ARTICULUS I.

Quae sit necessitas ponendi sensum communem ?

Ad primum proceditur sic:

1. Sicut dicit Avicenna, nihil cogit nos ad ponendum sensum communem, nisi quia nullus sensus proprius potest discer- nere idem et diversum inter sensata per compositionem et divisionem: et idcirco oportet nos ponere sensum communem, qui dicat album esse dulce, et sic de aliis sensatis. Quod autem nullo modo posset discerni compositio vel divisio sensibilium secundum affirmationem vel negationem, sic probatur, et est ratio scripta in II de Anima in fine : cujus rationis sententia haec est. Uno enim aliquo discernimus et sentimus, quia conveniunt et differunt album et dulce: ergo necesse est, quod hoc sit vis aliqua animae. Cum autem convenientia et differentia

illorum sentiatur cum praesentia materiae secundum quod illa sensibilia sunt, judicium illud non erit phantasiae vel alicujus virtutis inferioris quae sine praesentia materiae discernit. Sed quia tactus diversa genere habet sensata quae etiam sunt causae aliorum sensatorum, ideo posset aliquis credere, quod hoc fiat tactu: et ideo probat, quod non: quia si caro esset ultimum et medium tangendi talia, tunc non sentiremus alteritatem talem nisi tangentes: quod patet esse falsum: quia ponimus alteritatem inter colorem et sonum, quorum neutrum tangimus. Et dicitur hic caro ultimum ex parte tangentis, non tangibilis: quia cum tangentis et tacti ultima sunt simul, illud ultimum tangens est caro.

Ex his autem adhuc posset dicere aliquis, quod hoc judicium non fieret uno, sed diversis sensibus et separatis, et probat, quod non: quia tunc sic tieret ac si ergo album, tu vero dulce sentires: et ex hoc neuter nostrum sciret alteritatem: et fundatur in hoc, quod comparationem ponens inter aliqua, judicat de utroque comparatorum: unde necesse est, quod unum et idem dicat judicium hoc. Et quia simile est in intellectu speculativo de vero et falso, et in practico de bono et malo, et generaliter de diversis intelligibilibus, ideo inducit concludens, quod si unum hinc inde dicit judicium, quod etiam unum est intelligens et sentiens ipsum.

2. Plures autem rationes ad hoc quod judicium diversorum sensibilium non sit simul in uno sensu proprio, ponit Philosophus in fine libri de Sensu et sensato, quarum sententia haec est: Sensata dimersa quae movent unum sensum simul, aut movent aequaliter, aut inaequaliter in eodem et indivisibili tempore. Si inaequaliter: ergo cum major motus depellit minorem etiam in diversis sensibus, multo magis depellet in eodem sensu: et sic minor non sentietur: non ergo duo simul sentiuntur in eodem indivisibili tempore. Quod, autem major depellit minorem in diversis sensibus, probat Philosophus per hoc, quod si accidat aliquos esse vehementer intendentes vel timentes ex hoc quod audiunt multum strepitum, non sentiunt superlatum aliquod visibile ad oculos. Alia ratio sua est ad hoc, quia si duo inaequaliter movent sensum Audemus unumquodque simplex magis facere sensum quam mixtum, ut vinum simplex magis quam temperatum, et mei, et colorem, et hujusmodi. Hujus autem causa est, quia ea quae miscentur, obscurantur ad se invicem in mixto: ergo multo fortius quando separata sunt, et actu diversa simul agunt in unum sensum, major motus depellit et obscurat minorem. Si autem sint aequaliter moventia, aut neutrius erit sensus, aut unus sensus erit ex utrisque: si enim non commiscentur sensibilia, cum unum numero passivum non sit susceptibile in uno tempore diversarum formarum genere vel specie, unus sensus non suscipiet in eodem indivisibili tempore speciem diversorum sensatorum aequaliter agentium: et sic neutrius erit sensus.

3. Si vero diceretur, quod commiscerentur sensata, probat Philosophus hoc esse impossibile: sensata enim quae dicimus eadem vel diversa esse subjecto, sunt diversa genere, ut album et dulce:. diversa vero genere sensibilia non sunt commiscibilia: ex albo enim et dulci numquam fit unum per se, sicut exacuto et gravi in symphoniis, ex albo et nigro in coloribus.

