SECTIO XII De Gustu et Tactu.

De gustu agit Aristoteles et Interpretes ejus 2. de Anima, c. 10. et de tactu, c. II.

Dico primo, sapor est qualitas secunda resultans ex mixtione, qua calor cum humiditate vincunt. Ita Aristoteles de Sens. et Sensib. cap. 4. Prima pars patet, quia nullum elementum, in quo sunt qualitates primae, aptum est ad nutriendum; ergo nec sapidum. De humiditate patet, quia quaedam sapiunl irrigata, et humor saluatis ad actum requiritur. De calore etiam constat, quia coquit siccum et humidum, ut debite misceantur, et inde resultat vapor ; si autem nimis coquat, ut resolvat materiam humidam in subtiliorem, orietur odor, unde sapor et odor sunt qualitates vicinae.

Objicies, cineres, piper, et alimenta multa non sunt humida. Respondetur non requiri humidum praedominari in sapido, sed sapor provenit ab eo magis qua humidum est, neque hic adsunt rationes urgentes.

Objicitur secundo, si sapor sic resultaret, in re sapida inhaereret, quod falsum est; quia tunc eodem modo saperet hominibus et brutis, contra experientiam. Respondetur, res secundum se sapiunt eodem modo omni gustui non impedito , unde cum homines effugiant alimenta brutorum, non est ex eo quod non percipiant eodem modo sapores, sed quia ratione temperamenti, nociva sunt homini, quae bruto conveniunt, et e contra.

Dico secundo, sunt duo sapores extremi, dulcis et amarus, et sex medii. Ita Aristoteles de Sens. et Sensib. c. 4.et 2.de Anima, text. 105. Alii addunt acutum, quem ille omisit. Pingue est prope dulce, salsum prope amarum; reliqui omnino medii, ut acutus in pipere, raphano ; austerus in fructu immaturo ; stypticus in fructu myrti ; ponticus in limoniis ; acetosus in aceto. Galenus 4. de simplicium medicamentorum facultate c. 10. ponit acutum et ponticum esse extremos,sed Arist. sequuntur D. Thomas 2. de Gen. sect. 11. Averroes 2. de Anima, eam. 105. Javellus q. 46. et communis et experientia constat amarum et dulce, maxime contrario modo movere gustum. Nec obstat, quod ponticus magis frigori, et acutus magis calori accedunt ; quia accessus ad primas qualitates hic non attenditur, sed ad rationem afficiendi gustum cum delectatione vel dolore.

Dico tertio, gustus differt realiter a tactu. Ita Aristoteles 2. de Anima, et de Sens. et communis circa text. 11. Probatur, quia sapor non est objectum tactus, sed primae qualitates. Secundo, salvo tactu, perditur quandoque gustus. Tertio, organum est diversum, quia in gustu, est vena linguae, ex Scoto supra q. 1. in tactu, est per totum corpus.

Objicies primo, quia gustus percipit aquam, quae saporem non habet ; ergo ut tangibilem sentit. Respondetur, si omni sapore caret, gustari nequit, sed tantum tangi. Aristoteles saepius dicit, gustum esse quemdam tactum, quia tactum supponit, vel quia circa idem materiale versantur ; et quia ubicumque est gustus, ibidem est tactus, etsi non e contra, de quo supra annot. 1. ad q. 6.

Dico quarto, organum gustus est cuspis linguae. Aristoteles I. de Hist. 11. et 2. de Part. c. 17. Probatur experientia,quia cum aliquid perfecte gustare volumus, applicamus linguae cuspidem ; e contra cum gustare nolumus, ad linguae radicem dejiciunt, ut in medicamentis sumendis contingit. Palatum aliquid de organo participat, ut tenet Damascenus 2. de fide 18. et alii; unde nervi gustatorii eo se extendunt.

Dico quinto, organum tactus est nervus, et medium caro ; hanc docet Scotus supra q. 2. et in Comment. solvi rationes, quae fiunt contra eam.

Dico sexto, sunt duo tactus, specie distincti ; hanc tractavi cum Doctore q. 1.

Dico septimo, neque gustus, neque tactus requirunt medium extrinsecum ; hanc fuse tractavi cum Doctore supra q. 3. et 4. Difficultas autem est an isti duo sensus immutentur per species intentionales. Quidam negant, quos citavi in Comment. ad q. 5. in fine.

Dico octavo, oppositum est verius. Ita Scotus supra q. 4. et Divus Thomas 1. p. q. 78. art. 3. et communis.Probatur primo, quia non aliter cognoscere possunt qualitates sensibiles quam per species, sicut in iis sensibus contingit. Secundo, non sentiunt qualitates sibi inhaerentes,ut ostendi, in Comment. ad q. 3. annot. 1. ergo externas ; sed has nequeunt sentire, nisi ab eis accipiant ^species. Tertio, gustus non immutatur realiter a sapore, quia activus non est: ergo intenlionaliter, alioquin nullo modo sentiret. Quarto, constat quando tactus habet intensum frigus, quod tunc perfectius sentit calorem, qui tamen propter resistentiam contrarii tunc minus naturaliter immutat ; ergo intenlionaliter immutat. Vide Scotum supra q. 5. Item, durities, et mollities non producunt sibi similes qualitates in tactu: ergo intentiones tantum, alioquin nullo modo sentirentur. Ratio a priori in hoc esse videtur, quod qualitates reales, sunt nimis materiales et crassae ad causandam sensationem.

Objicitur primo, manus aeque calidum objectum^ non sentit,quia ab eo non alteratur ; ergo per alterationem sentit. Respondetur, hoc esse peculiare sensibili tactus, quod non immutat intentionaliter, nisi quando immutat realiter; unde intentionalis ejus actio supponit realem, et experientia id testatur, ideo calidum, quia aeque calidum non alterat, neque speciem in illud immittit. Conimb. 2. de An. c. 11. q.3. art. 3. dicunt tunc effundi speciem in sensorium, non tamen effici sensationem, quia requiritur alteratio. Sed non placet, quia sensorium calidum, ut quatuor cum specie, calidi ut quatuor, aliquam sensationem elicere potest, saltem imperfectam, calor enim ad id non concurrit.

Objicitur secundo, gustus non immutatur realiter^ sapore; ergo si per species sentit, in absentia saporis sentiet. Negatur consequentia, quia esto a^ sapore non immutetur, Stamen debet immutari a qualitale^langibili, quia^hi sensus sunt subordinati, ut supra dixi.

Objicitur tertio, quia nec in olfactu datur species ; ergo minus in gustu et tactu, qui sunt perfectiores. Antecedens probat Hurtado de An. d. 12. n. 9. Primo,quia non discernit olfactus, unde incipit odor. Secundo, quia manet odor in cubili amoto odorifero, at non manent species. Respondetur ad primum, experientia constat nos advertere, an a dexteris vel sinistris venit. Adde forte non sentiri odorem sine contactu, ut in gustu, quod sentire videtur Scotus supra q. 4. ad 2. manent etiam ibi odoris species, cum suo objecto, neque odor separatur a suo subjecto, exhalatione fumea.

Ex quibus patet, species horum sensuum produci successive, quia sic fiunt illae reales alterationes, verum istae actiones non se comitantur secundum gradus, quia contingit sensationem esse intensam, ubi alteratio talis non est, ut si applices manum nimis frigidam ad ignem, de quo dixi in Comment. ad q. 3. ad 2.

Petes an sint plures vel pauciores sensus quam quinque? Respondetur, supra q. 6. ubi in Comment. de comparatione eorum quoad perfectionem, et de sensibilibus communibus, dixi quod verius visum est.