SUMMA DE CREATURIS.

 Prima pars de quatuor cooequoevis, scilicet materia prima,tempore, coelo, et Angelo.

 TRACTATUS I. DE PRIMO COAEQUAEVO.

 QUAESTIO I.

 ARTICULUS I. An creatio sit ?

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ACTICULUS V.

 ARTICULUS VI.

 ARTICULUS VII.

 ARTICULUS VIII.

 QUAESTIO II.

 ARTICULUS 1. An materia sit ?

 ARTICULUS II. Quid sit materia ?

 ARTICULUS III. Utrum materia creata sit, vel non ?

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS VI.

 ARTICULUS VII.

 TRACTATUS II. DE SECUNDO COAEQUAEVO QUOD EST TEMPUS.

 QUAESTIO III.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV. Quae sunt in aeternitate, et quae aeterna ?

 ARTICULUS V. De quando et nunc aeternitatis.

 QUAESTIO IV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO V.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS VI.

 ARTICULUS VII.

 ARTICULUS VIII. Quomodo tempus exiverit in esse

 ARTICULUS IX.

 ARTICULUS X. Utrum sit unum tempus vel plura

 ARTICULUS XI. De quando temporis.

 PARTICULA 1.

 PARTICULA II.

 PARTICULA III. Utrum sit unum quando vel plura ?

 PARTICULA IV. Utrum quando habeat contrarium ?

 PARTICULA V.

 QUAESTIO VI

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 TRACTATUS III. DE TERTIO COAEQUAEVA, SCILICET DE COELO EMPYREO, ET ALIIS COELIS, ET STELLIS.

 QUAESTIO VII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO VIII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. De ante et retro caeli .

 ARTICULUS III. De sursum et deorsum coeli

 QUAESTIO IX.

 ARTICULUS UNICUS Utrum figura caeli sit circularis ?

 QUAESTIO X.

 ARTICULUS I. Utrum caelum Trinitatis sit corpus.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XI. De coelo empyreo.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. Utrum caelum empyreum sit uniforme, ?

 ARTICULUS III. Utrum caelum empyreum sit mobile

 QUAESTIO XII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO XIII.

 QUAESTIO XIV.

 ARTICULUS UNICUS. Qui sunt isti caeli ?

 QUAESTIO XV.

 ARTICULUS I. De lumine et figura stellarum .

 ARTICULUS II. De motu stellarum .

 ARTICULUS III. ''De qualitatibus stellarum .

 QUAESTIO XVI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO XVII.

 ARTICULUS I. An motus caelorum sit simplex ?

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XVIII.

 ARTICULUS I. Quis sit effectus motus caeli

 ARTICULUS II. De fine motus caeli.

 TRACTATUS IV. DE QUARTO COAEQUAEVO QUOD EST ANGELUS

 QUAESTIO XIX. De cognoscibilitate Angeli.

 ARTICULUS I. Utrum Angelus sit cognoscibilis ?

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XX.

 QUAESTIO XXI.

 ARTICULUS I. An Angelus sit simplex ?

 ARTICULUS II. Quis sit modus simplicitatis Angeli ?

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO XXII.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XXIII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XXIV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 PARTICULA 1.

 PARTICULA II. De visione vespertina

 PARTICULA III.

 QUAESTIO XXV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XXVI.

 QUAESTIO XXVII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XXIX,

 QUAESTIO XXX.

 ARTICULUS I. ''De convenientia, Angeli et animae .

 ARTICULUS II. De differentia Angeli et animae

 QUAESTIO XXXI.

 ARTICULUS I. Utrum Angelus in gratia creatus sit ?

 ARTICULUS II. Quis fuerit actus illius gratiae ?

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO XXXII.

 ARTICULUS I. De theophania quid sit ?

 ARTICULUS II. Unde theophania descendat in Angelos ?

 QUAESTIO XXXIII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XXXIV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO XXXV.

 ARTICULUS I. ''Deprima definitione hierarchiae .

 ARTICULUS II. De secunda definitione hierarchiae

 ARTICULUS III. ''De tertia diffinitione .

 QUAESTIO XXXVI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 PARTICULA I.

