ARTICULUS IV. Quid per se sonat ?

Quarto quaeritur, Quid per se sonat? Utrum percutiens, vel percussum, vel utrumque ?

Et videtur, quod percutiens.

i. Cum enim duo sunt agentia ordinata, ita quod unum est agens primo, et alterum consequenter, secundum agens habet hoc quod agat a primo agente: sonus autem percutiens sunt duo agentia ordinata, sonus enim non agit in auditum nisi percutiens agat prius: ergo sonus id quod agit in auditum habet a percutiente: ergo percutiens principaliter sonat. Prima probatur in VII et VIII Physicorum in multis locis, ubi dicitur, quod secundum movens non movet nisi primum movens moveat. Secunda scribitur in secundo de Anima.

2. Item, Supra habitum est, quod sonus est consequens esse a motu et cum motu fractivo aeris: motus autem fractivus principaliter est a verberante: ergo sonus principaliter egreditur ab actu percutientis. Prima harum probatur ex supra habitis. Secunda vero probatur ex hoc quod motus percutientis non est cum patiente, sed ab agente. Si enim esset a patiente, tunc superfluum esset

Si hoc concedatur. Contra:

1. Quandocumque secundum agens agit secundum id quod recipit a primo agente, oportet quod primum agens influat ei speciem secundum quam agit: ergo si sonus agit secundum id quod recipit a percutiente, necesse est quod percutiens influat ei speciem secundum quam agit: sed species secundum quam agit, est actus sonativus: ergo influit ei actum sonativum: sed hoc videtur falsum: nullum enim agens influit nisi secundum speciem, quae est in ipso: actus autem sonativus non est species primi percutientis, sed species ejus potius est quod est ferrum, vel lignum, vel solidum, vel planum,

2. Item, Nos videmus sonum generari ubi non est percutiens: cum generans et generatum tangant se sicut agens et patiens: ergo videtur non naturaliter sonus generari a primo percutiente. Prima probatur ad sensum: quia in loco remoto ab actu percutientis auditur sonus: et non auditur nisi ubi generatur: ergo generatur in loco remoto ab actu percutientis.

Si forte dicatur, quod vis particularis relinquitur in aere distante ab ipso, et illa generat sonum, sicut est in loci mutatione quae est expulsio, hoc simile non videtur: quia in loci mutatione non est nisi loci mutatio: hic autem est generatio cujusdam. Praeterea, In loci mutatione non est nisi illud quod est violenter: sed supra habitum est, quod sonus habet esse secundum naturam.

Solutio. Dicendum est, quod sonus generatur multis modis: et ideo percutiens et percussum cum generant, dicuntur multis modis. Quandoque enim generatur sonus ex percussione duorum planorum solidorum ad invicem., per hoc quod expellitur aer a superficie utriusque aequaliter: et sic non generaretur, si esset aspera, quia tunc aer contineretur non expulsus inter partem eminentem et partem depressam. Similiter non fieret sonus si essent mollia, quia tunc cederent aeri, et non expellerent ipsum. Similiter si essent acuta, non sic facerent sonum sicut acus acui: acutum enim penetrativum et divisibile potius est quam expulsivum et fractivum. Sit autem praecipue sonus magnus si aere plena sunt iila quae percutiuntur, sicut sunt metalla, quae acrem percussum diu. retinent, et per hoc magnum faciunt sonum. Alio modo fit sonus non ex percussione corporis solidi ad corpus solidum, sed potius ex scissione unius partis corporis ad aliam, sicut cum rumpitur pannus vel lignum: quia lunc violenter frangitur aer, et fractura aeris causat sonum. Tertio modo fit sonus ex. expulsione aeris ad aliud, sicut pulmo percutit aerem ad partes duras arteriae. Quarto etiam modo fit. ex constrictione aeris, sicut quando constringitur aer per se solum et per inflationem infra fistulam, ethoc modo etiam generatur quando ventus impellit aerem ad cavernas et foramina ubi constringit eum. Quinto etiam modo generatur ex inundatione aeris, sicut dicit Algazel, sicut in sono ventorum, quando fumo terrestri impellente magma pars aeris protrahitur supra alteram, antequam illa nata sit cedere: tunc enim frangitur et facit sonum.

Ad primum ergo dicendum, quod non. oportet, quod agens illam speciem secundum quam agit, habeat a primo agente, nisi univoce generaretur ab illo: hoc autem non est hic ut patet ex dictis.

Ad aliud dicendum, quod motus factivus aeris ab utroque est, scilicet a percutiente, et percusso: et ideo utrumque sonat diversimode tamen: utrumque enim expellendo frangit aerem, unum sicut percutiens, et alterum sicut percussum.

Ad aliud quod objicitur in contrarium, dicendum secundum supra dicta, quod agens quandoque influit in patiens suum motum, quod non est natura ejus, neque species ejus: non enim oportet, quod omne quod agit vel movet, agat univoce: quia sic omne movens moveretur: sed quandoque patiens recipit aliam virtutem ab ipso agente secundum quam non disponitur agens, sicut patet in sole, a quo. non recipiunt calorem ele m enta , a quo est generatio vegetati-

vorum, et tamen calore illo sol non disponitur: et supra hoc est quod aer recipit a percutiente et percusso impulsionem fractivam generativam soni, secundum quem percutiens et percussum non disponuntur.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicebatur, virtus primi percutientis relinquitur in aere, ita quod unus aer percutit alium, et tamdiu durat sonus, quamdiu durat percussio: nec oportet, quod sit in omnibus simile ad motum localem violentum.