ARTICULUS I. Utrum Angeli moveantur ?

Ad primum proceditur sic :

1. Dicit Gregorius quod " Angeli currunt intra Deum quocumque mittantur : " et currere est moveri : ergo moventur.

2. Item, Damascenus in libro II de Fide orthodoxa dicit : " Circumscriptibiles sunt Angeli : cum enim sunt in caelo, non sunt in terra : et cum ad terram a Deo mittuntur, non remanent in caelo . " Ex hoc patet, quod moventur de loco ad locum.

3. Item, Ibidem., " Fortes sunt et prompti ad. Dei voluntatis expletionem, et ubique confestim inveniuntur naturae agilitate, ubicumque divinus jusserit nutus. Et custodiunt partes terrae et gentibus et locis praesidentes, sicut a conditore praeordinati sunt. Et ea quae sunt apud nos, dispensant, et auxiliantur nobis. " Ex hoc iterum accipitur, quod moventur localiter.

Similiter in Zacharia habetur : Et Angelus alius egrediebatur in occursum

ejus: et dixit ad eum : Curre, loquere, etc. Cum igitur currere sit localiter moveri, Angeli moventur letaliter.

4. Si forte aliquis dicat, quod moventur virtute, non substantia. Contra : Illa virtus aut est substantia Angeli, aut est proprietas ejus sive potentia. Si. primo modo, tunc ad. motum virtutis sequitur motus substantiae. Si. secundo modo, aut illa virtus erit sine subjecto, aut erit in subjecto proprio. Si primo modo, hoc est inconveniens et sine omni intelligentia : quia virtus numquam relinquit proprium subjectum. Cum enim sit de numero accidentium inseparabilium et sit in specie qualitatis, quae est naturalis potentia, si proprium subjectum relinqueret, oporteret quod accidens esset sine subjecto. Si secundo modo, tunc ubicumque est virtus, erit substantia, et ad motum virtutis sequitur motus substantiae.

Si forte dicatur, quod Dionysius dicit in libro de Coelesti hierarchia : " Quoniam in tria dividuntur secundum se supermundana ratione omnes divini intellectus, in essentiam, virtutem, et operationem. Et secundum essentiam et virtutem immobiles sunt : secundum operationem autem moventur . " Si, inquam, sic dicatur, hoc non potest esse, nisi altero duorum modorum, scilicet ut per imperium suum fiant operationes praeter hoc quod habeant proportionem ad materiam super quam operantur. Aut, sicut dicunt Philosophi, quod motor primus movet in tota natura superiorum absque hoc quod conjungatur materiae generabilium et corruptibilium.

Et si dicatur primo modo. Contra : Omnis operatio exiens ab aliquo per imperium, exit ab alio immediate cui imperatur ab imperante primo : si ergo operatio Angeli exit ab imperante Angelo, ubi non est per substantiam et virtutem, oportebit ponere alias substan- tias circa nos, quibus imperetur ab Angelis ad perfectionem illarum operationum. Non enim potest dici, quod perficiantur illa opera operatione naturae : quia opera custodiae et revelationis et miraculorum non sunt operationes naturae.

Praeterea, Hoc dicere est contra Damascenum, qui. dicit in primo libro de Fide orthodoxa , quod Angelus dicitur esse in loco, quia adest et intelligibiliter circumscribitur ubi et operatur.

Si secundo modo dicatur. Contra : Motor primus movet inferiora generabilia et corruptibilia per motum primi mobilis, qui ut causa proportionatus est omni motui contingenti materiae generabilium et corruptibilium : ergo oporteret, quod Angeli moverent corpus aliquod superius, et motus ille descenderet per medios alios motus ad inferiora, quae mota ulterius perficerent operationes illas Angelorum, quae sunt circa nos : quod non est verum : quia locutiones et revelationes et hujusmodi non habent ordinem ad motum caeli sicut ordinatur causatum ad causam : ergo relinquitur, quod moveantur essentia, virtute, et operatione, sicut expresse dicunt Sancti.

6. Si aliquis dicat, quod secundum Anselmum in Monologio, Dei proprium est esse ubique : creaturae autem corporeae esse in uno loco tantum simul et semel : creaturae autem spiritualis, quae quasi media est, proprium est esse in pluribus locis simul et semel. Et ita Angeli sine motu substantiae suae possunt esse apud nos, et in caelo, sicut Anselmus explicat de anima quae est in manu et in pede et in oculo. Et sicut Anselmus videtur dicere de anguilla divisa, in cujus utraque parte est anima sensibilis per sensum et motum. Si, inquam., sic dicatur:

Contra :

Dictum est in auctoritate Damasceni, quod cum in coelo sunt, non sunt in terra, etc.

Item, Si ita esset, ut illi dicunt, hoc non posset esse nisi altero duorum modorum, scilicet sicut forma substantialis adest cuilibet parti suae materiae quam perficit, aut sicut causa universalis et prima, sine cujus praesentia nihil causatorum potest in esse subsistere. Et si primo modo diceretur, oporteret quod Angeli essent substantiales formae totius materiae quae est ab inferioribus in superiora, quod falsum est. Si secundo modo, tunc Angeli essent Deus, quod iterum falsum est : Deus enim solus ita est causa, quod sine praesentia sui nihil causatorum manet in esse.