 PARTICULA II.

 PARTICULA III.

 QUAESTIO XXXVII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. ''De proprietatibus Seraphim .

 QUAESTIO XXXVIII.

 ARTICULUS 1. Quid sint Cherubim ?

 ARTICULUS II. De proprietatibus Cherubim .

 ARTICULUS I. De Thronis, quid sint ?

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XL.

 QUAESTIO XLI.

 QUAESTIO XLII.

 ARTICULUS I. De Dominationibus, quid sint ?

 ARTICULUS II. De proprietatibus Dominationum

 QUAESTIO XLIII.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II. De proprietatibus Virtutum

 QUAESTIO XLIV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. De proprietatibus Potestatum .

 QUAESTIO XLV.

 QUAESTIO XLVI..

 QUAESTIO XLVII.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XLVIII.

 ARTICULUS I. Quid sint Archangeli

 ARTICULUS II. De proprietatibus Archangelorum .

 QUAESTIO XLIX.

 ARTICULUS I. Quid sint Angeli ?

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO L.

 QUAESTIO LI.

 QUAESTIO LII.

 QUAESTIO LIII.

 QUAESTIO LIV.

 QUAESTIO LV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS 1T. Quid sit opus assistentium ?

 QUAESTIO LVI.

 QUAESTIO LVII.

 QUAESTIO LVIII.

 ARTICULUS I. Qua necessitate Angeli custodiant ?

 ARTICULUS II. De effectibus custodiae Angelorum

 ARTICULUS III. De modo custodiendi

 ARTICULUS IV. Utrum omnis homo custodiatur ?

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS VI.

 PARTICULA I.

 PARTICULA II.

 PARTICULA III.

 PARTICULA IV.

 ARTICULUS VII.

 QUAESTIO LIX.

 ARTICULUS I. Utrum Angeli moveantur ?

 ARTICULUS II..

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LX.

 ARTICULUS I. An loquantur Angeli ?

 ARTICULUS II. Quo sermone loquantur Angeli

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS VI.

 QUAESTIO LXI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS VI.

 ARTICULUS VII.

 QUAESTIO LXII.

 ARTICULUS L

 ARTICULUS II

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXIII.

 ARTICULUS I. Quid appetiit malus Angelus

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III. . Quae primi peccati causa fuit

 QUAESTIO LXIV.

 QUAESTIO LXV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO LXVI.

 QUAESTIO LXVII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS VI.

 QUAESTIO LXVIII.

 ARTICULUS I. A. quo ordo sit in daemonibus ?

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO LXIX.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 PARTICULA. 1. Utrum diabolus intrat in cor hominis ?

 PARTICULA II.

 PARTICULA III.

 ARTICULI TERTII PARTICULA III

 ARTICULI TERTII PARTICULA III

 PARTICULA Ii

 ARTICULUS IV. Qui et quot sunt modi tentandi ?

 QUAESTIO LXX.

 QUAESTIO LXXI.

 ARTICULUS I. De opere distinctionis.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXXII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 PARTICULA I. Quid vocatur

 PARTICULA II.

 PARTICULA III.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV. De opere secundae diei.

 ARTICULUS V. De opere tertiae diei.

 ARTICULUS VI. De opere quartae diei,

 ARTICULUS VIT. De opere quintae diei.

 ARTICULUS VIII. De opere sextae diei.

 ARTICULUS IX. De operibus sex dierum,

 ARTICULUS X. De quiete sabbati.

 SECUNDA PARS QUAE

 TRACTATUS I

 QUAESTIO I.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS IL Utrum anima sit

 QUAESTIO II.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS III. Utrum, anima regat corpus, et quomodo ?

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 QUAESTIO III.

 ARTICULUS I. Quomodo anima movet corpus ?

 QUAESTIO IV.

 ARTICULUS I. Utrum anima sit actus corporis ?

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS VII.

 QUAESTIO V,

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO VI.

 QUAESTIO VII.

 ARTICULUS I .

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 quaestio viii.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO IX.

 ARTICULUS I. Quid sit potentia nutritiva ?

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO X.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV. Quid sit mobile in motu nutritivae?

