PARTICULA I.

Utrum omne animal quandoque dormit, et quandoque vigilat ?

Primo ergo quaeritur, Utrum omne animal quandoque dormit, et quandoque vi g ibit?

Et videtur, quod sic.

1. Per rationes positas in libro primo de Somno et vigilia, ubi dicit Philosophus sic : " Nihil est quod semper vigilat vel quod semper dormit, sed eisdem, insunt animalium passiones u t r aequae hae. " Et sua ratio est haec : Quandocumque duae passiones oppositae natae sunt lieri ei rea idem, necesse est quandocumque unam non inesse ut altera insit : somnus et vigilia sunt passiones o pp o s it ae, quae nata: sunt fieri circa sensum primum, scilicet tacium: ergo necesse est unam quandoque non inesse ut altera insit: et sic videtur, quod nullum animal vel semper dormit, vel semper vigilat.

2. A l i a ratio est, quia quorumcumque est aliquod opus secundum naturam. quod excesserit tempus vel aliquid eorum qua: possunt facere, necesse est languescere et quiescere : organorum sensibilium secundum naturam est opus sentire: ergo quando excesserint tempus, necesse est languescere et indigere quiete : sed sentire est in vigilia, et quies est in omno : ergo quodlibet animal necesse est quandoque dormire, et quandoque vigilare.

3. Item, Omne natatile, gressibile, et volatile visum est quandoque dormire et quandoque vigilare : omne animal est gressibile, vel natatile, vel volatile : ergo omne animal quandoque necesse est dormire, et quandoque vigilare.

4. Item, Aristoteles dicit, quod cuicumque inest sensus, necessario quandoque dormit, et quandoque vigilat : sed omni animali inest sensus: ergo omne animal necessario quandoque dormit, et quandoque vigilat.

Sed contra :

1. Calor in exterioribus est causa vigiliae, et evaporatio a loco nutrimenti est calida. Cum ergo nutrimentum fiat ad omnem partem, evaporatio nutrimenti fiet etiam ad exteriora organa. Cum igitur sit calida, continue tenebit calorem, in exterioribus : et ita continue erit vigilia, et numquam somnus.

2. Hem, Somnus et vigilia opponuntur ut privatio et habitus, ut dicit Philosophus : sed, ut dicit etiam Philosophus, a privatione ad habitum non est regressus : ergo a somno ad vigiliam non est regressus : ergo animal quod incipit dormire, numquam vigilat.

Solutio. Concedimus secundum primas rationes, quod omne animal quandoque dormit, et quandoque vigilat: lamen qualiter secunda ratio verificetur, supra habitum est.

Ad primum ergo quod in contrarium objicitur, dicendum quod calor evaporationis non sensificat membrum sine spiritu sensibili: et prima evaporatio maxime est ad caput, et ibi indigitatur, et descendens infrigidat membra, et facit somnum.

Ad aliud dic en dum, ouod est privatio

potentiae et privatio actus : et a privatione potentiae ad habitum non est regressus, sicut a caecitate ad visum, sed a privatione actus ad habitum ut a tenebris ad lucem in aere, et a somno ad vigiliam in animali est regressus.

ARTICULI QIJIXIT

I ARTICUL,A II.

Quam oppositionem habeant circa animal somnus ei vigilia ?

Secundo quaeritur, Quam oppositionem habeant circa animal somnus et vi-

Et videtur, quod ut privatio et habitus.

i . Somnus enim est interceptio sensus a privatione caloris naturalis et spirituum in organis sensuum : ergo somnus est privatio et vigilia habitus.

2. Item, Dicit Philosophus, quod circa idem animalis est vigilia et somnus : opponuntur enim, et videtur vigiliae somnus quaedam privatio esse.

Sed contra :

1, Dicit Aristoteles quod somnus est passio sensus : sed nulla passio est privatio : ergo somnus non est privatio sensus. Prima patet per se. Secunda vero probatur ex dictis. Dicit enim Philosophus, quod somno propter ipsam quietis veritatem, coaptatam metaphoram finis habent animalia : eo quod requies litet propter salutem animalium existit.

2. Item, Si opponerentur ut privatio et habitus somnus et vigilia, tunc oporteret, quod habitus esset ante privationem tempore et natura : et cum vigilia sit habitus, oporteret quod vigilia esset ante somnum : cujus contrarium videtur dicere Aristoteles, scilicet quod ita supe- riora plena sunt nutrimento in pueris, quod in quinque mensibus nec vertunt cervicem : et sic requiescunt in matricibus embrya : per hoc enim videtur, quod somnus sit ante vigiliam.

Solutio. Dicendum, quod somnus et vigilia opponuntur sicut privatio et habitus circa sensibilitatem, licet causas habeant contrarias, quae sunt calidum et frigidum in organis sensuum.

Ad id autem quod contra objicitur, dicendum quod somnus dicitur passio propter causam, quia privatio est sensus. Ad aliud dicendum, quod somnus est finis per accidens, scilicet in quantum requiescere accidit in somno per hoc quod lit cessatio ab actibus exterioribus.

Ad aliud dicendum, quod somnus et vigilia habent determinatum tempus suae oppositionis, sicut caecum et videns circa oculum : et propter hoc in primis quinque mensibus embrya non dormiunt nec vigilant: sed post illud tempus vigilia antecedit somnum.

ARTICULI QUrXTl