ARTICULUS I.

Quid sit potentia imaginativa ?

Ad primuni proceditur sic: Dicit Algazel: " Imaginativa est virtus retentiva ejus quod impressum fuit sensu communi. "

Item, Avicenna: " Formam sensibilem retinet illa virtus quae vocatur formalis et imaginatio, et non discernit illam ullo modo nisi quia tantum retinet. "

Sed contra hoc objicitur sic:

1. Potentiae distinguuntur per objecta. Cum igitur sensus communis recipiat formam sensibilem, non videtur diversificari ab imaginatione.

2. Hoc etiam videtur per Avicennam qui dicit, quod " sensus communis et imaginatio sunt quasi una virtus.

Praeterea, Videtur quod imaginatio non. differat a phantasia.

1. Dicit enim Aristoteles, quod phantasia est potentia secundum quam phantasma in nobis fit: phantasia autem est forma sensibilis: ergo videtur, quod imaginatio idem sit cum phantasia.

2. Item, Hoc idem videtur per Aristotelem in tertio de Anima , ubi. distinguit inedias potentias inter intellectum et sensum, et non ponit diversas potentias imaginationem et phantasiam.

3. Item, In libro de Memoria ei Reminiscentia videtur dicere, quod imaginatio et phantasia non differunt subjecto, sed ratione nominis tantum, per haec verba: " Ut in tabula scriptum animal, et animal est et imago, et idem et unum, haec utraque sunt, esse tamen non idem est utrisque, et est considerare et sicut animal, et sicut imaginem: et sic et in nobis oportet phantasma rimari, et ipsius quidem esse per se quamdam considerationem, et etiam alterius: nam secundum quidem seipsum speculatio est et phantasma: in quantum vero alterius, ut imago. " Sensus hujus auctoritatis est, quod sicut pictura quae est in tabula, consideratur dupliciter, scilicet in se prout non ducit in rem, et sic est pictura simplex: et prout ducit in roni, et sic est imago: sic etiam illud quod accipitur a sensu communi in anima, potest dupliciter considerari, scilicet, in se, et sic est phantasma et objectum phantasiae: vel prout ducit in rem, et sic est imaginatio et objectum imaginativae potentiae. Et patet qualiter videtur Philosophus dicere, quod imaginatio et phantasia riori differunt nisi ratione nominis.

Praeterea, Imaginatio non differt a memoria: quia

1. Diffinitur ab Algazele per retinere formas sensibiles, quod est proprium memoriae.

2. Praeterea dicit Avicenna: " Retinere ea quae apprehendit sensus, est illius virtutis quae vocatur imaginatio : " et dicit, quod non discernit neque dijudicat ea quae retinet.

3. Praeterea, Expresse dicit Avicenna, quod imaginativa est thesaurus in quem reponit formas iilius sensus communis ad quem revertitur phantasia et virtus cogitativa. Et idem, dicit Algazel, scilicet quod non differt virtus imaginativa a sensu communi nisi retinendo: sic enim est in virtutibus corporalibus, quod alterius virtutis est recipere, et alterius retinere: siccum enim bene retinet et male recipit, humidum male retinet et bene recipit.

Solutio. Dicendum, quod imaginatio multipliciter sumitur, et secundum hoc etiam multa habet nomina. Quandoque enim dicitur vis quae retinet imaginationes sensibilium abeuntibus sensibus ab organis sensuum communis et proprii: et sic proprie dicitur virtus sensibilis animae proxime sita post sensum communem, in qua reservantur imagines acceptae a sensibus: et secundum diversas considerationes babet tria nomina. Dicitur enim imaginatio secundum quod formae quae sunt impressae, imagines rerum sunt extra: et dicitur formalis, eo quod formalius habet illas imaginationes quam sensus: sensus enim habet eas cum praesentia materiae, imaginatio autem materia rei non praesente: et dicitur ab Augustino spiritus propter naturam illarum imaginum: quia illae sunt secundum esse spirituale in virtute imaginativa, licet sint imagines earum. Unde Augustinus in Genesi ad litteram dicit, quod " spiritus est vis quaedam mente inferior,, cui imagines rerum imprimuntur . "

Dicitur etiam quandoque imaginatio omnis virtus sensibilis animae, quae ope- ratur secundum sensibile acceptum a sensibus sine praesentia materiae, et sine ratione praeteriti temporis, et sic comprehendit imaginationem, et phantasiam, et aestimationem: et sic accipitur a Joanne Damasceno et a Gregorio Nysseno. Dicit enim Damascenus, quod imaginativa est virtus irrationalis animae per sensus operans, quae et sensus dicitur, Imaginatio autem est passio irrationalis animae quae ab imaginante fit. Phantasia vero est passio inanis a nullo facta imaginabili. Similiter Gregorius Nyssenus dicit, quod dividuntur animales virtutes in quatuor, scilicet in sensum, imaginationem, et intelligentiam, et memoriam. Et idem dicit, quod Stoici dicebant quatuor esse in hac virtute, scilicet imaginationem, imaginabile, imaginativum, et phantasiam: et imaginatio est passio facta ex imaginabili: imaginabile autem illud quod facit hanc passionem et imagini subjicitur: imaginativum autem est ipsa virtus quae attrahit imagines sibi: phantasia vero quando attrahimus secundum imaginativum inanem attractionem, ut in infirmis et in melancholicis. Et dicitur, quod differentia non est in his nisi secundum transmutationem nominum.

