PARTICULA III .

Utrum color tantum sit objectum visus, quando videt colorem ?

Tertio quaeritur, Utrum color tantum sit objectum visus, quando videt colorem ?

Et videtur, quod non.

Jam enim habitum est, quod color non est in actu visibilis, nisi per lumen quod est in extremitate perspicui immixtum superficiei corporis colorati: et sic cum colore videtur lumen: ergo non tantum color.

Sed contra hoc videtur esse, quod unus actus numero non habet nisi tantum unum objectum: visio autem est unus actus numero: ergo terminatur tantum ad colorem, vel ad lumen, et non ad utrumque simul.

Gratia etiam hujus quaeritur de forma resultante in speculo, quae nec color, nec lumen videtur esse.

Et quaeritur primo, Utrum sit, vel

non?

Et videtur, quod non: quia forma quae videtur in speculo, aut erit corpus, aut non. Si corpus, tunc duo corpora erunt in eodem loco: quia speculum propter ipsam non occupat majorem locum.

Praeterea, Cum omne corpus habeat profundum, oporteret, quod forma non videretur jacens super speculum, sed elevata superficiem speculi, secundum quantitatem profunditatis corporis iilius: quod cum sit falsum, impossibile, est illam formam esse corpus. Si autem dicatur, quod sit non corpus quod videatur moveri motu locali super speculum, movebitur non corpus motu corporis, quod multis rationibus impossibile esse probatur. Dicitur enim in Sex principiis, quod impossibile est non corpus corpore moveri, hoc est, motu corporis. Et in VI Physicorum , quod omne quod movetur, est corpus continuum. Et in primo de Anima, quod omne quod movetur, est in loco: et nihil est in loco nisi corpus. Praeterea, si movetur, aut movetur per se, aut per accidens. Non per se, ut probatum est. Ergo per accidens: sed per accidens movetur localiter, quod movetur motu ejus in quo est: ergo cum non sit nisi in superficie speculi et in extremitate perspicui tangentis speculum, movebitur motu illorum tantum: sed non videmus, quod speculo immoto manente et similiter extremitate perspicui, movetur imago ad motum adspicientis ad speculum.: ergo videtur ipsa non mota esse per accidens: et non erit non empus, neque corpus, et ita nihil erit.

Sed contra hoc est, quod

1. Quidquid agit aliquid immutando, actu est,: forma illa actu agit immutando visum: ergo actu est.

2. Item, Quidquid videtur per se, vel per accidens, illud est: forma illa, videtur per se, vel per accidens: ergo est. Si autem est, tunc erit corpus, aut non corpus, vel substantia, vel accidens. Et vitietur, quod sit corpus mobile. Quidquid enim variat situm, movetur et est corpus mobile: forma illa variat situm, videlicet quia modo est in una parte speculi, modo in alia: ergo movetur et est corpus mobile.

Quaeritur etiam ulterius, Si est, in quo

sit sicut in. subjecto ?

Et videtur, quod non in speculo: dicit enim Philosophus in Topicis, quod moventibus nobis, moventur ea quae in nobis sunt. Si igitur esset in speculo, moto speculo moveretur et ipsa: hoc autem videmus falsum esse: quia videmus, quod speculo manente immolo apparet forma veniens et recedens, et varians situm ad motum adspicientis. Et propter hoc dicit Auctor sex principiorum quod impossibile est solvere, concesso quod. ibi vere sit forma. Si autem non dicatur ibi. esse forma, erit incredibilis error in vulgo sequente sensum, licet hoc probabilius sit dicere. Et propter hoc innuitur, quod sit in extremitate aeris tangentis speculum: sed hoc videtur esse falsum: quia tunc videretur etiam sine speculo, quod falsum est.

Praeterea, Unumquodque est in illo sicut in subjecto a quo non differt per situm et locum: forma; speculi non distat per locum et situm a speculo: ergo est in ipso ut in subjecto.

Ad praedicta voluerunt quidam solvere dicentes, quod in veritate forma ilia nihil est absolute, sed tantum est comparatio quaedam adspicientis ad speculum, sicut etiam, umbra privatio lucis est ex objecto corporis opaci resultans ad lumen. Sed contra hoc est, quod in. umbra non resultat imago rei opacae expresse secundum omnia lineamenta, sed confuse tantum secundum ea quae primo intercipiunt transitum luminis: in imagine autem in speculo resultant omnia.

