ARTICULUS I.

Utrum anima sit una, vel midiae in omnibus animatis ?

Quaeratur ergo primo, Utrum anima sit una, vel multae in omnibus animatis ?

1. Quidam enim Philosophi unam animam esse dixerunt, quae pro diversitate corporum animatorum diversa in eis operatur, utentes pro ratione, duplici simili, quorum unum est in anima rationali in homine, quae cum sit una, in diversis partibus corporis diversimode operatur: in partibus enim terrestribus, sicut sunt ossa, ungues, et pili, operatur solummodo opus vegetativae: in partibus autem commixtis accidentibus ad temperamentum, sicut est caro, et nervus sensibilis, vegetationem et sensus: in spiritibus vero lucidis et directis ad virtutes animales, quae sunt in. capite, operatur opus rationis.

2. Secundum, Simile est in igne, qui in juxta se corpora posita pro diversitate eorum diversimode operatur: quibusdam enim lanium communicat calorem, quibusdam calorem et lumen, quibusdam calorem et lumen et spectem suam.

3. Isti etiam nitebantur tali ratione: Distinctio est inter formam materialem, et non materialem. Et dico formam materialem, sive sit accidentalis, sive substantialis, quae divisa sua materia manet in qualibet sui parte, sicut forma lapidis

in lapide, et forma calidi in calido. Cum autem anima non sic dividatur ad divisionem sui. subjecti, ipsa non erit forma materialis: ergo non erit forma quae est in materia, eo quod omnis forma quae est in materia, materialis est: igitur erit forma separata: nulla autem forma separata et immaterialis diversificatur pro diversitate materiae in qua operatur: ergo nec anima: sed arbor, brutum, et homo sunt subjecta in quibus operatur: ergo ipsa non erit diversificata propter ilia, sed remanebit una.

4. Item, Detur, quod diversitas subjectorum facit ei diversitatem, et supponatur: quia sicut anima hominis tota est actus totius, ita secundum partes est actus partium: hoc enim similiter supra probatum est. Inde procedatur sic: Diversitatem essentialem animae efficit diversitas materiae: sed in corpore hominis pro diversis partibus haec diversitas invenitur: quia quaedam sunt partes terrestres, et quaedam commixtae ad temperamentum plus accendentes: ergo oportet, quod in anima humana una pars diversa esset essentialiter ab alia, quod non est verum: ergo diversitas materiae non facit diversitatem animae: et sic iterum redit, quod ipsa est una in omni animato. Prima vero duo similia hujus sectae scripta sunt in libro Ptolemaei. Rationes autem continentur in libro Avicennae.

5. Potest autem objicere aliquis ad idem sic: Omnis forma generis si dividatur, necesse est ipsam dividi per differentias quae non possunt similiter in unum congregari. Veritas hujus patet per inductionem divisionis omnis generis. Ergo si anima secundum se et in genere accepta dividatur per esse, ne- cesse est, quod hoc fiat per differentias ex opposito ipsam dividentes: ergo a destructione consequentis si dividant ipsam per oppositum, non erit necesse dividi animam per esso: sed differentiae animae sunt vegetabilis et sensibilis et rationalis, quae non sunt oppositae differentiae, sicut patet ex hoc quod sunt actu in uno, scilicet rationali: ergo non dividunt animam per se: et sic relinquitur, quod anima sit una secundum esse in omnibus animatis.

6. Item, Dicit Philosophus in IV Topicorum, quod aequilaterus et quadratus eadem figura sunt, sed non idem triangulus. Ex hoc accipitur, quod quaecumque diversitas consequitur rem, quod illam rem praecedentem non facit unam neque multam. Quod patet ex hoc quod unumquodque est a forma sua: id aufem quod consequitur, non est forma sua: cum igitur vegetabilis, sensibilis, et rationalis sint consequentia animam secundum se, anima ab eis non erit una neque multae.

