ARTICULUS 1.

Quid sit memoria ?

Ad primum proceditur sic :

Dicit Algazel, quod memoria est conservatrix harum intentionum quas apprehendit aestimativa, et ideo est arca intentionum, sicut imaginativa conservatrix formarum est arca formarum.

Item., Isaac in libro de Diffinitionibus : " Memoria est comprehensio reruni existentium in anima cum inquisitione. "

Item, Gregorius Nyssenus diffinit multipliciter memoriam secundum diversos Philosophos, sic dicens : " Memorativum est memoriae et rememorationis causa et promptuarium. "

Cum autem memoria (ut Origenes quidem ait) sit phan asia relicta ab aliquo sensu secundum actum apparentem.

Plato autem : " Conservatio sensus et intelligentiae. "

Damascenus autem sic diffinit ut Gregorius, et addit istam : " Memoria est conservatio sensus et intelligentiae . "

Contra primam diffinitionem sic objicitur :

1, Conservare enim non dicit motum reversivum in rem in specie quae est apud animam : memorari autem redire est in rem ex specie quae est apud animam ; ergo memoriae non est proprium conservare, neque memoria est conservatrix. Prima probatur ex dictis Averrois. in suo libro de Memoria et reminiscentia, qui dicit, quod virtus conservativa est virtus continua, hoc est, continue conservans hoc quod repositum est in ipsa. Secunda probatur ex dicto Philosophi in libro de Memoria, ubi dicit, quod post tempus omnis memoria fit : fit enim reversio in rem praeteritam per memoriam.

2. Item, Objicitur de hoc quod dicit, quod est conservatrix harum intentionum quas apprehendit aestimativa . Videtur enim, quod sit conservatrix imaginationis ex eo quod habetur in libro de Memoria, scilicet quod memoria est phantasmatis et imaginationis.

3. Praeterea, Cum memorari sit recurrere in praeteritum, memoria habebit actum : et cum virtutes animam diversae sint per actus suos, videtur quod memoria potius debeat diffiniri per operari quam per conservare.

Contra secundam sic objicitur : 1. Memoria est apprehensio rerum extra : ergo non erit apprehensio reruni existentium in anima. Prima probatur per hoc, quod memoria est potentia recordativa. Per recordationem autem contingit redire in rem extra.

2. Item, Brutorum non est inquirere, et tamen habent memoriam : ergo memoria male diffinitur per inquisitionem.

Contra tertiam sic objicitur :

1. Nihil est causa suiipsius : sed memorativum idem est quod memoria :ergo memorativum non est causa memoriae.

2. Praeterea quaeritur, Quid supponatur per hoc quod dicitur, rememorationis? Si actus memoriae supponitur, tunc idem est ac si diceretur, memoria est causa actus memoriae : quod nihil est dietum. Si autem per rememorationem supponitur reminiscentia, sicut infra dicere videtur Gregorius, ubi dicit, quod memoratio est memoriae corruptae factae restauratio, videtur dupliciter peccare diffinitio. Uno modo, scilicet, quod rememoratio in solis hominibus est, ut dicit Avicenna, et sic non universaliter memoria est causa rememorationis : cum memoria etiam insit brutis aliquo modo : quia frequenter, ut dicit Aristoteles, bene memorantes sunt non bene reminiscibiles, et e contra : quod non esset, si memoria esset causa reminiscentiae sive rememorationis.

3. Praeterea quaeritur, Quare dicit promptuarium ? Promptuarium enim alteri promptum est : memoria autem per seipsam redit in rem quam accepit in praeterito,

Contra quartam sic objicitur : 1. Memoria et phantasia sunt diversae virtutes : ergo una diffinitur male per alteram.

2. Praeterea, Phantasia relicta ab aliquo sensu secundum actum apparentem est species phantasmatis : ergo videtur memoria idem esse quod species phantasmatis.

