ARTICULUS V.

Quomodo anima sit acias corporis organici? et, Utrum hoc sit de diffinitione animae ?

Quinto quaeritur, Quomodo hujusmodi est quodcumque organicum ? et, Utram hoc sit de diffinitione ?

Videtur autem non esse de diffinitione: quia

1. Potentia vitam habens non est nisi corpus organicum, ut dicit Constabulinus. Ergo videtur supponi per hoc quod potentia vitam habens, non est nisi corpus organicum, ut dicit Constabulinus.

2. Praeterea, Dicit Philosophus in IV Topicorum, quod peccant ponentes genus in partem: quia genus praedicatur de eo cujus est genus: pars autem non. Cum igitur corpus vivens secundum Porphyrium sit genus totius animalis, non debet poni in diffinitione pariis.

Si forte dicatur, quod haec diffinitio materialis est. Contra hoc est, quod non assignatur in ea ex qua fit, sicut in diffinitione materiali assignari consuevit.

3. Item, Omne organicum est corpus perfectum in distinctione suarum partium, et figura suorum organicorum, et compositione suarum partium. In toto igitur erit actu existens. Nullum autem actu existens sic unitur alteri, quod ex ipso et altero essentialiter fiat unum. Ergo ex tali corpore et anima non fiet unum.

4. Item, Omnis motor, praecipue secundum locum in motu processivo, non tantum est actus, sed etiam est actu ens in seipso: anima sensibilis et rationalis est talis motor: ergo est actu ens in seipso; ex actu autem ente in seipso et alio non fit unum essentialiter; ergo ex anima tali et corpore non fit unum.

5. Item, Substantia cognoscitur actu ens in seipsa et non habere dependentiam ad accideris per hoc quod separatur ab accidente, licet accidens corrumpatur quando non est substantia. Cum igitur anima rationalis separetur a corpore et maneat in seipsa, ipsa substantia erit in se perfecta: nihil autem talium unibile est alteri per essentiam, ut probatur in VII Metaphysicae : ergo videtur, quod anima rationalis non possit esse actus corporis.

Item, Materia magis est separabilis a forma, quam forma a materia: quia, sicut habetur in fine primi Physicorum , una materia numero potest esse asub diversis formis successive, sed non una forma in diversis materiis: ergo videtur, quod magis contingat corpus esse sine anima, quam animam sine corpore: sed anima rationalis est sine corpore: ergo corpus multo magis sine anima: ergo utrumque actu ens est sine altero: ergo ex ipsis non fiet essentialiter unum.

6. Item, Commentator super Metaphysicam, dicit, quod si duo componantur, et unum eorum inveniatur sine altero, quod et reliquum potest inveniri sine alio: et dat exemplum in hydromelle. Cum ergo anima inveniatur sine corpore, corpus erit sine ea, ita quod utrumque sit actu ens: ergo ex ipsis non fit unum.

Juxta hoc quaeritur, Utram corpus organicum sit unum vel plura ?

Et videtur, quod unum: quia omnis perfectio una est unius perfectibilis. Cum igitur anima sit una in quolibet corpore ut perfectio in perfectibili, ipsum corpus organicum est unum,

Sed contra hoc est, quod

1. Corpus organicum diversitatem habeat partium in natura et specie: et ta- lia non possunt esse unum: ergo corpus organicum non est unum.

2. Praeterea, Si esset unum simpliciter, tunc vel esset ratione unum, vel ut indivisibile, vel ut continuum. Non ratione: quia os non habet rationem carnis, nec caro nervi, nec pes manus. Nec ut indivisibile, nec ut continuum: quia continua sunt, quorum terminus idem: sed non est idem terminus carnis et ossis, cum sint diversarum naturarum: ergo nullo modo est unum.

Si forte dicatur, quod est unum in ordine ad unum. Contra: Unitas in ordine dicit multitudinem simpliciter et unitatem secundum quid: et talis unitas non est receptiva unius formae naturalis et substantialis: ergo videtur, quod corpus organicum non habeat animam unam, cum anima sit forma naturalis et substantialis. Et hic fuit quidam error antiquorum, quem tangit Avicenna in libro VI de Naturalibus, dicens quod secta fuit quae dixit, quod anima non est una, sed multae: et quod anima quae est in uno corpore, est collectio animarum, scilicet animae regentis et apprehendentis, et animae rationalis et irascibilis. Et ratiocinati sunt dicentes, quoniam non possumus dicere omnes animas esse unam animam, cum unaquaeque differat ab alia, et habeat proprium locum.: rationalis enim habet cerebrum, irascibilis cor habet, concupiscibilis habet hepar.