Praeterea, In umbra sic est, quod semper projicitur post corpus opacum, ita quod opacum corpus inter umbram et corpus luminosum est: sed in speculo imago sic resultat ex hoc quod lumen directe illuminat faciem adspicientis ad speculum sine omni umbra media quae sit inter adspicientem et speculum: ergo forma illa de necessitate est in speculo.

Et si hoc dicatur, tunc quaeritur, Si est accidens, in quo sit praedicamento?

Et videtur, quod sit passio vel passibilis qualitas. Omne enim quod infert passionem in sensu, est passio vel passibilis qualitas: forma illa infert passionem in sensu, quia immutat ipsum: ergo est passio vel passibilis qualitas.

Contra hoc videtur esse, quod

i. Omnis passio vel passibilis qualitas habet contrarium in specie: forma autem ista nihil habet contrarium: ergo non, est passio vel passibilis qualitas.

2. Praeterea, Videtur esse forma vel circa hoc aliquid constans ligura, Illud enim quod videtur in speculo, apparet forma sub quantitate determinata ad figuram adspicientis.

Praeterea, Quaeritur illud quod in omnibus hic difficilius est, scilicet utrum recipiatur forma illa in superficie speculi ut in puncto, vel in superficie speculi?

Et, videtur, quod in superficie. Quidquid enim apparet sub longitudine et latitudine, apparet secundum rationem superficiei: forma speculi sic apparet: ergo videtur esse in speculo ut in superficie et non in puncto.

Si autem hoc concedatur, objicitur sic in contrarium:

1. Quidquid apparet ut in superficie, si ipsum est totum in superficie una alicujus quantitatis, ipsum totum non erit in minori.; si. ergo forma speculi, est tota in superinde alicujus quantitatis ut in superficie, tunc non erit, tota in minori, quod est contra sensum: quia si speculum frangatur in decem partes, in qualibet illarum partium erit forma tota.

2. Item., Quidquid secundum eamdem quantitatem resultat in minori et majori simul et semel, hoc non est per dimensionem quantitatis in ipsis: forma secundum eamdem quantitatem simul et semel resultat in majori et minori speculo: ergo non est pter dimensionem quantitatis in ipsis. Prima probatur ex hoc quod ratio dimensionis quantitatis est esse secundum majorem dimensionem in majori, et secundum minorem in minori. Secunda autem patet ad sensum si duo specula opponantur simul et semel adspicienti.

3. Praeterea, Videtur per Euclidem, quod sit in speculo sicut in puncto. Probat enim Euclides in quodam suo libro de Speculo et visu, quod omn i s visus perficitur sub triangulo amligono, hoc est, quod habet unum angulum obtusum, sive ampium, sive expansum, quod idem est. Si igitur oculus est quoddam speculum animatum, sicut dicit Philosophus, id quod immutabit oculum, sub lateribus trianguli immutabit ipsum.: et sic attingit ipsum in puncto anguli.. Cum igitur eodem modo fiat immutatio speculi, forma quae resultabit in ipso, erit sicut in puncto anguli, et non sicut in superficie.

4. Praeterea, Probatum est ab Euclide, quod reflexio luminis semper fit ad pares angulos vel in seipsum. Et ad pares quidem fit, si radius ex obliquo veniat ad superficiem speculi in seipsum, aut perpendiculariter. Ex. hoc accipitur, quod omnis radius reflexus a speculo contingit speculum, vol ad angulum rectum, vel ad acutum, vel ad obtusum. Si enim perpendiculariter incidat radius super speculum planum, tunc reflectitur in seipsum in superficiem planam speculi, et tangit in puncto, et ex utraque parte contactus sui ad superficiem facit angulum, rectum: quia principium est in primo Euclidis, quod linea recta perpendiculariter cadens super lineam, rectam,

facit duos angulos rectos. Si autem oblique veniat radius super speculum, tunc de necessitate fient ibi tres anguli aequi duobus rectis, quorum unus est inter radium incidentem et lineam superficiei speculi, et est acutus: alius inter radium reflexum et alteram partem lineae superficiei speculi, et est similiter acutus aequalis priori: tertius inter radium incidentem et radium reflexum, et est obtusus, et est quandoque rectus, quandoque acutus. Cum aufem omne quod venit ad speculum, sub his angulis veniat ad ipsum; tamen quod recipitur in speculo, recipitur ut in termino anguli: et terminus ille punctum est: ergo omne quod recipitur in speculo, recipitur ut in puncto. Ut hoc melius intelligatur, ponamus superficiem speculi plani a b: et ponamus radium incidentem perpendiculariter c, et radium incidentem ex obliquo d parum elevatum super speculum, et altiorem illo ponamus e: iterum altiorem f, et radios reflexos ab ipsis h g i, sicut est in subjecta figura.