Praeterea, Quae esset ratio, quod magis possent esse in tribus vel in quatuor locis quam ubique ? Si dicatur, quod per aliquid determinatur ad hunc et illum locum, et non ad omnem, hoc non potest esse nisi materia : constat autem quod Angeli non sunt in aliqua materia per quam determinentur.

Si propter hoc dicatur, quod possunt esse ubique si volunt, resumatur prima divisio, scilicet quod aut ut forma totius materiae sunt ubique, aut ut causa universalis, sine cujus praesentia non possunt esse causata, quorum utrumque est inconveniens, ut supra patuit.

Praeterea, Hoc est contra Damascenum expresse, qui dicit in libro I de Fide orthodoxa : " Non potest Angelus secundum idem in diversis locis operari : solius enim Dei est ubique secundum idem operari : nam Angelus quidem agilitate naturae, et quia prompte et cito pertransit, operatur in diversis Iocis . " Et sic patet, quod oportet Angelum moveri ad hoc ut operetur circa nos.

Si propter hoc dicatur, quod Angelus movetur localiter, Contra hoc videtur esse tota Philosophia de motu :

1. Dicitur enim in VI Physicorum multoties , et in multis aliis locis, quod motus divisibilis est dupliciter. Uno quidem modo tempore. Alio modo divisione partium ejus quod movetur. Et ita patet, quod omne quod movetur, est divisibile secundum qualitatem. Angelus autem est indivisibilis secundum quantitatem. Ergo non movetur localiter.

2. Item, Circa finem sexti Physicorum : Amplius autem ex his manifestum, quod neque punctum, neque aliquod indivisibile ullum contingit moveri. Omne enim quod movetur, impossibile est prius ipsum per majus moveri, quam per aequale aut minus. Si ergo hoc est, manifestum est, quod punctum per minus aut aequale movebitur primum. Quoniam autem indivisibile est, impossibile est moveri per minus prius : per aequale ergo ipsi, supple, movebitur prius : quare erit linea ex punctis : semper enim per aequalem motum omnem lineam punctum mensurabit. Si autem hoc impossibile est, et moveri indivisibile impossibile est. Et intendit hanc rationem ponere : nihil transit in spatio prius majus se, quam transeat minus se, vel aequale : punctum movetur in spatio : ergo non transibit prius majus se, quam minus, vel aequale in spatio per quod transit : sed nihil est minus indivisibili : ergo non transit minus se : ergo aequale : sed aequale in spatio quod est linea, est punctum : ergo transibit lineam punctum : ergo linea constabit ex punctis : quia spatium constat ex his quae transibit mobile in motu per ipsum : sed hoc est impossibile : ergo impossibile est moveri indivisibile. Cum igitur Angeli indivisibiles sint, impossibile est eos moveri localiter.

3. Item, In fine sexti Physicorum :

Ejusdem rationis est in ipso nunc moveri et individuum aliquod moveri : sed. impossibile est in ipso nunc esse motum : ergo impossibile est ipsum indivisibile moveri. Detur enim, quod in ipso nunc movetur. Contra : In quocumque aliquid movetur per spatium aliquod, velocius illo movebitur per idem in minori .: quia velox semper dividit tempus : ergo aliquid velocius motum transibit spatium in parte ipsius nunc : ergo nunc dividitur : ergo indivisibile dividetur, et erit aliquid minus indivisibili, quae omnia absurda sunt : ergo non movetur in nunc.

Si forte dicatur, quod dictum Philosophi non est verum, scilicet quod non ejusdem rationis est in ipso nunc moveri, et individuum sive indivisibile aliquod moveri. Contra : Supra in quaestione de tempore probatum est, quod prius et posterius in tempore causantur a priori et posteriori in motu : et prius et posterius in motu causantur a primo et ultimo in spatio, sive a termino a quo et ad quem, in quibus est mobile in motu semper, scilicet partim in termino ad quem, et partim in termino a quo : sed indivisibile non est partim sic et sic, quia non habet partem : ergo non est nisi hic : et illi respondet nunc : ergo non movetur nisi in nunc si movetur : ergo verificatur dictum Philosophi : et sic relinquitur, quod Angelus non movetur.

4. Item, In primo de Caelo et mundo : Omnis motus localis est a medio, vel ad medium, vel circa medium : nullus talis est motus Angelorum : ergo non moventur localiter.

Si dicatur, quod habent motum motum processivum. Contra : Dicit Philosophus in II de Caelo et Mundo , quod natura nihil eorum quae habent motum processivum, neglexit in organis pro- cessivis : ergo oporteret, quod Angeli haberent organa processivi motus. Et si dicatur, quod habent alas, hoc est puerile.

