ARTICULUS III.

Utrum culpa diaboli aliquid virtutis secum compatiatur ?

Tertio quaeritur, Utrum culpa sua pecuni aliquid virtutis compatiatur? Et videtur, quod sic : quia

1. Dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus , quod nihil universaliter est bono privatum : sed aliquid secundum omnem modum bono privatum, est nusquam nullo modo, neque erat,neque est, neque erit, neque esse potest. Ergo videtur, quod culpa daemonis aliquid virtutis habet admixtum.

2. Si forte dicatur, quod Dionysius loquitur ibi de bono naturae. Contra : Sic sequitur in littera : " Sicut impudicus quamvis privatus est bono secundum. irrationabilem concupiscentiam, in. hoc quidem neque est, neque existentia concupiscit : participat autem bono secundum ipsam unitionis et amicitiae obscuram resonantiam. " Ex hoc etiam patet, quod ipse bonum hoc quod est admixtum malo, non ponit in natura operantis tantum, sed etiam in ipsa actione ipsius et voluntate.

3. Item, Dionysius, ibidem : " Furor quidem participat bono secundum ipsum moveri et desiderare, apparentia mala ad apparens pulchrum redigere et convertere. " Ex hoc iterum accipitur, quod in ipso furore bonum est.

4. Item, Dionysius, ibidem : " Pessimam vitam desiderans et optimam ipsi apparentem secundum ipsum desiderare et ad. optimam vitam respicere, participat bonum. " Ex hoc habetur, quod

etiam quantum ad intentionem bonum videtur admixtum.

5. Si forte dicatur, quod hoc intelligitur de hominibus qui non sunt confirmati in malo, quorum desideria sunt ad bonum commutabilia, quae imaginem habent summi boni, et non de damnatis. Contra : Dicit Dionysius, ibidem : " Si omnino bonum aufers, neque substan1ia erit, neque vita, neque desiderium, neque motus, neque aliud nihil. " Cum igitur in daemonibus sint desideria et motus, aliquid boni videtur immixtum operationibus eorum.

8. Item, Dionysius, infra in eodem capite: " Data daemonibus angelica dona nequaquam ipsa mutata esse dicimus, sed sunt integra et splendidissima, quamvis ipsi non vident claudentes ipsorum boni inspectivas virtutes, " Ex. hoc accipitur, quod naturalia daemonum integra sunt, et etiam splendent per aliquod additum naturalibus : et hoc non est nisi habitus : ergo videtur, quod habent aliquid virtutis etiam in habitu.

6. Item, Peccatum non tollit virtutes politicas : multi enim etiam infideles virtutes politicas habuerunt. Cum igitur in daemone super opus Dei nihil sit nisi culpa, et illa non sit contraria virtuti politicae, Addetur quod virtutes politicas possunt habere daemones.

7. Item, Expresse dicit Jacobus, quod daemones credunt et contremiscunt : ergo daemones habent fidem informem : et fides informis est aliquid virtutis : ergo daemones habent aliquid virtutis.

8. Item, In Evangelio legitur, quod obediverunt Christo praecipienti : et obedientia etiam informis est aliquid virtutis : ergo daemones habent aliquid virtutis.

actum laudabilem secundum ordinem ad felicitatem politicam, de qua locuti sunt Philosophi : formata vero habet actum gratum Deo, qui ordinatur ad felicitatem aeternam, de qua loquuntur Sancti. Unde cum daemones neutrius felicitatis sunt perceptibiles, non habebunt virtutem, neque formatam, neque informem.