Item quaeritur juxta hoc, Secundum quam naturam speculum sit susceptibile talis formae ?

Aut enim hoc ei convenit secundum quod est corpus, aut secundum quod est transparens, aut secundum quod est transparens in altera parte extractum sive terminatum. Si primo modo, tunc debetur omni corpori, quod falsum est. Si secundo modo, tunc hoc magis debetur aeri. Si tertio modo, tunc posset esse speculum corpus quod non esset terminatum in altera parte, quod videmus esse falsum in aqua: quia aqua est specuium adspicientis in ipsam.

Praeterea, De metallis videmus esse speculum quando sunt polita et tersa, sicut de ferro, argento, et auro, et etiam de quibusdam lapidibus politis. Et quaeritur, Secundum, quam naturam communem hoc contingat in his ?

Item quaeritur, Quare imago in speculo videtur quandoque profunde in ipso, et quandoque in superficie?

Item, Cum anterior pars adspiciens directe sit contra speculum, videtur ipsa citius tangere speculum quam posterior: et ita nobis deberet resultare posterior pars, et non anterior quasi cooperta posteriori, sicut de homine recedente a nobis non videmus nisi posteriorem partem.

Item quaeritur, Quare in quibusdam speculis apparet inferius superius, et e contra, scilicet superius apparet inferius, et sinistra dextra, et e contra: in quibusdam autem apparent recte?

Similiter, Quare in quibusdam apparent plures facies ad unum adspectum, et in quibusdam una sola ?

Juxta hoc autem quaeritur iterum de hoc quod dicit Philosophus in II de Anima, quod visus est visibilis et invisibilis, et quod invisibile est secundum tres modos, scilicet nullo modo visibile, et vix visibile propter parvitatem, et corruptivum visus propter excellentiam.

Solutio. Dicendum ad primum, quod visus secundum actum non est nisi unius visibilis: color enim secundum actum cum lumine quo agit, unum, visibile est: sicut materia et forma non faciunt duo, sed unum; et ideo cum lumen illud sit ut forma, color autem ut materia, erit ex illis duobus unum visibile secundum actum: ei ideo visus non est nisi unius visibilis.

Ad id quod quaeritur de imagine qua resultat in speculo, dicendum quod ipsa est aliquid, non tamen corpus, vel substantia, sed accidens.

Et ad hoc quod objicitur de motu ejus,

dicendum quod non movetur motu locali, sed potius generatur: sicut enim supra diximus de lumine, quod habet semper novam essentiam generatam ad novam praesentiam illuminantis, ita dicimus hic, quod tribus modis forma generatur in speculo, scilicet ex motu adspicientis, et ex motu speculi, et ex motu aeris intermedii. Et hoc contingit ideo, quia recta oppositio exigitur ad immutationem speculi, et illa potest immutari vel ex parte situs adspicientis, vel ex parte speculi.: et ideo corrumpitur una, et generatur altera. Medium autem quod est deferens, etiam corrumpit eam si ipsum variatur: sed ad mutationem ejus non videtur forma moveri: et hoc contingit duabus de causis. Quarum una est, quia transitus imaginis per medium est subito, sicut et luminis: sed mutatio aeris de loco ad locum, non est subito. Secunda est, quia medium est receptibile formae, sed non servabile, ut habetur in libro de Sensu et sensato: et propter hoc statim quando medius aer est extra rectam oppositionem inter speculum et adspicientem, non apparet amplius in eo. In aqua autem secus est: quia illa magis servat: et propter hoc in aqua mota apparet facies majoris quantitatis: quia pars aquae quae movetur extra rectam oppositionem, tenet formam a materia diu, et illa pars conjuncta cum parte formae quae est in recta oppositione, facit formam majoris quantitatis apparere, et quandoque duas, vel tres formas. Sic igitur patet, quod ista forma non movetur neque per se, neque per accidens, sed semper nova generatur.