Contra quintam et sextam, simul sic objicitur :

1. Nulla virtus animae sensibilis est conservans intelligibile : memoria est virius animae sensibilis : ergo non est conservans intelligibile. Prima patet per hoc quod omnis virtus animae sensibilis, ut dicit Avicenna, recipit speciem cum appendiciis materiae. Secunda probatur per hoc quod memoria invenitur in brutis, in quibus non est nisi anima sensibilis.

2. Item, Ad hoc ponantur rationes Aristotelis in libro de Memoria : Cujuscumque potentiae est apprehendere quantitatem sub differentiis quantitatis, iilius est apprehendere tempus : sensitivae; polentiae tantum est apprehendere quantitatem sub differentiis quantitatis : ergo sensitivae potentiae tantum est apprehendere quantitatem temporis. Hoc dato proceditur sic : Quaecumque poten ila cognoscit tempus sub differentia temporis determinata; illa est sensitiva : omnis memoria cognoscit tempus sub differentia temporis determinata quae est praeteritum : ergo omnis memoria est potentia sensitiva. Prima primi syllogismi probatur ex hoc, quod eadem est cognitionis ratio in genere quantitatis secundum omnem speciem quantitatis. Secunda vero probatur per hoc quod quantitas est objectum sensus communis et imaginationis, et non intellectus, ut dicit Philosophus in libro de Memoria et reminiscentia. Et si intellectus intelligat quantitatem, tamen accipit eam secundum hoc quod quantitatis est, hoc est, secundum simplicem quantitatis ra- tionem, et non sub imaginatione longi vel brevis. Prima vero secundi syllogismi est conclusio primi. Secunda vero scribitur in littera Aristotelis, ubi dicit sic : " Oportet autem cum secundum ipsam memoriam agat sic in anima, dicere, quod hoc prius audivit, aut sensit, aut intellexit. "

3. Item, Aristoteles : Magnitudinem et motum cognoscere est necesse : magnitudo autem et motus non cognoscuntur nisi potentia animae sensibilis : ergo neque tempus : sed tempus sub differentia determinata cognoscitur a memoria : ergo memoria est potentia animae sensibilis.

4. Item, Aristoteles : Memoria quidem intellectus est per accidens, per se autem primi sensitivi.

o. Item, Aristoteles : Si memoria intelligentium partium esset, non utique inesset multis aliorum animalium, forte autem nulli mortalium.

6. Item, Aristoteles : Cujus quidem ergo eorum quae sunt animae memoria sit, manifestum i quoniam quidem cujus et phantasia est : sed phantasia est animae sensibilis : ergo et memoria.

7. Item, Aristoteles : Memorialia quidem per se sunt quorum et phantasia : secundum accidens autem quaecum que cum phantasia : sed phantasia non est nisi sensibilium : ergo et memoria non est nisi sensibilium. Et exinde sequitur ulterius, quod memoria sit potentia sensibilis animae. ..

8. Item, Gregorius Nyssenus : a Sensibilia quidem secundum seipsa memorantur, intelligibilia vero secundum accidens : quia et ex cogitabilium memoria phantasia sit praeassumpta. "

9. Item, Gregorius Nyssenus : " Memorari dicimus, quae prius scivimus, vel audivimus, vel aliter qualiter cognovimus, " Prius autem relationem habet ad praeteritum tempus. Manifestum est ergo, quod memorabilia sunt, quae fiunt et corrumpuntur et quae in tempore consistunt : talia autem non sunt nisi sensibilia : ergo memoria est vis sensibilis animae.

10. Item, Dicit Damascenus : " Cum typos eorum quae opinatus est aliquis, et eorum quae intellexit, custodit, memorari dicitur. " Typi aufem sunt figurae et imagines, quas opinatus est memoria. Ergo memoria est proprie figurarum et imaginum : imagines autem sunt sensibilis animae : ergo memoria est potentia animae sensibilis.

11. Item, Dicit Damascenus : " Sensibilia secundum seipsa memoriae commendantur : " sed sensibilia non sunt nisi sensibilis animae.