7. Item, Quod convenit alicui per accidens, non facit ipsum unum vel multum: esse vegetabile, et sensibile, et rationale accidit animae: ergo non facit ipsam esse unam vel multam. Probatio minoris est; quia quidquid non convenit alicui per se, convenit ei per accidens: sicut enim ens per se et ens per accidens immediate opponuntur, ita convenire per se et convenire per accidens: quod autem alicui convenit per se, convenit ubique et semper: unde si rationalis et sensibilis convenirent per se animae, oporteret, quod omne animatum esset sensibile et rationale, quod falsum est I et ita redit, quod conveniunt per accidens, et sic non faciunt divisionem animae secundum esse.

Sed contra hoc sunt multae rationes Collectam et Avicennae.

1. Quarum una est, quod necesse est unumquodque ens in natura propria habere formam numero et specie differentem ab alio quod est in alia specie secundum naturam: sed homo, brutum, et planta sunt in natura numero et specie differentia: ergo necesse est ea habere diversas formas numero et specie differentes: sed forma animati non est nisi anima quae dat animato speciem et esse: ergo necesse est animam in istis diversam esse specie et numero.

2. Item, Habitum est supra, quod anima est substantia secundum rationem omnium animatorum. Hoc autem patet esse falsum: quia si aliquis assignaverit rationem physicam hominis, bruti, et plantae, diversam hinc inde assignabit.

3. Item, Omnis diversitas quae est in materia, causatur a diversitate formae. Veritas autem hujus patet ex hoc quod materia non indigeat transmutatione et dispositione per alterationes, nisi perhoc ut aptetur ad. recipiendam formam. Sed. expresse videmus magnam diversitatem materiae in hominibus, brutis, et plantis. Ergo haec diversitas causabitur a diversis formis substantialibus et naturalibus. Ilorum autem forma substantialis et naturalis non est nisi anima. Ergo anima diversificatur ab illis.

Hoc idem accipitur ab Aristotele in II de Anima , ubi sic dicit: Unusquisque actus et in eo quod in potentia et in propria materia sit, aptus natus est fleri. Ergo videtur, quod secundum diversitatem propriae materiae rei naturalis diversificetur actus a forma: sed actus et forma animati est anima: ergo diversa erit in diversis animatis.

4. Praeterea, Si eadem esset anima in omnibus animatis, quae diversa, ageret pro diversitate materiae, tunc oporteret, quod in omnibus animatis ejusdem speciei anima haberet easdem operationes. ergo oporteret, quod in omnibus hominibus esset ignoraris vel sapiens aequaliter, quod aperte falsum est.

Si forte dicatur, quod anima variatur

in sapientia et ignorantia ex respectu ad corpus hoc vel illud. Contra hoc est: quia sapientia et ignorantia non sunt formae respectivae, sed absolutae, quae non in corpore aliquo, sed in ipsa anima sunt ut in subjecto. Ergo videtur, quod non diversificentur ex respectu ad hoc corpus vel illud, cum non sint in hoc corpore vel illo, sed in anima secundum se, et non per respectum vel per relationem sibi convenientes. Videmus enim in simili, quod homo non est in respectu omnium hominum pater, vel filius, vel frater, vel soror, sed respectu hujus vel illius: eo quod formae significatae pro illa natura per respectum non omni conveniunt: sed respectu omnium est sapiens si sapiens est, et ignorans si ignorans est, vel senex si senex est, vel juvenis si juvenis est, eo quod istae formae absolutae sunt in homine.

Solutio. Concedendum est, quod anima nec una numero est nec specie in diversis, sed in animatis differentibus specie est ipsa diversa specie, et in differentibus numero est ipsa diversa numero, sicut probant ultimae rationes, quae propriae sunt et physicae.

