PARTICULA III.

Utrum somnus et vigilia per se suni passiones sensus communi ?

Tertio quaeritur, Utrum somnus et vigilia per se sunt passiones sensus communis, ut dicunt quidam Philosophi, vel no a ?

Et videtur, quod sic.

1. Dicit enim Alpharabius, quod somnus est introitus sensus communis interius corporis : ergo somnus est passio sensus communis.

Item, Alpharabius : Scimus, quod id quod retinetur in somnis ab instrumentis sensuum, est sensus communis.

2. Item, Per rationem probatur hoc sic : A quocunque loco causa est actualis sensibilitatis, ab eodem loco erit causa actualis insensibilitatis per absentiam : sed a sensu communi est causa actualis sensibilitatis in omnibus sensibus : ergo a sensu communi est principium insensibilitatis, quod est somnus. Prima probatur per hoc quod idem est causa habitus et privationis per absentiam et praesentiam. Secunda probatur per dictum Avicennae in fine libri sexti de Naturalibus, ubi sic dicit, quod sensus communis est primuni principium cujuslibet virtutis sensibilis, et ad quam postea redit cum lucro.

3. Item, A quocumque loco primo est distributio spiritus sensibilis ad organa sensuum, ab eodem loco est causa sensibilitatis et insensibilitatis : sed a loco sensus communis primo est distributio spiritus sensibilis : ergo ab eodem loco est causa sensibilitatis et insensibilitatis : ergo causa somni et vigiliae. Prima probatur per se. Secunda probata est supra in quaestione de sensu communi.

4. Item, Ad quemcumque sensum primo accedit id quod per se est causa efficiens somni, illius per se passio est somnus : sed ad organum sensus communis primo accedit id quod per se est causa efficiens somni : ergo somnus per se est passio sensus communis. Major patet per se. Secunda probatur ex hoc quod frigiditas descendens a cerebro est causa efficiens somni, quae primo occurrit organo sensus communis, quod est in prima concavitate cerebri, ante organa sensuum propriorum.

5. Item, Dicit Aristoteles quod somnus est passio primi sensibilis i et in cap. de reminiscentia sensibile primum vocat sensum communem : ergo somnus est passio sensus communis.

6. Item, Motio sensus in vigilia perficitur in duobus, scilicet in distributione spiritus sensibilis ad organa sensuum ut possint immutari a sensibilibus, et delatione specierum receptarum, spiritu deferente ad sensum communem, Utrumque autem istorum est sensus communis. Ergo vigilia videtur esse propria, passio sensus communis : orgo et somnus : quia somnus nihil aliud est nisi privatio vigiliae : et habitus et privatio habent fieri circa idem.

Sed contra :

1. Somnus est passio quae accidit omni animali : ergo est secundum sensum qui inest omni animali : ille autem solum tactus est, ut dicit Philosophus in secundo de Anima : ergo videtur, quod somnus sit passio tactus et non sensus communis.

Si forte dicatur, quod dictum Philosophi intelligitur de sensibus exterioribus. CoNTiiA : Sensus communis est propter duo, scilicct propter collationes sensibilium propriorum, et propior ap- p r e Ii e n s i o n e m s e n s i b i 1 i ii m c o ni m u ii i ti n l. In animalibus autem in quibus solus lactus est, non potest esse sensus communis propter collationes sensibilium, eo quod non apprehenduntur ab eis plura sensibilia : nec est in eis propter appre" Ii ensio n e m s e ii s i b i 1 i u in c o m m u n i ii m, quia ilia minime apprehenduntur secundum actum. Ergo si sensus communis esset in eis, frustra esset : sed natura nihil facit frustra i ergo sensus corn munis non est in illis animalibus : et tamen dormiunt ; er"rj sensus non inest secundum sensum communem,

2. 11 e m, () rg a ira ni sens ii s e o m m u n i s est anterior pars cerebri, ut supra habitum est. Item habituro, est, quod humiditas descendens a cerebro non gravat sensus frigiditate, nisi quantum accipit a cerebro, sicut dicit Philosophus, quod c e r e.b r u ni e s t f r i g i c I. i s s :i i n u m o ni ii i ii ni pactiuni corporis, in tantum etiam quod est insensibile. Si ergo organum sensus eornm unis i mmobilitaretur a frigi ditate somni, tunc propria frigiditate, cum ipsum sit pars cerebri, semper deberet esse immobile : sed hoc est falsum ; orgo non minioMlitatur a frigiditate somni. Cum ergo somnus sit passio alicujus, nisi quod immobilitat, somnus non erit p a. s s i o s c n s u s c o ni ni u ii i s.

