ARTICULUS I.

Utrum sensus sit potentia passiva ?

Ad primum proceditur sic:

1. Dicit enim Aristoteles in quieto Primae philosophiae , quod potentia est principium transmutationis in aliud secundum quod est aliud: et haec diffinitio convenit potentiae activae quae est principium transmutationis in aliud quod est passivum. Potentia alitem, passiva est principium transmutationis ex alio quod est activum. Cum autem sit sensus potentia, non erit potentia activa, eo quod sensus nihil transmutat, sed potius transmutatur ab objecto. Ergo relinquitur, quod sensus sit potentia passiva.

2. Item, Expresse dicit Aristoteles in seeundo de Anima , quod sensus est pati et moveri quoddam.

3. Item, Omnis potentia quae fit in actu per susceptionem formae alicujus agentis in ipsam, est passiva: sensus est potentia hujusmodi: ergo sensus est potentia passiva.

Sed quia hoc omnes concedunt, objiciatur in contrarium sic:

i. Illa se habent ut activa et passiva ad invicem, quorum est materia una et formae contrariae: sed sensus et objecti non est materia una et formae contrariae: ergo sensus et objectum non se habent ad invicem, ut activa et passiva: sed sensus non est potentia passiva nisi ab objecto, si passiva est: ergo videtur, quod sensus non sit potentia passiva.

2. Item, Quorum est impossibilis transmutatio ad invicem, illorum neutrum est passivum ad alterum, ut probatur in libro de Generatione ei Corruptione :

sed sensus et objecti impossibilis est transmutatio ad invicem: ergo neutrum illorum est ut potentia passiva ad alterum: et sic ilerum relinquitur, quod sensus non sit potentia passiva.

3. Si forte dicatur, quod pati multis modis dicitur, scilicet recipere sine transmutatione substantiae: et recipere cum transmutatione substantiae: et sensus dicitur hic potentia passiva, eo quod recipit impressiones agentes sine transmutatione substantiae suae: ergo, etc. Contra:

Sensus non, est tantum in recipiendo speciem objecti, sed etiam in judicando: judicare autem aliquid agere est: ergo videtur, quod sit potentia activa, et non tantum passiva.

Item, Ex, parte rationalis animae non tantum est intellectus passibilis qui recipit intelligibilia, sed est etiam activus intellectivus qui abstrahit intelligibiles species et conjungit curii possibili.: ergo videtur, quod ex parte sensuum necesse est esse potentiam activam, quae abstrahat sensibilia et conjungat cum potentia receptiva sensibilium.

Praeterea quaeritur juxta hoc, Utrum potentia passiva sensuum per alterationem et motum deveniat in actum, vel sine alteratione et motu ?

Et videtur, quod per alterationem,

1. Dicit enim Aristoteles in secundo de Animal, quod sensus videtur alteratio quaedam esse.

2, Item, Ibidem distinguit inter mutationem quae est ex potentia in habitum, et illam quae est ex. habitu in agere, dicens quod illa quae est ex potentia in habitum., est vera, alteratio: illa vero quae est ex habitu in. agere, est alteratio quaedam sive secundum quid. Verbi gratia, quando ex ignorante lit sciens, est alteratio simpliciter. Cum sic fit, quod de non sentiente fit sentiens, non videtur esse alteratio simpliciter, sicut etiam ibidem dicit.

Sed contra,:

Quidquid simpliciter alteratur, est divisibile quantum: potentia animae quae dicitur sensus, nec est divisibilis, nec quanta: ergo nec simpliciter alteratur. Prima harum probatur in sexto Physicorum , ubi. probatur, quod nihil est mobile nisi corpus. Secunda probatur in secundo de Anima, ubi dicitur, quod sicut tota anima est perfectio totius corporis, ita partes animae sunt perfectiones partium, corporis: partes autem potentiae sunt, et quantum non potest esse perfectio quanti.

Solutio. Dicendum secundum sententiam Philosophorum omnium, quod sensus est potentia passiva, et quod p ati dicitur, ut supra dictum est in objiciendo, scilicet recipere cum transmutatione substantiae et sine transmutatione. Sensus autem dicitur potentia passiva, non quod recipiat formam quae transmutat substantiam suam in substantiam secundum esse, sed potius transmutatur in speciem sensibilem secundum intentionem: et, sicut supra notatum est, haec potentia tres habet gradus, sicut etiam potentia sciendi. Dicitur enim potentia sciendi sicut in puero qui de numero scientium est secundum. possibilitatem naturae tantum: et haec potentia dicitur remota et materialis et imperfecta et indisposita, Et dicitur potentia sciendi in discente, nondum habente habitum, qui tamen jam cognoscit propositiones proprias: et haec est potentia disposita et propinqua. Tertius gradus est potentiae quae est completa per habitum perfecte, sicui est potentia actu scientis: et haec dicitur potentia completa per actum. Similiter est de sensu: quando enim potentia animae conjungitur cum organo, tunc est potentia prima ad sensum: quando vero dispositio fit per spiritum animalem et calorem naturalem et harmoniam organi, tunc est potentia sensus in secundo gradu: quando vero habet speciem sensibilem, tunc est potentia completa per actum, 2. Ad primum dicendam, quod activa et passiva physice ad invicem sic se habent, quod ipsorum est materia una et formae contrariae. Sed talis modus agendi et patiendi non est in sensu et sensato i et propter hoc ibi sufficit ut unum sit recipiens et alterum ut agens secundum speciem et non secundum materiam., ut infra dicetur,

