ARTICULUS I.

Quid sit tentatio ?

Ad primum proceditur sic :

Dicit Glossa super Genesim, xxii, 1, quod " tentare pro eo quod est probare dicimus : unde scriptum est : Tentat vos Dominus Deus vester, ut palam fiat utrum diligatis eum an non . Vires enim dilectionis suae homo ignorat, nisi experimento cognoscat. " Ex hoc accipitur, quod tentatio est probatio alicujus ad acceptionem experimenti ab ipso.

Sed contra hoc objicitur :

i. Dicit Joannes, III, 25, quod Christo opus non erat ut quis testimonium perhiberet de homine : ipse enim sciebat quid esset in homine. Cum igitur Deus cognoscat omnia quae sunt in nobis, non oportet quod utatur probatione ad ex-

ceptionem experimenti: sed Deus tentat, quia tentavit Abraham: ergo tentatio non videtur esse probatio ad acceptionem experimenti.

2. Si forte dicatur, quod intelligitur de tentatione quae est a diabolo, adhuc non videtur esse verum : illa enim quae sunt in nobis, aut sunt naturalia, aut voluntaria. Si sunt naturalia, tunc cognoscit ea naturaliter daemon. Si autem voluntaria, tunc aut manifestantur in aliquo signo corporali, aut non. Et si manifestantur in signo corporali, tunc iterum cognoscit ea naturaliter. Si vero sunt tantum in se voluntaria, aut sunt mala, aut bona. Si sunt mala, tunc cognoscit ea per aversionem a Deo et per poenas. Si vero sunt bona, tunc non potest ea cognoscere nisi per revelationem : et ita videtur, quod daemon utatur probatione ad experiendum ea quae sunt in nobis. Et cum daemon tentet nos, non videtur tentatio esse probatio ad acceptionem experimenti.

3. Item, Dicit Philosophus , quod

tentator non accipit experimentum nisi ignorantiae, et ita si tentatio est probatio ad acceptionem experimenti, daemon per tentationem non accipit experimentum nos scire vel facere aliquid, sed tantum, nos nescire vel non facere aliquid.

4. Praeterea, Tentans et probaris tantum sermone utuntur : et ita videtur, quod omnis tentatio non fit nisi per sermonem, sicut fuit tentatio Adae, et, Hevae.

Solutio. Dicendum, quod illa diffinitio communis est, valde.

Est enim tentatio multiplex : quandoque enim tentatio dicitur probatio ad acceptionem experimenti circa scientiam speculativam. Et haec est duplex secundum quod tentator procedit ex communibus principiis scientiae vel ex. propriis uniuscujusque conclusionis, quae spectat ad scientiam illam. Et primo modo tentator non accipit experimentum nisi ignorantiae. Communia enim principia sunt, quibus scitis non de necessitate scitur ars, et quibus ignoratis, de necessitate ignoratur: et ideo cum tentator tentat circa communia, si tentatus scit illa, non propter hoc sciet artem : sed si. ignoret ea, necessario ignorabit artem.. Et hoc est quod dicit Philosophus, quod, tentator qui. imitatur dialecticum qui procedit ex communibus, non accipit experimentum nisi ignorantiae, ille vero qui procedit ex propriis conclusionis, accipit experimentum scientiae et ignorantiae : quia propria sunt immediata principia, quibus scitis sciuntur conclusiones artis, et ignoratis ignorantur. Et haec tentatio diversitatem accipit et divisionem secundum divisionem specialium scientiarum,circa quarum principia tentatio procedit: et istae duae tentationes sunt speculativae,de quibus loquuntur Philosophi, et non sunt ad propositum nostrum.

Est item tentatio probans aliquem penes voluntatem et potentias operativas : et haec tentatio est inclinatio tentati ad electionem ejus quod intendit tentator, sive illud bonum sit, sive malum. Et secundum hunc modum diabolus tentat homines, et etiam. Angeli boni tentant nobis persuadere virtures.

Et est etiam tentatio quae est ad experimentum potestatis in habitu jam prius accepto, secundum quod aliquis jam habens scientiam experitur vires suas in illa, et habens virtutem examinat quantum habeat posse in virtute illa. Et de hoc dicit Ecclesiasticus: Qui tentatus non est, qualia scit ? Et talis tentatio est etiam organorum naturalium et instrumentorum artificialium et animalium, quae habentur in juvamentum laboris secundum quod tentatur manus in virtute tenendi, et securis in virtute scindendi. Et in Evangelio dicit quidam : Juga boum emi quinque, et eo probare illa .

Est iterum tentatio probatio per difficilia ad experimentum fideli latis et constantiae. Et sic dicit Ecclesiasticus, quod si. est tibi amicus, in tentatione posside illum . Et alibi, quod in fornace probatur aurum, homines vero in camino humiliationis .

Est item tentatio probatio dilectionis alicujus, qui diligit Deum, ut ipse probationis experimentum de sua virtute accipiat, et sic amplius de Deo praesumat. Et sic Deus tentavit Abraham , et Tobiam, sicut dicitur, Tobiae, XII, 13, ubi dicitur: Quia acceptus eras Deo , necesse fuit ut tentatio probaret te.

Dicendum ergo ad primum, quod Deus tentat ultimo modo tentationis, non ut ipse aliquid in nobis experiatur, sed potius ut experiri nos faciat. Et cum dicitur, quod tenta vos Dominus Deus

vester,ut palam fiat utrum diligatis eum : sensus est, ut scire vos faciat.

Ad id quod objicitur de daemone, dicendum quod daemon nihil intendit experiri, quod jam insit nobis : quia secundum hanc tentationis rationem non tentat, sicut patet ex praedictis.

Ad id quod objicitur de Philosopho, dicendum quod ipse loquitur de tentatione primo modo dicta.

Ad ultimum dicendum, quod tentans prima et secunda tentatione, utitur sermone tantum. Sed tentans tertia, utitur sermone et opere, secundum quod magis efficaciter potest inclinare voluntatem ad eligendum id quod suadet. Tentaris vero quarta tentatione, quandoque tantum utitur opere, ut si tentat posse in habitu virtutis vel in organo vel instrumento vel in animali : quandoque autem utitur sermone vel meditatione, ut si tentat se in habitu scientiae speculativae. Tentans vero quinta tentatione, tantum utitur opere, quod est circa difficilia. Et similiter tentans sexta tentatione.