellectus non dicitur verus nisi quia est apprehensivus veri objecti extra. Hoc enim falsum est. Prius enim natura intellectus apprehendit rem vere, quam res sit vera; quia causa quod res sit vera, est quia adsequatur intellectui habenti speciem rei perfectam, vel perfectum judicium. Si enim loquamur de intellectu qui est causa rei, notum est quod dicitur sicut de intellectu divino respectu naturalium, et de intellectu creato respectu artificialium. Si autem loquamur de intellectu qui movetur a re, adhuc prius est veritas in tali intellectu quam in re, loquendo de veritate quam res habet in ordine ad illum intellectum creatum ; quia verum dicit terminum motus cognitivi, ille autem est principaliter in intellectu, ut ponit sanctus Thomas, 1. q., de Veritate, art. 2. Veritas enim quoad suum formale, scilicet quoad ultimam differentiam constitutivam rationis, dicit respectum adaequationis in esse cognito, ita quod respectus adaequationis inter cognitum in actu et cognitu ni in potentia complet rationem veritatis. Res autem, ut cognita in actu, est in cognoscente per suam speciem; extra cognoscentem vero, est cognitum in potentia. Res autem, ut est in cognoscente, non est aliud a specie sui in cognoscente. Et ideo, sicut cognitum in actu principalius est verum quam cognitum in potentia; ita, illud quod est in intellectu est verum principalius quam illud quod est extra, ut extra est. Ad quartum dicitur quod argumentum concludit verum, sed non ad intentionem arguentis. Dico enim quod veritas dicit respectum consequentem rem ut est in anima. Sed res, ut est in anima vel in intellectu, non est aliud a specie rei. Et ideo dicere quod species vel forma rei in anima est primo vera, et quod res ut est objective in anima est primo vera, idem est dicere, si bene intelligatur. IV. Ad argumenta aliorum. - Ad primum eorum quae ulterius inducta sunt, dicitur : quando aliquid convenit causae et causato aequivocis, non oportet quod prius causae conveniat formaliter, sed virtualiter ; sicut patet de animali sano et de medicina sana. Ita est in proposito. Ad secundum dico quod verum non est objectum intellectus primum et per se, sicut illud ad cujus rationem primo aspicit intellectus, sed ejus ratio consequitur intellectum in actu ; sicut intellectum in quantum intellectum, vel universale in quantum universale, aut abstractum in quantum abstractum, non sunt prima et per se objecta intellectus, sicut quod primo aspicit intellectus, sed sunt quaedam consequentia objectum intellectus in actu. Ad tertium, conceditur quod veritas est in rebus prius tempore quam in intellectu nostro; sed ratio veritatis perfectius salvatur in intellectu quam in re extra, ut extra est. Ad quartum dico quod veritas est essentia rei non absolute, sed cum respectu ad intellectum. Ad quintum dico : Si per dicat causam veritatis et fundamentum, dico quod res est vera per suani essentiam, et manifestativa sui per essentiam. Si autem dicat tantum quo aliquid est formaliter verum, vel manifestativum sui, falsum est. Sicut in aliquo exemplo : Socrates est pater per generare uno modo, non autem alio modo, sed per paternitatem; quia ly per dicit quandoque causam effectivam, quandoque formalem. Ad sexium, dicitur quod minor est falsa ad mentem majoris; non enim veritas intellectus est signum veritatis rei, sicut minor debet subsumere. Sed conceditur bene quod intellectus dicitur verus quia est conformis rei extra, non quod ista veritas sit signum illius. Unde major debet intelligi quando attributio illa fit quantum ad illud in quo unum est signum et aliud signatum ; cujusmodi non est in proposito. Non enim veritas intellectus est signum veritatis rei, et quantum ad rationem veritatis fit attributio secundum magis et minus; sed illud in quo fundatur veritas intellectus, vel forma intelligibilis, est signum illius in quo fundatur veritas rei. Simile autem de sanitate non valet; quia sanitas medicinae vel urinae est signum sanitatis animalis, non autem ipsius animalis. Ad septimum, dicitur quod major est falsa, nisi intelligatur quantum ad illa penes quae convertuntur. Et ideo, quia ens et verum convertuntur solum quoad supposita, non quoad constitutivum rationis utriusque, ideo ubicumque est suppositum entis, est suppositum veri ; sed non oportet quod ubicumque est principaliter formale entis, scilicet esse, sit formale veri, scilicet respectus adaequationis. V. Ad argumenta aliorum. - Ad primum eorum quae ulterius sunt inducta, dicitur quod, licet scientia sit tam de entibus in anima quam de entibus extra animam, tamen illa quae sunt extra animam non objiciuntur scientia:, nisi per hoc quod sunt in anima. Ad secundum, dicitur quod concludit quod verum et ens quoad