ARTICULUS VII.

Qualiter anima dicatur esse principium et causa vitae in mortalibus ? et, Quomodo haec diffinitio faciat animam cognoscere ?

Sequitur quaerere de diffinitione animae, quae facit cognoscere eam secundum quod est natura organici corporis.

Et ponamus diffinitionem positam ab

Aristotele in II de Anima , quae est talis: Anima est principium et causa vitae in mortalibus. Dicit enim Philosophus ibidem, quod ista diffinitio convenit animae secundum se et partibus ejus, et quod ipsa demonstrat causam in esse, et non tantum dicit quid est esse rei. Praecedentes autem duae sunt sicut conclusiones conclusae per istam.

Quaeratur igitur primum de ipsa diffinitione, et qualiter ipsa est faciens cognoscere animam secundum quam ipsa est natura et demonstrans causam in esse ? Quaeratur igitur, Secundum quern modum ipsa dicitur principium ? Est enim principium esse causa formalis: et in praecedentibus diffinitionibus est ipsa diffinita secundum quod est forma: ergo videtur, quod in compositione illa etiam dicatur principium.

Si forte dicatur, quod non dicitur principium vitae, hoc erit contra diffinitionem.

1. Actus enim potentia vitam habentis est principium vitae: et hoc totum suppositum est per praecedentes diffinitiones.

2. Praeterea, Per causam supponitur principium, et per principium causa: et ita videtur esse superfluum quando dicit, quod anima est principium et causa vitae.

3. Item, Vita videtur esse actus determinatae potentiae animae, ut videtur Damascenus ponere in libro II de Fide orthodoxa . Inobediens quidem et quod non persuadetur ratione, vitale est, quod etiam pulsativum vocatur, et seminativum, sive generativum, augmentativum, et nutritivum, et omnino generativum quod et plasmat corpora.

4. Item, Omnis actus procedens ab organo determinato in corpore, est actus determinatae potentiae et non animae secundum se. Vita est hominis actus. Ergo erit actus determinatae potentiae, et non animae secundum se: et ita non erit diffinitivus animae, Prima patet ex hoc quod dicit Philosophus, quod anima secundum se est actus totius, et secundum suas partes est actus partium. Unde pars animae est in organo corporis, et ita actus organi erit specialis actus partis animae. Secunda probatur per suppositionem naturalium et medicorum, scilicet quod a corde est influxus vitae per arterias, et spiritus vitalis in totum corpus,

5. Hoc idem videtur per diffinitionem Dionysii Philosophi, quae tangitur in VII Topicorum, scilicet quod vita est motus generis nutribilis naturam assequens. Genus enim nutribile est genus vegetabile tantum. Naturam autem assequens dicitur, quod movet ad motum naturae, secundum eiiam quod Damascenus dicit, quod actus vegetabilis potentiae gubernatur tam natura quani ratione.

6. Item, Omnis effectus in aliquo genere causae inventus, reducitur ad causam primam in genere illo, sicut omne calidum ad calidissimum, ut probatur in II Metaphysicae . Igitur cum vivere sit effectus inventus in genere causae quod est anima, reducitur ad primum in genere illo: sed primum in genere illo est vegetabile: ergo vivere erit actus vegetabilis: inter potentias autem vegetabiles est. primo nutritiva: ergo videtur, quod vita sit proprius actus nutritivae potentiae.

7. Hoc etiam videtur per illam propositionem Auctoris libri Causarum: Omnis causa primaria plus est influens super causatum quam secundaria. Prima enim causa est, quae causat non causante alia: secundaria vero, quae non causat sine prima: et in hoc pius influit prima, quia subtrahente secundaria causalitatem suam, non. de necessitate subtrahit prima. Et secundum hunc modum videtur esse de vita in vegetabili et sensibili et

rationali: sensibili enim et rationali subtrahentibus influxum vitae sensibilis et rationalis, non de necessitate subtrahit nutritiva vegetabilis: ergo vita erit proprius actus vegetabilis. Et similiter est in potentiis animae, scilicet nutritiva, augmentativa, et generativa. Augmentativa enim et generativa subtrahentibus causalitatem suam, non de necessitate subtrahit nutritiva. Ergo nutritiva erit potentia, cujus actus erit vila: et sic non erit vita diffinitiva animae, sed potius nutritivae potentiae.

Quod si concedatur. Contra: 1. Omnis actus animae in omni organo corporis est actus secundum se, et non secundum aliquam partem ipsius: vita est hujusmodi actus animae: ergo est actus animae secundum se, et non secundum aliquam parlem ipsius. Veritas primae patet ex. hoc quod actus partis animae est in parte corporis secundum aliquod organum speciale, sicut actus virtutis visivae est in pupilla oculi tantum. Secunda patet ex hoc quod totum corpus dicitur vivum in omnibus organis, sicut et totum est potentia vitam suscipiens.