Ad id autem quod objicitur de Diouysio, dicendum quod ipse loquitur de illo bono quod convertitur cum ente. Sicut enim dicit Augustinus et Boetius in libro de Hebdomadibus, unumquodque in eo quod est, bonum est : et hoc quidem bonum non semper est potentia ad virtutem, quia non omnia sunt susceptibilia virtutis. Sed intelligentia et actus ejus potest esse virtutis subjectum, sed aliter et aliter. Nam ipsa intelligentia potest esse subjectum virtutis, sicut substantia composita substat accidenti : sed actus ejus voluntarii et affectiones possunt esse subjecta virtutis, sicut potentia perfectibilis per formam. Et inde est quod dicunt Augustinus et Boetius et Bernardus, quod quatuor affectiones semina sunt virtutum et vitiorum. Unde desiderium substantia est actus sive affectionis, circa quam potest esse perfectio virtutis, vel privatio quae est vitium : et ideo cum actus ille secundum quem motus animi attingit ens, habeat existentiam, secundum hoc ipsum attingit etiam bonum quod cum ente convertitur. Et ratio hujus boni non est alia secundum Boetium nisi quia est a bono sicut omne ens est ab ente primo. Et cum primum ens non sit tantum ens, sed etiam bonum : ita oportet effectum ejus etiam esse bonum : quia boni est bona adducere, sicut dicit Dionysius . Cum autem hoc ens secundum quod in actu animae vel affectione accipitur, non supponat nisi substantiam potentiae in actu, in qua potest aequaliter esse ratio

virtutis et vitii, patet quod nihil supponit de esse virtutis : et de tali bono quod substantiam hujus potentiae dicit in ipso spiritu intellectuali et affectione et actu ejus, loquitur Dionysius in omnibus auctoritatibus inductis.

Et per hoc patet hoc quod sequitur, ubi dicit, quod si aliquid esset bono universaliter privatum, ipsum nec esset, nec subsistere posset.

Ad hoc autem quod objicitur de fide daemonum, dicendum quod est fides ex scientia, et est fides ex illuminatione primae veritatis. Et prima credulitas habet necessitatem, secunda vero libertatem voluntatis. Unde Augustinus : " Caetera potest homo nolens, credere non potest nisi volens, " Prima autem fides non est laudabilis, et haec est daemonum. Secunda vero laudabilis est etiamsi informis sit, et hanc non habent daemones.

Si vero objicitur quod Gregorius dicit, quod timor servilis nascitur ex fide informi : unde cum dicat Jacobus : Daemones credunt ei contremiscunt, et sic innuat daemones habere timorem ex credulitate sua, videtur quod daemones habeant fidem informem.

Dicendum, quod timor servilis facit desistere ab actu peccati, licet non a voluntate. Unde Gregorius dicit, quod in timore servili vivit peccandi voluntas, et sequeretur opus si speraretur impunitas. Cum igitur in daemonibus non. sit retractio ab actu peccati, patet quod non habent timorem servilem, qui dicitur donum Spiritus sancti : sed contremiscunt ex timore naturali, qui oritur ex scientia justitiae Dei per quam infliguntur eis poenae.

Si vero iterum objiciatur, quod ita possunt daemones habere fidem sicut spem. Quod autem habeant spem, habe- tur Job, xl, 28, ubi dicit Dominus : Ecce spes ejus frustrabitur eum, loquens de Behemoth.

Ad hoc dicendum, quod nec spem habent informem. Dicitur enim spes dupliciter : et secundum unum modum est una via de quatuor affectionibus naturalibus, quas tangit Boetius in libro de Consolatione philosophiae . Secundum alium modum est virtus informis vel formata. Et primo modo inest daemonibus, secundo modo non.

Si vero quaeritur, Respectu cujus boni sit illa spes?

Dicendum, quod est respectu boni appetentis sibi, scilicet subversionis sanctorum : sperat enim diabolus, quod influat Jordanis in os ejus . Dicunt tamen quidam, quod ex respectu alleviationis poenae in die judicii, et illa frustrabitur, quia poena ejus non alleviabitur, sed gravabitur.

Ad ultimum dicendum, quod daemones non habent virtutem obedientiae, nec habuerunt, sed ex coactione implebant praeceptum : obedientia enim de sua ratione ponit voluntatem implendi praeceptum, quam voluntatem non habent daemones, sed coguntur quandoque ad multa per potestates.