ARTICULUS I. Quid sit reminiscentia ?

Ad primum proceditur sic :

Dicit Gregorius, quod " rememoratio est memoriae corruptae factae restauratio. "

Dicit autem Avicenna : " Recordatio est ingenium revocandi, quod oblitum est in anima in praeterito. "

Item, Avicenna: " Recordatio est relatio ad aliquod quod babuit esse in anima in praeterito. "

Item, Avicenna : " Recordatio est inquisitio, ut habeatur in futuro quale habebatur in praeterito. "

Item, Isaac in libro de Diffinitionibus: " Recordatio est inquisitio adventus rei jam oblitae a virtute cogitativa. "

Contra primam diffinitionem sic objicitur :

Memoria non corrumpitur nisi per oblivionem : illius aufem cujus aliquis obliviscitur, habitum non habet in anima:

ergo memoria corrupta non relinquit habitum in anima : illius autem cujus habitus non est in anima, non acquiritur scientia nisi per iteratam acceptionem : ergo videtur, quod reminiscentia nihil sit nisi iterata acceptio scientiae, quod falsum est: Aristoteles enim in cap. de reminiscentia distinguit iteratam acceptionem scientiae et reminiscentiam et inemoriam, sic dicens : liis discere et invenire contingit eumdem, sed non propter hoc reminiscitur neque memoratur. Oportet igitur differre reminisci ab his, hoc est, a memoria et iterata scientia, Contra secundam objicitur sic : Dicit Avicenna, quod ingenium est actus rationis, cujus propria vi invenitur medius terminus. Si ergo reminiscibiJitas est ingenium, tunc videtur reminiscibilitas esse actus rationis, quod falsum est, cum Aristoteles probat, quod reminiscibilitas sit corporea passio, sic dicens : Quod autem corporea passio et reminiscibilitas sit, signum est hanc habere quosdam, etc. : etintend.it dicere, quod quidam secundum complexionem suam sunt fortes in reminiscendo; quidam debiles, VA de hoc infra erit sermo.

Item, Id quod oblitum est, non revocatur nisi per inventionem vel doctrinam : ergo actus reminiscentiae videtur esse actus inventionis vel doctrinae, quod falsum est,

Contra tertiam objicitur sic : Per memoriam fit relatio animae ad aliquid quod habuit esse in anima in praeterito : ergo videtur, quod idem sit memoria et reminiscentia, quod est contra Aristotelem : quia ipse dicit, quod memoria inest brutis et hominibus, reminiscentia vero solis hominibus. Contra quartam sic objiicitur : Inquisitio fit, ut supra habitum est, per collationem intentionum, ut habeatur rei imago, et per imaginem res accepta in praeterito a sensibus : et hoc totum potestesse per memoriam : ergo videtur iterum, quod memoria et reminiscentia sint idem.

Contra ultimam sic objicitur: Virtus cogitativa est virtus rationis : et sic videtur reminiscentia esse in virtute rationis.

Solutio. Dicimus, quod ad reminisci quatuor exiguntur, scilicet actus rationis, et principium determinatum a quo procedat, et res determinata in quam procedat per imaginem determinatam in phantasmatibus, et tempus praeteritum determinatum sive indeterminatum. Verbi gratia sit t res accepta in praeferto, cujus debemus reminisci, hanc rem possumus investigare per principia ejus remota et propinqua, sive sint principia localia ut causa, vel ut genus, vel ut simile, vel ut contrarium, vel aliquid lale: tunc actus rationis volens redire in t incipit a principiis ejus remotis vel propinquis, et ilia sint a b c d m : et revolvit ea deveniendo ab a in c : et sic ulterius usque ad ultimum quaesitum quod scitum fuit in praeterito tempore : et propter hoc dicit Aristoteles, quod a locis videntur reminisci aliquando, id est, a principiis in quibus locantur quaesita, quae habita fuerunt in praeterito. Causa autem est, ut dicit, quod velociter ab aliis in aliud veniunt, ut a lacte in album, et ab albo in aerem lucidum propter similitudinem, et ab aere n. humidum propter naturae conformitatem, et ab humido reminiscuntur veris quod est tempus calidum et humidum, et sic hoc tempus quaesitum per reminiscentiam quod fuit scitum in parte praeterito.