Ad primum ergo quod objicitur, dicendum quod non est simile de partibus corporis humani, et de corporibus diversorum animatorum specie et genere et numero: et hoc duplici ratione, quarum una est, quia membra corporis humani secundum originem reducuntur ad unum membrum quod est cor, a quo recipiunt influxum vitae, sicut superius habitum est. Influens autem est unum numero et specie, Talis autem reductio non est in corporibus diversorum animatorum numero et specie et genere. Secunda est: quia parles corporis humani inveniuntur omnes in forma totius compositi corporis: talis autem unio non invenitur in corporibus diversorum animatorum specie et genere et numero.

Ad aliud dicendum, quod illud non est simile duplici ratione, quarum una est: quia ignis habet qualitatem activam quae est caliditas, quae transmutat materiam, ad hoc ut sit susceptibilis ignis: et cum actio omnis sit inter contraria, est illud in quod agit caliditas ignis, primo distans a natura ignis, et postea magis appropinquans, et postea speciem recipiens: talis autem virtus activa non est in anima: quia aliter oporteret, quod planta alteraretur et fieret brutum, et brutum alteraretur et fieret rationalis, quod non contingit. Secunda ratio est: quia ignis de se et lumen de se non quaerit materiam diversificatam in partibus dissimilibus, sed accidit ei hoc. Animae vero non convenit esse nisi in tali materia quae dissimiles habet partes. Sicut enim dicit Philosophus in III de Anima , impossibile est simplex corpus esse animalis.

Ad aliud dicendum, quod forma materialis dicitur qualuor modis in forma substantiali, et etiam duobus modis in forma accidentali. In forma substantiali unus modus est, quod est actus materiae simplicis non resolubilis in partes, quae virtute et potentia sint ipsa: et sic forma elementi est forma materialis.. Secundus modus est, quod est actus materiae commixtae, cujus quaelibet pars est in actu illius mixti: et sic forma lapidis et mineralium est forma materialis. Tertius modus est, quod est actus materiae complexionatae, quae secundum diversas sui partes diversos habet actus mixtionis, sicut alius est actus mixtionis in carne, et alius in osse: et hoc modo anima vegetabilis et sensibilis sunt formae materiales. Quartus modus est, quod est actus materiae complexionatae et diversimode commixtae in partibus, sed non secundum omnes partes sui est actus partium corporis: et hoc modo anima rationalis est forma materialis. Et cum sic diversis modis dicatur forma mate- rialis, diversimode etiam dividitur a divisione materiae. Primae enim duae propter hoc quod sunt in materia simili per totum in partibus, divisa materia sunt in qualibet parte ipsius, et in qualibet parte materiae exercent omnes operationes quas exercuerunt in toto. Tertia vero propter hoc quod est actus corporis totius dissimilis in partibus, et secundum omnes parles est actus partium ejus, divisa est materia in utraque parte dividente tota quidem, sed non de necessitate exercet omnes operationes in partibus quas exercuit in toto: sed quandoque sic, quandoque non. Planta enim divisa habet usum alimenti et augmenti et generationis in utraque parte. Sed. brutum divisum animam habet in utraque parte quidem per sensum et motum, sed non de necessitate exercet in illis opera quae exercuit in toto, et praecipue digestionis et alimenti: et idcirco etiam talia non convalescunt. Contingit autem hoc propter defectum organorum. Quarta vero diviso corpore in nulla parle est: et hoc contingit ex hoc quod ipsa trahitur in speciem per hoc ipsum quod est rationale, et secundum illud nullius partis actus est, et ideo non manet in partibus diversis.