 ARTICULUS V.

 QUAESTIO XI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II .

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XII.

 QUAESTIO XIII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. Quid sit vis augmentativa ?

 QUAESTIO XIV.

 ARTICULUS I. Quae sunt principia motus augmenti ?

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV. Utrum stet motus augmenti ?

 QUAESTIO XV,

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XVI.

 QUAESTIO XVII.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II. Quis est actus potentiae generativae ?

 ARTICULUS III. Quid generatur ?

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V. Utrum generativa est finis vegetativae?

 QUAESTIO XVIII.

 QUAESTIO XIX.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XXI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 PARTICULA I. Quid sit color ?

 PARTICULA II Quae est gener alio cularis ?

 PARTICULA III .

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 QUAESTIO XXII.

 QUAESTIO XXIII.

 QUAESTIO XXIV.

 ARTICULUS I. Quid sit sonus ?

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV. Quid per se sonat ?

 ARTICULUS V.

 PARTICULA I.

 PARTICULA II.

 ARTICULUS VI.

 QUAESTIO XXV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XXVI.

 QUAESTIO XXVII.

 QUAESTIO XXVIII.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO XXIX.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V .

 ARTICULUS VI.

 QUAESTIO XXX,

 QUAESTIO XXXI.

 QUAESTIO XXXII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 PARTICULA I.

 PARTICULA II.

 PARTICULA III.

 PARTICULA IV.

 PARTICULA V.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XXXIII.

 ARTICULUS 1. Quid sit tactus ?

 ARTICULUS II. Utrum tactus est unus sensus ?

 ARTICULUS III. Quid est medium et organum tactus ?

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XXXIV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XXXV.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. Quid sit sensus communis ?

 ARTICULUS III. Quid est organum sensus communis ?

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XXXVI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III. Utrum sensus communis est verus ?

 QUAESTIO XXXVII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. Quid est objectum imaginationis ?

 ARTICULUS III. Quid sit organum imaginationis ?

 ARTICULUS IV.

 quaestio xxxvm.

 ARTICULUS I. Quid sit phantasia ?

 ARTICULUS II. Utrum phantasiae est aliquod objectum ?

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V. Qualiter phantasia corrumpitur ?

 QUAESTIO XXXIX.

 ARTICULUS I. Quid sit virius aestimativa ?

 ARTICULUS II. Quid sit objectum aestimativae ?

 ARTICULUS III. Quid sit organum aestimativae ?

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XL.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II. Quid sit objectum memoriae ?

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV. Quis sit actus memoriae ?

 Quaestio XLI

 ARTICULUS I. Quid sit reminiscentia ?

 ARTICULUS 11. Cui parti animae inest reminiscenda ?

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO XLII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ACTICULUS II

 ARTICULUS III.

 PARTICULA. I.

 PARTICULA. 11.

 PARTICULA III.

 PARTICULA IV.

 PARTICULA V.

 ARTICULUS IV.

 ARTI C ULUS V.

 PARTICULA I.

 PARTICULA Ivi.

 PARTICULA IV.

 QUAESTIO XLIV.

 ARTICULUS 1. Utrum somnium sit passio interiectus ?

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XLV.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XLVI.

 QUAESTIO XLVir.

 QUAESTIO XLVIII.

 ARTICULUS I. De latentibus somniis ex vi dormitionis.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO XLIX.

 QUAESTIO L,

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. Utrum somnia de necessitate eveniant ?

 QUAESTIO LI.

 QUAESTIO LII.

 ARTICULUS I, Quid est opinio ?

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO LIV.

 ARTICULUS I. An sit intellectus agens ?

 ARTICULUS II

 ARTICULUS IV.

 PARTICULA I.

 PARTICULA II.

 ARTICULUS VI.

 QUAESTIO LVI

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 ARTICULUS V.

 QUAESTIO LVII.

 ARTICULUS 1, Quid sit intellectus speculativus ?

 ARTICULUS II,

 ARTICULUS IV. .

 ARTICULUS V.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS 111.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO IX

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO LXII.

 ARTICULUS I

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXIII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO LXIV,

 ARTICULUS I. Quid sit phantasia ?