12. Item, Avicenna in Vide Naturalibus probat in rationali anima non esse memoriam. Et quia de hoc infra erunt quaestiones, rationes ejus infra ponentur,

13. Item, Quidquid est ubique et semper, hoc est remotum ab omni differentia temporis : universale autem est ubique et semper : ergo omne universale est remotum ab omni differentia temporis. Prima patet per se : quia omnis differentia temporis concernit materiam. Secunda scribitur in primo Posteriorum , Inde sic : Omnis memoria accipit sub differentia temporis determinata : nullum universale secundum quod universale est sub differentia temporis determinata : ergo nulla memoria accipit universale secundum quod universale. Inde ulterius : Nulla memoria accipit universale secundum quod universale : anima rationalis accipit universale secundum quod universale : ergo nulla memoria est animae rationalis sive intellectus.

Sed contra :

I. Quidquid habet facere compositionem sub differentia temporis, determinabile illius motus et operationes conjuncta sunt tempori : intellectus habet facere conjunctionem talem : ergo motus et operatio conjuncta sunt tempori. Prima patet per se. Secunda, scribitur in III de Anima, ubi dicit Aristoteles : " Non solum verum et falsum est componens intellectum, sed quod erat et erit. Ipse autem faciens hoc intellectus est unumquodque, supple, per compositionem. " Deinde ulterius : Omnis virius cujus operatio est in tempore, potest considerare tempus determinatum in praeterito : intellectus est hujusmodi : ergo intellectus potest considerare tempus determinatum in praeterito : et hoc exigitur ad esse memoriae : ergo memoria potest esse in intelligibili parte animae.

2, Item, Quidquid est componens non solum ea quae sunt, sed etiam praeterita et quae futura sunt, habet operationem secundum tempus determinatum : intellectus est hujusmodi, ut patet in auctoritate praehabita : ergo habet operationem secundum tempus determinatum, et ita potest habere memoriam.

3. Item, Quidquid deliberat praeteritum ad futurum, considerativam est praeteriti determinati : intellectus est hujusmodi, ut dicitur in III de Anima : ergo intellectus considerat praeteritum determinatum, et ita potest habere memoriam.

Si forte dicatur, quod memoria sensibilis animae est per se, sed intellectus per accidens, propter hoc quod intellectus non potest recipere principium memoriae, quod est imago rei praecognitae, et tempus praeteritum determinatum. Contra : Ad cujuscumque similitudinem potest poni et describi finita magnitudo in materia exteriori, illud est imago quantitatis finitae ; ad similitudinem ejus quod est in intellectu, potest poni et describi linita magnitudo in materia exteriori : ergo in intellectu est imago quantitatis finitae. Prima patet per se. Secunda scribitur ab Aristotele in libro de Memoria, ubi sic dicit: " Et si non intelligit quantitatem, ponit tamen ante oculos quantitatem. "

4. Item, Omne quod est in anima finitae quantitatis et figurae, potest esse imago per quam contingit memorari : id quod est in intellectu, finitae quantitatis est et figurae : ergo potest esse imago per quam contingit memorari. Prima probatur per hoc dicit Aristoteles, quod memoria utitur phantasmate ut imagine. Secunda vero probatur per hoc quod dicit alibi, quod quamvis natura quantitatum sit infinita, tamen intellectus ponit quantitatem linitam.

5. Item, Omnis intellectus cognoscens per apprehensionem sensibilem, accipit speciem secundum quod est in sensu : intellectus qui oritur ex sensu, est hujusmodi : ergo accipit speciem secundum quod est in sensu : et talis species est principium memoriae : ergo in tali intellectu potest esse memoria.

Juxta, hoc iterum quaeritur, quae differentia sit inter considerationem et memoriam ? Hanc enim quaestionem movet Aristoteles in libro de Memoria.

Et videtur, quod nulla : omnis enim reversio in praeacceptum in anima sensibili vel intellectu, est actus memoriae: consideratio est talis reversio : ergo consideratio est memoria. Prima patet per diffinitionem memoriae. Secunda patet per hoc quod nullus considerat hoc quod nunc primo accipit, sed quod ante accepit. Unde Aristoteles in II. Anima dicit, quod homo est considerans quam prius accipit grammaticam .