In idem videtur incidere sententia de harmonia, quam tangit Aristoteles in primo de Anima, et est sententia Empedoclis. Et quia haec sententia credibilis fuit multis, et est hodie credibilis, ideo fortius disputandum contra ipsam.

Et ponantur primo rationes Aristotelis quibus eam esse improbat , et suae rationes in universo sunt septem.

Quarum prima haec est: Omnis har-

mollia ratio sive concordia est contrariorum compositorum, vel ipsa compositio eorumdem: nulla anima est talis: ergo nulla anima est harmonia sive consonantia contrariorum. Prima probatur ex diffinitione hannoniae: quia harmonia nihil aliud est, quam concordia sive aequalitas contrariorum commixtorum in compositione corporis complexionati. Secunda probatur ex hoc, quod anima movet motu alio quam corpus complexionatum moveatur ex natura: movet enim processive, qui motus inducit paenam et lassitudinem, propter hoc quod, non est de natura corporis complexionati sic moveri.

Secunda haee est: Nulla harmonia movet aliquid nisi ad locum unum: anima sensibilis et ratio ealis movent ad loca multa: ergo non sunt harmonia. Prima probatur in primo de Caelo et Mundo , quod corpus compositum et commixtum sequitur motum dominantis in ipso. Et ideo si dominatur in eo grave, movetur deorsum: si vero leve, movetur sursum. Sed in omnibus corporibus animatorum dominatur grave, scilicet aqua et terra, ut dicitur in secundo de Generatione et Corruptione , Ergo, etc. Secunda probatur ad sensum: quia videmus animalia moveri ante et retro, ad dextrum et sinistrum, sursum et deorsum.

Tertia est haec: Omnis harmonia est in contrariis commixtis ut corporea virtus sive forma corporalis: nulla anima sic est in contrariis: ergo, etc. Prima probatur sic: Dicitur in fine primi de Generatione et Corruptione, quod commixtio est mixtibilium alteratorum unio, et illa unio eorum est harmonia mixtorum. Unio autem illa est in ipsis mixtis ut forma corporis quae resultat ex contrariis sic adaequatis, et ita erit forma corporea. Secunda vero probatur indirecte sic: quia si daretur, quod anima, esset talis unio mixtorum, oporteret quod ubicumque esset unio mixtorum, quod ibi esset anima: et ita lapides haberent animam. Praeterea, Cum ars faciat multas commixtiones electuariorum et colorum et aliorum, oporteret quod in qualibet mixtura esset anima.

Quarta est haec: Quorumcumque passiones et opera habent diversas rationes penes essentiam sumptas, illa differunt per substantiam et rationem: passiones et opera animae et passiones harmoniae et opera ejus habent diversas rationes penes essentiam sumptas: ergo anima differt ab harmonia per substantiam et rationem. Prima patet per se. Secunda vero probatur per inductionem passionum et operum harmoniae et animae. Opus enim harmoniae est aequare contraria in mixto: opus vero animae est sentire, intelligere, et movere secundum locum, et vegetare, et nutrire, quorum patet esse diversas rationes secundum substantiam sumptas.

Quinta est procedens super divisione: in harmonia enim non possunt accipi nisi duo, scilicet composita, et compositio. Composita autem nihil faciunt ad propositum secundum quod penes materiam tantum considerantur: quia sic non constituunt corpus animatum, et ita non erunt proxima animae ita quod habeant convenientiam ad ipsam. Compositio vero facit contraria esse in corpore Animato substantialiter diversa ab anima: cujus probatio haec est: Quaecumque sunt composita et non aliter habent potentiam ut moveantur ab aliquo motore, illa sic composita differunt substantialiter a motore illo: contraria sic composita et complexionata in tali harmonia habent potentiam, quod moveantur ab anima: unde compositio talis substantialiter differt ab ipsa anima. Prima probatur ex hoc quod motor et motum substantialiter differunt. Secunda patet

ex hoc quod anima non movet omne corpus, sed sic complexionatum.