supposita convertuntur; sed hoc dato, non sequitur quod ubi est principalius constitutivum veri, sit principalius constitutivum rationis entis, ut dictum est. Ad tertium dico quod concludit veritatem esse in rebus; sed quod veritas sit in rebus, hoc est quia in eis est respectus ad intellectum divinum vel creatum ; et illa veritas quae est in rebus, est inproprie veritas, ut dictum est in conclusione de vestigio (dist. 3, q. 3, art. 1.) LIBRI I. SEN g 2. - Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli. - Ad argumenta contra secundam conclusionem primo loco inducta, respondetur pro quanto impugnant ea quae dicta sunt. Iste enim vult non solum probare quod veritas non sit respectus, immo quod nec in sui ratione includit aut connotat respectum aut conformitatem. Et ideo, quia ego sustineo secundum, licet non primum, eapropter, Ad primum argumentorum , dico quod illud solum concludit, quod veritas non sit respectus a divina essentia distinctus, loquendo de veritate divina; non tamen probat quin veritas creata sit respectus; quia non oportet quod veritas dicatur univoce de Deo et creaturis. Verumtamen ego concedo gratis illam conclusionem, scilicet quod veritas non est respectus, nec in Deo, nec in creatura, sed divina veritas est divina essentia, ut probat sanctus Doctor, 1. Contra Gentiles, c. 60. Tamen nos non intelligimus divinam essentiam esse veritatem, nisi cointelligendo conformitatem ejus ad intellectum suum. Veritas ergo divina, licet quantum ad esse non sit nisi intellectus divinus, vel essentia divina, tamen secundum rationem addit respectum rationis, modo exposito; sicut unitas dicit essentiam cum negatione divisionis. Ad secundum dico quod nulla perfectio simpliciter est respectus, nec includit respectum secundum esse, ita quod respectus pertineat ad esse ejus tamquam intrinsecum. Nihil tamen prohibet aliquam perfectionem simpliciter includere respectum secundum rationem, hoc est, quod a nobis non potest concipi ut talis perfectio, nisi cointelligamus respectum ejus ad aliquid, quia nomen talis perfectionis est relativum; ut patet etiam de cognitivo, volitivo, beatifieativo, quae dicunt perfectiones simpliciter. Non tamen intelligimus quod in re sit talis respectus intrinsecus perfectionum. Et hoc forte dicetur quandoque latius, cum loquemur de relationibus rationis. Ad lertium negatur minor. Non enim potest quis judicare an res sit vera, nisi considerando conformitatem illius ad aliquid, utpote ad rationem rei, quae est in mente Dei vel creaturae; ut illud judicatur esse verum aurum ab artifice vel argentario, quod assequitur rationem auri, quam habet ille in mente de quidditate auri, quam concepit, scilicet rationem, ex auditu vel visu, aut aliqua perceptione, aut investigatione. II. Ad alia argumenta Aureoli. - Ad primum eorum quae secundo loco inducia sunt, negatur minor. Illa enim segregatio nunquam faceret lapidem esse veram margaritam ; immo nec esset in lapide, nisi prius esset in eo adaequatio ad ideam divinam. Non enim ideo lapis ille est segregatus ab omni privativo alicujus participantis ad margaritam, nisi quia habet oppositum privationis ; cum privatio non tollatur nisi per habitum oppositum. Et ita prius inest conformitas ad ideam, quam segregatio a privatione conformitatis. Ad secundum negatur minor. Puritas enim consistit in negatione, veritas autem in positione; et sic non sunt idem, nisi quoad supposita.

Ad dictum Augustini, dicitur quod expositio quam facit arguens nulla est; per illud enim non innuitur quod veritas sit puritas, sed quod sit magnitudo, quae dicit quid positivum. Ad tertium negatur minor. Dico enim quod gradus in veritate non accipiuntur de per se quantum ad illam segregationem, nisi consecutive, in quantum accipiuntur penes conformitatem ad ideam in se, vel ad ideam relucentem in intellectu nostro formante quidditates rerum. Ad illam autem conformitatem sequitur segregatio, vel negatio illa. Carentia enim actus privationis posterior est habitu tollente privationem, sicut effectus est posterior sua causa; modo habitus qui tollit illam carentiam , est conformitas praedicta. Ad argumentum factum in pede quaestionis, respondet sanctus Doctor, 1 p., q. 16, art. 1, ad 3 : " Dicendum, inquit, quod licet veritas intellectus nostri a re causetur, non tamen oportet quod in re prius inveniatur ratio veritatis, sicut nec in medici perna prius invenitur ratio sanitatis quam in animali; virtus enim medicinae, non sanitas ejus, causat sanitatem, cum non sit agens univocum. Et similiter esse rei, et non veritas ejus (a) causat veritatem intellectus. Unde Philosophus dicit quod opinio et oratio vera est ex eo quod res est, non ex eo quod res vera est. " Et haec de quaestione.