Contra hoc est quod dicit Aristoteles, quod non memoratur aliquis quod considerat, cum sit actu considerans et intelligens.

Solutio. Dicimus, quod memoria multipliciter dicitur, scilicet pro habitu, et potentia, et pro objecto. Dicitur enim memoria ipsa potentia quandoque : et hoc proprie dicitur memorativum, et di- citur duobus modis. Uno modo ponitur pro potentia quae reflectitur in rem in praeterito acceptam a sensibus per imaginationem rei permanentis apud animam cum consideratione temporis praeteriti. Et de hac memoria loculi sunt Philosophi et quidam sancti, scilicet Gregorius Nyssenus, et Damascenus, dicentes ipsam per se esse sensibilis animae, et per accidens intellectivae. Et hoc infra explanabitur. Alio modo dicitur memoria potentia aequaliter conservativa praesentis, praeteriti, et futuri. Et haec memoria est pars imaginationis, de qua postea quaeretur in tractatu de anima rationali: et hoc modo sumitur memoria ab Augustino in libro de Trinitate, et ponitur in primo libro Sententiarum, distinctione quarta. Memoria etiam dicitur habitus memorativae polentiae. Et memoria etiam dicitur memoriale, sicut dicit Augustinus, quod nihil est de memoria quod non sit in memoria, id est, nihil est de memorialibus, quod non sit in potentia memorativa.

Supra didae autem diffinitiones diversimode tangunt naturam polentiae memorativae. Et prima quae est Algazelis, datur de potentia in comparatione ad proprium habitum ejus : habitus enim memoriae constituitur ex intentionibus quae prius sunt acceptae per phantasiam et aestimationem Et propter hoc etiaim Aristoteles dicit, quod memoria est passio sensus et phantasiae.

Sequens autem diffinitio quae est Isaac, datur in comparatione ad proprium objectum et proprium actum, lies enim existentes dicuntur ab ipso res existentes in praetento. Inquisitio autem non est inquisitio rationis, sed illa quae exigitur ad actum recordationis, ad cujus actum secundum Alpharabium in suo libro de Memoria ei reminiscentia quatuor exiguntur, scilicet imago et intentio illius imaginis elicita per phantasiam, et facere illam intentionem esse illius imaginis quae prius sentiebatur, et tempus praetentum determinatum sive indetermina-

tum. Collectio enim quae in liis quatuor consistit, ab Isaac inquisitio vocatur.

Tertia vero quae est Gregorii Nysseni datur de memoria prout in ipsa est habitus memoriae et reminiscentiae, quam ipse appellat rememorationem. Cum enim dicit, quod memoria est causa memoriae, id est, memorabilium: et promptuarium sonat in potentiam habitualem, quae perfecta est per habitum : rememorationis vero est promptuarium, secundum quod ab ipsa est progressus super partem obliti reminiscendo. Reminiscentia enim est revocativa ejus quod in parte recessit in oblivionem, ut infra probabitur.

Quarta vero quae est Origenis, datur de memoria secundum comparationem sui ad propriam causam. Cum enim dicit, quod est phantasia relicta ab aliquo sensu secundum actum apprehendentem, accipitur pro intentione elicita a phantasia ab imaginabilibus per collectionem quam facit phantasia. Hae enim intentiones reservantur in memoria, et causantur ab his quae secundum actum apparent in sensibus.

Quinta vero et sexta quae sunt Platonis et Damasceni, dantur de memoria in comparatione ad id cujus est per se per se accidens. Est enim conservatio sensus per se, per accidens autem conservatio intelligentiae.

Magis propriam his omnibus dat Avicenna in VI de Naturalibus dicens, quod vis memorialis est vis ordinata in concavitate cerebri posteriori continuans quod apprehendit vis aestimationis de intentionibus non sensatis singularium sensibilium. Haec enim data est de memoria in comparatione ad proprium organum quoad primam partem diffinitionis, et ad proprium habitum quoad secundam.

