SECTIO XIV De Speciebus sensibilibus.

Supra in comment. ad q. 17. n. 23. secundum communiorem sententiam, osten Ii dandas esse species sensibiles, et si multi non inferioris notae, eas negent. Adde hic ad hujus confirmationem rationes sequentes. Primn, secundum communem ad sensationem in omnibus sensibus requiritur medium, et saltem requiri in visu a nemine negari potest; de quo Doctor supra q. 4. sed nullum agens petit medium, nisi ut per illud fiat aliqua actio, neque hic alia esse potest, nisi effusio specierum. Secunda, alioquin in quacumque distantia videret sensus objectum. Tertia, sensibilia videntur ad longam distantiam, in qua nihil reale producere possunt praeter species ; quod de risu patet, et de auditu ostendi sed. 10. conel. 4. et de olfactu, sed. 11. cond. 2. Quod vero aliquid producant, patet, alioquin sensus non exirent in actus, quia nihil esset, quo determinarentur ad agendum potius quam ad non agendum. Quarta, reflexio specierum ex speculo idipsum ostendit, quia per hanc videmus quod a tergo est, quod non fieret, si nihil produceret objectum in speculo. Quinta, baculus, cujus pars est in aqua, apparet fractus, nec oculus est causa, quia uniformis est, nec baculus, quia integer et rectus est; ergo ex diversitate medii hoc provenit, et per consequens aliquid recipitur in medio, alioquin nulla fieret deceptio ratione ipsius. Sexta, alioquin opacum interjectum non impediret visionem, nec auditionem contra experientiam. Septima, ideo aversis oculis non videmus,bene tamen audimus, quia species visiva per lineam rectam trajicitur, auditiva non.

Petes an species sint activae Respondetur, sic, de quo Doctor supra q. 12. et 1. d. 3. q. 7. Vide quae adduxi d. q. 12. in Comment. annot. 3.

Petes secundo, an species hae sint divisibiles ? Ita, primo, quia sunt in subjectis divisibilibus. Secundo, fiunt a divisibilibus qualitatibus. Tertio, alias non possent reflecti nec refrangi. Quarto, esset species Iota in toto, et tota in qualibet parte, quod soli spiritui convenit. Quinto, eadem species esset in multis locis discontinuis.

Pro majori explicatione hujus et solutione argumentorum, adverte quod a quavis parte objecti emittitur similitudo pyramidalis ad quodvis punctum medii illustrati, cujus basis est in superficie rei visae, et conus in quolibet puncto, et idem de luminoso, quod secundum perspectivos in quolibet puncto spatii terminat suam pyramidem, unde quo res sunt majores, eo efficaciores species emittunt, et hinc remotius videri possunt. Hinc etiam est, quod in quolibet puncto medii, totum objectum et singulae ejus partes, a quibus sine obstaculo ad illud punctum lineae duci possunt, repraesentantur ; quia scilicet ibi est conus illius pyramidis, quod fieri non posset, nisi objectum et singulae ejus partes, in quavis parte medii sui similitudinem producerent. Ratio hujus est, quia, ut docet Scotus 2. d. 13. n. 9. ad 3. agens naturale non impeditum agit in medium sphaerice, et ideo quaelibet pars objecti, cum naturaliter agat in quamlibet partem medii, speciem producit, et per consequens in qualibet parte medii, omnes partes objecti repraesentantur; modo ab eis ad illam partem lineae rectae duci possint, alioquin e quavis parte medii non videretur totum objectum, sed tantum illa pars, cujus tantum species esset in illa medii parte, quod est contra experientiam. Species au te m sic effusa a singulis partibus objecti ad singulas partes medii, repraesentat partes a quibus effunditur secundum situm, colorem et extensionem, et per consequens species per accidens,sicut et albedo extensa est ad extensionem subjecti, et sic divisibilis.