Per hoc etiam patet solutio ad sequens: quia illa activa et passiva transmutantur ad invicem, quae agunt et patiuntur physice.

Ad id vero quod objicitur de medio sensus, quidam concedunt dicentes, quod in veritate sensus non est potentia passiva tantum, sed etiam activa. Sed quia hoc non est dictum Auctorum qui communiter dicunt sensum esse potentiam passivam, dicendum quod omne quod recipitur (ut dicit Boetius) recipitur secundum potestatem patientis, et non secundum potestatem agentis: et propter hoc forma sensibilis recepta in sensu, recipitur secundum potestatem sensus: sed potestas sensus est judicare et nuntiare de ipsa: et sic etiam dicunt quidam . Sed vera solutio est, quod sensus secundum quod est potentia materialis, non est judicare neque agere: sed sensus completus per actum speciei sensitivae judicat et agit, sicut etiam materia in physicis quando est in potentia imperfecta, neque movet neque agit: sed quando completa est per actum formae, movet et agit, fit huic non contradicunt Auctores: quia iste est tertius gradus potentiae quem ponunt, et est potentia sicut scientis ad considerare, qui beno potest agore quando vult.

Ad aliud dicendum, quod generans intelligibiliter secundum actum non est in rebus, sed oporiet ipsum esse in na- tura intelligentiae: quia aliter non generaret eam secundum formam intelligibilium, sed secundum formam rerum, Sed faciens sensibilia in actu in rebus est, sicut lux facit actu colores sensibiles, et motus fractivus aeris facit actu sonos, et calidum vaporativum in mixto odorifero facit actu odores, humidum autem secundum actum, penetrativum est ad nervum gustativum, et lingua facit actu sapores: qualitates autem tactus per seipsas agunt in tactum. Et propter hoc activum sensuum non potest esse in potentiis animae.

Ad id quod quaeritur juxta hoc, utrum, sit alteratio in sensibus?

Dicendum, quod quinque exiguntur ad hoc quod sit vera alteratio in aliquo. Quornm primum est, quod qualitates inter quas est alteratio, sint contrariae activae et passivae adinvicem, vel in se, vel in suis causis, In se, sicut calidum, frigidum, humidum et siccum. In suis causis, sicut album et nigram, dulce et arnarum.

Secundum est, quod illae qualitates habeant medium, vel secundum intensionem, vel secundum remissionem, vel simpliciter, secundum quem modum sumitur medium ab Aristotele in V Physicorum , ubi dicitur, quod medium est in quod venit primum mutans quam in extremum.

Tertium est, quod actio et passio qualitatum contrariarum, inter quas est alteratio, magis facta, id est, intensa, abjiciat id quod alteratur a sua substantia, sicut calidum removet aquam a substantia aquae.

Quartum est, quod id quod alteratur, scilicet subjectum qualitatum contrariarum sit quantum et divisibile.

Quintum et ultimum est, quod illae qualitates inter quas est alteratio, sint in subjecto illo secundum quod est quan-

tum, et divisibiles per accidens divisione ipsius.

Ex his patet, quod inter privationem et habitum non est vera alteratio physica. Similiter quod in anima nulla est alteratio physica. Unde quod dicit. Aristoteles esse alterationem,, intelligitur de alteratione secundam quod diffinitur in genere in libro primo de Generatione ei Corruptione, scilicet quod alteratio est, quando subjecto eodem manente numero mutatio est in suis passionibus, id est, qualitatibus. Quod autem distinguit Aristoteles, dicens quod mutatio quae est de ignorantia in scientiam, id est, de privatione in habitum, et de non sciente in scientem, est alteratio simpliciter, intelligitur de alteratione secundum diffinitionem sui generis, et non de alteratione physica. Quod vero dicit, quod quando habens habitum mutatur ad actum, sicut sciens lit considerans, vel sentiens in habitu sentit in actu, non est alteratio simpliciter, vel alterum genus alterationis, pro tanto dicit hoc, quod quando sentiens considerat, non immutatur in alium habitum vel formam, quod exigitur ad alterationem in genere, sed potius confirmat et salvat eumdem habitum et frequentem actum.

Et per hoc patet solutio ad totum.