Sed sciendum est, quod reminiscentia., per talia principia non semper procedit ordine naturali et necessario, sed quandoque ordine necessario, et tunc est velocissima : et quandoque probabili, et tunc non erit adeo velox. : quandoque etiam ordine consueto, et tunc quandoque intercidit ordinem naturalem sicut velocis ingenii, homines in primo principio recordantur ultimi non discurrendo per media, eo quod sic consueverunt reminisci. Alii, autem quaedam similia ponunt sibi in consuetudine valde remota, sicut qui reminiscuntur veris per calidum : et quia vis consuetudinis est ut naturae, accidit eis velocitas in reminiscendo, sicut illis qui procedunt ordine naturali : et tales non procedunt ab intentionibus ordinatis, sed ab una intentione veniunt in aliam quae propinqua est ei, sicut aliquis recipiens annulum, amici recordatur dantis, et a datione recordatur amicitiae, et ab amicitia fidelitatis. Et exemplum Avicennae est, sicut aliquis respiciens librum recordatur reminiscendo magistri, et a magistro venit in subtilitatem magistri et utilitatem magistri et utilitatem suae doctrinae. Et ideo dicit Aristoteles, quod reminisci est ut syllogismus quidam : quod enim prius homo vidit, aut audivit, aut aliquid hujusmodi passus fuit, syllogizatur reminiscens. Hujus autem signum est, quod illi qui. frequenter volunt esse in reminiscentia suorum amicorum, dant eis memoriale, a quo tamquam a principio determinato incipiat reminiscentia discurrendo deliberative et syllogistico usque ad amicitiam et fidelitatem in praeterito tempore exhibitam.

De prima autem diffinitione dicendum,

quod data est quantum ad ultimo quaesitum per reminiscentiam. Dicit enim Aristoteles, quod reminiscentia est ejus quod quodammodo est in anima, et quodammodo non. Quo enim ad principia est in anima, et quoad ultimo quaesitum non est est in anima, sed recessit in oblivionem. Ad id quod contra hoc objicitur, dicendum quod iterata scientia cesserat ni oblivionem in se et in principiis : et ideo iterata scientia est ejus quod non est in anima simpliciter. Et per hoc palet differentia iteratae scientiae et reminiscentiae. De secunda diffinitione dicendum, quod respicit deo eorum quae exiguntur ad reminiscentiam, scilicet actum rationis, et habitum in anima in praeterito.

Ad id quod contra hoc objicitur, dicendum quod secundum Alpharabius, memoria et reminiscentia sunt una virtus subjecto, sed duae secundum modum et rationem. Et hoc est, quia reminiscentia communiter habet actum rationis, eo quod procedat per viam syllogisticam a principio determinato : et ideo per subjectum est corporea virtus, sed tamen in sui ratione cadit actus rationis.

Ad alicu dicendum, quod illud quod oblitum est in se et in suis principiis, non retraheretur nisi per inventionem et doctrinam : sed non est ila in. eo cujus est reminiscentia, ut patet per praedicta.

De tertia diffinitione dicendum, quod datur per modum actus ipsius reminiscentia. Modus enim ejus actus est, ut per principium referatur in animam id quod in praeterito fuit in ipsa. Sed iste modus non est memoriae : memoria enim per collationem imaginum venit in rem, et non a principio determinato. Tamen in tribus differentia est memoriae et reminiscentiae. Quorum unum est, quod reminiscentia habet conjunctum sibi actum rationis et syllogisimi, propterquod inest solis hominibus : memoria autem non, et propter hoc est in brutis. Secundum, quod reminiscentia est a principiis determinatis : memoria vero non i non enim utitur phantasmate ut imagine deve- niendo in rem, ut supra dicium est. Tertium est, quod reminiscentia vadit etiam per intentiones propinquas, licet non sunt conjunctae ordine naturali, ut patet in supra dictis exemplis : et in talibus trahit vim a consuetudine : quia si talia consuevit simul accipere, scilicet cum libro magistrum, et cum magistro lectionem, et cum lectione subtilitatem, et cum iris magistri affabilitatem, et cum iila societatem et amicitiam, et sic de aliis. Ilaec enim non sunt conjuncta nisi vi consuetudinis : quia in praeterito accipit ea anima simul in homine uno. Memoria vero non procedit hoc modo, sed a propriis intentionibus et imaginibus rei procedit in rem prius acceptam a sensu.

Ad id ergo quod objicitur in contrarium, dicendum quod relatio qua refertur in praeteritum memoria et reminiscentia, non est eadem hinc inde.

De quarta diffinitione dicendum, quod ipsa tangit discursum reminiscentiae , per principia, et linem ipsius.

Ad objectum contra, dicendum quod inquisitio proprie non. est memoriae quia inquisitio est actus rationes : sed per metaphoram et similitudinem attribuuntur ei, eo quod ipsa conferendo intentiones deveniat in imagines, et per modum imaginum deveniat in rem. Et hoc lit in brutis potius per modum instinctus naturalis, quam per modum deliberationis, ut supra patuit.

De quinta et ultima dicendum, quod ipsa considerat ordinem ipsius reminiscentiae ad rationem, quae dicitur ibi virtus cogitativa : eo quod cogitat principia reminiscentiae, ut ex ipsis accipiatur ultimo quaesitum.

Ad id autem quod objicitur contra, patet solutio per praedicta.