Sexta ratio est haec: Omnis harmonia quae est in multis, multipliciter fit. In quibusdam enim fit dominante sicco, in quibasdam dominante frigido, in quibusdam calido, in quibusdam humido, in quibusdam frigido et sicco, in quibusdam calido et sicco, in quibusdam frigido et humido, in quibusdam calido et humido. Et dominium eorum multiplex est, scilicet in parte dupla, et tripla, et quadrupla, etc, vel sextupla, vel sexquitertia, etc, vel superbipartiente, et subquadripartiente, etc. Est autem harmonia ad aequale omnium contrariorum. Cum igitur diversae sint potentiae animae, si anima est harmonia, causabitur diversitas potentiarum animae ex diversitate harmoniae: et ita ex aliqua harmonia causabitur intellectus, et ex aliqua sensus, et sic de aliis, quod omnino absurdum est et impossibile, et etiam volenti fingere impossibile assignare.

Septima ratio est haec: Cum videamus in corpore multa esse membra, quae habent harmonias, in corpore uno erunt diversae numero et in uno membro diversae erunt animae, ut in mana: quia in manu alia est harmonia ossis, alia autem carnis., alia nervi.

Postea ponit Philosophus duas rationes Empedoclis , quibus probat suam sententiam. Quarum prima haec est: Quidquid removetur remoto aliquo universali, est idem secundum naturam vel secundum formam: anima sic removetur remota harmonia corporis: ergo idem est illi secundum naturam vel secundum formam.

Secunda est, quia nos videmus, quod sensus solvitur soluta harmonia carnis, et ponitur posita harmonia carnis: ergo videtur, quod sensus sit harmonia.

Hanc opinionem tangit Gregorius Nyssenus attribuens eam Dinarcho et Synnae Philosophis, qui contradixerunt Socrati:

quia positio Socratis fuit animam non esse harmoniam: et dixerunt animam quidem assimilari harmoniae, corpus autem lyrae.

Et his in Phaedro contradicit Plato per sex rationes, quarum prima est haec:

1. Si doctrinae sunt rememorationes, erat anima nostra antequam in humana specie generaretur: si autem harmonia est, prius quidem non erat. Doctrinas autem supponit esse rememorationes, sicut prius probatum est in Phaedro,

2, Amplius, Anima quidem adversatur corpori, et habet rationem principatus in ipso: harmonia autem nec praeest, nec adversatur: non igitur anima est harmo- nia.

3. Amplius, Harmonia magis et minus est harmonia intensione et remissione: anima autem non est magis et minus: ergo anima non est harmonia.

4. Amplius, Harmonia alterationem suscipit secundum diversam compositionem: anima non: ergo non est harmonia.

5. Amplius, Anima virtutem et malitiam suscipit: harmomia non: ergo, etc.

6. Amplius, Anima cum suscipiat contraria seorsum, id est, sine corpore, substantia est et subjectum: harmonia autem qualitas est et in subjecto: substantia autem a qualitate aliud est: anima ergo ab harmonia aliud est.

Postea solvit Gregorius Nyssenus ad rationem Dinarchi et Synnae ex verbis Platonis sic dicentis in Phaedro : Nempe harmoniam participare animam non inconveniens: sed non ex hoc harmonia est. Et dat instantiam: Neque enim quod virtutem participat, virtus est. Ratio enim illorum fuit haec: Quidquid participat aliquo, semper est illud: anima participat harmoniam: ergo semper est illud, scilicet harmonia. Inde sequitur, si anima dicatur crasis vel eucrasia corporis, quod erasis tantum valet, quantum harmonia sive complexio contrario-

rum secundum distinctionem complexionum.

Contra hoc autem, quod plures animae ponuntur in uno corpore, dicit Aristoteles in libro XVI de Animalibus sic: Anima una est in corpore, et quodlibet membrum habet communicationem cum anima: et inde dicitur membrum aequivoce sicut membrum mortui. Unde manifestum, quod in quolibet membro anima est potentia, et in quodam propinquior, et in quodam remotior. Infra tamen disputabimus de hoc, utrum in uno animato anima sit una, ampliori inquisitione.