Ex dictis patet, quare objectum dicitur effundere species in plurali, cum unam tantum effundat,quia quaelibet pars speciei sufficit ut totum videatur, et eadem ratione dicuntur species multiplicari, quia ita deserviunt potentiae, ac si plures essent; producuntur autem ab objecto usque ad organum, continue si medium est ejusdem rationis, vel conligue si alterius, et tunc per accidens species non est una. Ratio est, quia objectum continet eas intra suam sphaeram, et quia species non repraesentat, nisi id a quo fit. Alii dicunt unam speciem efficere aliam, et sic usque ad organum.

Adverte secundo, quod species visibilis aliquando effunditur oblique vel reflexe ad potentiam,non secundum axem rectum, et tunc accidit error circa situm objecti ; et hinc est, quod quando comprimendo oculum, ipsum elevamus, apparet res extra locum suum, quia axis illius oculi non est rectus, et quia axis alterius oculi rectus est, res apparet in suo loco, et sic dupla ; eadem ratione, quia pars baculi in aqua prius spargit species per aquam, et inde veniunt ad oculum, a perpendiculari fractae, apparet baculus fractus, quia per aliam lineam venit species partis immersae, et per aliam partis non immersae.

Similiter, quia linea non servatur recta in reflexione a speculo, res videtur non ubi est, sed ubi incipit reflecti species ejus. Non videtur autem in superficie, sed in profundo, quia non tantum rem,sed etiam distantiam aliquo modo repraesentat ; unde cum plures retro existentes repraesentantur in speculo, profundius apparent, qui remotiores sunt: vide de hoc . VitelLium lib. 5. Perspect. Hinc etiam animalia dum juxta flumen incedunt, apparent quasi dorso inverso, quia ab aqua species reflectitur, sicut a speculo, et apparent repraesentata per tales species esse, ubi reflexio incipit. Turres sub aqua apparent inversae, quia species caeli ibi reflectitur, et repraesentat distantiam, quae minor est inter summitatem turrium et ipsum, quam inter ipsum et earum fundamenta, quod fieri nequit, nisi turres inversae appareant ; et forte haec est verior ratio, quare animalia sub aqua inversa videntur, et homo juxta ripam incedens verso capite apparet. Ex quibus patet nihil valere argumentum Galeni apud Nyssenum de viribus An. cap. 2. silicet oculos non posse recipere species caeli et magnarum rerum, quia sunt nimis parvi ; ostensum enim est, sufficere conum pyramidis recipi in oculum, ut totum objectum videat.

Objicies, si species sunt divisibiles; ergo occupant locum, et sic plures non possunt esse simul in parva pupilla, et per consequens, tanta multitudo rerum non videtur per species. Respondetur, non se excludunt, quia non sunt quantae per se, sed compatiuntur in eodem, sicut albedo et dulcedo. Contra ; ergo per eas non repraesentantur objecta nisi in eodem situ, quia illae sunt in eodem. Negatur consequentia, quia servant varias oppositiones, secundum lineas rectas ad diversa objecta, ad eum modum quo lineae a centro ad circumferentiam ducuntur, et sic repraesentant res in diversis sitibus.

Objicitur secundo, si sunt divisibiles ; ergo materiales ; ergo educuntur de potentia materiae, ergo non fiunt in instanti: consequens est falsum, quia oculus in instani videt Respondetur, educi de potentia materiae, quia non creantur, cum quo stat, quod visibiles cum contrarium non habeant nec dependeant, ab aliquo successive in instanti emittantur ; audibiles autem et olfactibiles, quia cum motu fiunt, in tempore diffunduntur, ut explicatum est sed. 10. aenci. 4. et sect. 11. cond. 2.

Petes tertio, an species rei vel res ipsa videtur in speculo? Quidam dicunt utrumque simul videri,D. Thom. de Verit. quaest. 8. art. 5 et 15 ei 1. part. quaest. 58 art. 3. Averr. lib. de Se su, cap. LCapr. 1. dist. 35. quaest. 2. art 1. in sol. arg. contr. 2. conclus.

