ARTICULUS II.

De ratione cum portione inferiori et superiori.

Secundo, Quaeritur de ratione cum portione sua inferiori et superiori. Et quia supra notatum est quid sit ratio practica et speculativa, et quid portio inferior, et quid portio superior, et quomodo differunt a se invicem et a sensualitate, et quomodo gradus tentationum sunt in ipsis, non restat hic determinare nisi de actibus rationis quos ponit Damascenus in libro secundo de Fide or-thodoxa S ubi dicit, quod primuni est inquisitio et perscrutatio de bono apprehenso, et post hoc consilium sive consiliatio. Deinde judicat quid melius. Deinde disponit et amat quod ex consilio judicatum, est, et vocatur sententia. Deinde post dispositionem fit electio. Electio autem est duobus praejacentibus hoc prae altero optare. Deinde impetum facit ad operationem, et dicitur impetus, Deinde utitur, et dicitur usus. Et deinde cessat ab impetu vel appetitu post usum.

Sed objicitur :

1. Apprehensio enim boni est ante scrutationem ipsius aut inquisitionem : et illos actus non ponit Damascenus : ergo est diminutus.

2. Praeterea dicit, quod consilium est appetitus inquisitivus de eis quae in nobis sunt rebus : cum finis appetitus sit sine cognitione, et sic sine inquisitione.

3. Item, Consilium est de ignorato : appetitus autem non nisi de certo et apprehenso.

4. Praeterea, Judicium, non videtur differe a consilio : consilium enim omne judicans est quomodo melius perveniatur ad finem.

5. Praeterea, Dispositio et amor non videntur esse unus actus : dispositio enim est in ordine, amor autem non considerat ordinem.

6. Praeterea, Ilaec dispositio sive amor non videtur proprie dici sententia. Dicit enim Isaac inlibfo de Dif finitionibus, quod sententia est credulitas alicujus rei :credulitas autem non est amor vel dispositio.

7. Similiter, Electio potius videtur convenire libero arbitrio vel eligeiitiae quam rationi.

8. Praeterea dicit, quod impetus sequitur post electionem : et videtur falsum : quia voluntas perfecta est ante impetum et post electionem,

9. Item, Impetus non est actus rationis, sed potius virium illarum quae diffusae sunt in nervis et musculis.

10. Praeterea, Quaeritur quid ipse appellet usum ? Si. enim sic accipitur, ut dicit Augustinus, quod aliquid in facultatem voluntatis assumitur et ad aliud refertur quod opinandum est, tunc falsum est quod dicit Damascenus, quod cessat ab appetitu post usum : adhuc enim non cessat ab appetitu nisi obtineat illud quod intendit per usum.

11. Praeterea, Aliqui istorum actuum, non videntur esse rationis, sed voluntatis, sicut amare.

Solutio, Dicendum, quod Damascenus ponit omnes actus rationis qui sunt ad consecutionem ultimi voliti, sive sint rationis in se, sive sint aliarum potentiarum per imperium rationis. Primum igitur est apprehensio boni simpliciter, sive finis : et continue sequitur voluntas in iliud ante omnem actum rationis. Unde hos duos actus supponit Damascenus, unum intellectus practici, et alterum voluntatis, quae tantum finis est, et non ejus quod est ad finem. Ratio autem est eorum quae sunt ad finem. Primus autem actus est perscrutari sive perquirere per quae deveniatur ad finem : et cum multa inquirat, erit secundus ejus actus examinare quaerendo consilium quod eorum melius sit ad consecutionem finis. Post consilium vero suasum de uno dat judicium de ipso tamquam illud melius : et hoc cum aliis multis sit ei oppositum, praeoptat illud per consilium et praeligit: post electionem autem est imperium rationis ad, agendum illud, quia mediante illo obtinetur res : et hoc vocatur impetus ad opus : quia id vero quod obtinetur est desideratum, non habetur sine gaudio : et hoc est fructus rei desideratae secundum quod fructus est cum gaudio uti, ut dicit Augustinus : et quia appetitus pervenit ad finem intentum, cessat ab appetendo. Dicendum ergo ad primum, quod apprehensio supponitur ut actus intellectus practici.

Ad aliud dicendum, quod consilium est appetitus a specie appetibilis : omnis enim potentia in qua est species desiderabilis, appetitiva est vel simpliciter vel secundum quid.: unde potentia cognitiva practica appetitiva est secundum quid.

Ad aliud dicendum, quod consilium quiddam supponit ut certum, scilicet finem : et quiddam quaerit ut ignorans, scilicet modum perveniendi ad finem. Item, Appetitus consilii certificatur ex fine.

Ad aliud dicendum, quod duplex est judicium, scilicet discretionis, et hoc est inquirens consilium. Et est judicium quod est promulgatio sententiae, et hoc est post consilium : et de hoc intelligit Damascenus, ita quod ante decretum illius judicii adhuc sit dubitare propter debilitatem persuasionis.

Ad aliud dicendum, quod amor dicitur ibi inclinatio appetitus in melius consulta, et non ponitur ibi pro passione voluntatis.

Ad aliud dicendum, quod est electio ex libertate quae non est aliud quam, libertas faciendi quod vult : et haec acceptio convenit libero arbitrio. Est etiam acceptio electio unius prae altero propter rationis persuasionem, et haec est actus rationis.

Ad aliud dicendum, quod voluntas non est in ordinatis ad finem, sed ipsius finis. Damascenus autem non enumerat nisi illos actus, qui sunt in his quae sunt ad finem.

Ad aliud dicendum, quod impetus est rationis per imperium, licet sit motivae quae est in nervis et musculis per extensionem.

Ad aliud dicendum, quod uti est frui cum gaudio, prout frui sumitur generaliter pro qualibet refectione quae est ex consecutione desiderati : et post hujusmodi refectionem cessat ab impetu.

Ad aliud dicendum, videlicet ad ultimum, quod omnes actus enumerati sunt rationis per se, vel per imperium, ut dictum est.