Solutio. Dicendum secundum Avicennam, quod anima est perfectio prima corporis naturalis instrumentalis habentis opera vitae. Et secundum hanc diffinitionem organicum est pars diffinitionis, et instrumentale et organicum accipitur pro eodem.

Et secundum hoc dicendum ad rationem Constabulini, quod licet corpus organicum accipiatur pro eodem, et secundum hoc supponatur per potentia vitam habentis, tamen ly potentia vitam hahens alium respectum materiae ad. formam sive corporis ad animam dicit: ly organicum enim dicit respectum ad potentias animae, quae operantur in organis: sed ly polentia vitam habens dicit respectum corporis ad ipsam animam: quia vila est actus animae secundum se, ut infra probabitur: quia vivere secundum Aristotelem viventibus est esse. Secundum vero Constabulinum qui dicit non esse de diffinitione, dicendum quod ipse intelligit, quod supponatur per ly potentia vitam habens, licet omnino non sint idem secundum rationem. Et hoc videtur velle Aristoteles ex ipso modo loquendi, cum dicit: " Anima est perfectio prima corporis physici potentia vitam habentis, " Hujusmodi autem est quodcumque organicum.

Ad aliud dicendum, quod diffinitio animae materialis non est data per materiam ex qua sit anima, sed in qua est: et ideo corpus quod ponitur in diffinitione, non est corpus quod ponitur genus in Porphyrio.

Ad aliud dicendum, quod corpus organicum non est actu nisi per animam.. Cum autem non habeat animam, non est corpus organicum, nisi aequivoce, ut horno mortuus dicitur homo. Figurae vero corporis et membrorum et caeterae qualitates non faciunt corpus actu esse, sed sunt proportiones et adaptationes materiae, quae substantia et ratione sequuntur animam. Tempore autem nihil prohibet eas praecedere ipsam: sicut omnis materia generabilium et corruptibilium suam formam tempore praecedit.

Ad aliud dicendum, quod haec propositio est falsa si universaliter ponatur: Omnis motor secundum locum processivum non solum est actus, sed actu ens per seipsum: sensibilis enim anima est motor processive secundum locum in brutis, et tamen non est actu ens per seipsam, sed est actus corporis solum. Si vero non universaliter, sed de anima rationaii tantum proponitur, tunc supra soluta est argumentatio, ubi distinctum est, quod anima rationalis non tantum est substantia per se ens, nec tantum actus, sed substantia et actus: sed si esset substantia per se ens tantum, non esset unibilis alteri per constitutionem unius per substantiam.

Ad aliud dicendum, quod corpus bene separatur ab anima ut materia, sed non ut actu manens ut subjectum separatur ab accidente. Similiter anima rationalis dependentiam habet ad corpus, eo quod est unibilis ei et unitur ei in resurrectione novissima. Et ideo cum sic utrumque dependeat ad alterum, ex eis fit unum per substantiam. Ad aliud dicendum, quod dictum Commentatoris intelligitur de his quae conveniunt ut mixta in commixtione, sicut mel et aqua in hydromelle: omnia enim miscibilia separata actu sunt antequam misceantur, sicut dicitur in fine de Generatione et Corruptione: sed non intelligitur illud de his quae conveniunt ut essentialia sicut actus materia.

Ad aliud quod juxta hoc quaeritur de unitate corporis organici, dicendum quod corpus organicum est unum specie, actu, numero, et ratione. Specie, quia nullum membrorum habet speciem nisi totius. Similiter actu, quia omnia actu sunt per unam animam, ut habitum est ex auctoritate Aristotelis in libro de Animalibus. Ratione vero, quia anima omnibus dat rationem et esse. Numero vero, quia totum corpus organicum est una materia cujus perfectio est anima. Idem autem numero, ut dicitur in V ''Metaphysicae quod est idem materia.

Si vero quaeritur de unitate et multitudine, dicendum quod duplicem habet unitatem. Unam materiae et originis: quia sicut dicit Aristoteles in libro XVI de Animalibus, primo generatur cor, et ex corde producuntur omnia membra animalis consequenter: et ideo ad ipsum diriguntur per colligationem nervorum et venarum et arteriarum. Aliam unitatem habet a forma: omnia enim membra influxum vitae recipiunt a corde, ut dicitur in primo de motu cordis. Unde quod dicitur in objectione, quod non sit unum specie et forma, falsum est.

