sectio x

De opinione, flde^dubio, suspicione, formidine, quomodo differunt ?

Opinio est actus intellectus deductus ex principiis intrinsecis, quae veritatem vel falsitatem non ostendunt evidenter, ut haec conclusio : quantitas distinguitur a re quanta, cui potest intellectus assentiri vel dissentiri. Differt a fide, quod haec nititur testimonio dicentis, etsi sit divina, quod ei nequeat subesse falsum. Vide Aristotelem 3. Ethic. 2. et 2. Periherm. cap. 3. et 1. Poster. cap. 24. qui ultimo loco ait scientiam et opinionem non esse de eodem. Dividitur in probabilem et improbabilem ; illa nititur ita sufficientibus rationibus, ut sequens eam non censeatur imprudenter agere; haec e contra,quo efficaciores et plures sunt rationes,eo probabilior est opinio, et e contra. Sed in conscientia sufficit sequi probabilem, nec teneris ad probabiliorem, neque ad tutiorem; contingit enim, minus tutam esse probabiliorem ; ut si plura argumenta, a restituendo excusent, tutius tamen est restituere, potes contra propriam aliorum probabilem opinionem sequi, sed tunc magis proprie fidem sequeris.

Fides humana est assensus propter testimonium hominis, vixque differt ab opinione, quia utraque nititur medio obscuro fallibili. Ut eam sequaris in conscientia, testes sint fide digni, qui enim cito credit, levis est corde. Differt tamen ab opinione in firmitate, quia saepe excludit omnem formidinem, ut cum credo mundum fuisse ante me, vel Romam existere, et sic (inquit Scot. 3. d. 25. sig. Ex istis sequitur, num, 5.) est medium inter scientiam et opinionem, quia haec habet secum formidinem, opinio non.

Dubium seu haesitatio est actus, quo judicatur neutri parti adhaerendum esse determinate , quia non reperit intellectus majorem connexionem extremorum in hac parte quam in illa. Si nullus actus eliciatur, dubium erit negativum, atque multum refert hoc advertere, quia tale dubium in re fidei non facit haereticum, sed requiritur dubium esse positivum. Differt a formidine, quia haec est actus reflexus, quo judicas oppositum forte esse verius, et non excludit assensum unius partis ; unde cum formidine de opposito licet aliquid facere, sed non cum dubio, quia omne quod non est ex fide, id est, ex judicio conscientiae, peccatum est.

Si tamen dubius sis per intrinseca principia, potest alteram partem sequi per extrinseca, verbi gratia, ex aliorum sententia. Si enim licet contra propriam oipnionem sequi aliorum, multo magis licebit, quando tantum dubitas, neque eo casu teneris sequi tutiorem partem, ut vult Nav. cap. si quis, de Paen. d. 7. num. 56. sicut nec quando contra propriam opinionem, alienam sequeris.

Dubium, aliud est speculativum, aliud practicum. Exemplum primi, ut si dubitem an res inter haereditarias inventa, sit mea. Secundi, ut an liceat rem talem retinere. Licet operari cum speculativo, non cum practico dubio, de quo ex professo tract. de actibus humanis. Hic tantum ista gustantur, ut ad intellectum spectant.

Duae autem regulae circa haec movent difficultatem. Una ex cap.Ad audientiam, et c. Significasti de hom. In dubiis tutior pars est eligenda, et altera regula, in dubiis, de

reg. juris. 6. In dubiis potior est conditio possidentis. De quibus videri possunt Summistae ver. dubium, Nav. cit. num. 35. Covarr. clem. si furiosus, de hom. princip. num. 3. Vasquez 1. 2. d. 66.cap. 1. 2. Saucius de Metaph. lib. 2. d. 41. num. 32. et lib. 1. d. 18. num. 6. et fusius lib. 7. d.103. Asor. 1. p. lib. 2. cap. 19.

Suscipio est actus, quo quis conjecturam alium hoc, vel illud moliri vel fecisse, non videtur differre ab opinione , ideo est probabilis vel improbabilis ; ut opinio temeraria dicitur,quando levi nititur fundamento.