Sectio XV In quo consistat libertas voluntatis

. Notandum, eam potentiam dici liberam, quae omnibus praerequisitis positis operari potest et non operari, ut dictum est secl. praeced, et docet Aristoteles 2. Mag. Mor. cap. 11. et melius 3. Ethic. cap. 2. ubi docet spontaneum esse nobis, pueris, tantisque commune, electionem vero nobis propriam, et idem 9. Met. cap. 3. text. 12. Secundo notandum, libertatem in sola voluntate residere formaliter, non autem in ulla alia potentia, de quo dixi disp. 2. sect. 5. contra Cajetanum ponentem propriam libertatem in appetitu sensitivo. In Deo solo voluntas est libera, et nulla alia potentia, quia intellectus ejus necessario intelligit omne intelligibile; idem ergo in creatis.

Nota tertio, libertatem qua voluntas dicitur libera, non esse aliud quam ipsam voluntatem cum aptiludinali dominio suorum actuum, quod nihil est distinctum ab ipsa. Sicut enim aptitudinalis respectus intellectus ad suos actus naturaliter eiiciendos non est aliquid realiter distinctum ab ipso, ita de voluntate dicendum est, et sic per seipsam est tale principium potens in suos actus ; neque dici potest, quod aliquid reale ei superadditur ad posse non elicere eos. Si tamen per libertatem intelligantur omnia praerequisita ad operandum libere, ut cognitio, indifferens concursus Dei, et si quae sunt alia, certum est quod re distinguantur a voluntate. De actu ergo praecipua difficultas est, an libertas consistat in ejus entitate, vel aliquo ipsi extrinseco. Pre quo:

Nota quarto, libertatem formaliter non esse in judicio indifferenti, quia hoc praerequirilur (etsi non semper, quia sufficit quandoque apprehensio, ut dixi sect. 13.) et illo posito nulla est actualis libertas, donec voluntas exeat in actura, ex dictis sect. praeced, v. et post, aenel. 2. Praeterea, ideo dicitur judicium indifferens, quia voluntatem relinquit indifferentem. Nec refert voluntatem non posse libere agere sine tali judicio, quia etiam nequit sic agere sine concursu indifferenti, et tamen nullus in hoc ponit libertatem formalem. Vide Suar. Met. d. 29. sect. 3. ubi impugnat illam sententiam.

Nota quinto, voluntatem esse causam totalem suorum actuum, ut fuse probat Doctor 2.cWsi.25.de quo dixi sect. 13. conc2. 2. Concurrit tamen Deus immediate ad eos ut tradit Doct. 2. d. 37. quaest. 2. sig. Contra istam, n. 7. Relinquitur ergo tantum actum voluntatis elicitum esse formaliter liberum.

Dico primo, libertas non videtur esse modus realis distinctus ab actu voluntatis. Probatur primo, quia ipse actus, secluso omni modo, est liber sicut potentia, secluso omni alio re distincto, libera est, ut jam dixi. Secundo, modi tribuunt rebus determinationem, ut patet in intrinsecis rerum, sed libertas dat indeterminationem.

Dico secundo, libertas non est relatio realis in actu libero. Patet, quia non ad objectum, quia hoc potest non existere, et aeque liber est actus tunc, ac quando existit: nec ad voluntatem, quia tantum dicit ad eam relationem causati, et haec est communis omni causato,etiam naturali ad suam causam.

Dices esse relationem causati potentis non fieri. Contra, eo praecise est existentis potentis non esse, quia est a potentia potente non agere, sed hoc nihil est positivum a potentia distinctum ; ergo.

Dico tertio, liber tas non est actui libero essentialis, videtur contra D. Thom. 1. 2.

d. 19. art. 1. est tamen Scoti, D. Bonav.

Cajet. et Vasq. quos ci tavi sect. 8. qui tenent bonitatem non esse aliquid re distinctum ab eo cujus est ; et idem dixi ibi de veritate. Probatur primo, actio elicita a potentia potente non operari, eadem esset si illa potentia esset determinata ad ipsam, verbi gratia, si dilectio,quam libere elicio, ab aliqua causa extrinseca ila determinaretur,ut non possem eam non elicere, esset ejusdem speciei, imo eadem numero ; ergo libertas in ea non facit differre specie. Antecedens probatur, quia potentia Lunc esset determinata per hoc quod non posset non operari; sed nihil positivum perit potentiae operandi, per hoc quod caret potentia non operandi ; ergo. Probo enim, quia conjungi potentiam non operandi potentiae operandi est omnino ei extrinsecum quoad entitatem effectus. Respondent, ablata potentia non operandi, auferri et potentiam operandi, quia est una et eadem a parte rei. Contra, potest Deus necessilare voluntatem ad aliquem actum, qui alias esset liber, quo casu nullam potentiam realem positivam auferret, sed tantum potentiam non operandi,vel potius indifferentiam potentiae ; ergo quoad entitatem, maneret eadem potentia, eademque actio.