Ad hoc autem quod objicitur, quod alia est ratio carnis et ossis, dicendum quod hoc verum est secundum quod sunt ossa et caro, sed. non secundum quod sunt partes animati: hoc enim modo una sola anima est, quae dat eis esse et rationem.

Ad aliud quod quaeritur de harmonia, dicendum quod omnes rationes Aristotelis sunt necessariae procedentes vel ex

per se notis, vel ex necessario probatis, ut patet in objiciendo. Rationes autem Empedoclis non valent: non enim necessarium est si aliquid solvitur soluto alio, quod ipsum sit idem illi. Solvitur enim omnis forma soluta materia praeter animam rationalem; nec tamen idem est illi. Rationes etiam positae a Gregorio extractae de Phaedro Platonis, stare possunt praeter primam. Gregorius enim iste Platonicus fuit valde, concedens cum Platone doctrinas esse rememorationes, et animas ante corpora esse creatas. Unde etiam reprehendit Armonium Philosophum, qui dixit animam esse substantiam incorpoream et in corpore creatam. Gregorius enim tenebat istam conclusionem, quod si anima rationalis non crearetur nisi in corpore, etiam destrueretur destructo corpore. Sed nos non ita probabimus, quia nec doctrinae rememorationes sunt, nec etiam destrueretur destructo corpore.

AMICULUS VI.

Quare anima dicitur ab Aristotele substantia secundum rationem, sive ratio corporis physici habentis principium motus et status in seipso ?

Deinde, Quaeritur de diffinitione faciente cognoscere substantiam animae secundum quod ipsa est ratio corporis.

Et ponamus diffinitionem ab Aristotele positam in. secundo de Anima, ubi sic dicit: Anima est substantia secundum rationem, sive anima est ratio physici corporis hujusmodi habentis principium motus et status in seipso.

Quaeritur, Ad quid dicatur hic ratio physici corporis ?

Et videtur secundum ipsum, quod ratio dicatur quod quid erat esse et diffinitio: quia sic explanat in littera, et dat simile in instrumentis artificialibus , ut in dolabra, cujus dolabrae esse est substantia et ratio. Et dicitur dolabrale esse lorma et figura, dolabrae in materia debita, quae est ferrum et chalybs. Cum igitur ars imitetur naturam, sic etiam erit in natura, quod forma naturae in debita materia substantia erit, et ratio ipsius materiae.

Sed contra hoc videtur esse, quod

1. Omnis ratio quae. est diffinitio, praedicabilis est de eo cujus est diffinitio. Si ergo anima sit ratio animati, anima praedicabitur de animato, quod falsum est.

2. Item, Omnis diffinitio, sive sit materialis, sive formalis, sive per causam efficientem, sive finalem sit data, numquam aequipara est seu probatio rei dii finitae, hoc est, aequalium terminorum secundum numerum. Cum. igitur anima sit terminus unius tantum, sicut et animatum, non potest anima esse ratio animali.

3. Praeterea, Objicitur de simili inductione de dolabra . Remota enim lorma et figura a ferro et chalibe dolabrae, adhuc ferrum et chalybs est materia dolabrae, quae potentia suscipit dolabile esse: ergo videtur a simili, quod remota anima ab animato corpore, adhuc corpus remanet potentia suscipiens vitani. et animam, quod non est verum in omni animato.

4. Praeterea, Quaeritur de hoc quod dicit, Corporis physici hujuscemodi habentis principium molus et status in seipso. Tale enim videtur esse corpus physicum. Natura enim, ut dicit Philosophus in secundo Physicorum , est principium et causa movendi et quiescendi ejus in quo est principium per se et non secundum accidens. Et sic anima videtur esse substantia et ratio scilicet corporis physici, quod supra improbatum est.

5. Item, Quaeritur de hoc quod dicit in secundo de Anima , quod oportet considerare in partibus quod dictum est de anima. Si enim esset oculus animal, anima utique ipsius visus esset: hic enim substantia est oculi secundum rationem. Hoc enim non videtur verum: quia cum partes integrales materia sint totius, videtur quod non habeant esse et rationem nisi in esse et ratione totius: et ita licet oculus etiam non videat, vere tamen erit oculus, dummodo sit in animato corpore.