3, Item, Dicit A vie en. ii a, quod in. somno fluunt imagines ab organo imaginationis ad organum sensus.communis, et immutant ipsum et movent : ergo non est soin, ii us passio sensus eo rani unis,

Solutio. Dicendum, quod sensus communis duas habet comparationes I unam ad sensum proprium, alteram ad imaci- luitionem et phantasiam. lit in prima

comparatione verum est, quod sensibilia quae determinantur in organis sensuum

propriorum, principiantur in organis sensus communis : et ideo frigiditas

do^emhuis a cerebro primo tangit Tu r- i simi dub 1 M) -"li jMifirjpiA quod p t

1 i ) i ihi, ,l-^^^ ".n ini : - " . iii- o . M,ii i^sf., ti oimd it . ,)(ir obnisi tili

tens spiritum sensibilem ad organa sensus communis tinere in nervos sensibiles : et sic somnus est passio sensus c o ni ni ii ii i s s e c i1 ii d u ni d i c t u m q u o r si ni dam Philosophorum. Et hoc (diam est quod dicit Philosophus in primo de Somno ei vigilia, sic : " Quoniam aufem inest somnus sic, scilicet secundum unum quem que sensum, et hoc quidem propr in ni est, illud vero eo muni ne. Proprium sicut visus videre, auditus audire, et sic de aliis secundum, eumdem modum. Est autem et quaedam communis potentia quae sequitur omnes : quae quantum videt ei; audit, consequenter percipit. " Et intendit dicere, quod ex quo in. somno clauduntur omnes sensus proprii, oportet quod claudantur in sui. principio quod est sensus communis, qui. confert sensata propria propter hoc quod ad ipsum recurrunt omnes proprii. : et ideo dicit, et infra patebit, quod est sensus communis proprium habens organum, sicut et nos supra ostendimus. Et in hac comparatione procedunt rationes primae. Secundum aliam autem comparationem quam habet sensus communis ad interiores potentias, quae sunt imaginatio et phantasia, non iinmobili tatur : et secundum hanc etiam somnus non. est passio ejus. Et hoc mndo etiam procedunt rationes oppositae. Et sic distinguendo oportet eum procedere qui vult sequi dicta quorumdam philosophorum. Si quis autem subtiliter vellet intueri, diceret quod somnus non est passio sensus com munis nisi, per accidens, scilicet in. quantum inlinit spiritum sensibus propriis, et non. sic ut immobilitetur proprium, organum sensus communis per somnum.

Ad a noro ritatem autem Alpharabii dicendum, quod ipse tangit quemdam effectum somni, et non subjectum principale ejus.

Ars -RAT10VPU primam dicendum, quod

Ih-M n sfMiii commimi sit fama actualis i i omit ^i -. ". s d i ii,iniqui ,. -"i icilm

m, mjli,, if ,".. c ,,f.;,) ojfjf (OjiR ii, . si sitivis non. efficit insensibilitatem in orfano sensus communis et in nervis sen-

sibilibus quae principiantur abipso.

Eodem modo solvendum est secu fidum.

Ad aliud dicendum, quod frigiditas quae est causa somni, iicet primo tangat organum sensus communis, non tamen primo immobilitat ipsum, sed polius organa sensuum propriorum.

Ad aliud dicendum, quod sensibile primum sive sensus primus quandoque dicitur visus, quandoque tactus, ut supra ostensum est, quandoque etiam sensus communis, ut in capitulo de memoria. Et hujus sunt duae rationes. Quarum, unam tangit Avicenna, scilicet quod sensus communis formalis est ad sensus proprios : et ilia est supra exposita in quaestione de sensu communi. Alia est, quia, memoria est virtus quae ex imagine revertitur in rem : et in illa comparatione prior est sensus communis, quam sensus proprius, Iicet in motu ad animam prior sit sensus proprius quam, communis. Unde sensus communis est sensus primus per actum memoriae et reminiscentiae. In libro autem de Somno et vigilia intelligit Philosophus per sensibile primum, tactum, cujus propria passio est somnus.

Ad aliud dicendum, quod illa objectio non concludit, nisi quod somnus per accidens sit passio sensus communis secundum conversionem quam habet ad sensus proprios.

Ad auctoritatem autem Philosophi quae inducta est in principio, dicendum quod Philosophus intendit ibi ostendere ubi. nervus tangibilis est primum subjectum somni, quia scilicet in illo loco ubi omnes nervi sensibiles fundantur in ipso : ethoc est in prima parte cerebri, quae est organum sensus communis, ut statim probabitur.

ANTICUM TRRTIS