Confirmatur, si Deus (ut Philosophus erravit,) ageret ex necessitate naturae, effec tus essent ejusdem rationis, cujus modo sunt, et tamen essent tunc necessarii, et modo sunt liberi ; ergo libertas non est essentialis actui libero, alioquin homo libere productus a Deo differret specie intrinseca ab homine producto ab eodem necessario. Neque valet dicere libertatem dictam tantum esse in actibus elicitis voluntatis, quia ideo praecise ponitur libertas propria et formalis in actibus voluntatis nostrae, quia immediate dependent ab ejus dominio quoad fieri et conservari. Sed sic omnes effectus immediatissime dependent a voluntate Dei, et per accidens est quod actus inhaerant vel non, ut subsint hujusmodi dominio ; nam si per impossibile voluntas nostra posset ponere suos actus per se cum eadem ab ea dependentia, aeque liberi essent ac modo sunt.

Secundo,idem actus necessarius fit liber: ergo libertas et necessitas in actu non sunt essentiales differentiae. Antecedens probatur , et primo de actu necessario quoad specificationem, verbi gratia, ostendatur mihi tantum objectum unius virtutis, et nihil repraesentetur de malitia opposita ; actus erit quoad specificationem necessarius, quia non potero habere nolitionem illius objecti, cum nihil mali praesentetur in eo, neque volitionem ullius alterius objecti, quia illud tantum ostenditur. Sed posita cognitione mali oppositi,vel alterius speciei possum continuare illum actum sine ulla mutatione, et tunc erit liber quoad specificationem, quia potest haberi actus ei oppositus vel disparatae speciei ; ergo ista libertas non est quid intrinsecum actui.Dices, nihil referre ad libertatem hujus actus, quod adsit vel absit potentia ad alios actus specie diversos,quia potest haberi principium et dominium hujus actusindependenter ab illis.

Contra, etsi hoc verum sit quoad actus disparatos, tamen non adest plenum dominium hujus actus, si non possum ejus oppositum (ut in casu) elicere, esto possim ab eo abstinere sed tunc caret altera libertatis specie.

Dices manere essentiam libertatis, quoties ita actus elicitur, ut possit non elici, vel ita non elicitur, ut possit elici, et haec est libertas exercitii. Contra hoc, probatur antecedens de actu necessario quoad exercitium, quia motus primo primus, talis est, qui elicitur sine advertenda, qua posita, sine ulla mutatione conservari potest, et libere quoad exercitium. Item, secundum communem opinionem, posita visione beata, amor qui antea fuit liber, fit necessarius. Item, dum elicio libere amorem, potest Deus me necessitare secundum communem,ad actum quo vellem perseverare quo casu amor ille fit de libero necessarius sine intrinseca mutatione. Item, admittendo puram omissionem, de qua postea, potest quis libere cessare a furto, Deo offerente concursum generalem, quo rursus denegato,ab eodem cessabit necessario, et tamen eadem erit omissio.

Objicitur primo, vilal itas et ejus carentia sunt essentiales actibus ; ergo et libertas et necessitas. Negatur consequentia, quia idem actus, ut ostensum est,fit de necessario liber, vel e contra,per mutationem cognitionis vel concursus, vel positionem actus reflexi, qui tollit libertatem immediatam ab actu recto ut si vellem amorem a me elicitum, tunc enim rectus dependeret a voluntate, mediante reflexo, sicut actus imperatus intellectus dependeret ab ea, sed nunquam actus vitalis fit non vitalis, vel e contra. Dices ergo actus liberi voluntatis non differunt essentialiter ab actibus appetitus sensitivi. Respondetur, sub illis rationibus liberi et necessarii, verum est, differunt tamen, quia alii spirituales, alii non ; et quia appetitus non est aptus sequi apprehensionem intellectus, sed tantum sensus, quae nullam relinquit indifferentiam potentiae.

Objicitur secundo, libertas est causa, quare Deus complacet sibi in actibus bonis, et propter eam displicent ei actus mali, et hos punit, illos autem praemiat ; ergo est aliquid intrinsecum in actibus. Respondetur, sufficere esse conditionem sine qua actus non placerent nec displicerent Deo. Adde quod omissio pura placet et displicet Deo, quae tamen nihil entitatis intrinsecae habet,de quo postea.

Objicitur tertio, libertas in actu secundo est terminus potentiae operativae ;ergo et ipsa est physica et intrinseca. Respondetur potentiam physice producere suos actus, in quibus nunc resultat libertas, nunc necessitas per varios respectus ad extrinseca, ut dictum est, et sic libertas non videdur aliquid intrinsecum actui. Ex quibus sequitur, libertatem et necessitatem actuum, esse denominationem extrinsecam desumplam a positione vel carentia dominii potentiae in eos.