4. Praeterea, Minus distant sensata duo ejusdem generis quam sensata duo diversorum sensuum: sed non possunt esse simul in uno indivisibili tempore secundum actum duo sensata ejusdem sensus: ergo multo minus erunt in uno sensu sensata diversorum sensuum. Et quia posset aliquis dicere, quod miscibilia sunt simul in mixto, et simul sentiuntur in ipso, dicit Philosophus, quod non est inconveniens: quia tunc sentiuntur ut unum et non ut duo: sentiuntur enim secundum actum mixti, non secundum

actum miscibilium. Quia vero iterum aliquis posset dicere, quod duo et tria sensata ejusdem sensus sunt in uno sensu, respondet iterum Philosophus, quod hoc est verum secundum quod unus sensus specie et virtute est unus, sed non secundum quod comparatione et indivisibili tempore est unus. Et sic patet,, quod sequitur prius habita conclusio.

5, Item, Nos videmus, quod anima per sensus indicat contraria sensata et coelementaria. Et dicuntur contraria, quae posita sunt sub eodem genere maxime a se distantia, et unius sensus sunt, sicut album et nigrum. Coelementaria autem dicuntur, quae aeque prima sunt, et diversa sunt genere, possibilia simul esse in eodem, ut album et dulce in saccharo. Unde aliter judicat contraria, et aliter coelementaria: uno enim sensu contraria judicantur, coelementaria vero diversis. Si vero judicat contraria, cum contraria non possunt simul esse in eodem, non simul uno sensu sentiet contraria. Si autem coelementaria judicat, cum de ratione proprii sensati sit, quod non sentiatur alio sensu quam suo, impossibile est simul uno sensu coelementaria judicare, Et sic relinquitur, quod judicare idem ei diversum inter sensibilia ullius sensus et diversorum, non conveniat alicui sensui proprio,

8. Item, Supposita specie supponitur genus: ergo si simul uno sensu sentiretur album et dulce, color et sapor essent unius sensus.

Istae sunt rationes Philosophi ad probandum necessitatem sensus communis.

7. Avicenna autem adhuc ponit quasdam rationes, et quaedam experimenta. Ratio autem sua haec est, quod nos dijudicamus inter sensata secundum idem et diversum, et affirmationem et negationem. Cum ergo unius diiudicantis sit cognoscere unum diiudicatorum, oportet quod iliud judicium fiat aliqua una virtute: et cum. sit inter sensata secundum quod sensata sunt, et non secundum quod imaginata et intellecta, oportet quod illa vis habeat nomen sensus: et cum. non sit ad unum sensatum, sed ad plura, non erit sensus proprius, sed communis.

Item, Non potest dici, quod hoc fiat per intellectum: quia non omnia animalia habent intellectum, quae tamen idem et diversum discernunt inter sensata.

Praeterea, Elevato baculo canis apprehendit formam doloris, effugit, quod non esset nisi aliquid in cane conjungeret sensibile visus et sensibile tactus.

8. Praeterca, haec ostendunt somnia: cum enim in somno clausi sunt sensus proprii frigiditate descendente a cerebro, et gravantur organa sensim ni, simulacra omnium sensuum manifestant se per modum rerum, et non per modum simulacrorum: cum enim haec non possunt lieri in organis propriorum sensuum, eo quod iila clausa sunt per somnum, relinquitur quod fit in aliquo organo quod est centrum sensuum: et hoc est organum sensus communis, ut dicit Avicenna.

Si forte aliquis diceret, quia illa simulacra sunt in phantasia. Contra hoc est, quod phantasia recipit simulacra non ut res sunt, sed ut imaginationes et phantasias rerum: illa autem simulacra in somniis repraesentantur ut res: et cum nihil judicet simulacrum ut rem nisi sensus, et non sit in organo sensus proprii, erit in organo sensus communis. Ilaec tamen infra magis disputabuntur.

9. Item, Videmus, quod si aliquis diu vehatur in curru vel navigio in aqua,, quod etiam postquam sedet, videntur ei circumvolvi res quas videt. Cum ergo hoc judicium sit extra re praesente, erit judicium sensus: non autem sensus proprii qui est visus, quia oculi moventur: ergo sensus communis: accidit enim hoc ex vertigine spiritus animalis in organo sensus communis, quod est in anteriori parte cerebri: et sic relinquitur, quod necessarium est sensum communem esse.

