sectio VI

Quot sunt animarum genera, et qualis animae in illa divisio ?

Dico primo, tres tantum esse animarum gradus, seu genera, ita Arist. 2. de A n.c. 2. et communis Philosophorum, Aug. lib. de quant. Anim. c. 33. ubi licet septem gradus vitae ponat,tres tamen primi tantum ad distinctionem animarum, et ad Physicam pertinent, reliqui ad moralem, et supernaturalem statum. D. Thom. 1. p.q. 78. a. 1. Primus gradus est vegetativae, conveniens omnibus plantis. Secundus sensitivae, animalibus. Tertius intellectivae, soli homini conveniens. Colligitur ex elevatiori operandi modo, quo viventia operantur ; elevantur enim in hoc quod ab interno principio in se agunt, et ad suam perfectionem acquirendam, et in hoc vivens a non viventi distinguitur, quia in non viventi nulla est operatio ab intrinseco, ut dixi sect. 1. re. 2. sed inter viventia ipsa sunt tres modi elevatae operationis. Primus est operandi per organa, et qualitates corporeas, et quidem primas ; et hic est vegetativae, cujus operationes sunt ab intrinseco, et exercentur per calorem naturalem, recipiunturque in conjuncto. Secundus est, quando operatio non est a qualitate prima, sed ab ipsa potentia corporea, media aliqua qualitate aliqualiter incorporea, cujusmodi sunt species, et recipitur in suo principio, et hic est sensitivae. Tertius est, quando operatio nullo mndo est ab organo, nec recipitur in aliquo corporeo, et hic est animae intellectivae proprius, facitque genus distinctum a sensitiva, quia est altioris elevationis ; at caeterorum animalium animae tantum faciunt diversas species,non autem distincta genera, quia habent eamdem elevationem supra non viventia, in qua conveniunt.

Ex quibus sequitur varias Plulosophorum sententias de animabus falsas esse, de quo auctor librorum de Plantis, qui Aristoteli tribuitur,lib. l.e.l.Plutarc. c. 26. lib. 5. de Placitis, Clem. Alex. lib. 8. Slrom. Galen. lib. de natural. facult. Stoici ponebant plantas non vivere, quia cupiditate carent. Plato in Timaeo post Empedoclem et Anaxag. posuit eas vivere, et sentire non ita acute sicut bruta. Sed contra Stoicos est, quod ad vivere sufficit motio ab interno quam videmus plantis convenire. Contra Platonem (quod plantae laesae significarent dolorem, si sentirent, et quia ubi est sensus, ibi est vigilia, et somnus) August. supra, hanc opinionem rusticanam impietatem vocat, propter dogma Manichaeorum, qui (ex eodem haeres. 46.) animam rationalem plantis tribuebant, et folium fractumque excerpere, homicidium putabant.

Sequitur etiam falsam esse aliam opinionem ejusdem Platonis ibidem, quae ponit animam dividi in irascibilem,concupiscibilem, et rationalem, tum quia relinquit vegetativam, tum etiam quia eadem est elevatio irascibilis, et concupiscibilis, quae sunt facultates animae sensitivae; ibidem etiam ponit tres animas in homine, de quo postea.

Objicitur primo, contra conclusionem, quia si sunt tres animae, vel sunt tria genera, vel tres species animarum: non primum, quia anima rationalis est unius speciei ; nec secundum, quia animae sensitivae specie differunt. Respondetur, ita est in re ; dicuntur tamen tria animarum genera, quia sensitiva habet genus elevationis supra vegetativam, et intellectiva supra utramque.

Objicitur secundo plantae habent sensum ; ergo vegetativa non bene ponitur seorsim a sensitiva. Antecedens patet, cucumer ad terrae humorem reptans, oleum, quo emoritur,fugit, ita ut si ei supponatur, recurvetur.Item, vilis lauri vicinitatem fugit, quia suo calore ejus incremento officit. Item, in arboribus datur sexus masculus, et femineus, et quaedam ut fecundentur, petunt aliarum vicinitatem, de quo Plin. lib. 3. cap. 4. et lib. 16. cap. 26. Respondetur, sufficere ad ista, vim altricem sine ulla sensuum operatione; unde prosecutio, aut fuga circa proficua, vel noxia, a nativis plantarum viribus, et occulta antipathia, vel sympathia oriuntur. Sexus autem eis metaphorice tantum tribui potest.

Objicitur tertio, quae ordinatim in aliqua serie ponuntur, non faciunt plura membra, ut vivens, animal, homo ; sed sic sunt vegetativa, sensitiva, intellectiva, quia prima dicitur in recta serie de secunda, et haec de tertia. Respondetur membra hujus divisionis sic intelligenda sunt, ut primum sit vegetativa lantum,non autem vegetativa, quae est quasi genus vegetativae, sensitivae, et intellectivae ; secundum sensitiva tantum, non ut est superius ad se, et ad intellectivam. Tertium intellectiva tantum, et hoc sensu non ordinantur in recta linea, vel serie. Adverte tamen vegetativam virtualiter contineri in sensitiva, quia haec non tantum sensuum funcliones, quae sunt propriae, sed etiam vegetativae, exercet, et eadem ratione utraque virtute continentur in intellectiva.