Solutio. Dicendum, quod duplex est diffinitio, scilicet logica, et naturalis. Logica est, quae sumitur a forma totius: et dico formam totius, quae praedicabilis est de toto sicut genus, differentia, et species: et omnis talis diffinitio de rebus in natura consideratis est transcendens: eo quod non tangit principia quibus res est, sed cognitionis tantum. Et similiter est vana: eo quod accidentia et opera rei existentis secundum quod est existens in natura, non possunt concludi vel excludi per ipsam. Physica sive naturalis sumitur ex principiis rei existentis, secundum quod est in natura existens. Principia vero illa sunt materia et forma: et dico formam non quae est totius, sed partis quae est materia. Sunt etiam principia efficiens et finis. Et ideo diffinitio naturalis quandoque datur per efficientem et materiam, sicut haec: Digestio est completio a naturali et proprio calore facta ex contrajacentibus passionibus, quae ponitur in quarto Meteororum : proprius enim et naturalis calor digestivus efficiens est, completio vero effectus, contrajacentes autem passiones materia. Per formam et materiam datur diffinitio naturalis: et tunc

non debet dari ut quidam vitiose dicunt, quod homo est id. quod constat ex corpore et anima: talis enim modus diffiniendi materialiter non est nisi in artificiatis, in quibus sola, compositio forma est. Sed diffinitio naturalis debet dari per formam naturalem, secundum quod complet et terminat materiam in esse et speeie. Perquem modum etiam datae sunt istae duae diffinitiones animae, praecedens scilicet et de qua nunc loquimur: et non differunt in aliquo nisi in hoc, quod prima datur de anima prout terminat materiam suam qua? est corpus organicum in esse: secunda vero prout terminat ipsam in specie naturae: et ideo utraque est de anima secundum quod ipsa est substantia: et hoc modo facit cognoscere substantiam ejus.

Ad phimum ergo dicendum, quod objectio procedit de diffinitione logica.

Ad aliud dicendum, quod objectio procedit ex prava intelligentia litterae: non enim sic intelligitur anima esse substantia corporis secundum rationem, quod sit diffinitio ejus, prout diffinitio est oratio explicans esse rei. per substantialia: sed intelligitur anima esse substantia et ratio corporis, quia dat ei esse secundum substantiam et rationem specie in naturali,

Ad aliud dicendum, quod materia aliter subjicitur operi artis, et aliter operi naturae. Operi enim artis subjicitur materia quae est actu per formam naturalem. Unde nec ab arte suscipit nisi formam accidentalem, quae est forma divisionis vel compositionis: et propter hoc etiam materia remanet post solutam formam artis susceptibilis adhuc ejusdem. Sed operi naturae subjicitur hyle solum quod est simplex substantia, sicut supra diximus in quaestione de materia: et ideo formam materialem non amittit nisi per corruptionem et privationem naturalis formae, quae corrupta non est nisi aequivoce. Unde non per omnia est simile, sed in hoc tantum: quia sicut figura dolabrae esse et rationem dat dolabrae in specie artis, ita anima esse et rationem dat animato corpori in specie naturae.

Ad aliud dicendum, quod per ly hujuscemodi supponitur organicum. Per principium autem molus cl slatus intelligitur principium motus processivi. Et sic patet solutio.

Ad aliud dicendum, quod quando materia alicujus formae non variatur in partibus, tunc formam illam in terminando materiam non est necesse variari, sicut patet in elementis et mineralibus: et propter hoc etiam virtus consequens essentiam una est per totum in talibus, sicut caliditas in igne, et vis attractiva in adamante. Quando autem diversitas est ex parte materiae sicut in corpore organico, tunc necesse est et diversitatem esse ex parte formae: et ideo anima secundum se perfectio totius est et ratio, sed non secundum se est substantia et ratio oculi, sed secundum potentiam visivam. Nihilominus tamen si oculus separaretur vel excaecaretur, separatus non esset oculus nisi aequivoce: quia expresse dicit Aristoteles, quod pupilla et visus sunt oculus, sicut anima et corpus sunt animal.