ARTICULUS I. Quid sit virius aestimativa ?

Ad primum proceditur sic :

1. Dicit Algazel sequens Avicennam : aestimativa est virtus apprehendens de sensato quod non est sensatum, sicut ovis apprehendit inimicitias lupi : hoc enim non lit per objectum, sed per aliam virtutem, quae est hoc brutis quod est intellectus homini.

Se.d contra :

1. Diversarum virtutum diversa sunt objecta. Cum ergo phantasia et. aestimativa diversae sint virtutes, diversa habebunt objecta : sed supra habitum est, quod intentiones non sensatae in sensibus tamen existentes propria?, sunt phantasiae : ergo videtur, quod non sint objecta aestimativae.

2. Praeterea, Videtur aestimativa non esse virtus apprehensiva, sed motiva : virtus enim determinans inimicum vel amicum est virtus imperans fugam vel imitationem, et omnis laiis est motiva. Cum ergo aestimativa talis virtus sit, ipsa videbitur motiva.

3. Praeterea, - Quaeritur de quo intellectu hoc intelligatur quod dicit, quod aestimativa est brutis quod est intellectus homini. Si enim intelligitur de intellectu speculativo, hoc est falsum. Virtus enim conferendo determinans verum vel falsum in imaginibus est in brutis Joco intellectus speculativi : sed haec non est aestimativa, sed phantasia. Si vero intelligitur de intellectu practico sive activo, tunc aestimativa videbitur esse virtus motiva, et non apprehensiva.

Quod si conceditur. Contra :

1. Quaecumque sunt ejusdem divisionis, sunt ejusdem generis : aestimativa et phantasia et imaginativa ponuntur in eadem divisione ab Avicenna et Algazele : ergo sunt ejusdem generis. Sed phantasia et imaginativa sunt in genere virtutis apprehensivae : ergo et aestimativa similiter.

2. Item, Dicit Algazel, quod quinque sunt sensus interiores, scilicet sensus communis, et imaginativa, aestimativa, et phantasia, et memoria. Sensus autem

sonat in apprehensionem. Ergo aestimativa erit virtus apprehendens et non motiva.

Solutio, Dicendum, quod secundum quod phantasia large sumitur, tunc aestimativa est quaedam pars phantasiae, ut supra habitum est, Si autem stricte sumatur, tunc aestimativa est virtus sequens phantasiam et diversa ab ipsa, et est determinans imitationem vel fugam in intentionibus apprehensis : quae, inquam, intentiones conjunctae sunt compositioni et divisioni phantasmatum, non tamen sunt acceptae a sensibus.

Ad primum ergo dicendum, quod differt intentionem illam accipere per modum veri speculativi lanium, et accipere eamdem per rationem appetibilis vel detestabilis. Et primo intentionem accipit phantasia, secundo modo aestimativa.

Ad aliud dicendum, quod apprehensiva dicitur duobus modis. Dicitur enim apprehensiva virtus accipiens speciem, prout est principium cognitionis cujuslibet, sive speculativae, sive operativae : et hoc modo videtur accipere Philosophus in II de Anima , ubi dicit, quod ipsius acceptionis differentiae sunt scientia, opinio, et prudentia : scientia enim et opinio pertinent ad speculationem, et prudentia ad opus : et hoc modo considerant apprehensivam sensibilem, qui dividunt eam per quinque differentias, quae dicuntur sensus interiores. Dicitur etiam virtus apprehensiva virtus accipiens speciem ordinatam ad speculationem veri tantum : et hoc modo aestimativa non erit apprehensiva. Similiter motiva dicitur duobus modis : dicitur enim motiva virtus immediate movens organa in motu processivo ad fugam nocivi, et ad acquisitionem convenientis : et hoc modo non movet nisi appetitus cum suis partibus, ut infra probabitur, cum disputabitur de n;oi:n;fe. Alio modo dicitur virius motiva determinans per cognitionem id ad quod est motus processivus animalium : et hoc modo intellectus practicus per scientiam suam est motivus, ut dicit Averroes : et similiter phantasia practica et aestimativa secundum Avicennam et Algazelem.

Ad aliud dicendum, quod similitudo, est ad intellectum practicum, quae tamen uno modo est virtus apprehensiva.

Ad duo ultima dicendum, quod quando virtus apprehensiva dividitur in quinque sensus interiores, sumitur primo modo, et non secundo.