 QUAESTIO LXV.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXVI.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXVIL

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO I,X.Vili.

 ARTICULUS T.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 QUAESTIO LXX.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II. Quid sit liberum arbitrium

 ARTICULUS III. De actibus liberi arbitrii.

 ARTICULUS IV. De libertate ejus.

 PARTICULA I.

 PARTICULA II.

 PARTICULA UT.

 ARTICULUS V. De statibus liberi arbitrii .

 ARTICULUS VI.

 QUAESTIO LXXI.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXXII.

 ARTICULUS I. Quid sit conscientia ?

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXXIII.

 ARTICULUS I.

 PARTICULA I.

 PARTICULA II.

 PARTICULA II

 ET QUAESITUM PRIMUM.

 PARTICULA. II

 ET QUAESITUM SECUNDUM, De ordine istarum trium potentiarum, memoriae, intellectus, et voluntatis .

 PARTICULA II.

 ET QUAESITUM TERTIUM.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO LXXIV.

 QUAESTIO LXXV.

 QUAESTIO LXXVI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO LXXVII.

 QUAESTIO LXXVIII.

 QUAESTIO LXXIX.

 ARTICULUS 1. An sit paradisus?

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV. De lignis paradisi.

 QUAESTIO LXXX.

 ARTICULUS 1.

 ARTICULUS II. Virum mundus sit unus vel plures ?

 ARTICULUS T.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III. Utrum omnia sint ordinata ?

ARTICULUS IV. Quae sunt in aeternitate, et quae aeterna ?

Quarto quaeritur, Quae sint in aeternitate, utrum solus Deus, vel extendatur etiam ad alia ? Et, Utrum ad illa omnia quae Scriptura dicit aeterna?

Videtur autem aeternitas soli Deo convenire :

1. Dicit enim Philosophus in libro de Causis : " Hoc est aeternum aeterno, quod est aeviternum aeviterno, et tempus temporali. " Ergo videtur, quod sicut tempus non extenditur nisi ad temporalia, nec aeternitas nisi ad aeterna : et ita videtur respicere solum Deum et nihil amplius.

2. Item, Non habet comparationem nisi ad mensuratum ab ipsa secundum aequalitatem quantitatis, vel secundum rem, vel secundum rationem, vel est quantitas potentialis quam mensurat aeternitas: ergo videtur, quod aeternitas non respiciat nisi Deum et esse divinum : et ita videtur, quod non sit in aeternitate nisi Deus.

3. Item, A quocumque removentur proprietates alicujus, ab eodem removetur subjectum proprietatum illarum : sed antiquitas et invariabilitas et totum secundum totum metiri, sunt proprietates aeternitatis, ut determinatum est: si ergo illa non conveniunt alicui creato, videtur quod nec aeternitas sit mensura alicujus creati: et ita videtur, quod nihil sit in aeternitate nisi solus Deus.

Contra :

1. Dionysius in libro de Divinis nominibus dicit: " Nos hic secundum tempus

determinatos, aevo participaturos theologia dicit, quando incorruptibile et semper eodem modo se habens aevum consequemur . " Non erit autem hoc nisi secundum participationem gloriae aeternae. Ergo videtur, quod nos erimus aeterni : dicuntur autem et Angeli, aeterni. Et Augustinus dicit nos in aeternitate futuros. Similiter dicuntur paenae aeternae, et vita aeterna, et tempora aeterna. Ad Romanos, XVI, 25 : Temporibus aeternis taciti. Ergo videtur, quod omnia illa sunt aeterna, quae vel habent vel consequuntur rationem indeficientiae, sive simul, sive non. Constat autem, quod non sunt poenae simul, sed in successione. Numquam ergo omnia haec sunt in aeternitate.

2. Item, Videtur quod omnia sint in aeternitate : quia dicit Anselmus, quod sicut praesens tempus continet omnem locum, et omnia quae in quolibet loco sunt : ita aeterno praesenti clauditur omne tempus, et ea quae sunt in quodlibet tempus, ut patet ex auctoritate supra inducta ex libro de Concordia praescientiae et liberi arbitrii . Ergo videtur, quod omne tempus et omne temporale sint in aeternitate : ergo videtur, quod tempus et temporale sint aeterna, quod falsum est.