Verior sententia est, tantum videri rem ipsam in tali reflexione. Ita Scot. 2. dist. 13. dico tunc, num. 4. ubi ait, quod in tali reflexione, videtur res ipsa, et non aliqua species rei visae, et quadi. 14. fin. Richard. 4. dist. 11. quaest. 1. Palatius. 2. dist. 3. disp. 5. Vitellius lib. 5. et alii apud Conimbr. 2. de Anim. cap. 7. quaest. 8. qui tamen Scolum contra expressa ejus verba citata, citant pro altera parte, qui etiam idem exprese tenet 4.d. dist. 10. quaest. 9. fine. Probatur primo, quia si species videretur, non appareret major speculo, contra experientiam. Secundo, species tantum est in superficie speculi ex chalybe, quia non penetrat opacum, et tamen quod videtur, apparet in ejus profundo.Tertio, si videretur species, hoc deberet esse per aliam speciem ab ipsa distinctam specie, ut in aliis contingit, et hinc visio esset recta, non reflexa. Hanc et alias rationes adducunt Conimbricenses, quibus ultra conclusionem probant impossibile esse speciem videri, cujus oppositum ostendi ex Doctore sect. 11. dub. 1.

Objicies primo, quia si res videretur, appareret in suo situ. Itespondetur, ratio hujus jam data est, de quo videri potest Vitellius citatus. Secundo,in speculo fracto res videtur gemina, et in speculis quibusdam una res nimis multiplicata videtur. Respondetur, hoc oriri ex ipso situ vel varia compositione speculi, de quo Perspectivi. Tertio, ex 3. Meteor. cap. 4. quidam Antipheron imaginem suam ab aere repercussam videre solebat. Respondetur, non ait Aristoteles quod sui imaginem viderit, sed suam formam ; verum forte non in sua, sed in aliorum sententia, tenentium visionem per extramissionem fieri, locutus est ; forte etiam laesa imaginatione, id quod interius concipiebat, exterius videri putabat Antipheron, ut multis contingit, maxime febricitantibus, de quo Galen. lib. 3. de Loc. affect. cap. 3. Aliam solutionem posui in Comment. ad quaest. 17. num. 23. Alia huc spectantia omitto ; tot enim sunt de visibili abstrusae difficultates, ut vita hominis ad haec solaexacte indaganda,non sufficeret.

Petes quarto, an sit possibilis species repraesentans indivisibile ? Repondetur cum Scoto 4. dist. 10. quaest. 9. sig. ad quaestionem, sensa lionem corporis indivisibiliter existentis (ut corpus Christi in Eucharistia) cum sit quid absolutum, de potentia Dei posse poni in oculo, non repraesentaret tamen corpus, ut sic existens, quia taliter existens, non est aptum eam causare vel terminare ; sed an tendere posset potentia tali specie affecta in objectum secundum se excluso modo existendi, Doctor non resolvit. et difficile valde est, maxime ponendo corpus nusquam alibi esse, ut ibi admittit Doctor.

Pro parte negativa est, quia sensatio extensa et divisibilis non potest repraesentare corpus inextensum aut indivisibile, etiam secundum substantiam, praescindendo a modo, quia repraesentans debet proportionari repraesentato. Confirmatur, quia visio fit per similitudinem pyramidalem, cujus basis est in objecto, et conus in centro oculi, sed in casu, basis non posset esse extensa, alioquin videretur objectum ut extensum, quod repugnat, cum sit intensum ; si autem basis esset indivisibilis, videretur tantum unum indivisibile in objecto, neque ab ^trahere potest basis ab altero horum modorum.