5. Item, In libro Ducis neutrorum dicitur, quod omne quod movetur, est corpus : et in alia propositione, quod omne quod movetur, est compositum : et in tertia, quod omne quod movetur, est quantum. Ex quibus sequitur, quod Angeli non moventur,

6. Item, Quidquid movetur de loco ad locum per se, per se est in loco, et per se in loco circumscribitur : quod probatur in libro quarto de Coelo et Mundo . Angelus per se in nullo loco est. Ergo non movetur de loco ad locum. Probatio secundae accipitur in Damasceno : " Angeli non circumterminantur parietibus et januis estris . "

7. Item, Infra, in eodem : " Intellectuales essentiae in intellectualibus locis sunt non corporaliter circumscripti : non enim corporaliter secundum naturam figurantur, neque tres habent dimensiones : sed quia intellectualiter adsunt et operantur ubicumque missi fuerint. "

8. Item, Quidquid movetur localiter, movetur per se, vel per accidens. Si ergo Angeli moventur, altero istorum duorum modorum moventur. Et constat, quod non per se per omnes dictas rationes. Si autem moventur per accidens motu locali, hoc erit altero duorum modorum, quod moveantur motu alterius, vel violentia. Si autem moventur motu alterius, tunc moventur sicut anima in corpore et clavus in navi : et si sic, tunc numquam moverentur inferius nisi assumpto corpore gravi, et numquam superius nisi assumpto corpore levi, et generaliter sine corpore non moverentur. Si autem violentia moventur, sequitur duplex inconveniens, scili-

cet, quod sit alia natura fortior eis quae extrudat eos ad superius et inferius, et quod sint corpus : quia probat Philosophus in primo de Coelo et Mundo , quod nihil movetur violenter, nisi moveatur etiam per se ad alium locum.

Solutio. Dicimus cum sanctis, quod Angeli moventur localiter, et transeunt de loco ad locum : et quando sunt in uno loco, non sunt in alio, sicut dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa : " Non possunt secundum idem hic et illic esse et operari . "

Unde omnes rationes quae sunt contra opiniones praedictas, concedimus.

Ad objecta autem quae ostendunt, quod non moventur localiter, dicimus quod Philosophus naturalis probat, quod indivisibile quod est in genere quantitatis, impossibile est moveri : quia illud habet situm in continuo, et per consequens comparationem ad quantitatem spatii. Et quia non potest transire majus se, nisi prius transeat aequale, cum in quocumque parvo spatio sint infinita aequalia sibi, non contingeret ipsum transire in quantocumque tempore quantumcumque parvum spatium. Sed nos dicimus, quod Angelus non est sic indivisibile, et de ratione indivisibilitatis sive simplicitatis suae dictum est in quaestione, Utrum sit substantia simplex vel composita ? et propter hoc transit ipse Angelus per spatium non numerando partes spatii : numerans enim cum numerato debet esse ejusdem naturae, et eamdem comparationem habet Angelus ad locum remotum et ad propinquum, ut dicetur infra.

Et per hoc patet solutio ad omnes inductas de physicis.

Ad id autem quod objicitur de libro I Coeli et Mundi, quod triplex est motus, dicimus quod Philosophus loquitur ibi de motibus corporalium substantiarum simplicium : et propter hoc motus Angeli non cadit sub illa divisione. Nec tamen dicimus, quod sit motus processivus, sed est motus voluntarius substantiae spiritualis simplicis.

Ad illas auctoritates quae adducuntur de libro Ducis neutrorum, capitulo de uno Deo. Dicendum quod loquitur ibi Philosophus de motu naturali, et intendit ibi probare primum motorem immobilem secundum motum illum qui divisibilitatem habet secundum materiam et spatium et tempus : sed talem non dicimus esse motum Angelorum : et propter hoc illae improbationem non faciunt ad propositum.

Ad id quod postea objicitur, quod quidquid movetur de loco ad locum per se, per se est in loco. Dicimus quod moveri per se dicitur dupliciter, secundum quod per se potest determinare ly movetur in comparatione ad id quod movetur, vel in comparatione ad spatium in quo est motus. Et si primo modo, tunc omne id movetur per se, quod non movetur motu alterius, sed proprio : et sic Angeli moventur per se. Si vero secundo modo accipiatur, tunc non movetur per se, nisi quod per se est in loco circumscriptive, ita scilicet quod ei primum et medium et ultimum secundum locum assignetur.

Et per hanc distinctionem patet solutio etiam ad sequens.

Et nota, quod circa determinationem hujus quaestionis oberratum est quatuor modis, quorum unus est, quod dicunt, quod Angeli numquam moventur : sed ideo quod sunt motores sphaerarum ad universum esse, movent voluntates et corda hominum et etiam sensus ad ea quae volunt. Et hic error est Rabbi Moysi, et Averrois, et aliorum Philosophorum quorumdam.

Alius est error eorum qui propter de-

bilitatem rationis supra positae dicunt Angelum posse esse in pluribus locis, et etiam ubique si voluerit.

Tertius est eorum qui dicunt Angelum sic venire de fine spatii uno ad alium finem, quod non transit media, sed transilit.

Quartus est eorum qui dicunt, quod sic transit medium, quod est in termino a quo et ad quem secundum suum motum aliquo modo sicut aliud mobile.

Prima autem harum opinionum et secunda sunt haereticae : aliae vero duae sunt fatuae.