Tullius etiam diffinit memoriam ante finem primi Rhetoricorum dicens, quod memoria est per quam aliquis repetit illa quae fuerunt. Et constat, quod iila datur in comparatione ad proprium objectum memoriae, quod acceptum est in praeterito.

Ad m ergo quod objicitur contra primam diffinitionem, dicendum quod memoria duo habet. Unum in quantum est potentia passiva, scilicet recipere et conservare. Aliud autem in quantum aliquo modo agit: et hoc est redire in rem per speciem apud se conservatam. Et quia primum habet, per se, secundum autem non nisi per actum aestimationis et phantasiae, propter hoc ab Algazeie a primo diffinitur et non a secundo. Et haec est ratio quae movet Avicenna, quod ab eodem diffinit. Dicit enim Alpharabius, quod memoria nihil aliud est quam conservatio continua, et reminiscentia conservatio intercisa, eo quod super partem obliti.

Ad aliud dicendum, quod memoria per se recipit intentiones non sensatas, ut dicit Avicenna, et per ilias devenit in imagines sensatas, et per imagines in rem. Et ideo ab Algazeie diffinitur a conservatione intentionum, quae intentiones proximiores sunt memoriae. Quia vero imagines proximiores sunt rei in quantum revertitur memoria, ideo dicit Aristoteles, quod memoria phantasmatis est et imaginationis.

Ad tertium patet solutio per ante dicta.

Ad id quod objicitur contra secundam diffinitionem, dicendum quod res existentes in anima, sunt res, quarum intentiones et imagines sunt acceptae in praeterito : et talium rerum existentium in anima est memoria, quia ab illis incipit actus recordativus.

Ad aluid dicendum, quod in veritate bruta non procedunt inquirendo, sed, ut dicunt Alpharabius et Avicenna, instinctus, naturae est in eis loco inquisitionis. Dico autem inq insitionis, prout supra determinatum est, quod memoriae est inquisitio, et non prout dicit quemdam rationis discursum.

Ad id quod objicitur contra tertiam, dicendum secundum praedicta, quod me- moria primo loco ponitur pro potentia memorativa, et secundo loco pro memorialibus vel actu memoriae.

Ad aliud dicendum, quod rememoratio supponit reminiscentiam : memoria enim quoad habitum est causa reminiscentiae.

Ad. hoc autem quod objicitur in contrarium, dicendum quod reminiscentia concernit actum rationis supra habitum memoriae, et propter hoc est in solis hominibus.

Ad aliud dicendum, quod quaedam inventio exigitur ad reminiscentiam et quasi discursus syllogismicus, et ideo melioratur in habentibus cerebrum humidum et calidum : memoria vero quae principaliter est in conservando vel retinendo, pejeratur in talibus, et melioratur in habentibus cerebrum frigidum et siccum : nihilominus tamen ab eodem incipit actus utriusque, scilicet reminiscentiae et memoriae.

Ad aliud dicendum, quod promptuarium, ponit promptitudinem habitus ad eliciendum actum.

Ad illud quod objicitur contra quartam quae est Origenis, dicendum quod phantasia in diffinitione illa supponit imaginem sensibilis relictam in memoria, et non potentiam phantasiae.

Ad aliud dicendum, quod speciem phantasmatis duobus modis est considerare, scilicet secundum id quod est imago rei reducens in rem, et sic relinquitur in memoria. Vel, potest considerari secundum quod est motus a sensu secundum actum factus, et sic relinquitur in phantasia.

Ad aliud quod objicitur contra quintam quae est Platonis, dicendum similiter.

