ARTICULUS VI.

Qualiter tempus sit unum de quatuor coaequaevis ?

Sexto quaeritur, Qualiter tempus sit unum de quatuor coaequaevis ?

Et videtur, quod non sit : quia

1. Tempus est mensura motus primi mobilis, ut dictum est, et motus illius factus est quarto die : ante autem quartum diem facta fuit prima materia : ergo tempus non est coaequaevum materiae, sed post.

Si forte dicatur, quod tempus non accipitur ibi pro mensura adjacente motui primi mobilis, sed. pro mensura adjacente cuicumque mutationi. Contra : Quidquid est ante omnem diem naturalem et artificialem, hoc est ante omne tempus : caelum et terra, id est, caelum empyreum et prima materia causata sunt ante omnem diem naturalem : ergo cuncta sunt ante omne tempus. Probatio majoris. Tempus non est nisi in die et nocte : ergo quod est ante diem et noctem, est ante omne tempus. Si autem diceretur, quod tempus esset ante omnem diem, tunc esset totum extra suas partes, quod esset inconveniens.

Si forte dicatur, quod tempus non est extra naturalem diem, sed tamen est extra diem et noctem, hoc erit contra diffinitionem diei naturalis : quia dies naturalis est, qui constituitur ex die et nocte. Minor accipitur in littera Augustini in libro XII Confessionum.

2. Praeterea, Videtur quod sit ante reliqua tria, sic : Nullius rei fieri coaequaevum est eidem rei tactae : ergo nec mensura ipsius fieri coaequaeva est : sed. tempus est mensura ipsius fieri, ut habetur per diffinitionem ipsius supra positam ex Dionysio : ergo tempus non est coaequaevum aliis rebus factis, scilicet materiae, et Angelis, et caelo.

3. Hoc idem videtur per Augustinum , et ponitur in trigesima distinctione libri primi Sententiarum :" Quisquis exstiterit qui aeternum Deum solum dicat, tempora vero non esse aeterna propter varietatem et mutabilitatem : sed. tamen tempora

non in tempore esse coepisse, quia non erat tempus antequam tempora inciperent : et ideo non in tempore accidere Deo ut Dominus esset, quia ipsorum temporum Dominus erat, quae utique non in tempore esse coeperunt : quid respondebit de homine qui in tempore factus est ? " Ex hoc accipitur, quod hoc nomen, Dominus, temporaliter convenit Deo et non ab aeterno : et quod est Dominus temporis, non est ex tempore, sed aliarum rerum Dominus est ex tempore. Et ratio Augustini est, ut patet in ipsa auctoritate : quia ex notat ordinem, et tempus non est ante se, sed est ante alias creaturas. Ergo non est coaequaevum.

4. Praeterea, Dicit Augustinus in libro XII Confessionum, pro responsione : " Verum est informitatem primam vices temporum non habere : quia nulla potest esse vicissitudo, ubi nulla est forma . " Sed informitas prima est materia prima, et materia prima est extra tempus, et ita non est coaequaeva.

5. item, Quaecumque sunt coaequaeva, in aliquo sunt coaequaeva quod est ut mensura : ergo si ita quatuor sunt coaequaeva, erunt coaequaeva in quinto : et illud quintum aut est coaequaevum, aut non. Constat, quod sic : quia aliter non essent coaequaeva in ipso : ergo erunt coaequaeva iterum in sexto, et sic in infinitum. Sed. dicit Philosophus , quod non contingit intelligentem infinita transire. Ergo falsum est, quod tempus sit coaequaevum alicui.

Solutio. Dicimus, quod tempus multipliciter accipitur : quandoque enim accipitur tempus generaliter pro mensura cujuscumque mutationis vel fieri, sive simplicia sint illa, sive composita : et secundum hoc dicimus, quod Angeli moventur in tempore et intelligunt in tempore secundum discursum angelicae intelligentiae super res intelligibiles in cognitione vespertina, quia secundum matutinam cognitionem attingunt aeternitatem, ut supra habitum est. Hoc modo etiam dicimus, quod fieri creationis, quod nihil aliud est quam creaturam nunc esse et ante nihil fuisse, est in tempore. Et sic intelligitur hoc quod dicit Augustinus, quod est Dominus animorum ex tempore, et non ipsius temporis : quia inceptio rei quae ibi dicitur fieri, per intellectum est ante perfectionem ejusdem rei. Et per hoc etiam patet solutio objectionis praecedentis illam auctoritatem quae idem concludit cum auctoritate. Licet autem tempus sic dictum sit ante perfectionem rei secundum intellectum, tamen secundum sui substantiam est cum re ipsa : et hoc ideo, quia fieri illud secundum substantiam nihil aliud est quam creaturam primo incoepisse et ante non fuisse, ut habetur in quaestione de creatione.

Per hoc patet qualiter tempus secundum sui substantiam est unum de coaequaevis, cum tamen secundum rationem habeat ordinem prioritatis ad alia.

Aliter accipitur tempus pro mensura mutationis quae est super materiam, sive sit subito, sive non subito : et secundum hoc dicit Augustinus quod informitas prima non est in tempore, quia in informitate prima non est aliqua mutatio : et tamen est in tempore quod primo modo dictum est tempus.

Ex hoc etiam patet solutio ad hoc quod dicit Augustinus, quod caelum et terra sunt ante omnem diem : quia accipitur ibi dies prout constituitur ex horis mensurantibus mutationem quantamcumque : quia nec caelum empyreum mutationi subjectum est, nec etiam prima materia secundum quod sic accipitur.

Et quod objicit de die naturali, dicimus quod dies naturalis duobus modis diffinitur, in comparatione ad suas par-

tes, quae sunt tantum partes ut materia. Sic dies naturalis est, qui constituitur ex viginti quatuor horis. Diffinitur etiam in comparatione ad partes ut ad causam. efficientem sic : Dies naturalis est, qui constituitur ex die artificiali et nocte. Et secundum primam diffinitionem et secundo modo consideratum, tempus nihil est ante omnem diem. Sed. secundum secundam diffinitionem et primo modo consideratum, tempus aliquid est ante omnem diem.

Aliter autem dicitur tempus mensura motus primi mobilis et per consequens aliorum motuum qui causantur ab illo : et sic multa sunt creata ante tempus.

Et sic patet solutio primae objectionis.

Ad aliud dicendum, quod coaequaevum exponendum est negative sicut omnia prima. Unde cum dicitur, quod quatuor sunt coaequaeva, sensus est, quod ista quatuor secundum suum esse et substantiam non se praecedunt invicem. Et ita patet, quod non itur in infinitum.