QUAESTIO III.

De aeternitate.

Deinde quaeritur de secundo coaequaeva quod est tempus. Sed quia quibusdam creatis adjacet tempus, et quibusdam aevum, et quibusdam aeternitas, ut dicunt Sancti, et hoc per eamdem rationem mensurae in genere, ideo disputandum est de his tribus.

Et primo de singulis, postea de omnibus communiter secundum convenientiam et differentiam eorum.

Item, Inter singula primo quaerendum est de aeternitate.

Et quaeritur primo, An sit?

Secundo, Quid sit secundum diffinitionem?

Tertio, Utrum nihil aliud sit aeternitas, quam essentia divina?

Quarlo, Quae sunt in aeternitate, et quae aeterna?

Quinto, De quando et nunc aeternitatis.

A RTICULUS I.

An aeternitas sit ?

Ad primum proceditur sic : 1. Dicit Boetius in libro de Trinitate, quod quando non praedicat aliquid quod insit rei, nec in Deo, nec in creaturis : ergo cum dicitur, Deus aeternus, non praedicatur aliquid inesse Deo : sed quod relinquitur aliquid circa ipsum ex aeternitate adjacente extrinsecus. Si ergo erit aeternitas extrinseca, erit extra Deum : et cum ponatur esse sine principio, erunt duo sine principio, et duo increata, et duo principia : sed haec sunt inconvenientia : ergo aeternitas non est.

2. Item, aeternitatis est mensurare,

quia ponitur in genere mensurae : sed quod est sine principio et sine fine, hoc est immensum : et hujus quod est immensum non est mensura : ergo cum aeternitas sit sino principio et sine fine, non erit mensura : sed ab omnibus ponitur in genere mensurae : ergo aeternitas nihil est.

3. Item, Nihil est ex oppositis contradictorie : aeternitatis est esse sine principio et sine fine : et quidquid est sine principio et sino lino, hoc est infinitum : et quidquid est infinitam si ejus partes accipientur, semper est aliquid extra accipere : et cujus pars semper est extra, illud numquam est totum simul et perfectum : ergo aeternitas numquam erit tota et perfecta simul. Cum ergo ab omnibus ponatur esse mensura interminata sive infinita et tota perfecta simul, ponitur ipsa componi ex contradictoriis, scilicet ex inlinito et finito, et perfecto et imperfecto, et ita nihil erit.

4. Item, Ab omnibus ponitur aeternitas mensura esse Dei : sed Deus est immensus, ut dicit fides Catholica : " Immensus Pater, etc. : " et quod est immensum, illius nulla est mensura : ergo aeternitas non erit mensura Dei : et si non est mensura Dei, nihil erit : quia nihil interminabile est praeter eum : ergo aeternitas non erit.

Contra :

Dicit fides Catholica : " aeternus Pater : " ergo, etc.

Item, Boetius dicit, quod nunc stans et non movens sese, semper aeternitatem facit.

Item, Avicenna in commento super librum de Causis : Quod est aeternum aeterno, hoc est aeviternum aeviterno, et tempus temporali : ergo aeternitas est.

Solutio. Concedimus, quod aeternitas est, sicut probant ultimae auctoritates.

Ad primum quod est contra, dicimus, quod in quolibet de novem praedicamentis accidentium sunt duo, scilicet natura accidentis quae est in ipso, sicut divisum in dividente, et differentia secundum quam dividitur contra aliud genus accidentis. Unde genera accidentis quae transumuntur in divinam praedicationem, quoad naturam accidentis quae est in ipsis, mutant modum praedicandi omnia. Quod patet : quia etiam relatio quam dicit Boetius extrinsecus assistere in Deo, non dicit inesse ut accidens : quia in Deo nullum est accidens. Sed quoad differentiam non omnia mutant modum praedicandi: quia relatio retinet suum modum, et similiter ubi, et quando quantum ad rationem, ut dicit Boetius. Et ita ex. auctoritate Boetii debite intellecta habetur, quod aeternitas est essentia divina, habens tamen alium modum praedicandi : et ex hoc non sequentur praedicta inconvenientia.

Ad aliud dicendum, quod hoc quod dico, sine principio ei sine fine, non est differentia positiva aeternitatis, sed negatio consequens positivam differentiam. Et ideo hoc quod dico, esse sine principio et sine fine, in quantum hujusmodi non est mensura, sed in quantum perfectio excludens potentiam ad habere principium et habere finem. Vel dicatur aliter, quod aeternitas in quantum est sine principio et sine fine, non mensurat, cum hoc accidat ei, sicut dictum est, ex negatione consequente, sed in quantum est duratio eodem modo se habens in nunc stante.

Ad aliud dicendum, quod infinitum secundum illam distinctionem quae posita est, est quantum imperfectum : et hoc modo non dicitur aeternitas infinita : sed dicitur infinita, quia non finitur extra : finiens tamen alia sicut aevum et tempus et omne tale, perfectum est et etiam perfectissimum : quia illius perfectioni nihil additur extra vel intra.

Ad ALIUD dicendum, quod Deus dicitur immensus in comparatione ad locum et tempus vel intellectum creatum, ut dicit Damascenus : sed non dicitur immensus

ideo quod non adaequatur sibiipsi in diversis attributis : quia tanta est sapientia ejus, quanta est bonitas ejus. Et similiter tantus est ipse, quanta est aeternitas ejus, cum aeternitas sit unum de attributis. Si tamen vellemus secundum Porphyrianos dicere, diceremus quod aeternitas ejus non est Deus : et tamen non sequitur, quod plura sint increata vel plura principia : quia illa praedicamenta quae praedicant extrinsecus assistens, secundum Porphyrianos non praedicant rem, sed rationem, ut verbi gratia relatio, et quando, et ubi : et propter hoc non sequitur, quod plura entia sint sine principio, sed plures rationes : has autem rationes quidam appellant formas assistentes, quarum imagines sunt formae creatae : et ita dicunt Porphyriani veritatem esse sine principio, et aeternitatem, et ideas, et multa alia quae nihil aliud sunt secundum ipsos nisi respectus quidam ad ea quae sunt creata : et secundum hoc aeternitas est respectus durationis esse divini ad aevum et tempus.