2, Item, Omnis actus qui secundum omnes vel multas potentias est alicujus, non videtur esse alicujus illarum potentiarum proprius: vita est hujusmodi actus in potentiis animae: ergo non est alicujus virtutis animae proprius. Prima patet per diffinitionem proprii: proprium enim est, quod uni soli convenit. Secunda patet in secundo de Anima , ubi dicitur: Multipliciter autem ipso vivere dicto: et si unum horum aliquid insit, solum ipsum dicimus vivere, ut intellectus, sensus, et motus, et status secundum locum, adhuc et motus secundum alimentum est vivere.

Juxta hoc quaeritur, Quomodo haec diffinitio sit dicens causam propter quid in demonstratione, praecedentes vero sint ut conclusiones demonstrationum?

Probatur enim in secundo Posteriorum per multas rationes, quod diffinitio non. potest esse conclusio demonstrationis, sed medium. Unde dicit ibidem, quod principia demonstrationum diffinitiones sunt, quarum non esse demonstrationem ostensum est: prius autem erunt principia demonstrabilia et principiorum principia: et hoc in infinitum ibit.

Item, Ibidem, Diffinitio quidem ipsius quid est et substantia est: sed demonstrationes omnes videntur esse omnes suppositivae et accipientes quid est, ut mathematicae, quid est unitas, quid par, quid impar. Et alibi ponit ibidem pluries, quod diffinitio non potest esse conclusio demonstrationis. Ergo videtur, quod non verum dicat Philosophus de ista diffinitione, quod est ut medium demonstrationis, aliae vero duae ut conclusio.

Praeterea quaeritur juxta hoc,

1. Quomodo haec diffinitio demonstrat naturam animae ?

2. Quomodo applicatur toti animae

et partibus ejus?

Solutio. Dicendum, quod in omni natura tres causae coincidunt in unam, sicut dicit Aristoteles in II Physicorum , efficiens, finalis, et forma. Dico autem has incidere in unam, non quod modus causalitatis sit unus, sed quia una res quae est forma, diversis rationibus et considerationibus sit forma efficiens et finalis: efficiens autem non est formam: quia sic efficeret seipsam, sed est efficiens esse compositi et compositiones consequentes esse: sed esse compositi efficit per seipsam formam, compositiones autem consequentes efficit per potentias et virtutes suas. Et de hoc effectivo proprie intelligitur quod dicit Philosophus in II de Anima , quod in pallenti et disposito activorum videtur esse actus. Secundum enim hunc modum vult ibi dicere, quod anima est activum, et eiiam est actus ejus in animato corpore. Unde distinguit, quod dicitur dupliciter quo vivimus, et quo sanamur, et quo scimus. Uno enim modo dicitur quo vivimus ut forma effectiva vilae: et alio modo ut corpore organico vitam suscipiente,, et secundum hunc modum vivere viventibus est esse secundum naturam, ut dicit ibidem: et quo vivimus sicut effectivo formali vitae, est ratio et substantia viventis: sicut et quo sanamur et quo scimus ut formali effectivo, est sanitas et scientia: quo autem sanamur et quo scimus ut suscipientes sanitatem et scientiam, est subjectum scientiae quod est anima, et subjectum sanitatis, quod est corpus secundum totum vel secundum partes. Anima vero est forma secundum quod est in hac materia, et est finis secundum quod est intenta ab efficiente primo ut terminans operationem ejus super materiam.

Ad primum ergo dicendum, quod ut vuit Aristoteles in IV Topicorum primum et principium sunt idem: et propter hoc principium non supponit hic causam, secl conditionem causae, quae conditio est principium esse et proprium proximum sive immediatum, causa vero supponit efficientem, efficiens vero secundum rationem suae causalitatis solum sic causa est et non est causata. Quod patet, quia forma effectiva est per efficientem, et finis est inductus per operationem ejus: materia vero transmutata est per motum qui est ab efficiente. Unde causalitas efficientis est super tres alias causas: et ideo ipsa principium dicitur causarum: et sic sumitur hic causa in diffinitione

Aristotelis quando dicitur: Anima est principium et causa vitae.

Et per hoc patet solutio ad duo prima.

Ad aliud quod objicitur de vita, dicendum quod ut probant objectiones, vita est actus animae secundum se, et non alicujus partis animae per se. Et hoc etiam patet per diffinitionem animae supra habitam, in qua ex parte corporis animati ponitur vitam suscipiens: ex quo de necessitate relinquitur, quod eadem est potentia corporis organici ad vitam, et ad esse animati secundum naturam. Damascenus autem non intendit dicere, nisi quod vita sit alicujus partis animae secundum quod vivere est opus non gubernatum ratione.