Has autem rationes multiplicavimus ex dictis Philosophorum ad reprimendam

stultitiam quorumdam, qui dicunt sensum communem non esse, adducentes has rationes:

1. Unus actus proprius non est nisi unius potentiae: album autem vel color est unus actus: ergo non erit nisi unius potentiae: sed est visus, et est sensus communis secundum Philosophum: ergo potentia sensus communis in discernendo colores non est separata a potentia visus. Similiter per eamdem, rationem in discernendo sapores non est separata a potentia gustus: et sic de aliis sensibus. Ergo potentia sensus communis non est separata a potentiis sensuum propriorum.

2. Item, Nihil recipitur a sensu communi nisi prius suscipiatur a sensu proprio: ergo proprii sensus et communis est unus actus: cum ergo potentiae differant per actus, per quos etiam diffiniuntur, ut habitum est supra, una erit potentia sensus communis et sensus proprii.

3. Praeterea, In libro de Sensu ei sensato, et in libro II de Anima , videtur Philosophus reddere rationem quare sensata communia dicantur quae a pluribus sensibus vel omnibus sentiuntur: ergo nihil videtur esse communis sensus nisi plures sensus numero vel omnes.

Sed hoc probatur esse impossibile sic:

1. Nullus sensus proprius per se et primo est sensibilium communium.: ergo sensus communis non est aliquis sensuum propriorum. Major probatur ex hoc quod communia sensata sentiuntur pluribus sensibus. Minor vero probatur per hoc quod dicit Philosophus, quod sensata communia per se sunt sensus communis.

2. Item, Cujuslibet sensibilis per se est aliquis sensus per se: sensatum commune est sensibile per se: ergo ipsius est aliquis sensus per se: non sensus proprius, ut probatum est: ergo sensus communis.

3. Item, Nullius sensus proprii sunt duo sensibilia genere diversa per se et primo: sensibile proprium, et sensibile commune diversa sunt genere: proprium enim est in genere qualitatis, et commune in genere quantitatis: ergo non sunt unius sensus proprii per se: ergo cum sensibile sit commune per se, ut supra habitum est, erit suus sensus distinctus ab omnibus propriis.

4. Item, Omne quod sentitur sicut visu dulce, sentitur secundum accidens: sensatum commune a sensu proprio, sicut dicit Aristoteles in fine libri secundi de Anima , sentitur, sicut visu dulce: ergo sentitur per accidens: ergo non erit per se sensatum alicujus sensus proprii. Cum ergo sit sensatum per se, ut prius habitum est, erit suus sensus distinctus ab omnibus propriis.

5. Item, Sensibilium magis differentium sensus sunt magis differentes: sed magis differunt sensibilia quae sunt in diversis praedicamentis, quam ea quae sunt in uno praedicamento in diversis generibus subalternis non subalternatim positis: ergo sensus eorum magis differunt: sed sensibilia communia sunt in quantitate, sensibilia vero propria in qualitate, licet sint in diversis generibus qualitatis: ergo magis differunt sensus communis et proprius, quam aliquis aliorum ab alio.

6. Item, Si potentiae iliae sunt unum quae suscipiunt unum actum, sicut dicit objectio facta in contrarium, tunc sensus et phantasiae cum erit unus actus, erit et una potentia: quia phantasia est motus asensu secundum actum factus, et eadem forma quae fuit in sensu, imprimitur in phantasia.

Solutio. Dicimus consentiendo Auctoribus, quod sensus communis differt ab alio sensu proprio.

Ad rationem, autem factam in contrarium, dicendum quod visus actus proprie et primo est color, et non sic est actus sensus communis, sed per posterius, scilicet in quantum est in magnitudine et figura: et propter hoc non sequitur, quod sint una potentia: quia ipsarum non est unus actus uno modo.

Ad aliud dicendum, quod verum est, quod quidquid suscipitur a communi sensu, suscipitur a sensu proprio, et e converso, sed non eodem modo: quia proprium sensibile accipitur a sensu proprio per se et primo,, commune autem per posterius: commune vero accipitur a sensu communi per se et primo, et a sensu proprio per posterius.

Ad ultimum dicendum, quod Aristoteles non intendit ita reddere rationem quare sensata communia sunt sensata per se, sed quamdam rationem reddit communitatis eorum.