Dico secundo, sunt quinque genera potentiarum animae, scilicet vegetativa, sensitiva, loco motiva, appetitiva, et intellectiva, ita Phil. 2. de Anima, text. 27. cum communi. Dices, ergo erunt quinque animae, quia potentiae immediate fluunt ab anima, et ideo penes numerum earum, ponendus est animarum numerus. Respondetur, in eadem anima plures esse potentias, et multiplicari saepe posteriora, non multiplicato priori; numerus autem harum potentiarum sumitur ex diverso modo tendendi in objectum, ut explicat D. Thoro. 1. p. q. 78. art. 1. de quo dixi supra ad q. 1. num. 5. 6.

Objicies, quia sicut ponitur potentia sensitiva, et appetitiva respectu animalium, ita ponenda esset appetitiva respectu plantae, et sic essent sex potentiae. Pro solutione, nota quod appetitus est triplex ; primus, est naturalis, sic dictus, quia immediate sequitur ad formam, qua rei natura constituitur, et hic tantum convenit elementis, mixtis, et plantis. Convenit etiam cuicumque rei, quia nihil aliud est quam inclinatio naturae ad sibi commoda, ut levis ad sursum, gravis ad deorsum. Secundus est sensitivus, sic dictus, quia sequitur non immediate naturam, sed apprehensionem sensus, proponentis aliquod commodum in quod fertur appetitus. Tertius est rationalis, qui sequitur propositionem intellectus, et is est voluntas. Respondetur ergo, ideo appetitum plantae, licet ab anima proveniat, non computari ab Aristotele distinctam potentiam, quia eodem plane modo sequitur formam a natura datam, sicut appetitus inanimatorum , secus est de appetitu cognitionem sequente.

Dico tertio, quatuor sunt genera, seu gradus viventium,ita Aristoteles 2. de Anima, text. 13. D.Thom. sup. et communis. Explicatur : Quaedam tantum vegetantur, alia etiam sentiunt, alia ultra loco moventur ; quaedam vero ultra ista,intelligunt.Adverte hic non agi de veris generibus, sed diversis gradibus viventium, quorum priores sine posterioribus seorsim reperiuntur, sed non e contra. Ex quo patet, quare appetitus non facit gradum vitae, ab aliis distinctum: est enim inseparabilis a sensitiva, et intellectiva. Eadem ratione generativa non facit gradum distinctum a vegetativa, quia vel indistincta,vel saltem inseparabilis ab ipsa.

Objicies primo, sequitur hinc esse plures animas tribus, quia sicut vegetativa separari potest a sensitiva, non e contra, etsensitiva a loco motiva, non e contra, ita loco motiva separabilis est ab intellectiva ; ergo ponenda est anima loco motiva, et sic erunt quatuor animae. Confirmatur, quia eadem est ratio de concreto et abstracto , sed Aristoteles ponit quatuor genera animatorum ; ergo et totidem animas. Respondetur primo, non sufficere illam separabilitatem, quae consurgit ex majori, vel minori potentiarum numero, ut si una habet aliquam facultatem, qua aliae carent (quae differentia potest provenire ex majore, vel minore perfectione specifica intra eumdem gradum animae) modo omnes illae facultates habeant eamdem in operationibus elevationem, ut explicatum est conclusione prima, quia numerus animarum sumitur ex diversis modis elevationis operationis supra non viventia. Respondetur secundo, nullum esse sensitivum, quod non sit aliquo modo loco motivum , quia etsi imperfecta sensitiva, scilicet quae tantum habent tactum, non moveant se ab uno loco integro in alium, tamen se stringunt vel dilatant, idque experientia constat, cum punguntur ; qua ratione contra Platonem probatur plantas non sentire, quia omne vivens exterius sentiens, habet phantasiam et appetitum, et consequenter dolorem, et voluptatem, atque per motum aliquem harum affectionum signa dat, alioquin non haberetur pro sensitivo. Sicut ergo sensitiva non multiplicatur, ex eo quod una sit perfectior alia, ita de loco motiva dicendum est.

Objicitur secundo, 2. de Anima, c. 3. text. 32. dicitur, viventibus mortalibus, quibus convenit ratio, et caeteros gradus eisdem convenire 5 ergo supponit esse aliqua viventia rationalia, quibus non competunt, et per consequens male dictum est, priores gradus separari a posterioribus, non e contra. Respondetur, Philoponus hie interpretatur Philosophum, ut velit corpora caelestia esse rationalia, sed non sensitiva, de quo in libris de Caelo agitur. Vide Scotum 2. d. 14. q. 1. et quos ibi citavi schol. ad n. 5. verius videtur Aristotelem illa verba protulisse in favorem Platonicorum, qui ponebant daemones corporeos, rationales, non sensitivos.