Ad aliud dicendum, quod cor non tantum est organum, sed etiam principium membrorum omnium, ut supra habitum est: et in quantum sic consideratur, fluit ab ipso actus vitae, qui est actus animae secundum se: quia cor talem rationem habet ad membra, qualem anima ad vires.

Ad aliud dicendum, quod anima in suis partibus est ut totum potestativum, ut infra determinabitur: totum autem potestativum unum est in propriis partibus suis sine sequentibus, in sequentibus autem non sine primis, secundum quod dicit Philosophus, quod vegetativum tantum separabile est a sensitivo et rationali, sed non e converso: et similiter nutritivum bene separabile est in opere illo ab opere augmentativae et generativae, et non e converso. Dicatur ergo, quod vivere non reducitur ad nutritivam ut proprius actus illius potentiae, quia sic non conveniret aliis: sed reducitur ad ipsam ut in qua salvatur anima prius ut totum potestativum operans: quod tamen quando conjungentur ei caeterae partes potestatis ejus, etiam in illis exercet eumdem actum: ex hoc enim quod vita est actus animae secun- dum se, et anima secundum se salvator in qualibet parte ejus potestativa, relinquitur vitani esse actum cuilibet parii animae convenientem.

Ad aliud dicendum, quod vita est primae animae quae est vegetabilis: sed quia non convenit ei per partes vegetabiles, sed per seipsum, ideo etiam est actus animae sensibilis et rationalis. Unde sicot dicit Philosophus, vivere viventibus est esse: ita dicitur, quod vivere inest animalibus propter sensum primum qui est tactus: tactus enim inter sensus solus est, et sensus et differentia constitutiva animalis, ut infra probabitur. Et ideo dicit, quod sentire sentientibus est esse: hoc autem sentire non est nisi sensibilem animam habere. Et secundum hunc modum etiam intelligere intelligentibus est esse, et hoc intelligere erit intelligibilem animam habere secundum actum: et sicut anima diffinitur per sensum et intellectum in specie, ita determinatur actus ejus qui est vita per sentire et intelligere: aliter enim, ut supra habitum est, male diceretur corpus animatum potentia vitam suscipiens.

Ad aliud dicendum, quod verum est quod prima causa plus influit: sed hoc non est prima causa potentia aliqua ani-

mae, sed potius anima secundum se: cujus prima potestas in vegetabili, secunda in sensibili, tertia in rationali. Rationes autem quae contra hoc sunt, concedimus de plano.

Ad illud quod ulterius quaeritur, scilicet quando haec diffinitio dicit causam propter quid? Dicendum, quod duplex est diffinitio, sicut supra habitum est, scilicet logica, et physica quae est per essentialia rei. Diffinitio autem logica praedicatum est in problematibus, et ideo habet principia et considerationes, quibus constituitur et destruitur in esse ut diffinitio, et hoc ex probabilibus com- munibus, et non propriis immediatis: et de hac nihil ad praesens: quia haec nec est medium demonstrationis, nec conclusio, Illa vero quae est per essentiam rei, est duplex; quaedam enim non dicit nisi quid est, et haec reducitur ad scientiam quia: quaedam autem dicit propter quid et quid, et iiia reducta ad demonstrationem facit scientiam propter quid. Exemplum primae est, ut si diffiniatur eclipsis solis sic: Eclipsis solis solum est defectus luminis in sole: sic enim dicendo dicitur quid est eclipsis, sed. non determinatur causa in esse. Aliud exemplum ejusdem datum est a Philosopho in II de Anima, ut si diffiniatur tetragonismus sic: Tetragonismus est quadratum orthogonum aequilaterale aequale altera parte longiori quadrato: haec enim diffinitio non dicit nisi quid est tetragonismus: quod patet: quia tetragonismus nihil aliud est, quam figura quadrata aequalium laterum tantae capacitatis, quantae est quadratum non aequalium laterum, sed habens duo latera longiora duobus aliis. Verbi gratia: protrahantur duae lineae, quarum utraque sit sex cubitorum, et conjungantur per duas rectas lineas cadentes super ipsas in extremis punctis, quarum utraque sit duorum cubitorum. Superficies igitur inter has duas lineas contenta, quadratum erit habens duo latera longiora duobus aliis, quod habebit in universo latera sedecim cubitorum. Tetragonismus autem est quadratum aequalium laterum aequale illi: et orthogonum, id est rectorum angulorum, ut scilicet quatuor latera habeat, quorum quodlibet sit quatuor cubitorum. Illud enim quadratum erit sedecim cubitorum, sicut et illud quod est altera parte longius. Diffinitio autem propter quid est dicens essentiam et causam illius propter quam est, sicut si diffiniatur eclipsis solis, quod est defectus luminis in sole ex eo quod subjicitur ei luna: sic enim tangitur essentia