Ex his patet solutio ad omnia ea quae objecta sunt usque ad id quod quaeritur, In quo sit sicut in subjecto ?

lit ad hoc dicimus, quod est in speculo ut in subjecto. Quod autem non movetur motu speculi, sed corrumpitur, et generatur in altera parte, hoc est ideo, quia suum generans est extra speculum, scilicet adspiciens oppositum speculo secundum rectum situm, sicut etiam supra dictum est de generatione lucis.

Ad id autem quod objicitur de Auctore sex principiorum, dicimus quod error est, quod sit in extremo aere tangente speculum sicut in subjecto: sed est in ipso sicut in extremitate perspicui quod confert ei actum immutandi visum., sicut diximus de colore; bene enim concedimus, quod falsum est, quod forma illa nihil est, sicut probatum est in objiciendo.

Ad id autem quod quaeritur, In quo praedicamento sit?

Dicimus, quod est in praedicamento

qualitatis secundum illam speciem quae est habitus vel dispositio. Est enim non proprie imago vel forma, sed species imaginis vel formae, et talis quae potest esse in anima ut in subjecto, et non est proprie longa vel lata, sed habet longitudinis vel latitudinis speciem: si enim longum esset vel latum, cum longitudo illa vel latitudo non terminetur secundum terminos aeris vel speculi, sed adspicientis, oporteret quod longitudo et latitudo alicujus essent extra ipsum, quod est inconveniens. Et propter hoc necesse est dicere, quod in veritate non est longum neque latum, sed species longi et lati, per quam cognoscitur figura adspicientis. Et cum tales species sint habitus vel dispositiones, erit illa forma habitus vel dispositio, et est etiam in anima sicut habitus, in speculo vero sicut dispositio, et etiam in aere,

Ad id autem quod contra hoc objicitur, dicendum quod id quod immutat sensum per se ut primum agens, est passio vel passibilis qualitas, et hoc est color: sed non oportet, quod illud quod receptum est in oculo et spiritu visibili vel in speculo, sit color secuudum esse coloris, sed potius erit species coloris, quae est principium cognoscendi colorem.

Ad aliud dicendum, quod non est forma vel circa hoc aliquid constans ligura: quia, sicut dictum est, non habet terminum quantitatis secundum esse

ligurae, sed potius similitudinem ejus ad speciem quae apta nata est repraesentare figuram secundum esse quanti.

Ad illud autem quod quaeritur, Utrum recipiatur forma illa ut in superficie, vel in puncto ?

Dicendum, quod ut in puncto, sicut bene et demonstrative probatum est. Cujus evidens exemplum est de forma totius sphaerae dimidii caeli, quae tota resultat in una parva acie oculi: quod non posset lieri, si reciperetur in ipso ut in superficie. Et eadem ratio est de speculo, quae est de oculo.

Ad id quod objicitur contra, patet solutio per praedicta: imago enim resultans in speculo non habet longitudinem et latitudinem secundum esse longitudinis et latitudinis, sed polius speciem et intentionem illarum dimensionum.

Ad id quod quaeritur, Secundum quam naturam speculum sit receptivum talis imaginis ?

Dicendum, quod tria oportet concurrere in naturam speculi, scilicet planitiem et transparentiam in superficie, et aliquid terminans ipsum post superficiem, et tertio quod sit proportionata reflexio. Aer enim qui est transparens tantum, non est speculum. Aqua vero, quae est transparens et spissum, aliquo modo terminat lucem, quae abstrahit formas visibiles, et reflectit eas a superficie plana, et per consequens congregat ibidem formam abstractam a luce reflexa: et propter hoc ipsa aqua est speculum, sed aliquantulum obscurum.