3. Item Quidquid est in parte, est in toto etiam, sicut patet quod quidquid est in die, est in septimana et in anno : et quidquid est in hora, est in die. Sed dicit Tullius, quod " tempus est pars aeternitatis. " Ergo videtur, quod quidquid est in tempore, est in aeternitate.

4. Item, Quidquid est in terra, est in aere : et quidquid est in aere, est in caelo. Cum igitur sic sit ex parte locorum, videtur quod similiter sit ex parte mensurarum quae sunt secundum rationem durationis : et quaecumque sunt in duratione habente principium et finem, sint etiam in duratione quae habet principium et caret fine, et in duratione quae caret principio et fine : et ita videtur, quod omnia sint in aeternitate, et ita omnia erunt aeterna, ut videtur.

Responsio, quod si aeternitas propriissime accipiatur secundum omnes conditiones vel proprietates ipsius, nihil est in aeternitate nisi solus Deus, et nihil est aeternum nisi ipse: quia sic nihil aliud est quam nunc simplex et invariabile et indeficiens, carens utroque termino, et totum simul: et secundum hoc quoad omnes has conditiones, si simul, accipiantur, non mensurabit nisi esse divinum. Si autem accipiatur aeternitas large, aliquid aliud est in aeternitate quam Deus : et hoc potest fieri tripliciter. Primo per participationem ipsius aeterni secundum vitam beatam: et secundum hoc citra primum modum magis proprie dicitur aliquid esse in aeternitate, quia participando aeternum, accipit stabilitatem potentiae defluentis quae est in ipso ex hoc quod creatum est : et secundum hunc modum Angeli beati et animae beatae sunt in aeternitate, et etiam corpora beatorum post resurrectionem erunt in aeternitate : et quantum ad hunc modum convertuntur ista duo, scilicet esse in aeternitate, et esse aeternum.

Alio modo aeternitas sumitur minus proprie non per participationem aeterni, sed secundum quod dicitur aliquid aeternum per convenientiam remotam alicujus proprietatis cum aeterno. Et secundum hoc aeviterna dicuntur aeterna et etiam temporalia indeficientia : unde paenae, sicut patebit infra, dicuntur aeternae : et quantum ad hunc modum cum dicitur, hoc est aeternum, non sequitur, ergo hoc est in aeternitate. aeternitas enim dicit essentiam aeternitatis formaliter, cum sit abstractum : aeternum autem est denominativum, et ad denominationem sufficit convenientia denominativi ad id a quo

denominatur, licet non participet totam essentiam denominari, sicut dicuntur dii. denominative sancti per convenientiam remotam ad deitatem. Et patet ratio quare secundum hunc modum non convertitur cum dicitur, hoc est aeternum, ergo est in aeternitate.

Et si objicitur quod ante concessum est, quod quaedam aeviterna sunt in aeternitate, ut Angeli beati. Dicendum, quod Angeli secundum esse suum naturale sunt in aevo, et secundum hoc non sunt in aeternitate, sed secundum quod contemplando participant vitam aeternam, sic sunt in aeternitate : et secundum hoc processum est prius.

Dicitur autem tertio modo aeternitas mensura excellens aevum et tempus : et secundum hoc verum est, quod omnia clauduntur in aeternitate : nec tamen sequitur, quod sunt in aeternitate vel aeterna. Unde habetur talis divisio, quod quaedam sunt aeterna, et in aeternitate, et ipsa aeternitas : quaedam autem sunt aeterna, et in aeternitate, et non ipsa aeternitas : quaedam autem sunt aeterna, quod nec sunt in aeternitate, nec ipsa aeternitas : quaedam vero nec (eterna, nec in aeternitate, nec ipsa aeternitas, sed clauduntur aeternitate : cujus divisionis ratio patet ex praedictis.

Respondeo ergo ad objecta, quod si aeternitas propriissime sumitur, tunc nihil est in ipsa, nisi quod est ipsa aeternitas et aeternum, ut Deus : et secundum hoc currunt primae objectiones.