Forma vero accidentalis, ut dictum est, duobus modis dicitur materialis: quorum primus est, quando talis est quod nullam essentiam activam vel passivam vel ex his consequentem adjicit materiae naturali generabilium et corruptibilium, sed tantum dicit positionem partium, vel illud quod consequitur positionem partium ejus; et hoc modo formae materiales sunt rarum et spissum, grave et leve: rarum enim est, cujus partes distant a se invicem: spissum autem, cujus partes sunt propinquae: leve autem sequitur ad rarum, et grave ad spissum. Secundus modus est, quando addit materiae generabilium et corruptibilium essentiam activam et passivam, vel consequentem ex his, sicut calidum, frigidum, humidum, et siccum, dulce, ama-

rum, album, et nigrum, quae consequuntur ex his: et istae formae accidentales dividuntur etiam divisione materiae. Sed aliter sunt in partibus dividentibus quam formae substantiales: formae enim substantiales vel materiales in partibus materiae magnis sunt nec magnae nec parvae: accidenlales autem in partibus materiae magnis sunt magnae, et in parvis parvae. Quantitas autem secundum intellectum est ante materiam generabilium et corruptibilium: eo quod invenitur in non generabilibus et corruptibilibus, ut in caelo: et famen non dividitur in his in quibus dividitur materia, sicut dividuntur formae accidentales materiales. Patet igitur, quod non sequitur hoc: Si anima non est tota in qualibet parte corporis divisi, quod sit forma non materialis et separata. Et ita non sequitur ulterius, quod propter diversitatem corporis non recipiat diversitatem.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de partibus humani corporis, ut patet ex praedictis.

Ad aliud dicendum, quod vegetabile sensibile et corruptibile possunt sumi dupliciter, ut differentiae specificae constitutivae et divisivae sui generis: et hoc modo sunt oppositae I quia sic vegetabile non est nisi in plantis, et sensibile non nisi in brutis, et rationale non nisi in hominibus: et anima secundum esse dividitur ex iliis. Possunt etiam sumi ut potentiae et vires animae ejusdem numero: et de hoc plenius habebitur infra.

Ad aliud dicendum, quod consequentia sunt duobus modis, scilicet consequentia potentiam materia), et consequentia ens perfectum. Consequentia potentiam materiae semper faciunt ipsam materiam unum vel multa secundnm esse: et hoc modo differentiae substantiales consequuntur genus et formae naturales materiam: et ideo etiam genus secundum esse multiplicatur per differentias, et materia per formas. Consequentia autem ens perfectum sunt accidentia: et de illis est verum quod dicitur.

Ad aliud dicendum, quod convenire per se dicitur duobus modis, scilicet convenire immediate et convenire substantialiter. Convenire autem immediate adhuc duobus modis dicitur, scilicet per se solum, vel in disjunctione ad alterum. Per se solum, sicut homini convenit risibile, triangulo habere tres angulos aequales duobus rectis. In disjunctione vero ad alterum, sicut par et impar conveniunt numero: et hoc modo differentiae oppositae conveniunt generi, sicut rationale et irrationale conveniunt animali: et hoc modo vegetabile et sensibile et rationale insunt animae ubique et semper conveniunt. Et haec distinctio sumitur in primo Posteriorum Aristotelis.

Substantialiter autem convenire contingit etiam dupliciter, scilicet gratia inferioris, cujus superius est substantia secundum partem, et gratia superioris quod est substantia inferioris secundum totum. Exemplum primi est sicut risibile convenit animali, et habere tres angulos aequales duobus rectis, convenit figurae: risibile enim convenit animali gratia hominis cujus substantia est animal. Secundum partem habere angulos tres convenit ligurae gralia trianguli, cujus substantia secundum partem est figura: genus enim pars est substantiae speciei, et differentia pars altera. Exemplum autem secundi est sicut risibile convenit Petro, et habere tres angulos convenit huic triangulo plumbeo: superius enim quod est homo et species, est totum esse formale Petri: et superius quod est triangulus et species, est totum esse hujus trianguli plumbei.

Similiter per accidens convenire dicitur duobus modis oppositis, scilicet per oppositum ad immediate convenire, et per oppositum ad substantialiter conve- nire. Primo modo accidit rationali Petrum esse, et eidem accidit animal esse. Secundo modo accidit albedo Socrati: et de hoc solo procedit ratio prius habita.