Metalla etiam non multum polita in superficie et bene commixta sicut aurum, argentum, ferrum, et cuprum depuratum, sunt specula. Hujusmodi enim omnia generantur ex sulphure et argento vivo. Argentum enim vivum lit ex subtili aqueo, et subtili terreo. Quando igi- tur argentum vivum subtile est valde, et sulphur similiter, et commiscentur per calidum digerens et inflammans, tunc fit aurum, quod in superficie polita, propter subtile aqueum, et medium, receptivum est reflexivum: et propter hoc subtile terreum est terminativum, et sic speculum efficitur. Similiter est de argento propter easdem causas, praeter hoc solum, quod calidum in ipso non est adeo bene commiscens, neque adeo bene digerens, neque adeo inflammans sicut in auro: et quia auram magis sequitur sulphureum colorem, et argentum magis argenti vivi, in utroque tamen est frigus magis coagulans, est propter hoc ipsum etiam receptivum luminis et reflexivum, Cuprum autem depuratum est ex sulphure quidem puro et argento vivo minus puro et bene commixtis: et propter hoc etiam ex ipso fit speculum, quando politum est in superficie. Ferrum autem ex utroque quidem est impuro et bene commixtis, et sua humiditas viscosa non separabilis ab ipso per eliquationem calidi: et propter hoc efficitur speculum, sed magis obscurum secundum quid, et minus obscurum secundum quid in eo quod politum magis accedit ad naturam diaphani per colorem aquae: quia nullus color magis receptivus est formae et coloris: in eo vero quod est ex partibus grossis terreis, est magis umbrosum, et sic minus receptivum. Aurum autem et cuprum, eo quod habent colores, minus receptiva sunt formae et coloris. In eo vero quod habent subtile ferreum magis quam ferrum, magis sunt receptiva. Et propter hoc inter omnia metalla argentum bene politum magis est speculum: quia hoc in colore magis accedit ad diaphanum, et habet subtile terreum bene commixtum. Stannum autem et plumbum magis sunt ex argento vivo non bene puro, nec bene commixto cum sulphure: et propter hoc in superficiebus eorum semper remanent partes obscurae terrestres impedientes luminis receptibilitatem: et ideo ex istis non generatur speculum.

Inter autem omnia melius est speculum ex. vitro et plumbo: quia vitrum propter transparentiam meiius recipit radios, et plumbum habel humidum solubile ab ipso: et propter hoc quando superfunditur vitro calido, siccitas vitri abstrahit ipsum, et eflicit vitrum in altera parto terminatum valde radiosum. Exigitur etiam proportio reflexionis: quia si nimis tieret reflexio, sicut in. speculo opposito soli immediate, non resultat color et figura, vel obscure resultabit: et hoc est ideo, quia condensatio radiorum et luminis tegit colores et liguras, sicut patet si lapis niger valde politus ponatur sub sole, et aliquis eminus respiciat eum ex obliquo, videbitur lapis ilie albus vel splendidus propter multam diffusionem radiorum in superficie.

Ad illud autem quod quaeritur, Quare lorma quandoque in profundo videtur, et quandoque in superficie ?

Dicendum quod in speculo non tantum resultat forma, sed etiam distantia quae est inter adspicientem et speculum: et propter hoc quando distantia est magna, tunc videtur forma profunda, in speculo: quando vero parva est distantia, videtur accedere ad superficiem.

Ad aliud dicendum, quod sicut habitum est, forma quae apparet, est species non habens spissitudinem, et propter hoc nulla est quaestio, Utrum posterior pars tegat anteriorem ?

Ad aliud dicendum, quod in convexo speculi apparet forma sicut est in plano: quia ibi una pars speculi non est sub alia, et propter hoc non fit reflexio ab una parte speculi super aliam: sed in concavo una pars est sub alia, et propter hoc superior projicit super inferiorem formam receptivam: et ideo superior pars apparet inferius. Et similiter est, de dextro et sinistro. Et iste modus naturalis est in generatione mixtionis, licet non figura lapidis, quae dicitur topazion, in quo semper apparet facies versa. Si autem fieret speculum angulatum multis angulis, cum quilibet angulus discontinuet reflexionem quae fit ad superficiem, in eo fierent multae imagines secundum naturam discontinuationum reflexionis. Si vero fiat speculum in una parte concavum, et in alia pacte planum, sive planum sit superius et concavum inferius, sive econtra, resultabunt duae facies: et si concavum sit superius, et planum sit inferius, tunc in loco continuationis plani, ad concavum videbuntur illae facies continuatae in collo, ita quod una facies sit superius, et alia inferius. Si vero fit e contra planum inferius et concavum superius, tunc videbuntur facies illae continuatae in verlice capilis, eo quod inferior porrigitur superius, et superior dependet inferius.

Ad ultimum dicendum, quod cum dicitur, quod visus est visibilis et invisibilis, ly in potest privare objectum visus respectu ipsius visus, vel respectu harmoniae ipsius. Si primo modo, tunc invisibile dicitur non hahens colorem, aptum natum tamen habere, sicut aer vel aqua. Si autem privat respectu harmoniae, hoc potest fieri duobus modis, scilicet secundum excessum, vel secundum diminutionem. Si primo modo, tunc dicitur invisibile quod minus est lucidum. Si secundo modo, tunc dicitur invisibile quod parvam habet differentiam invisibilitatis, etc.