Ad sextam quae est Damasceni, quod sequendo Philosophos et sanctos Gregorium et Damascenum, memoria est sensibilium partium animae : et ideo Alpharabius dicit : " Manifestum est quod memoria est de viribus animae apprehen-

dentibus res particulares et individuas, " Similiter dicunt Aristoteles, Avicenna et

Averroes, qui omnes ponunt memoriam in organo posterioris partis cerebri, cum anima rationalis secundum suas vires in organo sit corporis. Unde memoria sensibilis est per se, et intelligibilis per accidens. Et ad hoc intelligendum, sciendum est, quod memoria potentia revertens est in praeteritum, quod non potest facere nisi per intentionem et imaginationem praeteriti, quae imago et intentio sunt individua et particularia : quia aliter non subjacerent tempori: et idcirco memoria talium particularium est per se. Intelligibile autem non habet conditionem praeteriti vel futuri vel praesentis, nisi secundum quod oritur a sensibili : et ideo si refertur ad determinatam differentiam temporis, hoc non erit per se, sed per sensibile : quod sic probatur : Intelligibile est simplex quidditas et substantia rei siue intentione sensibili et imaginatione et differentia temporis : quod autem sic est, hoc non utitur imaginatione ut imaginatione, nec operatur ad rem quae est in praeterito secundum aliquam rationem determinatam, sed una ratione se habet ad praeteritum et ad praesens et ad futurum, eo quod est extractum ab omnibus illis : et ideo patet, quod de ipso per se non est memoria, sed per accidens, scilicet in quantum refertur ad intentiones sensibilium non sensatas, et imagines per sensum acceptas sub differentia temporis praeteriti. Et hoc est quod dicunt Gregorius Nyssenus et Damascenus : Oportet scire, quoniam intelligibilium susceptio non fit nisi ex. disciplina vel naturali ingenio : non enim ex sensu : nani sensibilia quidem secundum se quando memoriae commendantur. Intelligibilium vero si quidquid didicimus, memoramur : substantiae vero eornm memoriam non habemus. Quod sic intelligitur : Omne quod scit aliquis per intellectum, scit addiscens ab aliquo per auditum, aut inveniens ex consideratione rerum sensibilium, Rationes tamen sensibilium non sunt objecta sensuum, et idcirco per se non sunt memoriae. Et cum illae rationes sint substantiae et quidditates rerum, substantiae rerum non erunt in memoria, nisi secundum quod ex sensu acceptae sunt per disciplinam.

Dicatur ergo ad primum, quod virtus animae sensibilis non est conservans intelligibile per se, sed per accidens.

Ea vero quae sequuntur et probant memoriam esse partem sensibilis animae, concedimus.

Ad tria vero prima quae objiciuntur in contrarium, dicendum quod intellectus componens facit compositionem determinabilem in praeterito, praesenti, et futuro: et tamen ratio temporis quae est in intellectu, separata est a motu et magnitudine secundum quod motus et magnitudo accipiuntur secundum suum esse, est enim in ratione simplici in intellectu. Praeteritum autem quod est in memoria, est intentio et imago rei praeteritae acceptae secundum esse suum et non secundum rationem tantum : nec est separatum a motu et magnitudine. Et sic patet, quod alterius modi est tempus quod determinat compositionem intellectus componentis, et alterius modi id quod est una conditionum objecti memoriae. Solvunt tamen quidam aliter dicentes, quod talis determinatio temporis accidit intellectui componenti secundum quod per intentiones sensibilium et. imagines sensatas reflectitur in sensu : et sic etiam accidit, quod sui est memoria.

Ad quartum dicendum, quod intellectus non accipit quantitatem secundum esse, sed secundum hoc quod est, hoc est, secundum rationem quantitatis, ut expresse dicit Philosophus in littera. Et ideo si ponat quantitatem finitam ante oculos, hoc erit per accidens, scilicet in quantum per imaginationem quantitatis reflectitur in sensum.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens.

Ad aliud dicendum, quod secundum quod intellectus oritur a sensu, nihil im-

pedit, quin sit sui memoria, sed hoc est per accidens, quemadmodum dictum est.

Ad hoc quod juxta hoc quaeritur de differentia inter inemoriam et considerationem, dicendum quod consideratio est ejus quod est praesentialiter in ipsa : memoria vero est acceptio ejus quod est in praeterito in anima secundum quod in praeterito est in ipsa.

Ad objectum autem dicendum, quod praeaccepti inanimaduplex est ratio : vel ut praesentis existentis in anima, et sic de ipso est consideratio : vel ut in praeterito, et sic de ipso est memoria.