Quandoque dicitur imaginatio vis tenens imaginationes et operans in illis et in intentionibus quae conjunguntur imaginationibus, et sic comprehendit duas vires, scilicet imaginationem, et phantasiam: et sic videtur Aristoteles accipere imaginationem in principio tertii de Anima , ubi dicit, quod imaginari in nobis est cum volumus. Quid autem operari sit in imaginationibus, et quae sunt intentiones conjunctae imaginationibus, infra patebit.

Quandoque etiam dicitur imaginatio relatio formae acceptae a sensibus ad rem cujus est forma, et sic proprie imaginatio deservit memoriae, sicut dicit Aristoteles in capite de memoria : et distinguitur a phantasia, ut habitum est in objiciendo.

Quandoque etiam dicitur imaginatio vis a qua refluunt imagines repositae supra organum sensus communis, et sic accipitur imaginatio ab Aristotele in libro secundo de Somno ei vigilia, ubi dicit, quod in somno imaginationes somniales refluunt ad commune organum sensuum.

Secundum propriissimum autem modum accipiendi, est imaginatio virtus tenens imagines sensibilium re non praesente, absque eo quod non eliciat ex eis componendo vel dividendo intentiones aliquas non acceptas per sensum: hoc enim est phantasiae secundum Avicennam et Algazelem.

Et sic respondebimus ad objecta.

Dicendum ergo ad primum, quod imaginatio diffinitur a retinendo ad differentiam sensus. Sensus enim recipit, et non tenet nisi re praesente: sed imaginatio retinet accepta a sensibus. Dicitur autem recipere a sensu communi, quia ab illo recipit proxime. Quod autem dicit Avicenna, quod non discernit iila ullo modo, intelligendum est de duplici, distinctione. Quarum una est sensus communis, et altera phantasiae. Sensus enim communis discernit componendo sensata propria inter se, et propria cum communibus, et hoc re praesente: et ideo haec discretio est discretio rei per ea quae vere accipiuntur a sensibus. Phantasia autem discernit componendo et dividendo imagines quae sunt in anima re non praesente, et eliciendo quasdam intentiones ex eis quie non sunt acceptae per sensus, sunt tamen semper conjunctae sensibus, sicut est amicum et inimicum, et conveniens et non conveniens: sicut intentio doloris conjungitur cum figura baculi, et intentio inimici cum ligura lupi in ove, et intentio miserendi cum imaginatione sui agni, et hujusmodi. Neutra istarum, distinctionum est imaginativae, cujus diffinitio proprie est a retentione imaginum, et non a distinctione harum.

Et ad id quod contra hoc objicitur, dicendum quod licet sensus recipiat formas similiter imaginatio: tamen sensus proprie diffinitur per recipere, et imaginatio per retinere: vis enim retentiva debilis est in sensu, eo quod non retinet nisi praesente materia: sed vis receptiva fortis, eo quod de facili recipit: sed e contra est in imaginatione. Et haec est solutio secundum Philosophos. Sunt tamen quidam qui distinguunt vires animae secundum modum abstractionis majoris et minoris, dicentes quod sensus abstrahit a materia, sed non a praesentia materiae: imaginatio autem et a materia et a praesentia materiae: et ideo ratio objecti variatur hinc inde.

Ad ALIUD dicendum, quod large accipiendo imaginem, comprehendit etiam phantasiam: sed si stricte accipiatur, tunc dividitur contra eam, ut patet ex praedictis.

Per hoc etiam patet solutio ad duo sequentia.

Ad aliud quod objicitur, quod non differat a memoria, dicendum quod retinere imaginationis in duobus differt a retinere memoriae, scilicet in modo retentionis, et in retentis. In modo retentionis: quia imaginatio retinet sine determinata differentia temporis, tantum recipiendo formas re non praesente: sed memoria retinet simul determinata differentia temporis, scilicet praeteriti. In retentis autem: quia imaginatio retinet recepta a sensibus tantum secundum quod vere in sensu fuerunt: memoria vero non tantum retinet imaginationes sensibilium, sed etiam intentiones elicitas a compositione et divisione sensibilium facta per phantasiam et aestimationem.

Ex hoc etiam patet solutio ad sequentia.