eclipsis per hoc quod dicitur defectus luminis in sole, et tangitur causa propter quam est per hoc quod dicitur, eo quod subjicitur ei luna. Et eiiam in exemplo Philosophi in II de Anima, ubi dicit, quod media inventio est causa aequalitatis tetragoni cum altera parte longiori quadrato, est haec diffinitio dicens propter quid: quia tetragonus est orthogonum aequilaterale aequale altera parte longiori quadrato, ex inventione inedia inter latus brevius et latus longius. Quod sic patet: Supra dictum est, quod tetragonus sit omnium laterum aequalium, vel quodlibet latus habens latitudinem quatuor cubitorum. Quadratum vero altera parte longius unum latus habet sex cubitorum, alter vero duorum. Medium autem inter sex et duo sunt quatuor, eo quod aequaliter distant a duobus et sex: vincunt enim duo in duobus, et vincuntur a sex in duobus. Et ita patet, quod haec inventio media inter duo et sex, causa est aequalitatis tetragoni ad tetragonum altera parte longius.

Dicendum ergo, quod diffinitiones dicentes quid tantum et praecipue materiales, sunt communes in demonstrationibus, et non notae per se: sed diffinitiones dicentes quid et propter quid, sunt principia demonstrationum secundum quod medium dicitur primum: quia illae sunt notae per se. Et de his intelligit Philosophus in II Posteriorum, quod non possunt esse conclusiones in demonstrationibus.

Si vero quaeratur, Quomodo concludatur una per alteram ? fiat talis demonstratio: Omne per se lucens cui supponitur corpus non pervium, deficit in illuminando: sol eclipsatus est per se lucens cui supponitur corpus non pervium, deficit in illuminando: sol eclipsatus est per se lucens, cui supponitur corpus non pervium: ergo deficit in illuminando. Item, Secundum aliud exemplum quadratum orthogonum aequilaterum protractum super lineam, quae est media inventio proportionis lateris longioris et brevioris in quadrato altera parte longiori, est aequale quadrato altera parte longiori: tetragonus est quadratum orthogonum protractum super lineam, quae est media inventio proportionis lateris longioris et brevioris quadrato altera parle longiori: ergo tetragonus est quadratum orthogonum aequilaterale aequale quadrato altera parte longiori.

Similiter se habent diffinitiones datae de anima. Primae enim diffinitiones non dicunt nisi quid est anima, secundum quod est actus corporis physici organici potentia vitam habentis, et quod est substantia talis corporis vel substantia secundum rationem. Propter quam autem causam sit actus talis corporis vel substantia secundum rationem, non demonstratur iliis diffinitionibus: et ideo sunt ut conclusiones et non ut principia in demonstratione. Et quia conclusiones sunt ut incertae certificatae tamen ex certioribus, ideo necesse est aliam diffinitionem reperiri, quae dicat causam propter quam anima est actus talis corporis vel substantia secundum rationem: haec autem est ista, quia anima est principium et causa vitae corporis physici potentia vitam habentis. Potentia enim viventis actus est vita: actus enim viventis potentia est vita. Causa igitur propter quam anima est actus potentia viventis, est quia est principium et causa vitae. Fiat ergo talis demonstratio: Omne quod est per se principium et causa vitae, est actus potentia viventis et substantia ejus secundum rationem: anima est per se principium et causa vitae: ergo est actus potentia viventis et substantia secundum rationem.

Ad illud quod dicitur, Quomodo monstrat naturam animae?

Dicendum, quod hoc modo quo monstrat animam ut naturam: natura enim est intrinsecum principium movendi et quiescendi. Unde cum dicitur, Anima

est principium et causa vitae, et vivere dicitur multipliciter secundum opera animae, accipiter anima ut natura movens ad opera illa.

Ad ultimum dicendum, quod sicut se habet anima ad corpus, ita partes ipsius se habent ad partes corporis. Unde sicut ipsa est causa vitae in toto, ita per partes influit vitam partibus corporis: propter quod dicit Philosophus, quod si oculus esset animal, visio esset anima ipsius. Et ideo ista diffinitio tangit causas accidentium et passionum. Animae enim omnia accidentia et passiones sunt se- cundum partes ipsius et secundum opera ejus in quibus ipsa anima est principium et causa.

Sic igitur patet determinatio duorum quae quaeruntur de anima, scilicet substantia ipsius, et natura. Restat quaerere modo quaecumque accidunt circa ipsam. Et sic patet qualiter hae diffinitiones sic se habent, quod una concluditur per aliam, et qualiter causae accidentium animae cognoscuntur per ipsas: et ideo non est necesse specialiter de ipsis disputare.