Pro affirmativa parte est, quod illa sensatio esset operatio vitalis ; ergo terminaretur vitaliter ad aliquid. Item, quod ejus effectus formalis est facere videntem, sicut albedinis, facere album ; sicut enim intelligere non est agere, sed habere in se qualitatem, quae est intellectio, ut docet Doctor 1. d. 3. q. 6. num. 31. et 4. d. 12. q. 3. ad 5. ita de visione tenendum est.

Propter haec et alia, res haec mihi est explicaui difficillima ; occurrunt tamen duo, vel tres modi dicendi. Primus, quod per illum actum vitalem vere tendit potentia in corpus, propter rationes partis affirmativae, non tamen in corpus, ut hic, quia hoc repugnat, ut tenet Doctor; sed in corpus, abstrahendo a praesentia, quia dicit Doctor, quod visio produci potest a Deo, etiamsi corpus nusquam esset, nisi in Eucharistia. Ex quo sequitur, cum secundum eum, non posset videri ut hic, neque ut alibi, quia nullibi esset nisi hic quod abstractive videretur, et perconsequens,admittenda esset de potentia Dei sensatio externa abstractiva vel sine praesentia objecti, quod tenet Molina 1. p. q. 55. art. 2. d. 2. n. 5. Buridan. 2. de Anim. q. 21. Rubius q. 13. et Scot. 4. d. 10. q. 5. admittit de facto in sensu, Christi in Eucharistia esse sensationem objectorum, quae videt in caelo, et sic sine praesentia objecti datur sensatio, saltem per concomitantiam.

Secundus modus, si dicamus a Deo produci posse qualitatem illam absolutam,

nihil tamen per eam actu repraesentari, quia hoc est respectus ab ea separabilis et impedibilis, quando objectum non est in debita dispositione. Pro quo facit, quod iste respectus distinguitur realiter a visione, ex Doct. 2. d. 1. q. 4. num. 5. sig. contra istam, et quod prius potest esse sine posteriori, si non est ei idem realiter, ut habet 1. d. 1. q. 4. num. 14. et 2. d. 1. q. 4. num. 21. et d. 12. q. 2. n. 3. Secundum hoc negandum esset effectum formalem primarium visionis secundum esse absolutum, esse facere videntem ; sed hunc esse secundarium, et alium dari primarium, cujus nomen non novimus, sicut nec novimus nomen effectus speciei intentionalis in medio, ut docet Doctor 2. d. 13. num. 8. quia impositum non est.

Tertius, quod potentia per talem visio nem tenderet in colores, non videndo molem vel existendi modum ; quia hoc est sensibile commune, et color sensibile proprium, et potentiae Dei denegandum non videtur, quod possit facere ut videatur sensibile proprium sine communi ; quo casu esset proportio inter entitatem speciei repraesentantis et repraesentatum, licet maneret disproportio in modo extensionis speciei, per quem nihil repraesentaret.

Ad id de pyramide, tunc non esset, quia haec requiritur ad eliciendam visionem, et in casu nostro Deus per se eam eliceret. Verum hoc non videtur conforme Doctori d. quaest. 9. qui negat per ullam potentiam corpus ut hic, posse causare vel terminare primo visionem, quia caret debita dispositione ; ergo etiam per nullam potentiam sensatio extensa illud repraesentabit ut hic, quia non magis requiritur extensio in corpore ut causet vel terminet, quam in sensatione concursus extensionis, ut repraesentet ; tamen tenendo hunc modum, explicabis Doctorem, quod intelligit per causare vel terminare ut hic, ipsum existendi modum, qui est indivisibilis, operari et percipi, quod repugnat, non tamen negat colores, qui subsunt illi modo, terminare posse. Si nullus horum modorum arridet, quaere alium. Hic modus videtur ad mentem Ductorum pro primo modo citatorum, et secundum Suar. 3. de An. art. 12. ubi tenet virtute divina posse sensum externum elicere sensationem sine praesentia objecti ; ergo a fortiori, sine praesentia modi objecti, ipso objecto praesente.