Ad id autem quod contra objicitur per beatum Dionysium, dicendum quod aeternum dicitur ibi secundo modo, scilicet per participationem aeterni : et ideo non contradicit primis probationibus.

Ad aliud quod objicitur de paenis et temporibus aeternis, dicendum, quod paenae dicuntur tertio modo aeternae. Unde non sequitur, quod sint in aeternitate. Tempora autem de quibus loquitur epistola ad Romanos, XVI, 25, sunt tempora quae mensurant temporalia : quia tempus multipliciter dicitur, sicut dicetur infra in quaestione de tempore. Sed dicendum, quod secundum intentionem Apostoli dicuntur tempora aeterna ipsa duratio aeterna. Unde dicendum, quod virtute adjuncti extrahitur iste terminus, tempus, a ratione sua, id est, a ratione speciei ad rationem generis, ut tempora aeterna dicantur duratio aeterna, in qua praedestinabatur Christus qui est pastor ovium, de quo loquitur ibi Apostolus: Quod autem dicitur vita aeterna, hoc aliud est : quia ipsa vita est increata vita vel in se, vel secundum quod participatur a beatis, ut patet ex praedictis : et sive hoc modo sive illo modo consideretur, ipsa est vita aeterna, et in aeternitate, et aeternitas ipsa, licet non ab aeterno participetur.

Ad id quod objicitur per Anselmum, jam patet solutio : quia ibi loquitur de aeternitate in quarta significatione, et verum est, quod hoc modo claudit omne tempus et locum et temporale et locatum, et breviter omnia claudit hoc modo dicta aeternitas : sed non sequitur, quod illa omnia sint aeterna vel in aeternitate : quia claudere non dicit nisi excellentiam illius super mensuras quae sunt aevum et tempus : aeternum autem dicit aliquo modo participationem aeternitatis, vel proportionem mensurae ad mensuratum, et similiter esse in aeternitate : unde non sequitur conclusio illa ex tali praemissa.

Ad id quod objicitur per auctoritatem Tullii, dicendum quod tempus non est pars aeternitatis : quia aeternitas non habet paries, ut supra ostensum est : et si haberet partes, adhuc tempus non esset pars sua : quia partes aeternitatis essent sine successione : essentia autem temporis in successione : dicitur tamen tempus pars aeternitatis propter hoc quod inclu ditur ab ipsa secundum utrumque terminum, et convenit cum ea in hoc communi quod est duratio, ut prius dictum est.

An ultimum dicendum, quod non est simile de locis sive de mensuris localibus et mensuris durationis. Locus enim, ut

dicit Damascenus , est extremi superficies corporis ambientis, et essentialiter non est in ipso locato, sed extra ipsum : et ideo plura loca quorum unus est includens, alter inclusus, possunt esse respectu unius locati : unus vero erit ejus locus proprius, et alia loca erunt communia, et non mensurantia locatum sed tantum ambientia ipsum. Sic autem non est in mensuris durationis : hae enim omnes essentialiter sunt proprietates ipsorum durantium : et ideo plures non ordinantur ad unum : quia non habent comparationem talem, nisi ad ea quorum sunt mensurae : contingit tamen plures ordinari ad idem, ita quod una sit mensurans, et altera includens per excessum, et quae sunt inclusa ab aeternitate, non sequitur, quod sint in aeternitate vel aeterna, sicut ostensum est.

Sunt tamen quidam Magistri qui dicunt, quod aeternitas est mensura aeviternorum et temporalium, sed non convertitur. Et secundum hos dicendum est, quod adhuc non sequitur, quod si temporalia mensurantur aeternitate, quod sint aeterna vel in aeternitate : quia aeternum et in aeternitate esse non dicitur nisi in his quae vel participant ipsum aeternum proprie, vel habent convenientiam cum ipso in aliqua proprietate, ut dictum est. Sed nobis magis placet quod dictum est supra, scilicet quod mensura quae numerat ipsum, et certificat quantitatem ipsius, vel mensura quae adjacet toti quantitati secundum aeque, ut totum tempus adjacet toti motui caeli : et constat, quod neutro modo est mensura aeviternorum et temporalium.